Khoa kinh tÕ
NguyÔn ThÞ Thu Hµ K35F1
Môc lôc
Ch-¬ng I : Lý luËn chung vÒ qu¶n lý nhµ n-íc vÒ
th-¬ng m¹i dÞch vô
I
kh¸i qu¸t vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô
1 Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm vµ ph©n lo¹i dÞch vô
1.1 Kh¸i niÖm dÞch vô
1.2 Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña dÞch vô
2 Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm th-¬ng m¹i dÞch vô
2.1 Kh¸i niÖm th-¬ng m¹i dÞch vô
2.2 §Æc ®iÓm th-¬ng m¹i dÞch vô
2.3 Ph©n lo¹i th-¬ng m¹i dÞch vô
3 Vai trß cña th-¬ng m¹i dÞch vô trong nÒn kinh tÕ
3.1 Vai trß cña th-¬ng m¹i dÞch vô ®èi víi vÊn ®Ò viÖc lµm
3.2 Vai trß cña th-¬ng m¹i dÞch vô trong vÊn ®Ò thóc ®Èy vµ duy tr× t¨ng tr-ëng
cña nÒn kinh tÕ
3.3 §ãng gãp lín vµo GDP
3.4 Vai trß cña th-¬ng m¹i dÞch vô trong viÖc thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng x·
héi , chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
3.5 Vai trß cña th-¬ng m¹i dÞch vô ®èi víi vÊn ®Ò n©ng cao chÊt l-îng ®êi sèng
II Vµi nÐt kh¸i qu¸t vÒ qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch
vô
1 Kh¸i niÖm vµ sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng
m¹i dÞch vô
1.1 Kh¸i niÖm qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô
1.2 Sù cÇn thiÕt qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô
2 Néi dung qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô
1
Khoa kinh tÕ
NguyÔn ThÞ Thu Hµ K35F1
2.1 Néi dung qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô
2.2 C¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô
2.3 Quan ®iÓm qu¶n lý cña nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô
3 C«ng cô qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô
3.1 KÕ ho¹ch ho¸
3.2 ChÝnh s¸ch th-¬ng m¹i dÞch vô
3.3 C«ng cô ph¸p luËt
3.4 Thanh tra, kiÓm tra, qu¶n lý thÞ tr-êng
Ch-¬ng II: Thùc tr¹ng qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i
dÞch vô hiÖn nay
I - Tæng quan vÒ sù ph¸t triÓn th-¬ng m¹i dÞch vô ViÖt Nam
trong nh÷ng n¨m qua
1 Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña th-¬ng m¹i dÞch vô
1.1 Tr-íc thêi kú ®æi míi
1.2 Sau thêi kú ®æi míi
2 VÞ trÝ vai trß cña th-¬ng m¹i dÞch vô trong nÒn kinh tÕ quèc d©n
2.1 §ãng gãp vµo GDP
2.2 Thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng x· héi, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
2.3 N©ng cao chÊt l-îng cuéc sèng d©n c3 Thùc tiÔn th-¬ng m¹i dÞch vô cña ViÖt Nam
3.1 Thµnh tùu cña th-¬ng m¹i dÞch vô
3.2 Nh÷ng h¹n chÕ trong th-¬ng m¹i dÞch vô
II – tæ chøc bé m¸y vµ C¸c c«ng cô qu¶n lý nhµ n-íc vÒ
th-¬ng m¹i dÞch vô
1 Tæ chøc bé m¸y nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô
1.1 CÊp trung -¬ng
1.2 CÊp ®Þa ph-¬ng
1.3 C¬ chÕ qu¶n lý
2
Khoa kinh tÕ
NguyÔn ThÞ Thu Hµ K35F1
2 C¸c c«ng cô qu¶n lý th-¬ng m¹i dÞch vô
2.1 KÕ ho¹ch ho¸ th-¬ng m¹i dÞch vô
2.2 ChÝnh s¸ch th-¬ng m¹i dÞch vô
2.3 Khu«n khæ ph¸p lý cho th-¬ng m¹i dÞch vô
2.4 Thanh tra, kiÓm tra vµ qu¶n lý thÞ tr-êng
III - Thùc tr¹ng qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô tr-íc
tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
1. Cam kÕt vÒ tù do ho¸ th-¬ng m¹i dÞch vô
1.1 Trong khu«n khæ HiÖp ®Þnh khung vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô
1.2 Trong khu«n khæ gia nhËp WTO
2. Thùc tiÔn qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô cña ViÖt Nam
2.1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®-îc vÒ qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô
2.2. Mét sè tån t¹i cña qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô hiÖn nay
Ch-¬ng III Gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ
I ChiÕn l-îc ph¸t triÓn c¸c ngµnh dÞch vô ë VIÖt Nam trong
tiÕn tr×nh héi nhËp
II Mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p cô thÓ
1. §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý th-¬ng m¹i dÞch vô
2. KÕ ho¹ch ho¸ th-¬ng m¹i dÞch vô
3. ChÝnh s¸ch th-¬ng m¹i dÞch vô
3.1. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn th-¬ng m¹i dÞch vô
3.2. §iÒu chØnh chÝnh s¸ch b¶o hé trong c¸c ngµnh dÞch vô
4. Hoµn thiÖn m«i tr-êng ph¸p lý
4.1. Bæ sung, söa ®æi LuËt th-¬ng m¹i
4.2. Tù do ho¸ vµ b¶o hé th-¬ng m¹i dÞch vô trong tiÕn tr×nh héi nhËp
5. Thanh tra kiÓm tra, qu¶n lý thÞ tr-êng
3
Khoa kinh tÕ
NguyÔn ThÞ Thu Hµ K35F1
C¸c tõ viÕt t¾t
ASEAN
HiÖp héi c¸c n-íc §«ng nam ¸
GATS
HiÖp ®Þnh chung vÒ th-¬ng m¹i vµ thuÕ quan
GDP
Tæng s¶n phÈm quèc néi
ERP
Møc ®é b¶o hé h÷u hiÖu
WTO
Tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi
NICS
C¸c n-íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn
SNA
HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia
CPC
HÖ thèng ph©n lo¹i quèc tÕ
IMF
Quü tiÒn tÖ quèc tÕ
OECD
Tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ
UBND
Uû ban nh©n d©n
T¦
Trung -¬ng
H§TM
HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i
Bé KH&§T
KÕ ho¹ch vµ ®Çu t-
Bé GTVT
Bé giao th«ng vËn t¶i
Bé VH-TT
Bé V¨n ho¸- Th«ng tin
4
Khoa kinh tÕ
NguyÔn ThÞ Thu Hµ K35F1
Lêi nãi ®Çu
Trong mÊy thËp kû gÇn ®©y, khu vùc dÞch vô ®· ph¸t triÓn rÊt m¹nh vµ trë
thµnh mét ngµnh kinh tÕ quan träng. C«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ ë ViÖt Nam ®·
t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn khu vùc dÞch vô c¶ vÒ l-îng vµ chÊt. Ng-îc l¹i
chÝnh sù ph¸t triÓn cña khu vùc dÞch vô ®· t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò ®¶m b¶o cho sù
t¨ng tr-ëng ë ViÖt Nam gi÷ ë møc t-¬ng ®èi cao trong thêi gian dµi.
Qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc lµ nh÷ng nh©n tè quan träng
võa t¹o ®iÒu kiÖn, võa lµ nh÷ng th¸ch thøc lín ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh
tÕ ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi. Mét trong nh÷ng khã kh¨n mµ ViÖt Nam gÆp
ph¶i ®ã lµ sù h¹n chÕ trong c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô
trong ®iÒu kiÖn héi nhËp hiÖn nay nh- c¬ chÕ qu¶n lý ch-a thÝch hîp, chÝnh s¸ch
b¶o hé vÒ dÞch vô ch-a th«ng tho¸ng, hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p lý cho khu vùc dÞch
vô vÉn ch-a râ nÐt...§ã chÝnh lµ lý do em chän ®Ò tµi: Mét sè gi¶i ph¸p t¨ng
c-êng qu¶n lý Nhµ n-íc ®èi víi th-¬ng m¹i dÞch vô trong ®iÒu kiÖn héi
nhËp kinh tÕ hiÖn nay víi môc tiªu nªu lªn nh÷ng khã kh¨n hiÖn nay trong
c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô vµ ®-a ra mét sè gi¶i ph¸p
kh¾c phôc. Do viÖc thu thËp tµi liÖu vµ sè liÖu vÒ lÜnh vùc dÞch vô cã nhiÒu khã
kh¨n nªn ®Ò tµi kh«ng ®i s©u vµo toµn bé c¸c vÊn ®Ò ®-îc nªu mµ chØ ®-a ra gi¶i
ph¸p kh¾c phôc ®èi víi mét sè vÊn ®Ò cô thÓ.
KÕt cÊu ®Ò tµi gåm ba ch-¬ng:
Ch-¬ng I : Lý luËn chung qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô
Ch-¬ng II : Thùc tr¹ng qu¶n lý nhµ n-íc ®èi víi mét sè lÜnh vùc
th-¬ng m¹i dÞch vô chñ yÕu trong giai ®o¹n hiÖn nay
Ch-¬ng III: Mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn em ®· nhËn ®-îc sù gióp ®ì vµ chØ b¶o tËn t×nh
cña thÇy h-íng dÉn TS. Ng« Xu©n B×nh vµ TS L-u §øc H¶i (ViÖn ChiÕn l-îc
ph¸t triÓn). Nh©n dÞp nµy em xin c¶m ¬n sù gióp ®ì cña thÇy c«, gia ®×nh vµ c¸c
b¹n ®· gióp em hoµn thµnh ®Ò tµi.
5
Khoa kinh tÕ
NguyÔn ThÞ Thu Hµ K35F1
Ch-¬ng I
Lý luËn chung vÒ qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i
dÞch vô
I
Kh¸i qu¸t vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô
1.
Kh¸i niÖm , ®Æc ®iÓm vµ ph©n lo¹i dÞch vô
1.1 Kh¸i niÖm
Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ c¸c thÞ tr-êng thÕ giíi hiÖn nay chñ yÕu xuÊt
ph¸t tõ qu¸ tr×nh quèc tÕ ho² ng¯nh dÞch vó. MÆc dï dÞch vó mang tÝnh “v«
h×nh” nhng nã ®ãng vai trß hÕt s÷c quan träng ®Ó thòc ®Èy mäi mÆt cða ho³t
®éng cña nÒn kinh tÕ. VËy dÞch vô lµ g× ?
Vµo nh÷ng thËp niªn 30 cña thÕ kû 20, Allan Fisher vµ Collin Clark lµ
nh÷ng ng-êi ®Çu tiªn ®Ò xuÊt viÖc chia nÒn kinh tÕ thµnh 3 lÜnh vùc: lÜnh vùc thø
nhÊt, lÜnh vùc thø hai vµ lÜnh vùc thø ba. Clark ®Þnh nghÜa lÜnh vùc kinh tÕ thø ba
n¯y l¯ “ c¸c d¹ng ho¹t ®éng kinh tÕ kh«ng ®-îc liÖt kª vµo ngµnh thø nhÊt vµ thø
hai . §Þnh nghÜa nµy ®· ph¶n ¸nh tõ l©u lÜnh vùc thø ba, tøc dÞch vô, ®-îc coi
nh- lµ phÇn d«i ra cña nÒn kinh tÕ trong khi lÜnh vùc s¶n xuÊt chÕ t¹o ®-îc hiÓu
nh- lµ nÒn t¶ng cña toµn bé nÒn kinh tÕ nãi chung.
Mét sè nh¯ nghiªn c÷u kh²c l³i cho r´ng dÞch vó thøc chÊt l¯ “ c¸c ho¹t
®éng kh«ng mang tÝnh ®ång nhÊt, chñ yÕu tån t¹i ®-íi h×nh thøc phi vËt thÓ do
c¸c c¸ nh©n hay tæ chøc cung cÊp. Ho¹t ®éng tiªu thô vµ s¶n xuÊt diÔn ra ®ång
thêi ”. Nh- vËy, ®Þnh nghÜa nµy coi dÞch vô thùc chÊt lµ mét lo¹i s¶n phÈm v«
h×nh vµ dùa vµo c¸c thuéc tÝnh cña dÞch vô ®Ó ®-a ra kh¸i niÖm. ViÖc x¸c ®Þnh
nh- vËy ch-a thÓ hiÖn tÝnh bao qu¸t trong x¸c ®Þnh kh¸i niÖm râ rµng vÒ dÞch vô.
Ch¼ng h¹n, mét sè dÞch vô còng cã thÓ h÷u h×nh nh- c¸c dÞch vô c¾t tãc hoÆc
xem ca nh¹c, nhac kÞch hoÆc mét sè dÞch vô còng cã kh¶ n¨ng l-u tr÷ ®-îc nhhÖ thèng tr¶ lêi ®iÖn tho¹i tù ®éng.
§Þnh nghÜa vÒ dÞch vô do T.P.Hill ®-a ra n¨m 1997 cã ¶nh h-ëng kh¸ lín
tíi c²c nh¯ nghiªn c÷u vÒ lÜnh vøc n¯y. Theo Hill, “ dÞch vô lµ sù thay ®æi vÒ
6
Khoa kinh tÕ
NguyÔn ThÞ Thu Hµ K35F1
®iÒu kiÖn hay tr¹ng th¸i cña ng-êi hay hµng ho¸ thuéc së h÷u cña mét chñ thÓ
kinh tÕ nµo ®ã do sù t¸c ®éng cña chñ thÓ kinh tÕ kh¸c víi sù ®ång ý tr-íc cña
ng-êi hay chñ thÓ kinh tÕ ban ®Çu ”. §Þnh nghÜa nµy tËp trung vµo sù thay ®æi
®iÒu kiÖn hay tr¹ng th¸i nªn tr¸nh ®-îc viÖc ®Þnh nghÜa dÞch vô dùa trªn tÝnh v«
h×nh. C¸c tiªu chÝ nh- v« h×nh, cã thÓ l-u tr÷ thµnh c¸c yÕu tè mµ dÞch vô cã thÓ
cã. Ngoµi ra, Hill còng nhÊn m¹nh tíi sù kh¸c biÖt gi÷a s¶n xuÊt dÞch vô vµ s¶n
phÈm dÞch vô. S¶n phÈm cña mét ho¹t ®éng dÞch vô lµ sù thay ®æi vÒ ®iÒu kiÖn
tr¹ng th¸i cña ng-êi hoÆc hµng ho¸ bÞ t¸c ®éng, trong khi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
dÞch vô lµ ho¹t ®éng t¸c ®éng tíi ng-êi hoÆc hµng ho¸ thuéc së h÷u cña mét chñ
thÓ kinh tÕ nµo ®ã.
§Þnh nghÜa cña Hill cã nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. Ch¼ng h¹n nh- cã
nh÷ng dÞch vô ®-îc cung cÊp nh»m gi÷ nguyªn ®iÒu kiÖn hay tr¹ng th¸i cña mét
ng-êi hay hµng ho¸.
Khi tiÕp cËn dÞch vô d-íi t- c¸ch lµ mét ho¹t ®éng th× dÞch vô lµ mét ho¹t
®éng bao gåm c¸c nh©n tè kh«ng hiÖn h÷u gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ gi÷a
kh¸ch hµng hoÆc tµi s¶n kh¸ch hµng së h÷u víi ng-êi cung øng mµ kh«ng cã sù
chuyÓn giao quyÒn së h÷u. S¶n phÈm c¸c dÞch vô cã thÓ trong ph¹m vi hoÆc v-ît
qu¸ ph¹m vi cña s¶n phÈm vËt chÊt.
DÞch vô lµ viÖc s¶n xuÊt ra mét lîi Ých v« h×nh c¨n b¶n ë trong chÝnh lîi
Ých ®ã hoÆc nh- mét yÕu tè quan träng cña mét s¶n phÈm h÷u h×nh th«ng qua
mét sè d¹ng trao ®æi nh»m tho¶ m·n mét nhu cÇu nhÊt ®Þnh.
DÞch vô lµ toµn bé c¸c ho¹t ®éng mµ kÕt qu¶ cña chóng kh«ng tån t¹i d-íi
h×nh thøc vËt thÓ.
Mçi c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau, dÞch vô ®-îc ph¸n ¸nh ë mçi gãc ®é kh¸c
nhau vµ béc lé nh÷ng -u ®iÓm còng nh- h¹n chÕ riªng cña tõng ph-¬ng c¸ch.
VËy mét kh¸i niÖm chung sÏ ph¸n ¸nh ®Çy ®ñ h¬n vÒ dÞch vô
DÞch vô lµ nh÷ng ho¹t ®éng lao ®éng mang tÝnh x· héi, t¹o ra c¸c s¶n
phÈm hµng ho¸ kh«ng tån t¹i d-íi h×nh thøc vËt thÓ, kh«ng dÉn ®Õn viÖc
chuyÓn quyÒn së h÷u nh»m tho¶ m·n kÞp thêi c¸c nhu cÇu s¶n xuÊt vµ ®êi
7
Khoa kinh tÕ
NguyÔn ThÞ Thu Hµ K35F1
sèng sinh ho¹t cña con ng-êi.
1.2 Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña dÞch vô
1.2.1 TÝnh v« h×nh hay phi vËt thÓ
DÞch vô lµ kÕt qu° cða lao ®éng con ngêi, dÞch vó l¯ “s°n phÈm” nhng
kh²c víi h¯ng ho² ë thuéc tÝnh c¬ b°n nhÊt l¯ tÝnh “ v« h×nh” hay “ phi vËt thÓ”.
Ng-êi ta kh«ng thÓ sê mã, nh×n thÊy ...c¸c dÞch vô.
1.2.2 TÝnh kh«ng t¸ch rêi, tÝnh ®ång thêi
Kh«ng t¸ch rêi gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, x¶y ra ®ång thêi g¾n bã víi
nhau vÒ kh«ng gian vµ thêi gian. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ c¸c ho¹t ®éng t¹o ra, cung
cÊp, vµ b¸n c¸c dÞch vô cïng ®ång thêi x¶y ra víi qu¸ tr×nh sö dông dÞch vô cña
ng-êi tiªu dïng theo kh«ng gian vµ thêi gian.
1.2.3 TÝnh kh«ng dù tr÷, kh«ng b¶o qu¶n ®-îc
§©y lµ ®Æc ®iÓm ph¸i sinh do ®Æc ®iÓm v« h×nh, kh«ng t¸ch rêi cho nªn
dÞch vô sÏ kh«ng cã dù tr÷, kh«ng tån kho. DÞch vô kh«ng ®-îc tiªu dïng th× sÏ
bÞ mÊt vÜnh viÔn.
1.2.4 TÝnh kh«ng ®ång nhÊt, khã x¸c ®Þnh vÒ chÊt l-îng c¸c s¶n phÈm
dÞch vô
Sù cung øng võa phô thuéc vµo kü thuËt vµ kh¶ n¨ng cña ng-êi cung øng
cßn sù tiªu dïng, tho¶ m·n phô thuéc sù c¶m nhËn, t©m lý cña kh¸ch hµng. Do
vËy chÊt l-îng dÞch vô th-êng kh«ng ®ång nhÊt vµ viÖc ®¸nh gi¸ chóng th-êng
khã thèng nhÊt vµ mang tÝnh t-¬ng ®èi.
2.
Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm Th-¬ng m¹i dÞch vô
2.1 Kh¸i niÖm
Cã nhiÒu c¸ch tiÕp cËn khi nghiªn cøu vÒ dÞch vô nªn còng cã nhiÒu c¸ch
tiÕp cËn khi nghiªn cøu vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô. Trong ph¹m vi h¹n hÑp cña ®Ò
tµi, th-¬ng m¹i dÞch vô ®-îc tiÕp cËn d-íi gãc ®é lµ ®èi t-îng ho¹t ®éng trao
®æi( mua, b¸n) cña th-¬ng m¹i.
KÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt lµ nh÷ng s¶n phÈm vËt chÊt vµ nh÷ng s¶n
phÈm lµ dÞch vô. NÕu viÖc trao ®æi mua b¸n c¸c s¶n phÈm vËt chÊt (hµng ho¸)
8
Khoa kinh tÕ
NguyÔn ThÞ Thu Hµ K35F1
®-îc gäi lµ th-¬ng m¹i hµng ho¸ th× viÖc trao ®æi mua b¸n c¸c s¶n phÈm phi vËt
chÊt (dÞch vô) ®-îc coi lµ th-¬ng m¹i dÞch vô (TMDV)
Th-¬ng m¹i dÞch vô lµ toµn bé nh÷ng ho¹t ®éng trao ®æi, mua b¸n
hay cung cÊp c¸c dÞch vô trªn thÞ tr-êng. ë ®©y dÞch vô chÝnh lµ ®èi t-îng
cña c¸c ho¹t ®éng th-¬ng m¹i.
2.2 §Æc ®iÓm th-¬ng m¹i dÞch vô
2.2.1 §èi t-îng ho¹t ®éng th-¬ng m¹i dÞch vô lµ c¸c s¶n phÈm phi vËt
thÓ
Trong th-¬ng m¹i dÞch vô do ®èi t-îng ho¹t ®éng th-¬ng m¹i lµ nh÷ng
s¶n phÈm phi vËt thÓ nªn kh¸ch hµng kh«ng thÓ sê thÊy, nh×n thÊy tr-íc khi mua.
§iÒu nµy lµm cho qu¸ tr×nh mua b¸n mang tÝnh rñi ro cao h¬n so víi mua b¸n
c²c h¯ng ho² höu h×nh.Do ®ã ngêi cung ÷ng dÞch vó c¯ng ph°i cè g¾ng “höu
h×nh” ho² s°n phÈm c¯ng tèt, cñng nh n©ng cao kh¶ n¨ng cung øng ®¸p øng kÞp
thêi nhu cÇu cña ng-êi tiªu dïng. Ng-îc l¹i, ng-êi mua th-êng c¨n cø vµo danh
tiÕng, uy tÝn cña h·ng hoÆc c¸ nh©n ng-êi cung øng ®Ó ®i ®Õn quyÕt ®Þnh mua.
Còng do tÝnh chÊt v« h×nh cña s¶n phÈm dÞch vô. Trong mua b¸n dÞch vô
kh«ng dÉn ®Õn viÖc chuyÓn quyÒn së h÷u tõ ng-êi b¸n sang ng-êi mua. Bªn
c¹nh ®ã g©y khã kh¨n trong viÖc cÊp b»ng s¸ng chÕ vµ quyÒn së h÷u c¸c s¸ng
kiÕn c¶i tiÕn dÞch vô nªn c¸c dÞch vô dÔ bÞ sao chÐp , b¾t ch-íc.
2.2.2 Chñ thÓ ho¹t ®éng th-¬ng m¹i dÞch vô
C¸c chñ thÓ tham gia trao ®æi, mua b¸n trong th-¬ng m¹i dÞch vô gåm
ng-êi b¸n (cung øng) vµ ng-êi mua (tiªu dïng) mét dÞch vô.
Ng-êi cung øng dÞch vô ®-îc hiÓu lµ bÊt kú tæ chøc hoÆc c¸ nh©n nµo
cung øng mét dÞch vô, cã thÓ ®ã lµ ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc x· héi, ®oµn thÓ,
doanh nghiÖp hoÆc c¸c c¸ nh©n.
Ng-êi tiªu dïng dÞch vô lµ bÊt kú tæ chøc hay c¸ nh©n cã nhu cÇu vÒ mét
dÞch vô ®Ó tho¶ m·n nµo ®ã, cã thÓ ®ã lµ c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n vµ hé gia
®×nh, ChÝnh phñ hoÆc c¸c tæ chøc x· héi.
9
Khoa kinh tÕ
NguyÔn ThÞ Thu Hµ K35F1
2.2.3 §Æc ®iÓm cung cÇu dÞch vô
TÝnh chÊt “c÷ng” cða cung dÞch vó: §iÒu n¯y xuÊt ph²t tô tÝnh ®ång thêi
cña dÞch vô nªn ®ßi hái c¸c nhµ cung cÊp dÞch ph¶i lu«n s½n sµng kh¶ n¨ng cung
øng khi cã nhu cÇu tai n¬i vµ thêi ®iÓm cÇu xuÊt hiÖn. Trong th-¬ng m¹i dÞch vô
kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu dÞch vô cao nhÊt phô thuéc vµo c«ng suÊt tèi ®a cña
c¸c c¬ së s½n cã cung øng dÞch vô cho kh¸ch hµng.Do ®ã cung dÞch vô t-¬ng ®èi
cè ®Þnh vµ giíi h¹n kh¶ n¨ng cung øng.
TÝnh kh«ng æn ®Þnh vµ tÝnh thêi vô cña cÇu: CÇu dÞch vô th-êng kh«ng æn
®Þnh, dÔ biÕn ®éng bëi chóng chÞu ¶nh h-ëng cña nhiÒu nh©n tè lu«n biÕn ®æi rÊt
nh¹y c¶m. L-îng cÇu dÞch vô th-êng hay tËp trung rÊt cao vµo mét sè thêi ®iÓm
trong mét ngµy, mét th¸ng hay mét sè th¸ng vµ ë thêi ®iÓm kh¸c l-îng cÇu l¹i
rÊt nhá. §©y lµ tÝnh thêi vô cña dÞch vô.Bªn c¹nh ®ã cÇu cña mét sè lo¹i dÞch vô
l¹i kh«ng cã giíi h¹n bëi nhu cÇu kh«ng ngõng gia t¨ng cña thÞ tr-êng. VÝ dô
nh- mét sè lo¹i h×nh dÞch vô ch¨m sãc s¾c ®Ñp, dÞch vô gi¸o dôc, dÞch vô thÓ
thao gi¶i trÝ...
Do m©u thuËn giöa tÝnh “ c÷ng” cða cung v¯ tÝnh “ kh«ng æn ®Þnh”, tÝnh
thêi vô cña cÇu v× vËy trong th-¬ng m¹i dÞch vô lêi gi¶i cho bµi to¸n cung cÇu
vÉn ch-a cã ®¸p sè.
2.3 . Ph©n lo¹i
2.3.1 Ph©n lo¹i theo GATS
Danh môc ph©n lo¹i chuÈn cña GATS cã 11 ngµnh lín, mçi ngµnh l¹i chia
thµnh mét sè tiÓu ngµnh:
1 DÞch vô kinh doanh
C¸c dÞch vô nghÒ nghiÖp, bao gåm c¸c dÞch vô ph¸p lý, kÕ to¸n, kiÓm
to¸n, kiÕn tróc, bÊt ®éng s¶n, thiÕt kÕ, y tÕ, nha khoa, thó y vµ c¸c dÞch vô nghÒ
nghiÖp kh¸c.
DÞch vô m¸y tÝnh vµ c¸c dÞch vô liªn quan, dÞch vô nghiªn cøu vµ ph¸t
triÓn thÞ tr-êng, bÊt ®éng s¶n, cho thuª.
C¸c dÞch vô kinh doanh kh¸c nh- t- vÊn qu¶n lý, qu¶ng c¸o, thö
nghiÖm kü thuËt, b¶o d-ìng, söa ch÷a, ®ãng gãi, in Ên, tæ chøc héi nghÞ, vÖ sinh.
10
Khoa kinh tÕ
NguyÔn ThÞ Thu Hµ K35F1
2. DÞch vô liªn l¹c
TÊt c¶ c¸c dÞch vô viÔn th«ng c¬ b¶n vµ gia t¨ng gi¸ trÞ kÓ c¶ th«ng tin
trùc tuyÕn vµ xö lý d÷ liÖu.
DÞch vô b-u chÝnh vµ chuyÓn ph¸t.
DÞch vô nghe nh×n: dÞch vô ph¸t thanh, ph¸t h×nh, dÞch vô s¶n xuÊt vµ
ph©n phèi b¨ng h×nh, liªn l¹c vÖ tinh.
3. DÞch vô x©y dùng vµ thi c«ng
4. DÞch vô ph©n phèi: kÓ c¶ b¸n lÎ, b¸n bu«n, ®¹i lý hoa hång vµ ®¹i lý
m-în danh.
5. DÞch vô gi¸o dôc.
6. DÞch vô m«i tr-êng: nh- dÞch vô tho¸t n-íc, vÖ sinh vµ xö lý chÊt th¶i.
7. DÞch vô tµi chÝnh.
B¶o hiÓm trùc tiÕp, t¸i b¶o hiÓm, m«i giíi b¶o hiÓm vµ c¸c dÞch vô b¶o
hiÓm hç trî kh¸c.
DÞch vô ng©n hµng vµ dÞch vô tµi chÝnhkh¸c, kÓ c¶ dÞch vô liªn quan
®Õn chøng kho¸n, cung cÊp th«ng tin tµi chÝnh vµ qu¶n lý tµi s¶n.
8. DÞch vô liªn quan ®Õn søc khoÎ vµ dÞch vô x· héi.
9. DÞch vô du lÞch vµ dÞch vô liªn quan ®Õn l÷ hµnh.
10. DÞch vô gi¶i trÝ, v¨n ho¸ vµ thÓ thao: bao gåm c¸c dÞch vô biÓu diÔn vµ
cung cÊp th«ng tin.
11. DÞch vô vËn t¶i
KÓ c¶ dÞch vô vËn t¶i ®-êng biÓn, ®-êng s«ng, ®-êng bé, hµng kh«ng, vò
trô, vËn t¶i ®-êng èng, vËn t¶i ®a ph-¬ng thøc, c¸c dÞch vô hç trî cho tÊt c¶ c¸c
ph-¬ng thøc vËn t¶i.
12. C¸c dÞch vô kh¸c
M¶ng nµy bao gåm bÊt kú c¸c lo¹i dÞch vô nµo ch-a ®-îc nªu ë trªn.
Trong m¶ng nµy cã vËn chuyÓn vµ ph©n phèi n¨ng l-îng vµ c¸c dÞch vô liªn
quan ®Õn n¨ng l-îng, mÆc dï chóng còng cã thÓ mét phÇn thuéc vÒ c¸c m¶ng
dÞch vô ph©n phèi, vËn t¶i, m«i tr-êng vµ c¸c dÞch vô kinh doanh kh¸c.
Theo quy ®Þnh cña GATS, nh÷ng dÞch vô cña c¸c c¬ quan chÝnh phñ
11
Khoa kinh tÕ
NguyÔn ThÞ Thu Hµ K35F1
kh«ng cã tÝnh chÊt th-¬ng m¹i kh«ng phô thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña c¸c hiÖp
®Þnh .
HiÖp ®Þnh GATS quy ®Þnh c¸c h×nh thøc kh¸c nhau ®-îc cung øng dÞch vô
cho c¸c kh¸ch hµng bao gåm 4 h×nh thøc sau:
a. Cung cÊp qua biªn giíi: doanh nghiÖp cung øng dÞch vô vµ kh¸ch hµng
®Òu ë trong n-íc cña m×nh, dÞch vô ®-îc cung cÊp qua biªn giíi nh- dÞch vô
viÔn th«ng, vËn t¶i ®-êng èng, th-, b-u kiÖn chuyÓn ph¸t nhanh.
b. Tiªu thô ngoµi biªn giíi: ng-êi cung cÊp dÞch vô ë trong n-íc cña m×nh,
kh¸ch hµng ph¶i ®Õn tËn n-íc cña ng-êi cung cÊp ®Ó mua dÞch vô nh- dÞch vô
söa ch÷a tµu biÓn, dÞch vô du häc t¹i n-íc ngoµi, ch÷a bÖnh, du lÞch.
c. HiÖn diÖn th-¬ng m¹i: ng-êi cung cÊp dÞch vô thiÕt lËp sù hiÖn diÖn cña
m×nh t¹i n-íc cña kh¸ch hµng th«ng qua chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn, c«ng ty
con nh- dÞch vô ng©n hµng, dÞch vô b¸n lÎ, dÞch vô t- vÊn, ph©n phèi.
d. HiÖn diÖn thÓ nh©n: ng-êi cung cÊp dÞch vô cö ng-êi ®Õn tªn n-íc kh¸ch
hµng ®Ó cung cÊp dÞch vô nh- dÞch vô chuyªn gia, t- vÊn t¹i chç.
2.3.2 Ph©n lo¹i theo hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia (SNA)
1. Th-¬ng m¹i vµ söa ch÷a vËt phÈm tiªu dïng
2. Kh¸ch s¹n, nhµ hµng
3. VËn t¶i, kho b·i vµ th«ng tin liªn l¹c
4. Tµi chÝnh, tÝn dông
5. Khoa häc vµ kü nghÖ
6. Kinh doanh tµi s¶n vµ dÞch vô t- vÊn
7. Qu¶n lý nhµ n-íc,An ninh quèc phßng
8. Gi¸o dôc, ®µo t¹o
9. Y tÕ vµ ho¹t ®éng cøu trî x· héi
10.V¨n ho¸, thÓ dôc, thÓ thao
11.§¶ng, c¸c ®oµn thÓ vµ hiÖp héi
12.Phôc vô c¸ nh©n céng ®ång
13.Lµm thuª trong hé gia ®×nh
14.C¸c tæ chøc vµ ®oµn thÓ quèc tÕ.
12
Khoa kinh tÕ
NguyÔn ThÞ Thu Hµ K35F1
2.3.3 Ph©n lo¹i theo môc ®Ých
Mét sè dÞch vô ®-îc cung cÊp ra thÞ tr-êng nh»m ®¸p øng c¸c ®ßi hái cña
s¶n xuÊt kinh doanh nh- c¸c dÞch vô hç trî c¸c ho¹t ®éng cung øng c¸c yÕu tè
®Çu vµo cña s¶n xuÊt, còng nh- c¸c dÞch vô hç trî tiªu thô s¶n phÈm. VÝ dô: dÞch
vô vËn t¶i, dÞch vô thÞ tr-êng, dÞch vô tµi chÝnh...
Mét sè dÞch vô kh¸c ®-îc cung cÊp ra thÞ tr-êng nh»m tho¶ m·n nh÷ng
nhu cÇu ®êi sèng sinh ho¹t cña c¸ nh©n vµ tËp thÓ nh»m t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng
cña hä c¶ vÒ thÓ chÊt lÉn tinh thÇn, n©ng cao chÊt l-îng cuéc sèng.VÝ dô: ch¨m
sãc søc khoÎ, gi¸o dôc, y tÕ, du lÞch, dÞch vô b¶o hiÓm, mua s¾m hµng ho¸...
Mét sè lo¹i dÞch vô ®-îc cung øng nh»m võa ®¸p øng yªu cÇu s¶n xuÊt
kinh doanh võa tho¶ m·n yªu cÇu cña ®êi sèng nh- dÞch vô vËn t¶i, dÞch vô
th«ng tin..
3 Vai trß cña th-¬ng m¹i dÞch vô trong nÒn kinh tÕ
3.1 Vai trß th-¬ng m¹i dÞch vô ®èi víi vÊn ®Ò t¹o c«ng ¨n viÖc lµm
Sè l-îng lao ®éng lµm viÖc trong lÜnh vùc dÞch vô ngµy cµng cã xu h-íng
gia t¨ng vµ cao h¬n h¼n so víi c¸c lÜnh vùc kh¸c cña nÒn kinh tÕ. Cã thÓ thÊy râ
khi nh×n vµo tû träng lao ®éng trong lÜnh vùc dÞch vô cña c¸c n-íc ph¸t triÓn. T¹i
c¸c n-íc nµy, ®Æc biÖt lµ Hoa Kú, EU, NhËt B¶n, Canada lÜnh vùc dÞch vô lu«n
t¹o ra viÖc lµm cho kho¶ng 70-80% lùc l-îng lao ®éng toµn quèc. §iÒu nµy thÓ
hiÖn r»ng khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, lao ®éng trong lÜnh vùc dÞch vô sÏ ra t¨ng
m¹nh vµ dÉn ®Õn xu h-íng di chuyÓn lao ®éng tõ c¸c lÜnh vùc chÕ t¹o sang c¸c
lÜnh vùc dÞch vô.
Trong khi ®ã, mÆc dï t¹i c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn, lùc l-îng lao ®éng tËp
trung nhiÒu trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nh-ng xu h-íng di
chuyÓn lao ®éng liªn ngµnh ®ang trë nªn ngµy cµng phæ biÕn. Thèng kª cho thÊy
tû lÖ lao ®éng trong lÜnh vùc du lÞch cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn gia t¨ng víi tèc
®é t-¬ng ®èi nhanh ( kho¶ng 8-9%/n¨m), thÓ hiÖn chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh tÕ
nãi chung cña ChÝnh phñ còng nh- xu h-íng phæ biÕn cña kinh tÕ thÕ giíi. Theo
-íc tÝnh, lùc l-îng lao ®éng trong dÞch vô t¹i c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ®¹t
kho¶ng tõ 20-30% vµ con sè nµy cã xu h-íng t¨ng dÇn.
13
Khoa kinh tÕ
NguyÔn ThÞ Thu Hµ K35F1
3.2 Vai trß cña th-¬ng m¹i dÞch vô trong vÊn ®Ò thóc ®Èy vµ duy tr× t¨ng
tr-ëng cña nÒn kinh tÕ
Thùc tÕ ®· chøng minh r»ng sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña th-¬ng m¹i dÞch
vô lµ tiÒn ®Ò quan träng thóc ®Èy ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ, ng-îc l¹i sù ph¸t
triÓn kinh tÕ, sù n¨ng ®éng chÝnh s¸ch kinh tÕ ngµy cµng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn
m¹nh mÏ h¬n c¸c ngµnh dÞch vô vµ th-¬ng m¹i dÞch vô.
Th-¬ng m¹i dÞch vô kh«ng nh÷ng gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ mµ
cßn duy tr× tèc ®é t¨ng tr-ëng cña nÒn kinh tÕ. Sè liÖu thèng kª cña Ng©n hµng
ThÕ giíi ( B¶ng 1.2) cho thÊy trong xuÊt thËp kû 90, lÜnh vùc dÞch vô lu«n duy tr×
tèc ®é t¨ng tr-ëng kho¶ng 6-7% ( so víi 3-5% cña lÜnh vùc hµng ho¸) kÓ c¶ khi
cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh Ch©u ¸ næ ra. §iÒu ®¸ng chó ý lµ tèc ®é t¨ng tr-ëng
trong lÜnh vùc dÞch vô ®-îc duy tr× cho c¶ c¸c n-íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn
mÆc dï tèc ®é t¨ng tr-ëng ë c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn cã xu h-íng cao h¬n mét
chót.
B¶ng 1.1 : Tèc ®é t¨ng tr-ëng cña lÜnh vùc dÞch vô trªn thÕ giíi.
ThÕ giíi
Thu nhËp thÊp
Thu nhËp trung b×nh
Thu nhËp trung b×nh thÊp
Thu nhËp trung b×nh cao
Thu nhËp thÊp vµ trung
b×nh
§«ng ¸ & Th¸i b×nh
d-¬ng
Ch©u ¸ & Trung ¸
Ch©u mü la tinh & Caribª
Trung ®«ng & B¾c Phi
Nam ¸
CËn Sahara
Thu nhËp cao
Ch©u ©u & B¾c Mü
198090
GDP
902000
4,5
3,3
4,1
2,7
3,2
3,6
3,6
3,6
3,0
3,5
4,2
2,7
2,5
2,0
2,1
1,9
5,5
3,6
5,9
2,6
2,7
3,9
4,1
3,7
7,8
4,6
7,0
3,6
2,6
6,2
8,9
4,1
5,5
3,6
5,5
3,0
5,1
3,9
4,3
3,7
3,5
3,5
3,4
2,2
3,9
3,7
4,9
5,7
3,9
4,1
7,9
ٱ
1,7
2,0
5,6
1,6
3,3
2,4
7,2
1,5
3,3
3,0
5,6
2,5
2,5
1,9
4,4
ٱ
2,3
5,2
3,2
2,3
1,4
1,1
3,1
-2.3
2,3
2,6
3,1
2,8
0,0
1,3
9,3
ٱ
1,4
0,3
6,8
1,2
2,9
1,6
9,3
-3.8
3,3
0,9
6,2
1,6
0,7
1,0
10,4
ٱ
1,4
ٱ
7,0
1,7
ٱ
ٱ
9,9
ٱ
2,6
3,8
6,6
1,6
ٱ
1,2
8,6
ٱ
1,9
2,4
6,5
2,4
ٱ
2,9
6,4
1,6
3,4
4,5
7,1
2,6
ٱ
2,2
N«ng nghiÖp
19809090
2000
C«ng nghiÖp
19809090
2000
ChÕ t¹o
19809090
2000
DÞch vô
19809090
2000
Nguån: Ng©n hµng thÕ giíi 2001.
B¶ng 1.1 cho thÊy tèc ®é t¨ng tr-ëng cña lÜnh vùc dÞch vô trong suèt giai
®o¹n 1980-2000 lu«n cao h¬n tèc ®é t¨ng tr-ëng cña GDP. §iÒu nµy cho thÊy
lÜnh vùc dÞch vô lµ nh©n tè ®ãng gãp quan träng vµo viÖc duy tr× tèc ®é t¨ng
14
Khoa kinh tÕ
NguyÔn ThÞ Thu Hµ K35F1
tr-ëng cña nÒn kinh tÕ. Ngoµi ra, còng trong thêi gian nµy lÜnh vùc dÞch vô thu
hót l-îng vèn ®Çu t- lín nhÊt víi trªn 50% tæng vèn ®Çu t- toµn cÇu, tËp trung
chñ yÕu t¹i c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn vµ mét sè n-íc ph¸t triÓn cã thÕ m¹nh vÒ
dÞch vô nh- Hoa Kú, EU vµ Canada.
3.3 §ãng gãp lín vµo GDP
Mét ®iÒu kh«ng thÓ phñ nhËn ®-îc r»ng dÞch vô chiÕm tû träng rÊt lín
trong GDP cña mçi quèc gia, dï ph¸t triÓn hay ®ang ph¸t triÓn. Sè liÖu thèng kª
n¨m 2000 ®· cho thÊy ®èi víi c¸c n-íc ph¸t triÓn tû träng dÞch vô trong GDP
th-êng kho¶ng 60-70%, ®iÓn h×nh cã Hoa Kú víi tû träng dÞch vô chiÕm gÇn
85%. Nhê sù ®ãng gãp lín nµy cña dÞch vô, nÒn kinh tÕ cña c¸c n-íc ph¸t triÓn
trë nªn linh ho¹t h¬n vµ t¹o ra nhiÒu gi¸ trÞ gia t¨ng h¬n, t¹o c¬ së v÷ng ch¾c cho
ph¸t triÓn vµ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh tÕ. Trong khi ®ã, t¹i c¸c n-íc ®ang ph¸t
triÓn, dï vai trß ch-a ®-îc thÓ hiÖn râ rµng nh- t¹i c¸c n-íc ph¸t triÓn nh-ng tû
träng dÞch vô trong GDP cña c¸c n-íc nµy còng rÊt ®¸ng chó ý. Theo thèng kª
cña Liªn hîp quèc, tû träng dÞch vô trong GDP cña Malaysia dao ®éng kho¶ng
45% ( cô thÓ, 44,8% n¨m 1996, 45,55 n¨m 1999 vµ 43,6% n¨m 2000), cña Th¸i
Lan kho¶ng n¨m 50%, Indonexia 40%. Nh- vËy, nÕu so víi c¸c ngµnh kinh tÕ
kh¸c nh- c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp cã thÓ nãi dÞch vô ®ãng gãp tû lÖ lín nhÊt
vµo GDP cña c¸c n-íc nµy.
§å thÞ 1.2: Tû träng dÞch vô trong GDP cña c¸c n-íc trªn thÕ giíi
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
C¸c n-íc ph¸t triÓn
C¸c n-íc ®ang ph¸t
triÓn
1999
2000
2001
Nguån: Ng©n hµng thÕ giíi 2001.
§å thÞ trªn cho thÊy tû träng dÞch vô trong GDP cña c¸c n-íc ®ang ph¸t
triÓn cã xu h-íng æn ®Þnh vµ t¨ng chËm h¬n so víi tû träng c¸c n-íc ph¸t triÓn.
15
Khoa kinh tÕ
NguyÔn ThÞ Thu Hµ K35F1
§©y cã thÓ lµ do chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn
®ang muèn tËp trung c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp nh÷ng ngµnh kinh tÕ mµ c¸c
n-íc nµy cho r»ng lµ c¬ së cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng. Tuy nhiªn, nghiªn
cøu cña nhiÒu nhµ kinh tÕ häc vµ kinh nghiÖm ph¸t triÓn cña c¸c n-íc NICS cho
thÊy ®Ó cã thÓ rót ng¾n thêi gian ph¸t triÓn còng nh- b¾t kÞp víi c¸c n-íc ph¸t
triÓn kh¸c cÇn ®Çu t- tËp trung vµo c¸c ngµnh kinh tÕ cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao,
®ãng gãp nhiÒu cho nÒn kinh tÕ. XÐt vÒ khÝa c¹nh nµy, khã cã ngµnh kinh tÕ nµo
“qua mÆt” ®îc dÞch vó. Cñng trong thêi kù 1999-2002, c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t
triÓn tiÕp tôc cho thÊy sù phô thuéc rÊt lín vµo lÜnh vùc dÞch vô ( chiÕm tû träng
trung b×nh trªn 60%) vµ xu h-íng nµy ngµy cµng trë nªn râ rÖt.
3.4 Vai trß th-¬ng m¹i dÞch vô trong viÖc thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng
x· héi, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
Cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nhiÒu ngµnh dÞch vô ®· ra ®êi nhth-¬ng m¹i, du lÞch, vËn t¶i, ng©n hµng, b¶o hiÓm, y tÕ, v¨n ho¸, gi¸o dôc...ph¸t
triÓn thµnh lÜnh vùc hay khu vùc dÞch vô réng lín trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.
Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c ngµnh dÞch vô vµ th-¬ng m¹i dÞch vô ®·
®ãng gãp to lín vµo viÖc thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng x· héi trong ph¹m vi quèc
tÕ vµ ph¹m vi quèc gia, thóc ®Èy chuyÓn dÞch kinh tÕ theo h-íng gia t¨ng tû
träng cña c¸c ngµnh thuéc khu vùc dÞch vô.
HiÖn nay kinh tÕ thÕ giíi ®ang chuyÓn dÞch theo h-íng N«ng nghiÖp- C«ng
nghiÖp- DÞch vô sang N«ng nghiÖp- DÞch vô- C«ng nghiÖp, qu¸ tr×nh nµy ®Æc
biÖt m¹nh mÏ trong ®iÒu kiÖn h×nh thµnh kinh tÕ trÝ thøc.
3.5 Vai trß th-¬ng m¹i dÞch vô víi vÊn ®Ò n©ng cao chÊt l-îng ®êi sèng
d©n cCïng víi th-¬ng m¹i hµng ho¸ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ th-¬ng m¹i dÞch vô
gãp phÇn tho¶ m·n tèt nhÊt mäi nhu cÇu s¶n phÈm vËt chÊt vµ tinh thÇn cña con
ng-êi nh»m t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng cña hä. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c
ngµnh dÞch vô vµ th-¬ng m¹i dÞch vô nhÊt lµ c¸c dÞch vô cuéc sèng hµng ngµy
nh- giÆt lµ, ch¨m sãc gia ®×nh...gi¶i phãng con ng-êi khái lao ®éng nÆng nhäc
cña c«ng viÖc néi trî, gãp phÇn t¨ng tÝch luü thêi gian giµnh cho du lÞch, vui
16
Khoa kinh tÕ
NguyÔn ThÞ Thu Hµ K35F1
ch¬i, gi¶i trÝ, gi¸o dôc, th«ng tin liªn lac...gióp con ng-êi ph¸t triÓn toµn diÖn vÒ
thÓ chÊt vµ tinh thÇn ®¶m b¶o n©ng cao chÊt l-îng cuéc sèng.
II
Vµi nÐt kh¸i qu¸t vÒ Qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i
dÞch vô
1 Kh¸i niÖm vµ sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña qu¶n lý Nhµ n-íc vÒ
th-¬ng m¹i dÞch vô
1.1 Kh¸i niÖm qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô
1.1.1 Kh¸i niÖm chung vÒ qu¶n lý nhµ n-íc
Theo nghÜa réng th× Qu°n lý Nh¯ níc l¯ “ Qu¶n lý Nhµ n-íc lµ ho¹t
®éng cña toµn bé bé m¸y Nhµ n-íc tõ c¬ quan quyÒn lùc Nhµ n-íc: Quèc héi
vµ Héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp; c¸c c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n-íc : ChÝnh phñ,
c¸c Bé, Uû ban hµnh chÝnh Nhµ n-íc; c¬ quan kiÓm so¸t: ViÖn KiÓm s¸t nh©n
d©n tèi cao vµ c¸c ViÖn KiÓm s¸t nh©n d©n c¸c cÊp...(Sæ tay thuËt ng÷ ph¸p lý
chuyªn dông,Nxb Gi¸o dôc, Hµ néi 1996)
Nh- vËy, cã thÓ hiÓu Qu¶n lý Nhµ n-íc theo nghÜa bao qu¸t lµ nãi chøc
n¨ng tæng thÓ bé m¸y Nhµ n-íc víi t- c¸ch lµ mét tæ chøc quyÒn lùc vµ mang
tÝnh chÊt ph¸p quyÒn, lµ tæ chøc c«ng quyÒn qu¶n lý toµn x· héi b»ng c¸c ho¹t
®éng lËp ph¸p, hµnh ph¸p, t- ph¸p.
Theo nghÜa hÑp Qu°n lý Nh¯ níc l¯ “Qu¶n lý Nhµ n-íc lµ ho¹t ®éng cña
riªng hÖ thèng c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n-íc : ChÝnh phñ, c¸c Bé c¸c c¬ quan
ngang Bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, Uû ban nh©n d©n c¸c cÊp, c¸c së phßng
ban chuyªn m«n...(Sæ tay thuËt ng÷ ph¸p lý chuyªn dông,Nxb Gi¸o dôc, Hµ néi
1996)
Theo nghÜa hÑp th× Qu¶n lý nhµ n-íc kh«ng bao gåm ho¹t ®éng lËp ph¸p
vµ t- ph¸p cña Nhµ n-íc, mµ ®ã lµ ho¹t ®éng ®iÒu hµnh c«ng viÖc hµng ngµy cña
quyÒn hµnh ph¸p vµ cña hÖ thèng tæ chøc hµnh chÝnh.
Tõ viÖc t×m hiÓu, nghiªn cøu c¸c kh¸i niÖm Qu¶n lý Nhµ n-íc chóng ta cã
thÓ ®-a ra mét kh¸i niÖm chung nhÊt vÒ Qu¶n lý Nhµ n-íc:
17
Khoa kinh tÕ
NguyÔn ThÞ Thu Hµ K35F1
Qu¶n lý Nhµ n-íc lµ sù t¸c ®éng cña c¸c chñ thÓ mang tÝnh quyÒn lùc
Nhµ n-íc, b»ng nhiÒu biÖn ph¸p, tíi c¸c ®èi t-îng qu¶n lý nh»m thùc hiÖn
chøc n¨ng ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña Nhµ n-íc trªn cë ph¸p luËt .
1.1.2 Kh¸i niÖm qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô
Qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ phèi
hîp c¸c chøc n¨ng ho¹ch ®Þnh, tæ chøc, l·nh ®¹o vµ kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng
th-¬ng m¹i dÞch vô trªn thÞ tr-êng trong sù t¸c ®éng cña hÖ thèng qu¶n lý ®Õn hÖ
thèng bÞ qu¶n lý nh»m ®¹t môc tiªu th«ng qua viÖc sö dông c¸c c«ng cô vµ chÝnh
s¸ch qu¶n lý.
Qu¶n lý th-¬ng m¹i dÞch vô lµ mét qu¸ tr×nh thùc hiÖn phèi hîp bèn lo¹i
chøc n¨ng: ho¹ch ®Þnh, tæ chøc, l·nh ®¹o vµ kiÓm so¸t.
1.2 Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô
Qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng lµ
cÇn thiÕt kh¸ch quan. Mét mÆt do nh÷ng khuyÕt tËt vµ h¹n chÕ cña c¬ chÕ thÞ
tr-êng g©y nªn, mÆt kh¸c, do nhµ n-íc ®ãng vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ,
thÓ hiÖn ë viÖc ®Þnh h-íng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nãi chung, còng nh- th-¬ng
m¹i dÞch vô nãi riªng trong tõng thêi kú. Nhµ n-íc cÇn ®iÒu tiÕt, can thiÖp vµo
kinh tÕ vµ thÞ tr-êng, vµo c¸c quan hÖ th-¬ng m¹i dÞch vô nh»m ®¶m b¶o sù æn
®Þnh kinh tÕ vÜ m«, æn ®Þnh thÞ tr-êng vµ gi¸ c¶, c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n...
§Ó gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, duy tr× sù æn
®Þnh thóc ®Èy sù t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, thùc tiÔn ®· chØ ra r»ng b¶n
th©n c¬ chÕ thÞ tr-êng kh«ng thÓ tù ®iÒu chØnh trong mäi tr-êng hîp, mµ cÇn
thiÕt ph¶i cã vai trß qu¶n lý cña Nhµ n-íc vÒ kinh tÕ, th-¬ng m¹i, th-¬ng m¹i
dÞch vô.
Qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô t¹o ra sù thèng nhÊt trong tæ
chøc vµ phèi hîp c¸c ho¹t ®éng cña c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i
dÞch vô míi gióp cho l-u th«ng dÞch vô th«ng suèt trong ph¹m vi thÞ tr-êng néi
®Þa, më réng trao ®æi dÞch vô gi÷a c¸c ®Þa ph-¬ng, võa khai th¸c thÕ m¹nh cña
tõng vïng, võa ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña quèc gia trong ph¸t triÓn th-¬ng m¹i
quèc tÕ.
18
Khoa kinh tÕ
NguyÔn ThÞ Thu Hµ K35F1
2 Néi dung qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô
2.1 Néi dung c¬ b¶n cña qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô
Nhµ n-íc thèng nhÊt qu¶n lý th-¬ng m¹i dÞch vô b»ng ph¸p luËt, chÝnh
s¸ch, chiÕn l-îc, quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th-¬ng m¹i dÞch vô. Nhµ n-íc
®iÒu tiÕt ho¹t ®éng th-¬ng m¹i dÞch vô chñ yÕu b»ng c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ, tµi
chÝnh, tÝn dông.
Néi dung qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô bao gåm:
1. Ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô, x©y dùng chÝnh
s¸ch, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th-¬ng m¹i dÞch vô. Ký kÕt tham gia vµ b¶o
®¶m thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô ; hîp t¸c quèc tÕ trong
lÜnh vùc dÞch vô.
2. Tæ chøc ®¨ng ký kinh doanh th-¬ng m¹i dÞch vô. CÊp, ®×nh chØ, gia h¹n,
söa ®æi thu håi hoÆc huû bá c¸c chøng chØ, b»ng, giÊy phÐp vµ c¸c giÊy tê liªn
quan ®Õn ho¹t ®éng th-¬ng m¹i dÞch vô.
3. Tæ chøc thu thËp, xö lý, cung cÊp th«ng tin, dù b¸o vµ ®Þnh h-íng vÒ thÞ
tr-êng trong n-íc vµ ngoµi n-íc. Tæ chøc, h-íng dÉn c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn
th-¬ng m¹i.
4. Tæ chøc vµ qu¶n lý c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc trong lÜnh vùc dÞch vô;
b¶o vÖ m«i tr-êng trong ho¹t ®éng th-¬ng m¹i dÞch vô.
5. Qu¶n lý viÖc ®µo t¹o, tuyÓn chän vµ ph¸t triÓn nh©n lùc ngµnh dÞch vô.
6. §¹i diÖn vµ qu¶n lý ho¹t ®éng th-¬ng m¹i dÞch vô cña VIÖt Nam ë n-íc
ngoµi.
7. H-íng dÉn, thanh tra, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch, quy ho¹ch, kÕ
ho¹ch ph¸t triÓn th-¬ng m¹i vµ viÖc chÊp hµnh ph¸p luËt vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô;
xö lý vi ph¹m ph¸p luËt vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô; xö lý c¸c ho¹t ®éng kinh doanh
tr¸i phÐp vµ c¸c hµnh vi kh¸c vi ph¹m ph¸p luËt vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô.
2.2 C¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô
1. ChÝnh phñ thèng nhÊt qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô.
2. Bé Th-¬ng m¹i chÞu tr¸ch nhiÖm tr-íc ChÝnh phñ thùc hiÖn viÖc qu¶n lý
nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô.
19
Khoa kinh tÕ
NguyÔn ThÞ Thu Hµ K35F1
3. C¸c Bé, c¬ quan ngang Bé, c¬ quan trùc thuéc ChÝnh phñ trong ph¹m vi
nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña m×nh cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i
®èi víi lÜnh vùc dÞch vô ®-îc ph©n c«ng phô tr¸ch.
ChÝnh phñ quy ®Þnh cô thÓ tr¸ch nhiÖm cña c¸c Bé, c¬ quan ngang Bé, c¬
quan thuéc ChÝnh phñ trong viÖc phèi hîp víi Bé th-¬ng m¹i ®Ó thùc hiÖn viÖc
qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô
4. Uû ban nh©n d©n c¸c cÊp thùc hiÖn viÖc qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i
dÞch vô trong ph¹m vi ®Þa ph-¬ng theo sù ph©n cÊp cña ChÝnh phñ.
2.3 Quan ®iÓm qu¶n lý cña nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô
Tr-íc xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ tù do ho¸, cïng víi sù ®ãng gãp to lín cña
th-¬ng m¹i dÞch vô vµo sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ, trong nh÷ng n¨m tíi ®©y viÖc
hoµn thiÖn qu¶n lý nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô ph¶i ®¸p øng ®-îc nh÷ng
vÊn ®Ò ®Æt ra sau ®©y:
1. Ph¸t triÓn th-¬ng m¹i dÞch vô ph¶i ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ- x· héi
nh»m ®¹t møc t¨ng tr-ëng cao vµ ph¸t triÓn æn ®Þnh, bÒn v÷ng.
2. Ph¸t triÓn th-¬ng m¹i dÞch vô g¾n víi yªu cÇu kÕt hîp víi quèc phßng.
3. Ph¸t triÓn th-¬ng m¹i dÞch vô theo h-íng v¨n minh vµ hiÖn ®¹i, g¾n
ph¸t triÓn th-¬ng m¹i dÞch vô víi b¶o vÖ m«i tr-êng sinh th¸i, g×n gi÷ vµ ph¸t
huy b¶n c¾c v¨n ho¸ d©n téc ViÖt Nam.
4. Thùc hiÖn tù do ho¸ th-¬ng m¹i dÞch vô, g¾n ph¸t triÓn thÞ tr-êng trong
n-íc víi thÞ tr-êng ngoµi n-íc, tõng b-íc héi nhËp th-¬ng m¹i dÞch vô ViÖt
Nam víi th-¬ng m¹i khu vùc vµ thÕ giíi.
5. §æi míi c«ng t¸c x©y dùng chiÕn l-îc quy ho¹ch vµ c¸c chÝnh s¸ch
th-¬ng m¹i dÞch vô cho phï hîp víi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ nh»m thùc hiÖn
thµnh c«ng c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.
6. X©y dùng c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch ®ßn bÈy trong qu¶n lý nhµ n-íc vÒ
th-¬ng m¹i dÞch vô ph¶i t¹o ra sù vËn hµnh ®ång bé, nhÊt qu¸n vµ cã tÝnh æn
®Þnh t-¬ng ®èi.
20
- Xem thêm -