Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lêi më ®Çu
ThÞ tr-êng ng©n hµng tµi chÝnh ngµy mét trë nªn mang tÝnh toµn cÇu
ho¸ cao ®é. Sù chu chuyÓn dßng tiÒn ngµy cµng gia t¨ng kh«ng chØ vÒ tèc ®é,
sè l-îng mµ cßn c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u. Nh÷ng biÕn ®éng vÒ kinh tÕ,
chÝnh trÞ ngµy cµng lín vµ khã dù do¸n. C¬ chÕ thÞ tr-êng còng t¹o ®iÒu kiÖn
cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Nh-ng ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn
c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®èi mÆt víi cuéc c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t.Ng©n
hµng còng lµ mét doanh nghiÖp nªn còng kh«ng n»m ngoµi quy luËt ®ã.
Ho¹t ®éng kinh doanh tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i lµ ®ßn
bÈy cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c. TÝn dông ng©n hµng lµ mét trong
nh÷ng ho¹t ®éng chÝnh vµ t¹o ra thu nhËp lín nhÊt cho c¸c ng©n hµng
th-¬ng m¹i. Víi vai trß lµ ng-êi dÉn vèn lín nhÊt trong nÒn kinh tÕ, tÝn dông
ng©n hµng ®ang ngµy cµng ph¸t huy hiÖu qu¶. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh c«ng
®¹t ®-îc th× trong xu thÕ héi nhËp, ng©n hµng th-¬ng m¹i ®ang ph¶i chÞu
nhiÒu ¸p lùc c¹nh tranh tõ c¸c ng©n hµng n-íc ngoµi. Thªm vµo ®ã lµ c¸c
rñi ro nh- biÕn ®éng tû gi¸, gi¸ vµng t¨ng m¹nh, c¸c lo¹i h×nh kinh doanh
cßn nhiÒu h¹n chÕ ®· vµ ®ang lµm hiªô qu¶ ho¹t ®éng cña ng©n hµng ch-a
cao.
Trong bèi c¶nh ®ã, viÖc c¸c ng©n hµng duy tr× vµ qu¶n lý mét c¸ch
tÝch cùc còng nh- t¨ng c-êng ®a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng tÝn dông nh»m h¹n chÕ
rñi ro ®· trë thµnh vÊn ®Ò nãng báng.
Trong qu¸ tr×nh qu¶n rñi ro tÝn dông ë n-íc ta vÉn cßn nhiÒu khã
kh¨n, viÖc nh×n nhËn l¹i, ®¸nh gi¸ vµ ®-a ra vµ ®-a ra nh÷ng ý t-ëng míi
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lu«n ®-îc quan t©m. ChÝnh v× vËy, Sau mét thêi gian thùc tËp t¹i Ng©n hµng
C«ng Th-¬ng Hoµn KiÕm, d-ãi sù h-íng dÉn cña c« gi¸o Lª Phong Ch©u vµ
sù gióp ®ì cña c¸c anh chÞ trong Phßng kh¸ch hµng sè 1 còng nh- sù quan
t©m cña ban l·nh ®¹o ng©n hµng, em ®· chän ®Ò tµi: “rñi ro tÝn dông t¹i
ng©n hµng c«ng th-¬ng hoµn kiÕm-gi¶I ph¸p phßng ngõa vµ h¹n chÕ” ®Ó
lµm chuyªn ®Ò tèt nghiÖp, phôc vô môc ®Ých häc tËp vµ nghiªn cøu cña b¶n
th©n.
Chuyªn ®Ò ®-îc chia lµm 3 ch-¬ng:
Ch-¬ng I: Rñi ro tÝn dông cña Ng©n hµng th-¬ng m¹i
Ch-¬ng II: Thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông t¹i Ng©n hµng c«ng th-¬ng
Hoµn KiÕm trong thêi gian qua
Ch-¬ng III: Gi¶I ph¸p phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro TD t¹i Ng©n
hµng c«ng th-¬ng Hoµn KiÕm
Víi sù h¹n chÕ vÒ kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm thùc tÕ, do ®ã sÏ kh«ng
tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt; mong ®-îc sù gióp ®ì, chØ b¶o nhiÒu h¬n n÷a tõ
c« gi¸o ®Ó em cã thÓ hoµn thµnh tèt chuyªn ®Ò thùc tËp nµy.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n !
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng i:Rñi ro tÝn dông cña NHTM
1.1 NHTM trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
1.1.1 Kh¸I niÖm
Ng©n hµng ra ®êi g¾n kiÒn víi sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt, trao ®æi hµng ho¸
vµ sù xuÊt hiÖn cña tiÒn tÖ. Sù giao l-u hµng ho¸ gi÷a c¸c vïng, c¸c quèc gia víi
c¸c lo¹i tiÒn kh¸c nhau ®· g©y ra nh÷ng khã kh¨n trong viÖc mua b¸n, thanh to¸n,
chuyÓn ®æi vµ b¶o qu¶n tiÒn tÖ. V× vËy, trong sè c¸c th-¬ng gia thêi bÊy giê, mét
sè ng-êi ®· tõ bá viÖc bu«n b¸n hµng ho¸ ®Ó trë thµnh c¸c th-¬ng gia vÒ tiÒn tÖ
thùc hiÖn c«ng viÖc ®æi tiÒn. ViÖc ®æi c¸c lo¹i tiÒn cña c¸c vïng, khu vùc kh¸c
nhau, gióp cho c¸c th-¬ng gia giao l-u hµng ho¸ thuËn tiÖn h¬n.
Khi c¸c th-¬ng gia hµng ho¸ thùc hiÖn bu«n b¸n hai chiÒu, sÏ xuÊt hiÖn
nh÷ng kho¶ng thêi gian trÔ gi÷a lóc b¸n hµng ho¸ nµy vµ mua tiÕp hµng ho¸ kh¸c,
lóc nµy hä kh«ng sö dông ®Õn sè tiÒn hµng. §Ó ®¶m b¶o an toµn, c¸c th-¬ng gia
nµy muèn nhê ai ®ã ®¸ng tin cËy b¶o qu¶n hé. §Ó ®¸p øng nhu cÇu ®ã, c¸c th-¬ng
gia tiÒn tÖ ®· thùc hiÖn c«ng viÖc thø hai lµ nhËn göi vµ b¶o qu¶n hé tµi s¶n cã thu
lÖ phÝ.
Khi nhËn göi, c¸c th-¬ng gia tiÒn tÖ viÕt cho kh¸ch hµng mét tê giÊy chøng
nhËn. Sau nhiÒu lÇn göi vµ rót thuËn tiÖn, c¸c th-¬ng gia tiÒn tÖ ®-îc tÝn nhiÖm vµ
®Ó cho viÖc mua b¸n diÔn ra nhanh chãng, ng-êi mua ®· sö dông tê giÊy chøng
nhËn khi thanh to¸n tiÒn hµng, sau ®ã ng-êi b¸n sÏ tíi rót tiÒn ë chç c¸c th-¬ng gia
tiÒn tÖ. Nh- vËy, c¸c th-¬ng gia tiÒn tÖ ®· thùc hiÖn c«ng viÖc chi tr¶ hé cho kh¸ch
hµng.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Trong qu¸ tr×nh nhËn göi vµ chi tr¶ hé, mét sè tiÒn lín lu«n ®äng l¹i ë chç
c¸c th-¬ng gia tiÒn tÖ. §iÒu nµy ®· lµm n¶y sinh c¸c kh¶ n¨ng cã thÓ sö dông sè
tiÒn nµy. Trong khi ®ã, c¸c th-¬ng gia khi ho¹t ®éng kinh doanh lu«n cã nhu cÇu
mua hµng ®ét xuÊt ®ång thêi còng cÇn nh÷ng kho¶n ®Çu t- lín cho ph¸t triÓn. Tõ
®ã c¸c th-¬ng gia tiÒn tÖ b¾t ®Çu ho¹t ®éng cho vay ®èi víi nÒn kinh tÕ.
Khi cho vay, c¸c th-¬ng gia tiÒn tÖ ®· thu ®-îc l·i nhiÒu h¬n lµ lÖ phÝ nhËn
göi. §Ó t¨ng thªm lîi nhuËn qua l·i cho vay, c¸c th-¬ng gia tiÒn tÖ ®· bá kh«ng
thu phÝ tiÒn göi, h¬n n÷a cßn tr¶ l·i cho tiÒn göi víi môc ®Ých thu hót ®-îc sè
l-îng lín tiÒn göi ®Ó cã thÓ t¨ng c¸c ho¹t ®éng cho vay. Lóc nµy c¸c th-¬ng gia
tiÒn tÖ ®-îc gäi lµ c¸c nhµ ng©n hµng, chuyªn kinh doanh trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ - tÝn
dông. Theo thêi gian c¸c tæ chøc ng©n hµng ®· ph¸t triÓn nhanh chãng vµ më réng
thªm nhiÒu nghiÖp vô míi nh-: chiÕt khÊu, b¶o l·nh, t- vÊn, uû th¸c, ®Çu t-, mua
b¸n chøng kho¸n,...
Dùa vµo tÝnh chÊt, môc ®Ých, ®èi t-îng ho¹t ®éng cña c¸c NHTM chóng ta
cã mét ®Þnh nghÜa vÒ NHTM nh- sau:
“ NHTM l¯ mét tæ chøc kinh tÕ cã t c²ch ph²p nh©n, kinh doanh tiÒn tÖ m¯
ho¹t ®éng chñ yÕu vµ th-êng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi cña kh¸ch hµng víi tr¸ch
nhiÖm hoµn tr¶ vµ sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay, ®Çu t-, chiÕt khÊu, ®ång thêi thùc
hiÖn c¸c nghiÖp vô thanh to¸n, t- vÊn, m«i giíi vµ mét sè dÞch vô kh¸c cho kh¸ch
h¯ng ”
1.1.2 Vai trß, chøc n¨ng
1.1.2.1Vai trß
-
Trung gian tµI chÝnh: ChuyÓn c¸c kho¶n tiÕt kiÖm, chñ yÕu tõ hé gia ®×nh,
thµnh c¸c kho¶n tÝn dông cho c¸c tæ chøc kinh doanh vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
kh¸c ®Ó ®Çu t- vµo nhµ cöa, thiÕt bÞ vµ c¸c tµi s¶n kh¸c.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
-
Thanh to¸n: Thay mÆt kh¸ch hµng thùc hiÖn thanh to¸n cho viÖc mua hµng
ho¸ vµ dÞch vô( nh- b»ng c¸ch ph¸t hµnh vµ bï trï sÐc, cung cÊp m¹ng l-íi thanh
to¸n ®iÖn tö, kÕt nèi c¸c quü vµ ph©n phèi tiÒn giÊy vµ tiÒn ®óc).
-
B¶o l·nh: Cam kÕt tr¶ nî cho kh¸ch hµng khi kh¸ch hµng mÊt kh¶ n¨ng
thanh to¸n( ch¼ng h¹n ph¸t hµnh th- tÝn dông).
-
§¹i lý: Thay mÆt kh¸ch hµng qu¶n lÝ vµ b¶o vÖ tµi s¶n cña hä, ph¸t hµnh
hoÆc chuéc l¹i chøng kho¸n ( th-êng ®-îc thùc hiÖn t¹i phßng uû th¸c).
-
Thùc hiÖn chÝnh s¸ch cña NN: Thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cña chÝnh
phñ, gãp phÇn ®iÒu tiÕt sù t¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ theo ®uæi c¸c môc tiªu x· héi.
1.1.2.2Chøc n¨ng
-
Trung gian tµI chÝnh
Ng©n hµng lµ mét tæ chøc trung gian tµi chÝnh víi chøc n¨ng chñ yÕu lµ
chuyÓn tiÕt kiÖm thµnh ®Çu t-, ®ßi hái dù tiÕp xóc víi hai lo¹i c¸ nh©n vµ tæ chøc
trong nÒn kinh tÕ, thø nhÊt lµ c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc t¹m thêi th©m hôt chi tiªu cho
tiªu dïng vµ ®Çu t- v-ît qu¸ thu nhËp vµ v× thÕ hä lµ nh÷ng ng-êi cÇn bæ sung vèn;
thø hai lµ nh÷ng c¸ nh©n vµ tæ chøc thÆng d- trong chi tiªu, tøc lµ thu nhËp hiÖn t¹i
cña hä lín h¬n chi tiªu cho hµng ho¸, dÞch vô vµ do vËy hä cã tiÒn ®Ó tiÕt kiÖm. Sù
tån t¹i hai lo¹i c¸ nh©n vµ tæ chøc trªn lµ hoµn toµn ®éc lËp víi ng©n hµng. §iÒu tÊt
yÕu lµ tiÒn sÏ chuyÓn tõ nhãm thø hai sang nhãm thø nhÊt nÕu c¶ hai cïng cã lîi.
Nh- vËy thu nhËp gia t¨ng lµ ®éng lùc t¹o ra mèi quan hÖ tµi chÝnh gi÷a hai nhãm.
NÕu dßng tiÒn di chuyÓn víi ®iÒu kiÖn ph¶i quay trë l¹i víi mét l-îng lín h¬n
trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh th× ®ã lµ quan hÖ tÝn dông.
Tuy nhiªn quan hÖ trùc tiÕp bÞ nhiÒu giíi h¹n do kh«ng phï hîp vÒ quy m«,
thêi gian, kh«ng gian...§iÒu nµy c¶n trë quan hÖ trùc tiÕp ph¸t triÓn vµ lµ ®iÒu kiÖn
n¶y sinh trung gian tµi chÝnh. Do chuyªn m«n ho¸ mµ trung gian tµi chÝnh cã thÓ
gi¶m chi phÝ giao dÞch xuèng, tõ ®ã mµ lµm t¨ng thu nhËp cña ng-êi tiÕt kiÖm,
®ång thêi gi¶m chi phÝ cho ng-êi vay tiÒn xuèng. Trung gian tµi chÝnh ®· tËp hîp
nh÷ng ng-êi tiÕt kiÖm vµ ®Çu t-, v× vËy mµ gi¶i quyÕt ®-îc m©u thuÉn c¬ b¶n cña
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
tÝn dông trùc tiÕp. C¬ chÕ ho¹t ®éng cña trung gian tµi chÝnh sÏ cã hiÖu qu¶ khi nã
g¸nh chÞu rñi ro vµ sö dông c¸ kÜ thuËt nghiÖp vô ®Ó h¹n chÕ, ph©n t¸n rñi ro vµ
gi¶m chi phÝ giao dÞch.
HÇu hÕt c¸c lÝ thuyÕt hiÖn ®¹i ®Òu gi¶i thÝch sù tån t¹i cña ng©n hµng b»ng
c¸ch chØ ra sù kh«ng hoµn h¶o trong hÖ thèng tµi chÝnh. Ch¼ng h¹n c¸c kho¶n tÝn
dông vµ chøng kho¸n kh«ng thÓ chia nhá ®Ó mäi ng-êi cã thÓ mua. Ng©n hµng
cung cÊp mét dÞch vô cã gi¸ trÞ trong viÖc chia nhá chøng kho¸n ®ã thµnh c¸c
chøng kho¸n nhá h¬n phôc vô cho hµng triÖu ng-êi. Mét ®ãng gãp kh¸c cña ng©n
hµng lµ hä s½n sµng chÊp nhËn c¸c kho¶n cho vay nhiÒu rñi ro trong khi l¹i ph¸t
hµnh c¸c chøng kho¸n Ýt rñi ro cho ng-êi göi tiÒn. Thùc tÕ c¸c ng©n hµng tham gia
vµo kinh doanh rñi ro. Ng©n hµng còng tho¶ m·n nhu cÇu thanh kho¶n cña nhiÒu
kh¸ch hµng. Mét lÝ do n÷a ®Ó chøc n¨ng nµy ph¸t triÓn lµ kh¶ n¨ng thÈm ®Þnh
th«ng tin, do kh¾c phôc ®-îc yÕu tè th«ng tin kh«ng c©n xøng, ng©n hµng cã thÓ
thÈm ®Þnh ®-îc kh¸ch hµng cña m×nh mét c¸ch tèt nhÊt, v× vËy mµ gi¶m ®-îc rñi
ro trong tÝn dông.
-
T¹o ph-¬ng tiÖn thanh to¸n
TiÒn cã mét chøc n¨ng quan träng lµ ph-¬ng tiªn thanh to¸n. C¸c ng©n
hµng ®· kh«ng t¹o ®-îc tiÒn kim lo¹i. C¸c ng©n hµng thî vµng t¹o ph-¬ng tiÖn
thanh to¸n khi ph¸t hµnh giÊy nhËn nî víi kh¸ch hµng. GiÊy nhËn nî do ng©n hµng
ph¸t hµnh víi -u ®iÓm nhÊt ®Þnh ®· nhanh chãng trë thµnh ph-¬ng tiÖn thanh to¸n
réng r·i ®-îc nhiÒu ng-êi chÊp nhËn. Nh- vËy, ban ®Çu c¸c ng©n hµng ®· t¹o ra
ph-¬ng tiÖn thanh to¸n thay cho tiÒn kim lo¹i dùa trªn sè l-îng tiÒn kim lo¹i ®ang
n¾m gi÷. Víi nhiÒu -u thÕ dÇn dÇn giÊy nî do ng©n hµng ph¸t hµnh ®· thay thÕ tiÒn
kim lo¹i lµm ph-¬ng tiÖn l-u th«ng vµ ph-¬ng tiÖn cÊt tr÷, nã trë thµnh tiÒn giÊy.
ViÖc in tiÒn giÊy mang l¹i lîi nhuËn lín, ®ång thêi víi nhu cÇu vÒ mét ®ång
tiÒn duy nhÊt cña quèc gia ®· dÉn ®Õn viÖc Nhµ n-íc tËp trung quyÒn in tiÒn giÊy
vµo mét tæ chøc nhÊt ®Þnh hoÆc lµ Ng©n hµng Trung -¬ng hoÆc lµ Bé Tµi chÝnh. Tõ
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®ã chÊm døt viÖc c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i ph¸t hµnh c¸c giÊy b¹c cña riªng
m×nh.
Trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn thanh to¸n qua ng©n hµng, c¸c kh¸ch hµng nh©n
thÊy nÕu hä cã sè d- trªn tµi kho¶n tiÌn göi thanh to¸n ë ng©n hµng, hä cã thÓ chi
tr¶ ®Ó cã ®-îc hµng ho¸ vµ c¸c dÞch vô theo yªu cÇu. Khi ng©n hµng cho vay, sè dtrªn tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n cña kh¸ch hµng t¨ng lªn, kh¸ch hµng cã thÓ dïng
nã ®Ó mua hµng ho¸ vµ dÞch vô, nh- vËy lµ ng©n hµng ®· t¹o ra ph-¬ng tiÖn thanh
to¸n.
Toµn bé hÖ thèng ng©n hµng còng t¹o ra ph-¬ng tiÖn thanh to¸n khi c¸c
kho¶n tiÒn göi ®-îc më réng t- ng©n hµng nµy sang ng©n hµng kh¸c trªn c¬ së cho
vay. Khi kh¸ch hµng t¹i mét ng©n hµng sö dông tiÒn vay ®Ó thanh to¸n thÝ sÏ t¹o
nªn kho¶n thu cña mét kh¸ch hµng kh¸c t¹i mét ng©n hµng kh¸c tõ ®ã t¹o ra c¸c
kho¶n cho vay míi. Trong khi kh«ng mét ng©n hµng riªng lÎ nµo cã thÓ cho vay
lín h¬n dù tr÷ d- thõa, toµn bé hÖ thèng ng©n hµng cã thÓ t¹o ra khèi l-îng tiÒn
göi gÊp béi th«ng qua ho¹t ®éng cho vay.
-
Trung gian thanh to¸n
Ng©n hµng trë thµnh trung gian thanh to¸n lín nhÊt hiÖn nay ë hÇu hÕt c¸c
quèc gia. Thay mÆt kh¸ch hµng, ng©n hµng thùc hiªn thanh to¸n gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ
dÞch vô. §Ó viÖc thanh to¸n nhanh chãng, thuËn tiÖn vµ tiÕt kiÖm chi phÝ, ng©n
hµng ®-a ra cho kh¸ch hµng nhiÒu h×nh thøc thanh to¸n nh- thanh to¸n b»ng sÐc,
uû nhiÖm chi, nhê thu, c¸c lo¹i thÎ...cung cÊp m¹ng l-íi thanh to¸n ®iÖn tö, kÕt nèi
c¸c quü vµ cung cÊp c¸c tiÒn giÊy khi kh¸ch hµng cÇn. C¸c ng©n hµng cßn thùc
hiÖn thanh to¸n bï trõ víi nhau th«ng qua ng©n hµng Trung -¬ng hoÆc th«ng qua
c¸c trung t©m thanh to¸n. C«ng nghÖ thanh to¸n qua ng©n hµng cµng ®¹t hiÖu qu¶
cao khi quy m« sö dông c«ng nghÖ ®ã cµng ®-îc më réng. V× vËy, c«ng nghÖ
thanh to¸n hiÖn ®¹i qua ng©n hµng th-êng ®-îc c¸c nhµ qu¶n lÝ t×m c¸ch ¸p dông
réng r·i. NhiÒu h×nh thøc thanh to¸n ®-îc chuÈn ho¸ gãp phÇn t¹o tÝnh thèng nhÊt
trong thanh to¸n kh«ng chØ gi÷a c¸c ng©n hµng trong mét quèc gia mµ cßn gi÷a
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
c¸c ng©n hµng trªn toµn thÕ giíi. C¸c trung t©m thanh to¸n quèc tÕ ®-îc thiÕt lËp
®· lµm t¨ng hiÖu qu¶ cña thanh to¸n qua ng©n hµng, biÕn thanh to¸n qua ng©n
hµng trë thµnh trung t©m thanh to¸n quan trong vµ cã hiÖu qu¶, phôc vô ®¾c lùc
cho nÒn kinh tÕ toµn cÇu.
1.1.3 C¸c nghiÖp vô chÝnh
1.1.3.1Huy ®éng vèn
§©y lµ mét nghiÖp vô quan träng cña NHTM vµ chÝnh lµ thùc hiÖn chøc
n¨ng t¹o tiÒn, chøc n¨ng nµy ®-îc thùc hiÖn th«ng qua ho¹t ®«ng tÝn dông vµ ®Çu
t- cña c¸c NHTM trong mèi quan hÖ víi hÖ thèng liªn hµng, vµ ®Çu t- cña c¸c
NHTM nh»m t¹o tiÒn mang ý nghÜa kinh tÕ to lín.
HÖ thèng tÝn dông n¨ng ®éng lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ
theo mét hÖ sè t¨ng tr-ëng v÷ng ch¾c, nÕu tÝn dông ng©n hµng kh«ng t¹o ®-îc tiÒn
®Ò ®Ó më ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qóa tr×nh s¶n xuÊt vµ nh÷ng ho¹t ®éng
cña nã th× trong nhiÒu tr-êng hîp s¶n xuÊt kh«ng thùc hiÖn ®-îc. Nguån tÝch luü
tõ lîi nhuËn vµ c¸c nguån kh¸c sÏ bÞ h¹n chÕ. H¬n n÷a c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt cã thÓ
ph¶i g¸nh chÞu t×nh tr¹ng ø ®äng vèn lu©n chuyÓn kh«ng ®-îc sö dông trong qu¸
tr×nh s¶n xuÊt. Mét thùc tÕ nh- thÕ cã thÓ kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ trong khi xuÊt
hiÖn t×nh tr¹ng vèn kh«ng ®-îc sö dông vµo giai ®o¹n cô thÓ cña qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt. Nh-ng trong c¸c thêi kú cao ®iÓm mang tÝnh chÊt thêi vô vµ c¸c ho¹t ®éng
doanh nghiÖp l¹i kh«ng tr¶ vèn ®Ó thóc ®Èy nhu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh.
Sù ra ®êi cña NHTM ®· t¹o ra b-íc ph¸t triÓn vÒ chÊt trong qu¸ tr×nh kinh
doanh tiÒn tÖ v¯ ho³t ®éng b´ng c²ch “ ®i vay ®Ó cho vay”. Kho°n chªnh lÖch l±i
suÊt sau khi ®· trõ ®i nh÷ng chi phÝ kh¸c lµ lîi nhuËn cña ng©n hµng. NHTM cã
thÓ huy ®éng vèn nhµn rçi trong x· héi b»ng c¸ch nhËn tiÒn göi cña c¸c doanh
nghiÖp vµ c¸c c¸ nh©n víi c¸c møc l·i suÊt kh¸c nhau nh- tiÒn göi cã kú h¹n, tiÒn
göi kh«ng kú h¹n, tiÒn göi tiÕt kiÖm. Ngoµi ra khi cÇn thªm vèn ng©n hµng cã thÓ
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
huy ®éng thªm b»ng c¸ch ph¸t hµnh c¸c chøng chØ tiÒn göi hay vay vèn cña Ng©n
hµng Trung -¬ng hoÆc c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c.
1.1.3.2Cho vay
-
Cho vay th-¬ng m¹i
Ngay ë thêi k× ®Çu, c¸c ng©n hµng ®· chiÕt khÊu th-¬ng phiÕu mµ thùc tÕ lµ
cho vay ®èi víi nh÷ng ng-êi b¸n (ng-êi b¸n chuyÓn c¸c kho¶n ph¶i thu cho ng©n
hµng ®Ó lÊy tiÒn tr-íc). Sau ®ã ng©n hµng cho vay trùc tiÕp ®èi víi c¸c kh¸ch hµng
(lµ ng-êi mua), gióp hä cã vèn ®Ó mua hµng dù tr÷ nh»m më réng s¶n xuÊt kinh
doanh.
-
Cho vay tiªu dïng
Trong giai ®o¹n ®Çu hÇu hÕt c¸c ng©n hµng kh«ng tÝch cùc cho vay ®èi víi
c¸ nh©n vµ hé gia ®×nh bëi v× hä tin r»ng c¸c kho¶n cho vay tiªu dïng rñi ro vì nî
t-¬ng ®èi cao. Sù gia t¨ng thu nhËp cña ng-êi tiªu dïng vµ sù c¹nh tranh trong cho
vay ®· h-íng c¸c ng©n hµng tíi ng-êi tiªu dïng nh- lµ mét kh¸ch hµng tiÒm n¨ng.
Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II, tÝn dông tiªu dïng ®· trë thµnh mét trong nh÷ng
lo¹i h×nh tÝn dông t¨ng tr-ëng nhanh nhÊt ë c¸c n-íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn.
-
Tµi trî cho dù ¸n
Bªn c¹nh cho vay truyÒn thèng lµ cho vay ng¾n h¹n, c¸c ng©n hµng ngµy
cµng trë nªn n¨ng ®éng trong viÖc tµi trî trung, dµi h¹n: tµi trî x©y dùng nhµ m¸y,
ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghÖ cao. Mét sè ng©n hµng cßn cho vay ®Ó ®Çu t- vµo bÊt
®éng s¶n.
1.1.3.3B¶o qu¶n hé tµI s¶n
C¸c ng©n hµng thùc hiÖn viÖc l-u gi÷ vµng, c¸c giÊy tê cã gi¸ vµ c¸c tµi s¶n
kh¸c cho kh¸ch hµng trong kÐt (v× vËy cßn gäi lµ dÞch vô cho thuª kÐt). Ng©n hµng
th-êng gi÷ hé nh÷ng tµi s¶n tµi chÝnh, giÊy tê cÇm cè, hoÆc nh÷ng giÊy tê quan
träng kh¸c cña kh¸ch hµng víi nguyªn t¾c an toµn, bÝ mËt, thuËn tiÖn. DÞch vô nµy
ph¸t triÓn cïng víi nhiÒu dÞch vô kh¸c nh- mua b¸n hé c¸c giÊy tê cã gi¸ cho
kh¸ch, thanh to¸n l·i hoÆc cæ tøc hé...
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
1.1.3.4B¶o l·nh
Do kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng©n hµng cho mét kh¸ch hµng rÊt lín vµ
do ng©n hµng n¾m gi÷ tiÒn göi cña kh¸ch hµng, nªn ng©n hµng cã uy tÝn
trong b¶o l·nh cho kh¸ch hµng. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nghiÖp vô b¶o
l·nh ngµy cµng ®a d¹ng vµ ph¸t triÓn m¹nh. Ng©n hµng th-êng b¶o l·nh cho
kh¸ch hµng cña m×nh mua chÞu hµng ho¸ vµ trang thiÕt bÞ, ph¸t hµnh chøng
kho¸n, vay vèn cña tæ chøc tÝn dông kh¸c...
1.1.3.5Mua b¸n, trao ®æi ngo¹i tÖ
Mét trong nh÷ng dÞch vô ng©n hµng ®Çu tiªn ®-îc thùc hiÖn lµ trao ®æi
ngo¹i tÖ: mua, b¸n mét lo¹i tiÒn nµy lÊy mét lo¹i tiÒn kh¸c vµ h-ëng phÝ dÞch vô.
1.1.3.6Tµi trî c¸c ho¹t ®éng cña chÝnh phñ
Kh¶ n¨ng huy ®éng vµ cho vay víi khèi l-îng lín cña ng©n hµng ®· trë
thµnh träng t©m chó ý cña c¸c chÝnh phñ. Do nhu cÇu chi tiªu lín vµ th-êng lµ cÊp
b¸ch trong khi thu kh«ng ®ñ, chÝnh phñ c¸c n-íc ®Òu muèn tiÕp cËn víi c¸c kho¶n
cho vay cña ng©n hµng. Ngµy nay, chÝnh phñ giµnh quyÒn cÊp phÐp ho¹t ®éng vµ
kiÓm so¸t c¸c ng©n hµng. C¸c ng©n hµng ®-îc cÊp giÊy phÐp thµnh lËp víi ®iÒu
kiÖn lµ hä ph¶i cam kÕt thùc hiÖn víi møc ®é nµo ®ã c¸c chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ
vµ tµi trî cho chÝnh phñ. C¸c ng©n hµng th-êng mua tr¸i phiÕu chÝnh phñ theo mét
tû lÖ nhÊt ®Þnh trªn tæng l-îng tiÒn göi mµ ng©n hµng huy ®éng ®-îc.
1.1.4 Rñi ro trong kinh doanh Ng©n hµng
Trong cuéc sèng hµng ngµy, trong lao ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã nh÷ng
sù cè, nh÷ng tai ho¹, tai n¹n bÊt ngê, ngÉu nhiªn x¶y ra g©y thiÖt h¹i vÒ ng-êi vµ
tµi s¶n kh«ng thÓ dù b¸o tr-íc, nh÷ng t×nh huèng bÊt ngê nh- vËy gäi lµ rñi ro. Khi
nãi ®Õn rñi ro ng-êi ta th-êng nghÜ ®Õn ®iÒu kh«ng tèt lµnh, hoÆc mét thiÖt h¹i, tæn
thÊt nµo ®ã vÒ vËt chÊt h÷u h×nh hoÆc v« h×nh bÊt ngê mang ®Õn do nh÷ng nguyªn
nh©n kh¸ch quan hoÆc chñ quan g©y nªn
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Nh- v©y- Rñi ro lµ sù viÖc x¶y ra ngaßi ý muèn chñ quan cña con ng-êi,
®em l¹i nh÷ng hËu qu¶ mµ ng-êi ta kh«ng thÓ dù do¸n ®-îc
PhÇn lín nguån tiÒn cña ng©n hµng lµ c¸c kho¶n tiÒn göi ph¶i tr¶ khi cã yªu
cÇu. Qu¸ tr×nh gia t¨ng c¹nh tranh trong hÖ thèng ng©n hµng, gi÷a c¸c ng©n hµng
víi c¸c thÓ chÕ tµi chÝnh kh¸c d-íi sù hç trî cña c«ng nghÖ th«ng tin, cïng víi qu¸
tr×nh toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ thÞ tr-êng tµi chÝnh, nguån tiÒn cu¶ c¸c NHTM
®ang cã thay ®æi m¹nh mÏ. C¸c nguån tiÒn göi cña c¸ nh©n vµ doanh nghiÖp trë
lªn dÔ dµng di chuyÓn h¬n, nh¹y c¶m víi l·i suÊt h¬n, t¹o thuËn lîi cho mét ng©n
hµng trong viÖc t×m kiÕm c¸c nguån tiÒn song l¹i lµm t¨ng tÝnh kÐm æn ®Þnh cña c¶
hÖ thèng.Sau ®©y lµ mét sè lo¹i rñi ro phæ biÕn:
1.1.4.1Rñi ro tÝn dông
Lµ kh¶ n¨ng x¶y ra nh÷ng tæn thÊt mµ ng©n hµng ph¶i chÞu do kh¸ch hµng
vay kh«ng tr¶ ®óng h¹n, kh«ng tr¶, hoÆc tr¶ kh«ng ®Çy ®ñ vèn vµ l·i. khi thùc hiÖn
mét ho¹t ®éng cho vay cô thÓ, ng©n hµng kh«ng dù kiÕn lµ kho¶n vay ®ã sÏ bÞ tæn
thÊt, tuy nhiªn mäi kho¶n vay lu«n hµm chøa rñi ro.
1.1.4.2Rñi ro hèi ®o¸i
Lµ kh¶ n¨ng x¶y ra nh÷ng tæn thÊt mµ ng©n hµng ph¶i chÞu khi tØ gi¸ thay
®æi v-ît qu¸ thay ®æi mµ ng©n hµng ®· dù tÝnh. Trong c¬ chÕ thÞ tr-êng th× ®iÒu
nµy lµ lu«n x¶y ra, nã cã thÓ t¹o ra thu nhËp hoÆc tæn thÊt cho ng©n hµng, nh-ng cã
nh÷ng thay ®æi tû gi¸ ngoµi dù kiÕn dÉn ®Õn tæn thÊt cho ng©n hµng.
C¸c tû gi¸ vµ c¸c møc l·i suÊt gi÷a c¸c quèc gia cã mèi t-¬ng quan kh«ng
chÆt chÏ víi nhau. Do ®ã, NH cã thÓ tËn dông ®Æc ®iÓm nµy b»ng c¸ch ®a d¹ng ho¸
c¬ cÊu tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî b»ng ngo¹i tÖ nh»m gi¶n rñi ro hèi ®o¸i.
1.1.4.3Rñi ro thanh kho¶n
Lµ kh¶ n¨ng x¶y ra tæn thÊt cho ng©n hµng khi nhu cÇu thanh kho¶n thùc tÕ
v-ît qu¸ kh¶ n¨ng thanh kho¶n dù kiÕn lµm gia t¨ng c¸c chi phÝ ®Ó ®¸p øng nhu
cÇu thanh kho¶n hoÆc lµm cho ng©n hµng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ngµy nay, thÞ tr-êng tiÒn tÖ ph¸t triÓn víi nhiÒu c«ng cô phong phó, ®a
d¹ng, tiÖn dông vµ hiÖu qu¶. ChÝnh v× vËy, nhiÒu Nh cho r»ng, cã thÓ ®i vay mét
l-îng vèn lín bÊt cø thêi ®iÓm nµo ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thanh kho¶n khi cÇn thiÕt.
Do ®ã, ®· coi nhÑ viÖc duy tr× mét l-îng tµi s¶n cã thanh kho¶n nh»m ®¸p øng nhu
cÇu thanh kho¶n th-êng xuyªn cña NH. Nhµ qu¶n lý cÇn l-u ý r»ng, NH cã thÓ bÞ
®ãng cöa nÕu nh- kh«ng t¨ng ®ñ vµ kÞp thêi nguån thanh kho¶n cho dï kh¶ n¨ng
thanh to¸n cuèi cïng cña NH lµ tèt. §iÒu nµy hµm ý, kh«ng thÓ thê ¬ víi rñi ro
thanh kho¶n trong kinh doanh NH.
1.1.4.4Rñi ro l·i suÊt
Lµ kh¶ n¨ng x¶y ra nh÷ng tæn thÊt khi l·i suÊt thay ®æi ngoµi dù kiÕn. L·i
suÊt ng©n hµng th-êng xuyªn biÕn ®éng víi c¸c møc ®é kh¸c nhau cã thÓ dÉn ®Õn
tæn thÊt. NÕu NH duy tr× tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî víi nh÷ng kú h¹n kh«ng c©n xøng
nhau, th× ph¶i chÞu rñi ro l·i suÊt trong viÖc t¸i tµi trî tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî. Rñi
ro l·i suÊt g¾n liÒn víi rñi ro tÝn dông.
ViÖc lµm cho c¸c kú h¹n cña tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî c©n xøng víi nhau lµ
gi¶i ph¸p tèt nhÊt ®Ó phßng ngõa rñi ro l·i suÊt. Tuy nhiªn, nã l¹i ®èi lËp víi chøc
n¨ng chuyÓn ho¸ tµi s¶n cña NH. NghÜa lµ, t¹i cïng mét thêi ®iÓm, NH kh«ng thÓ
võa lµ ng-êi trùc tiÕp phßng ngõa rñi ro cho b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña m×nh, võa lµ
ng-êi chuyÓn ho¸ tµi s¶n. Khi ®ã, gi¶m ®-îc rñi ro l·i suÊt ®ång nghÜa víi viÖc
gi¶m kh¶ n¨ng sinh lêi cña NH, bëi lÏ nã lµm cho c¸c c¬ héi ®Çu t- vµo nh÷ng lÜnh
vùc cã rñi ro song kh¶ n¨ng sinh lêi lín.
1.1.4.5Rñi ro ho¹t ®éng ngoai b¶ng
Mét xu h-íng ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong ho¹t ®éng cña c¸c NH hiÖn
®¹i lµ viÖc më réng c¸c nghiÖp vô ngo¹i b¶ng
C¸c ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng cã ¶nh h-ëng ®Õn tr¹ng th¸I t-¬ng lai cña b¶ng
c©n ®èi tµi s¶n néi b¶ng, bëi v× c¸c ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng cã thÓ t¹o ra nh÷ng tµi
s¶n cã vµ tµi s¶n nî bæ sung cho b¶ng c©n ®èi néi b¶ng
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
XuÊt ph¸t tõ tÝnh chÊt cña c¸ ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng lµ nh thu ®-îc phÝ trong
khi kh«ng ph¶I sö dông ®Õn vèn kinh doanh cho nªn ®· khuyÕn khÝch ph¸t triÓn
c¸c ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng. Tuy nhiªn, nh÷ng ho¹t ®éng nµy còng tiÒm Èn rñi ro,
nh÷ng tr-êng hîp thua lç nghiªm träng trong ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng ®· trë thµnh
nguyªn nh©n chÝnh khiÕn cho NH cã thÓ ®I ®Õn ph¸ s¶n.
1.1.4.6Rñi ro c«ng nghÖ vµ ho¹t ®éng
§æi míi c«ng nghÖ nh ®· trë thµnh chñ ®Ò ®-îc c¸c ng©n hµng quan t©m
h¬n bao giê hÕt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Trong nh÷ng n¨m 80 vµ 90 c¸c ng©n
hµng ®· tËp trung n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng b»ng nh÷ng kho¶n ®Çu t- khæng lå
vµo lÜnh vùc nh- vi tÝnh, th«ng tin, c¬ së h¹ tÇng, c«ng nghÖ. Môc tiªu ph¸t triÓn
c«ng nghÖ ng©n hµng lµ nh»m gi¶m chi phÝ b×nh qu©n trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm.
Rñi ro c«ng nghÖ ph¸t sinh khi nh÷ng kho¶n ®Çu t- cho ph¸t triÓn c«ng
nghÖ kh«ng t¹o ra ®-îc kho¶n tiÕt kiÖm trong chi phÝ nh- ®· dù tÝnh khi më réng
quy m« ho¹t ®éng. Rñi ro vÒ c«ng nghÖ cã thÓ g©y nªn hËu qu¶ lµ kh¶ n¨ng c¹nh
tranh cña ng©n hµng gi¶m xuèng ®¸ng kÓ vµ nguyªn nh©n cña sù ph¸ s¶n ng©n
hµng trong t-¬ng lai. Ng-îc l¹i, lîi Ých tõ viÖc ®Çu t- c«ng nghÖ t¹o cho ng©n hµng
mét søc bËt quan träng trong cuéc c¹nh tranh d÷ déi trªn th-¬ng tr-êng vµ ®ång
thêi cho phÐp c¸c ng©n hµng ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm míi, tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, gióp
cho ng©n hµng tån t¹i vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
Rñi ro ho¹t ®éng cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi rñi ro c«ng nghÖ vµ cã thÓ ph¸t
sinh bÊt cø khi nµo nÕu hÖ thèng c«ng nghÖ bÞ trôc trÆc hoÆc lµ khi hÖ thèng hç trî
bªn trong ngõng ho¹t ®éng.
1.1.4.7Rñi ro quèc gia vµ c¸c rñi ro kh¸c
-
Rñi ro quèc gia: Mét trong nh÷ng ®¶m b¶o cho viÖc thu håi ®-îc vèn gèc
vµ l·I khi ®Çu t- ë n-íc ngoµi lµ viÖc ph¶i kiÓm so¸t ®-îc tr¹ng th¸i cung cÇu vèn
vµ tÝn dông trong t-¬ng lai cña quèc gia mµ ng©n hµng cã ý ®Þnh ®Çu t-. Ngay c¶
trong tr-êng hîp c«ng ty cã kh¶ n¨ng s½n sµng hoµn tr¶ vèn vay nh-ng còng cã thÓ
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
thùc hiªn ®-îc, bëi v×, chÝnh phñ n-íc nµy cÊm hoÆc h¹n chÕ viÖc thanh to¸n cho
n-íc ngoµi do dù tr÷ ngo¹i hèi h¹n hÑp hoÆc v× lý do chÝnh trÞ
-
Nh÷ng rñi ro kh¸c: thay ®æi thuÕ ®ét ngét, ¶nh h-ëng cña chiÕn tranh lµm
cho c¸c ®iÒu kiÖn trªn thÞ tr-êng tµi chÝnh thay ®æi kh«ng thÓ dô- tÝnh tr-íc ®-îc,
sù sôp ®æ ®ét ngét cña thÞ tr-êng chøng kho¸n, trém c¾p, lõa ®¶o
-
C¸c rñi ro b¾t nguån tõ yÕu tè kinh tÕ vÜ m« nh- l¹m ph¸t gia t¨ng, sù biÕn
®éng gi¸ c¶ hµng ho¸, thÊt nghiÖp ®Òu cã ¶nh h-ëng ®Õn sù biÕn ®éng l·I suÊt, béc
lé rñi ro tÝn dông vµ rñi ro thanh kho¶n.
1.2 TÝn dông Ng©n hµng
1.2.1 Kh¸i niÖm
“ TÝn dông ng©n h¯ng ph°n ²nh quan hÖ vay mîn vèn tiÒn tÖ gi÷a c²c ng©n
h¯ng víi c²c chñ thÓ kinh tÕ kh²c trong nÒn kinh tÕ ”
TÝn dông lµ quan hÖ vay m-în, gåm c¶ cho vay vµ ®i vay. Tuy nhiªn khi
g¾n tÝn dông víi chñ thÓ nhÊt ®Þnh nh- ng©n hµng (hoÆc c¸c tæ chøc trung gian
kh¸c)- vÝ dô nh- ng©n hµng- th× chØ bao hµm nghÜa lµ ng©n hµng cho vay. TÝn dông
lµ ho¹t ®éng tµi trî cña ng©n hµng cho kh¸ch hµng.
1.2.2 C¸c nghiÖp vô tÝn dông
1.2.2.1Theo h×nh thøc cÊp TD
-
ChiÕt khÊu th-¬ng phiÕu
Th-¬ng phiÕu ®-îc h×nh thµnh chñ yÕu tõ qu¸ tr×nh mua b¸n chÞu hµng ho¸ vµ dÞch
vô gi÷a kh¸ch hµng víi nhau. ng-êi b¸n ( hoÆc ng-êi thô h-ëng) cã thÓ gi÷ th-¬ng
phiÕu ®Õn h¹n ®Ó ®ßi tiÒn ng-êi mua (hoÆc ng-êi ph¶i tr¶) hoÆ mang ®Õn ng©n
hµng ®Ó xin chiÕt khÊu tr-íc h¹n.
-
Cho vay
ThÊu chi
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lµ ho¹t ®éng cho vay qua ®ã ng©n hµng cho phÐp ng-êi vay ®-îc chi tréi
trªn sè d- tiÒn göi thanh to¸n cña m×nh ®ªn mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh vµ trong thêi
gian x¸c ®Þnh. Giíi h¹n nµy ®-îc gäi lµ h¹n møc thÊu chi.
Sè l·i mµ kh¸ch hµng ph¶i tr¶ = l·i suÊt thÊu chi * thêi gian thÊu chi * sè
tiÒn thÊu chi
C¸c kho¶n chi qu¸ h¹n møc thÊu chi sÏ chÞu l·i suÊt ph¹t vµ bÞ ®×nh chØ sö
dông h×nh thøc nµy. ThÊu chi dùa trªn c¬ së thu vµ chi cña kh¸ch hµng kh«ng phï
hîp vÒ thêi gian vµ quy m«. Thêi gian vµ sè l-îng thiÕu cã thÓ dù ®o¸n dùa vµo dù
®o¸n ng©n quü song kh«ng chÝnh s¸c. Do vËy h×nh thøc cho vay nµy t¹o ®iÒu kiÖn
thuËn lîi cho kh¸ch hµng trong qu¸ tr×nh thanh to¸n: chñ ®éng, nhanh, kÞp thêi.
ThÊu chi lµ h×nh thøc tÝn dông ng¾n h¹n, linh ho¹t, thñ tôc ®¬n gi¶n, phÇn
lín lµ kh«ng cã ®¶m b¶o, cã thÓ cÊp cho c¶ doanh nghiÖp lÉn c¸ nh©n vµi ngµy
trong th¸ng vµi th¸ng trong n¨m dïng ®Ó tr¶ l-¬ng, chi c¸c kho¶n ph¶i nép, mua
hµng... H×nh thøc nµy nh×n chung chi sö dông ®èi víi kh¸ch hµng cã ®é tin cËy
cao, thu nhËp ®Òu ®Æn vµ k× thu nhËp ng¾n.
Cho vay trùc tiÕp tõng lÇn
Lµ h×nh thøc cho vay t-¬ng ®èi phæ biÕn cña ng©n hµng ®èi víi c¸c kh¸ch
hµng kh«ng cã nhu cÇu vay th-¬ng xuyªn, kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó ®-îc cÊp h¹n
møc thÊu chi. Mét sè kh¸ch hµng sö dông vèn chñ së h÷u vµ tÝn dông th-¬ng m¹i
lµ chñ yÕu, chØ khi cã nhu cÇu thêi vô, hay më réng s¶n xuÊt ®Æc biÖt míi vay ng©n
hµng, tøc lµ vèn tõ ng©n hµng chØ tham gia vµo mét sè giai ®o¹n nhÊt ®Þnh cña chu
k× s¶n xuÊt kinh doanh. Mçi lÇn vay kh¸ch hµng ph¶i lµm ®¬n vµ tr×nh ng©n hµng
ph-¬ng ¸n sö dông vèn vay. Ng©n hµng sÏ ph©n tÝch kh¸ch hµng vµ kÝ hîp ®ång
cho vay, x¸c ®Þnh quy m« cho vay, thêi h¹n gi¶i ng©n, thêi h¹n tr¶ nî, l·i suÊt vµ
yªu cÇu ®¶m b¶o nÕu cÇn. Mçi mãn vay ®-îc t¸ch biÖt nhau thµnh c¸c hå s¬ (khÕ
-íc nhËn nî) kh¸c nhau.
Theo tõng kú h¹n nî trong hîp ®ång, ng©n hµng sÏ thu gèc vµ l·i. trong
qu¸ tr×nh kh¸ch hµng sö dông tiÒn vay, ng©n hµng sÏ kiÓm so¸t môc ®Ých vµ hiÖu
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
qu¶ sö dông, nÕu thÊy cã dÊu hiÖu vi ph¹m hîp ®ång, ng©n hµng sÏ thu nî tr-íc
h¹n, hoÆc chuyÓn nî qu¸ h¹n. L·i suÊt cã thÓ cè ®Þnh hoÆc th¶ næi theo thêi ®iÓm
tÝnh l·i.
NghiÖp vô cho vay tõng lÇn t-¬ng ®èi ®¬n gi¶n. Ng©n hµng cã thÓ kiÓm so¸t
tõng mãn vay t¸ch biÖt. TiÒn cho vay dùa vµo gi¸ trÞ cña tµi s¶n ®¶m b¶o.
Cho vay theo h¹n møc
§©y lµ nghiÖp vô tÝn dông theo ®ã ng©n hµng tho¶ thuËn cÊp cho kh¸ch
hµng h¹n møc tÝn dông. H¹n møc tÝn dông cã thÓ tÝnh cho c¶ kú hoÆc cuèi kú. §ã
lµ sè d- t¹i thêi ®iÓm tÝnh.
H¹n møc tÝn dông ®-îc cÊp trªn c¬ së kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh, nhu
cÇu vèn vµ nhu cÇu vay vèn cña kh¸ch hµng. Trong k× kh¸ch hµng cã thÓ thùc hiÖn
vay tr¶ nhiÒu lÇn, song d- nî kh«ng ®-îc v-ît qu¸ h¹n møc tÝn dông. Mét sè
tr-êng hîp ng©n hµng quy ®Þnh h¹n møc cña kú. D- nî trong kú cã thÓ lín h¬n
h¹n møc. Tuy nhiªn ®Õn cuèi kú, kh¸ch hµng ph¶i tr¶ nî ®Ó gi¶m d- nî sao cho dnî cuèi kú kh«ng ®-îc v-ît qu¸ h¹n møc.
Mçi lÇn vay kh¸ch hµng chØ cÇn tr×nh bµy ph-¬ng ¸n sö dông tiÒn vay, nép
c¸c chøng tõ chøng minh ®· mua hµng hoÆc dÞch vô vµ nªu yªu cÇu vay. Sau khi
kiÓm tra tÝnh chÊt hîp ph¸p vµ hîp lÖ cña chøng tõ, ng©n hµng sÏ ph¸t tiÒn cho
kh¸ch hµng. §©y lµ h×nh thøc cho vay thuËn tiÖn cho nh÷ng kh¸ch hµng vay m-în
th-êng xuyªn, vèn vay tham gia th-êng xuyªn vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.
Trong nghiÖp vô nµy ng©n hµng kh«ng Ên ®Þnh tr-íc ngµy tr¶ nî. Khi kh¸ch hµng
cã thu nhËp, ng©n hµng sÏ thu nî, do ®ã t¹o chñ ®éng qu¶n lý ng©n quü cho kh¸ch
hµng. Tuy nhiªn do c¸c lÇn vay kh«ng t¸ch biÖt thµnh c¸c kú h¹n nî cô thÓ nªn
ng©n hµng khã kiÓm so¸t hiÖu qu¶ sö dông tõng lÇn vay. Ng©n hµng chØ cã thÓ ph¸t
hiÖn vÊn ®Ò khi kh¸ch hµng nép b¸o c¸o tµi chÝnh hoÆc d- nî l©u kh«ng gi¶m sót.
Cho vay lu©n chuyÓn
Cho vay lu©n chuyÓn lµ nghiÖp vô cho vay dùa trªn lu©n chuyÓn cña hµng
ho¸. Doanh nghiÖp khi mua hµng cã thÓ thiÕu vèn, ng©n hµng cã thÓ cho vay ®Ó
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
mua hµng vµ sÏ thu nî khi doanh nghiÖp b¸n hµng. §Çu n¨m hoÆc quý, ng-êi vay
ph¶i lµm ®¬n xin vay lu©n chuyÓn. Ng©n hµng vµ kh¸ch hµng tho¶ thuËn víi nhau
vÒ ph-¬ng thøc vay, h¹n møc tÝn dông, c¸c nguån cung cÊp hµng ho¸ vµ kh¶ n¨ng
tiªu thô. H¹n møc tÝn dông cã thÓ ®-îc tho¶ thuËn trong mét n¨m hoÆc vµi n¨m.
§©y kh«ng ph¶i lµ thêi h¹n hoµn tr¶ mµ lµ thêi h¹n ®Ó ng©n hµng xem xÐt l¹i mèi
quan hÖ víi kh¸ch hµng vµ quyÕt ®Þnh cã cho vay n÷a hay kh«ng, tuú vµo mèi
quan hÖ gi÷a ng©n hµng vµ kh¸ch hµng còng nh- t×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch
hµng.
ViÖc cho vay dùa trªn lu©n chuyÓn cña hµng ho¸ nªn c¶ ng©n hµng lÉn
doanh nghiÖp ®Òu ph¶i nghiªn cøu kÕ ho¹ch lu©n chuyÓn hµng ho¸ ®Ó dù ®o¸n
dßng ng©n quü trong thêi gian tíi.
Khi vay, kh¸ch hµng chØ cÇn göi ®Õn ng©n hµng c¸c chøng tõ ho¸ ®¬n nhËp
hµng vµ sè tiÒn cÇn vay. Ng©n hµng cho vay vµ tr¶ tiÒn cho ng-êi b¸n. Theo h×nh
thøc nµy, gi¸ trÞ hµng ho¸ mua vµo (cã ho¸ ®¬n, hîp ph¸p, hîp lÖ, ®óng ®èi t-îng)
®Òu lµ ®èi t-îng ®-îc ng©n hµng cho vay; thu nhËp b¸n hµng ®Òu lµ nguån ®Ó chi
tr¶ cho ng©n hµng. Ng©n hµng sÏ cho vay theo tû lÖ nhÊt ®Þnh tuú theo khèi l-îng
vµ chÊt l-îng vµ quan hÖ nî nÇn cña ng-êi vay. C¸c kho¶n ph¶i thu vµ c¶ hµng ho¸
trong kho trë thµnh vËt ®¶m b¶o cho kho¶n vay. Cho vay lu©n chuyÓn th-êng ¸p
dông ®èi víi c¸c doanh nghiªp th-¬ng nghiÖp hoÆc doanh nghiÖp s¶n xuÊt cã chu
kú tiªu thô ng¾n ngµy, cã quan hÖ vay tr¶ th-êng xuyªn víi ng©n hµng. Cho vay
lu©n chuyÓn rÊt tiÖn cho kh¸ch hµng. Thñ tôc vay chØ cÇn thùc hiÖn mét lÇn cho
nhiÒu lÇn vay. Kh¸ch hµng ®-îc ®¸p øng nhu cÇu vèn kÞp thêi, v× vËy viÖc thanh
to¸n cho ng-êi cung cÊp sÏ nhanh gän. Nh-ng nÕu doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n
trong tiªu thô th× ng©n hµng sÏ gÆp khã kh¨n trong viÖc thu håi vèn do thêi h¹n cña
kho¶n vay kh«ng ®-îc quy ®Þnh râ rµng.
Cho vay tr¶ gãp
Cho vay tr¶ gãp lµ h×nh thøc tÝn dông, theo ®ã ng©n hµng cho phÐp kh¸ch
hµng tr¶ gèc lµm nhiÒu lÇn trong thêi h¹n tÝn dông ®· tho¶ thuËn. Cho vay tr¶ gãp
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
th-êng ®-îc ¸p dông ®èi víi c¸c kho¶n vay trung vµ dµi h¹n, tµi trî cho tµi s¶n cè
®Þnh hoÆc hµng l©u bÒn. Sè tiÒn tr¶ mçi lÇn d-îc tÝnh to¸n sao cho phï hîp víi kh¶
n¨ng tr¶ nî (th-êng lµ tõ khÊu hao vµ thu nhËp sau thuÕ cña ®ù ¸n, hoÆc tõ thu
nhËp hµng kú cña ng-êi tiªu dïng).
Ng©n hµng th-êng cho vay tr¶ gãp ®èi víi ng-êi tiªu dïng th«ng qua h¹n
møc nhÊt ®Þnh. Ng©n hµng sÏ thanh to¸n cho ng-êi b¸n lÎ vÒ sè hµng ho¸ mµ
kh¸ch hµng ®· mua tr¶ gãp. C¸c cöa hµng b¸n lÎ nhËn tiÒn ngay sau khi b¸n hµng
tõ phÝa ng©n hµng vµ lµm ®¹i lý thu tiÒn cho ng©n hµng, hoÆc kh¸ch hµng tr¶ trùc
tiÕp cho ng©n hµng. §©y lµ h×nh thøc tÝn dông tµi trî cho ng-êi mua nh»m khuyÕn
khÝch tiªu thô hµng ho¸. Cho vay tr¶ gãp rñi ro cao do kh¸ch hµng th-êng thÕ chÊp
b»ng hµng ho¸ mua tr¶ gãp. Kh¶ n¨ng tr¶ nî phô thuéc vµo thu nhËp ®Òu ®Æn cña
kh¸ch hµng. NÕu ng-êi vay mÊt viÖc, èm ®au, thu nhËp gi¶m sót th× kh¶ n¨ng thu
nî cña ng©n hµng còng bÞ ¶nh h-ëng. ChÝnh v× rñi ro cao nªn l·i suÊt cho vay tr¶
gãp th-êng lµ l·i suÊt cao nhÊt trong khung l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng.
Cho vay gi¸n tiÕp
PhÇn lín cho vay cña ng©n hµng lµ cho vay trùc tiÕp. Bªn c¹nh ®ã ng©n
hµng còng ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc cho vay gi¸n tiÕp. §©y lµ h×nh thøc cho vay
th«ng qua c¸c tæ chøc trung gian. Ng©n hµng cho vay qua c¸c tæ, ®éi, héi, nhãm
nh- nhãm s¶n xuÊt, Héi N«ng d©n, Héi Cùu chiÕn binh, Héi Phô n÷…C¸c tæ chøc
nµy th-êng liªn kÕt c¸c thµnh viªn theo mét môc ®Ých riªng, song chñ yÕu ®Òu hç
trî lÉn nhau, b¶o vÖ quyÒn lîi cho mçi thµnh viªn. V× vËy viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ,
lµm giµu, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo lu«n ®-îc c¸c tæ chøc nµy rÊt quan t©m.
Ng©n hµng cã thÓ chuyÓn mét vµi kh©u cña ho¹t ®éng cho vay sang c¸c tæ
chøc trung gian, nh- thu nî, ph¸t tiÒn vay… Tæ chøc trung gian còng cã thÓ ®øng
ra b¶o ®¶m cho c¸c thµnh viªn vay, hoÆc c¸c thµnh viªn trong nhãm b¶o l·nh cho
mét thµnh viªn vay. §iÒu nµy rÊt thuËn tiÖn khi ng-êi vay kh«ng cã hoÆc kh«ng ®ñ
tµi s¶n thÕ chÊp.
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ng©n hµng còng cã thÓ cho vay th«ng qua ng-êi b¸n lÎ c¸c s¶n phÈm ®Çu
vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. ViÖc cho vay theo c¸ch nµy sÏ h¹n chÕ ng-êi vay sö
dông tiÒn sai môc ®Ých.
Cho vay gi¸n tiÕp th-êng ®-îc ¸p dông ®èi víi thÞ tr-êng cã nhiÒu mãn vay
nhá, ng-êi vay ph©n t¸n, c¸ch xa ng©n hµng. Trong tr-êng hîp nh- vËy cho vay
qua trung gian cã thÓ tiÕt kiÖm chi phÝ cho vay (ph©n tÝch, gi¸m s¸t, thu nî…). Cho
vay qua trung gian ®Òu nh»m gi¶m bít rñi ro, chi phÝ cña ng©n hµng. Tuy nhiªn nã
còng béc lé c¸c khiÕm khuyÕt. NhiÒu trung gian ®· lîi dông vÞ thÕ cña m×nh ®Ó
t¨ng l·i suÊt cho vay, hoÆc gi÷ lÊy sè tiÒn cña c¸c thµnh viªn kh¸c cho riªng m×nh.
C¸c nhµ b¸n lÎ cã thÓ lîi dông ®Ó b¸n hµng kÐm chÊt l-îng hoÆc víi gi¸ ®¾t cho
ng-êi vay vèn.
-
Cho thuª tµi s¶n
Ho¹t ®éng chñ yÕu cña ng©n hµng lµ cho kh¸ch hµng vay tiÒn ®Ó mua tµi
s¶n. Tuy nhiªn trong nhiÒu tr-êng hîp, kh¸ch hµng kh«ng ®ñ(hoÆc ch-a ®ñ) ®iÒu
kiÖn ®Ó vay. ®Ó më réng tÝn dông, NHTM ®· mua c¸c tµi s¶n theo yªu cÇu cña
kh¸ch hµng ®Ó cho kh¸ch hµng thuª. V× tµi s¶n cho thuª thuéc së h÷u cña ng©n
hµng nªn ng©n hµng cã thÓ thu hßi ®Ó b¸n hoÆc cho ng-êi kh¸c thuª khi ng-êi thuª
kh«ng tr¶ ®-îc nî. §iÒu nµy gãp phÇn gi¶m bít thiÖt h¹i cho ng©n hµng.
Ho¹t ®éng cho thuª b¾t nguån tõ doanh nghiÖp s¶n xuÊt hoÆc cung cÊp thiÕt
bÞ, nhµ cöa cã gi¸ trÞ lín, thêi gian sö dông dµi. Do ng-êi mua kh«ng ®ñ tiÒn mua,
hoÆc chØ cã nhu cÇu sö dông trong thêi gian ng¾n h¬n thêi gian khÊu hao cña tµi
s¶n .. ®· lµm n¶y sinh nhu cÇu thuª. C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ cung cÊp cã nhu
cÇu tiªu thô ®Ó t¨ng doanh thu vµ gi¶m hao mßn cña tµi s¶n. Tõ ®ã n¶y sinh nhu
cÇu cho thuª - ®i thuª.
Cho thuª cã hai h×nh thøc chñ yÕu lµ cho thuª nghiÖp vô vµ cho thuª tµi
chÝnh. Cho thuª nghiÖp vô ®¸p øng nhu cÇu thuª trong thêi gian ng¾n, ng-êi ®i
thuª kh«ng cã dù ®Þnh mua tµi s¶n ®ã ®Ó sö dông l©u dµi, vÝ dô cho thuª phßng
trong kh¸ch s¹n, cho thuª « t« ng¾n ngµy … Cho thuª tµi chÝnh ®¸p øng nhu cÇu
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
thuª trong thêi gian dµi vµ ng-êi ®i thuª cã quyÒn mua l¹i tµi s¶n khi kÕt thóc hîp
®ång thuª. Ho¹t ®éng cho thuª cña NHTM chñ yÕu lµ cho thuª tµi chÝnh.
-
B¶o l·nh
B¶o l·nh cña ng©n hµng lµ cam kÕt cña ng©n hµng d-íi h×nh thøc th- b¶o
l·nh vÒ viÖc thùc hiÖn nghÜa vô tµi chÝnh thay cho kh¸ch hµng cña ng©n hµng khi
kh¸ch hµng kh«ng thùc hiÖn ®-îc ®óng nghÜa vô nh- cam kÕt. B¶o l·nh th-êng cã
3 bªn: bªn h-ëng b¶o l·nh, bªn b·o lµnh, vµ bªn ®-îc b¶o l·nh. B¶o l·nh cña ng©n
hµng cã nghÜa ng©n hµng lµ bªn b¶o l·nh; kh¸ch hµng cña ng©n hµng lµ ng-êi ®-îc
b¶o l·nh; vµ ng-êi h-ëng b¶o l·nh lµ bªn thø ba.B¶o l·nh lµ h×nh thøc tµi trî th«ng
qua uy tÝn , ng©n hµng kh«ng ph¶i xuÊt tiÒn ngay khi b¶o l·nh, do vËy b¶o l·nh
®-îc coi nh- tµi s¶n ngo¹i b¶ng. Khi kh¸ch hµng kh«ng thùc hiÖn ®-îc cam kÕt,
ng©n hµng ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô chi tr¶ cho bªn thø ba. Kho¶n chi tr¶ nµy ®-îc
xÕp vµo lo¹i tµi s¶n xÊu trong néi b¶ng, cÊu thµnh nî qu¸ h¹n. ChÝnh v× vËy, b¶o
l·nh chøa ®ùng c¸c rñi ro nh- mét kho¶n cho vay vµ ®ßi hái ng©n hµng ph©n tÝch
kh¸ch hµng nh- khi cho vay.
Cã nhiÒu h×nh thøc b¶o l·nh kh¸c nhau:
B¶o l·nh ®¶m b¶o tham gia dù thÇu
Lµ cam kÕt cña ng©n hµng víi chñ ®Çu t- vÒ viÖc tr¶ tiÒn ph¹t thay cho bªn
dù thÇu nÕu bªn dù thÇu vi ph¹m c¸c qui ®Þnh trong hîp ®ång dù thÇu. Trong ho¹t
®éng kinh tÕ, rÊt nhiÒu ho¹t ®éng ®-îc thùc hiÖn th«ng qua ®Êu thÇu nh- ®Êu thÇu
cung cÊp thiÐt bÞ, x©y dùng. §Ó t×m kiÕm ®-îc c¸c nhµ ®Çu t- cã ®ñ n¨ng lùc vµ
h¹n chÕ nh÷ng rñi ro khi nhµ thÇu vi ph¹m c¸c ®iÒu kho¶n tham gia dù thÇu nhtróng thÇu song kh«ng thùc hiÖn hîp ®ång, kh«ng kª khai ®óng c¸c yªu cÇu cña
chñ ®Çu t-.
B¶o l·nh thùc hiÖn hîp ®ång
Lµ cam kÕt cña ng©n hµng vÒ viÖc chi tr¶ tæn thÊt thay cho kh¸ch hµng nÕu
kh¸ch hµng kh«ng thùc hiÖn ®Çy ®ñ hîp ®ång nh- cam kÕt, g©y tæn thÊt cho bªn
thø ba. C¸c hîp ®ång ®-îc b¶o l·nh nh- hîp ®ång cung cÊp hµng ho¸, x©y dùng,
20