Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lêi nãi ®Çu
Sù ra ®êi ho¹t ®éng ng©n hµng ®¸nh dÊu mét b-íc ngoÆt lÞch sö ph¸t triÓn
vµ tiÕn bé cña con ng-êi. Lªnin ®· coi sù ra ®êi ng©n hµng nh- "Sù ph¸t minh ra
löa" hay "sù ph¸t minh ra b¸nh xe". Ho¹t ®éng ng©n hµng cã vai trß to lín ®èi
víi sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ vµ x· héi. §iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ ®Æc thï cña ho¹t
®éng ng©n hµng - ®iÓm kh¸c biÖt xa víi c¸c doanh nghiÖp kinh tÕ kh¸c: ng©n
hµng lµ tæ chøc trung gian tµi chÝnh, kinh doanh tiÒn tÖ vµ dÞch vô ng©n hµng.
Cã thÓ nãi, tÝn dông lµ ho¹t ®éng quan träng cã quy m« lín nhÊt cña ng©n
hµng th-¬ng m¹i. Rñi ro tÝn dông lu«n ®i ®«i víi ho¹t ®éng nµy. Rñi ro tÝn dông
lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái, ng-êi ta ch¼ng cã c¸ch g× ®Ó lo¹i trõ hoµn toµn rñi ro tÝn
dông mµ chØ sö dông nh÷ng ph-¬ng ph¸p nh»m gi¶m thiÓu rñi ro tÝn dông xuèng
møc cã thÓ chÊp nhËn ®-îc.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë n-íc ta hiÖn nay, viÖc gi¶m thiÓu rñi ro tÝn
dông lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Nã gióp cho ho¹t ®éng tÝn dông nãi riªng vµ ho¹t ®éng
cña ng©n hµng nãi chung ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n. §iÒu nµy gãp phÇn ®Èy nhanh
tèc ®é chu chuyÓn vèn còng nh- qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. ChÝnh v×
vËy, chóng t«i quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi: "Rñi ro tÝn dông vµ qu¶n lý rñi ro tÝn
dông trong c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i ë ViÖt Nam hiÖn nay". §Ò tµi gåm 3
phÇn:
PhÇn 1: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ rñi ro tÝn dông vµ qu¶n lý rñi ro tÝn dông
trong c¸c Ng©n hµng th-¬ng m¹i ViÖt Nam.
PhÇn 2: Thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông vµ c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro tÝn dông
trong c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i ë ViÖt Nam.
PhÇn 3: Mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro tÝn
dông.
Do tr×nh ®é cßn nhiÒu h¹n chÕ, ®Ò tµi nµy míi chØ ®Ò cËp ®Õn mét phÇn
nhá cña vÊn ®Ò qu¶n lý rñi ro trong c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i hiÖn nay. NÕu cã
c¬ héi, chóng t«i mong r»ng sÏ ®-îc tiÕp tôc nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy s©u h¬n.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
PhÇn mét
Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ rñi ro tÝn dông
vµ qu¶n lý rñi ro tÝn dông
trong c¸c Ng©n hµng th-¬ng m¹i
1.
Kh¸i qu¸t vÒ rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng
1.1
Kh¸i niÖm rñi ro
Ng©n hµng th-¬ng m¹i lµ lo¹i doanh nghiÖp kinh doanh hµng hãa ®Æc biÖt
- hµng ho¸ tiÒn tÖ. Còng nh- bÊt kú ngµnh kinh doanh nµo kh¸c, ng©n hµng lµ
mét ngµnh kinh tÕ nhËy c¶m, ho¹t ®éng ng©n hµng víi b¶n chÊt cña nã, chÞu ¶nh
h-ëng cña rÊt nhiÒu lo¹i rñi ro phøc t¹p lu«n ®i s¸t c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng cña
mçi ng©n hµng. Së dÜ ta nãi nh- vËy lµ do: cïng víi sù gia t¨ng c¹nh tranh trong
hÖ thèng ng©n hµng, gi÷a c¸c ng©n hµng víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh d-íi ¶nh
h-ëng cña c«ng nghÖ th«ng tin vµ qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, nguån tiÒn cña c¸c
ng©n hµng th-¬ng m¹i ®ang cã thay ®æi m¹nh mÏ. Nguån tiÒn göi cña c¸c c¸
nh©n vµ doanh nghiÖp trë nªn dÔ dµng di chuyÓn h¬n, nh¹y c¶m víi l·i suÊt h¬n.
§iÒu nµy t¹o thuËn lîi h¬n cho mét ng©n hµng trong viÖc t×m kiÕm nguån tiÒn
song l¹i lµm t¨ng tÝnh máng manh, kÐm æn ®Þnh cña c¶ hÖ thèng.
Rñi ro trong kinh doanh cña ng©n hµng th-¬ng m¹i lµ kh¶ n¨ng x¶y ra
tæng thÊt ngoµi dù kiÕn.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Rñi ro cña ng©n hµng cã thÓ ®-îc ph©n lo¹i theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c
nhau, song nã ®Òu cã b¶n chÊt chung ®ã lµ kh¶ n¨ng x¶y ra nh÷ng tæn thÊt cho
ng©n hµng. Mét sè quan ®iÓm kh¸c th× cho r»ng rñi ro lµ toµn bé tæn thÊt cã thÓ
x¶y ra ngoµi dù kiÕn g¾n liÒn víi gi¶m sót thu nhËp ngoµi dù kiÕn.
1.2
Ph©n lo¹i rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng
Cã nhiÒu c¸ch ®Ó ph©n lo¹i rñi ro kh¸c nhau.
* Ph©n chia rñi ro theo c¸c lo¹i tµi s¶n th× rñi ro gåm:
- Rñi ro trong qu¶n lý vµ kinh doanh ng©n quü
- Rñi ro trong qu¶n lý vµ kinh doanh chøng kho¸n
- Rñi ro trong cho thuª vµ rñi ro ®èi víi c¸c tµi s¶n kh¸c.
* Ph©n chia rñi ro theo tÝnh chÊt nghiÖp vô tÝn dông ng©n hµng th× cã thÓ
thÊy c¸c lo¹i rñi ro sau ®©y:
- Rñi ro nguån vèn
- Rñi ro l·i suÊt, rñi ro tû gi¸ hèi ®o¸i
- Rñi ro trong b¶o l·nh më : L/C
- Rñi ro trong thanh to¸n liªn quan trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng tÝn
dông...
Rñi ro nguèn vèn:
Ng©n hµng lµ tæ chøc trung gian tµi chÝnh, ®i vay ®Ó cho vay, huy ®éng
vèn vµo ph¶i cho vay ra. Theo tÝnh to¸n, tæng d- nî cho vay vµ ®Çu t- chiÕm
kho¶ng 75 - 80% tæng nguån vèn cña mét ng©n hµng lµ lý t-ëng. Trªn møc ®ã
lµ yÕu thanh kho¶n, ng©n hµng dÔ cã nguy c¬ bÞ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, cã thÓ
dÉn tíi bÞ ®æ vì, ph¸ s¶n. Ng-îc l¹i, nÕu thÊp h¬n th× vèn bÞ ®äng nhiÒu, kinh
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
doanh cã kÐm hiÖu qu¶. Nãi c¸ch kh¸c, rñi ro nguån vèn x¶y ra khi tû träng vèn
®ang sö dông n»m ngoµi tû lÖ lý t-ëng trªn.
- Rñi ro tÝn dông: §©y lµ kh¶ n¨ng x¶y ra nh÷ng tæn thÊt mµ ng©n
hµng ph¶i chÞu do kh¸ch hµng vay kh«ng tr¶ ®óng h¹n, kh«ng tr¶ hoÆc kh«ng tr¶
®Çy ®ñ vèn vµ l·i. Khi thùc hiÖn mét ho¹t ®éng cho vay cô thÓ, ng©n hµng kh«ng
dù kiÕn lµ kho¶n cho vay ®ã sÏ bÞ tæn thÊt. Tuy nhiªn, nh÷ng kho¶n cho vay ®ã
lu«n hµm chøa rñi ro. Mét sè ý kiÕn cho r»ng trªn quan ®iÓm qu¶n lý toµn bé
ng©n hµng, tû lÖ tæn thÊt dù kiÕn ®èi víi ho¹t ®éng tÝn dông lu«n ®-îc x¸c ®Þnh
tr-íc trong chiÕn l-îc ho¹t ®éng chung. Do vËy, khi tæn thÊt d-íi møc tû lÖ tæn
thÊt dù kiÕn, ng©n hµng coi ®ã lµ mét thµnh c«ng trong qu¶n lý.
- Rñi ro tån ®äng vèn: §©y lµ rñi ro x¶y ra khi vèn bÞ tån ®äng lín
kh«ng cho vay vµ ®Çu t- lµm thu nhËp cña ng©n hµng gi¶m sót.
Rñi ro l·i suÊt:
Rñi ro l·i suÊt lµ kh¶ n¨ng x¶y ra nh÷ng tæn thÊt khi l·i suÊt thay ®æi
ngoµi dù tÝnh. T×nh tr¹ng nµy x¶y ra khi ng©n hµng ®ang huy ®éng vèn víi l·i
suÊt b×nh th-êng hoÆc l·i suÊt cao, nh-ng l·i suÊt cho vay ®ét ngét gi¶m xuèng.
Hay lµ, trong tr-êng hîp l¹m ph¸t tèc ®é t¨ng cao, ng-êi vay vèn th× cã lîi v× l·i
suÊt vÉn chØ ph¶i tr¶ theo møc ghi trªn khÕ -íc hay trong hîp ®ång tÝn dông cßn
ng©n hµng th× l¹i bÞ thiÖt h¹i, bÞ rñi ro...Rñi ro l·i suÊt cßn do t×nh h×nh c¹nh
tranh, ng©n hµng n©ng l·i suÊt huy ®éng vèn qu¸ cao so víi mÆt b»ng chÝnh, h¹
l·i suÊt cho vay xuèng qu¸ thÊp, do uy tÝn thÊp, lo sî mÊt thÞ tr-êng, mÊt kh¸ch
hµng, thiÕu vèn... §iÒu nµy khiÕn cho ng©n hµng kinh doanh kÐm hiÖu qu¶, kh¶
n¨ng tµi chÝnh yÕu.
Rñi ro hèi ®o¸i:
Rñi ro hèi ®o¸i lµ kh¶ n¨ng x¶y ra nh÷ng tæn thÊt mµ ng©n hµng ph¶i chÞu
khi tû gi¸ hèi ®o¸i thay ®æi v-ît qu¸ thay ®æi dù tÝnh dÉn ®Õn nh÷ng tæn thÊt cho
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ng©n hµng. T×nh tr¹ng nµy x¶y ra khi mét ng©n hµng vay nî qu¸ nhiÒu vÒ mét
lo¹i ngo¹i tÖ nµo ®ã nh-ng sau ®ã, lo¹i ngo¹i tÖ nµy lªn gi¸ hoÆc mua vµo mét
lo¹i ngo¹i tÖ, sau ®ã nã mÊt gi¸, khiÕn cho ng©n hµng bÞ thua lç.
Rñi ro trong b¶o l·nh më L/C
Th«ng qua c¸c lo¹i th- tÝn dông (L/C) kh¸c nhau nh-: Th- tÝn dông ®Êu
l-ng (L/C back to back), th- tÝn dông tr¶ ngay (L/D at sight), th- tÝn dông tr¶
chËm ( Defered L/C), th- tÝn dông cã thÓ hñy ngang (Revocable L/C), th- tÝn
dông kh«ng thÓ huû ngang (Irrevocable L/C)..., theo ®ã, ng©n hµng ®øng ra b¶o
l·nh cho nhµ nhËp khÈu, cam kÕt tr¶ ®ñ sè tiÒn cho nhµ xuÊt khÈu sau khi nhµ
nhËp khÈu nhËn ®ñ hµng ho¸. Lo¹i rñi ro nµy x¶y ra nÕu møc ký quü thÊp kh«ng
®ñ gi¸ trÞ L/C hoÆc kh¸ch hµng kh«ng tr¶ ®ñ nî, ng©n hµng ph¶i ®øng ra thanh
to¸n thay cho kh¸ch hµng råi lµm thñ tôc cho vay b¾t buéc. HoÆc nh÷ng sai sãt
do ng©n hµng hoÆc do kh¸ch hµng g©y ra trong nghÖp vô L/C, cuèi cïng sinh ra
tranh chÊp, kiÖn tông, ng©n hµng bÞ ph¹t tiÒn hay ph¶i tr¶ thay cho kh¸ch hµng.
Rñi ro trong thanh to¸n liªn quan trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng tÝn dông:
Lo¹i rñi ro nµy cã c¸c d¹ng vµ nguyªn nh©n sau ®©y:
1. Do nh©n viªn ng©n hµng th«ng ®ång víi c¸c phÇn tö bªn ngoµi gi¶ m¹o
c¸c chøng tõ ho¸ ®¬n trong thanh to¸n, lÈn tr¸nh sù kiÓm so¸t cña bé phËn
chuyªn m«n ®Ó ¨n c¾p tiÒn ng©n hµng.
2. Víi c¸c kü thuËt tinh vi, kÎ gian lµm gi¶ thÎ tÝn dông, thÎ thanh to¸n,
sÐc du lÞch... ®Ó rót tiÒn ng©n hµng.
3. C¸n bé tÝn dông trùc tiÕp thu nî, thu l·i cña kh¸ch hµng, nhê kh¸ch
hµng vay hé, vay kÐ hay c¸c rñi ro kh¸c vÒ ®¹o ®øc liªn quan trùc tiÕp ®Õn c¸n
bé tÝn dông.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
2.
Rñi ro tÝn dông
2.1
B¶n chÊt rñi ro tÝn dông
Trong c¬ chÕ thÞ tr-êng, sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng,
c¸c tæ chøc tÝn dông cïng víi tÝnh ®a d¹ng cña c¸c ho¹t ®éng vµ h×nh thøc tÝn
dông ®· t¹o nªn mét thÞ tr-êng tÝn dông s«i ®éng. Nh-ng ®iÒu nµy còng chøa
®ùng nhiÒu yÕu tè rñi ro cã thÓ x¶y ra víi c¸c ng©n hµng hoÆc tæ chøc tÝn dông
mµ kh¶ n¨ng ng¨n ngõa vµ chèng ®ì rñi ro kÐm.
Rñi ro tÝn dông lµ ®Æc tr-ng tiªu biÓu nhÊt, dÔ x¶y ra nhÊt trong mäi ho¹t
®éng ng©n hµng. Rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông lµ t×nh tr¹ng ng-êi ®i vay
kh«ng cã kh¶ n¨ng hoµn tr¶ ®-îc, kh«ng tt¶ ®óng h¹n hoÆc kh«ng tr¶ ®Çy ®ñ
gèc vµ l·i cho ng©n hµng.
Rñi ro tÝn dông g¾n liÒn víi ho¹t ®éng quan träng nhÊt, cã quy m« lín
nhÊt cña ng©n hµng th-¬ng m¹i - ho¹t ®éng tÝn dông. Chóng ta biÕt r»ng, tÝn
dông lµ quan hÖ vay m-în d-íi d¹ng tiÒn tÖ cã hoµn tr¶ gèc vµ l·i gi÷a ng-êi cã
vèn vµ ng-êi thiÕu vèn. TÝn dông hoµn toµn kh¸c víi c¸c nghiÖp vô tµi trî d¹ng
cÊp vèn cña Nhµ n-íc cho doanh nghiÖp. Ho¹t ®éng tÝn dông lµ ho¹t ®éng ®a
d¹ng, lµ mét lo¹i kinh doanh tiÒn tÖ phøc t¹p. TÝnh phøc t¹p cña nã chÝnh lµ ®èi
t-îng kinh doanh, tøc lµ tiÒn tÖ, vµ ë ®©y tiÒn tÖ ®· bÞ t¸ch rêi gi÷a quyÒn së h÷u
vµ quyÒn sö dông khi cho vay. Còng cã ng-êi cho r»ng, quyÒn cho vay lµ cña
ng©n hµng vµ quyÒn tr¶ nî "thùc tÕ" lµ cña ng-êi vay. ChÝnh v× v©y, ®ßi hái ng©n
hµng ph¶i t×m mäi c¸ch ®Ó kiÓm so¸t ®-îc kh¶ n¨ng tr¶ nî "thùc tÕ" ®ã cña
kh¸ch hµng, Ýt nhÊt còng lµ dù tÝnh, ph¸n ®o¸n kh¶ n¨ng, møc ®é. Quan hÖ tÝn
dông lµ quan hÖ kinh tÕ b×nh ®¼ng gi÷a ng-êi cho vay vµ ng-êi ®i vay, lµ sù cam
kÕt tho¶ thuËn b»ng c¸c ®iÒu kho¶n thi hµnh, ®-îc thÓ hiÖn trong c¸c hîp ®ång
tÝn dông. Sù cam kÕt nµy chÝnh lµ c¬ së ph¸p lý c¬ b¶n ®Ó thùc hiÖn c¸c nghÜa vô
cña hai bªn tham gia ho¹t ®éng tÝn dông. Nã lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó thùc hiÖn c¸c
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
b¶o ®¶m tÝn dông. Bªn c¹nh ®ã, c¸c bªn tham gia ho¹t ®éng tÝn dông cßn nh÷ng
cam kÕt kh¸c, b»ng c¸c hµnh vi hay n¨ng lùc kinh tÕ, thÓ hiÖn d-íi c¸c h×nh thøc
®¶m b¶o nî vay, cã thÓ b»ng vËt chÊt hay uy tÝn nh- c¸c tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm
cè, ký quü vµ b¶o l·nh. ThÕ nh-ng, trªn thùc tÕ, mÆc dÇu c¸c kho¶n tÝn dông
gi÷a ng©n hµng vµ ng-êi vay ®Òu ®-îc x¸c lËp theo c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp
®ång tÝn dông nh-ng t×nh tr¹ng vi ph¹m cam kÕt ®ã x¶y ra kh¸ phæ biÕn, kÓ c¶
trong tr-êng hîp ng-êi vay cã n¨ng lùc tµi chÝnh ®Ó thùc hiÖn c¸c ®iÒu kho¶n
cam kÕt ®ã. ThËm chÝ, ngay c¶ tr-êng hîp cã ®¶m b¶o nî vay nh- thÕ chÊp, cÇm
cè... t×nh tr¹ng rñi ro tÝn dông vÉn x¶y ra, do tµi s¶n dïng lµm ®¶m b¶o nî vay
gÆp rñi ro vÒ gi¸ trÞ v× nh÷ng biÕn ®éng vÒ thêi gian vµ thÞ tr-êng. §iÒu ®ã cã
nghÜa lµ, mét khi cßn cã ho¹t ®éng ng©n hµng th× cßn cã rñi ro trong ho¹t ®éng
tÝn dông vµ buéc ng-êi ta ph¶i nghÜ ®Õn viÖc dµnh mét kho¶n tiÒn gäi lµ quü dù
phßng ®Ó bï ®¾p khi cã rñi ro x¶y ra.
2.2
Nguyªn nh©n g©y ra rñi ro
Trong ho¹t ®éng tÝn dông, cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n cã thÓ g©y ra rñi ro
tÝn dông song cã thÓ t¹m ph©n thµnh 3 nhãm sau:
2.2.1 Rñi ro x¶y ra do nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng
Nh÷ng nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng t¸c ®éng tíi ng-êi vay, lµm hä mÊt bÞ
tæn thÊt kh«ng tr¶ ®-îc nî vµ ng©n hµng ph¶i g¸nh chÞu rñi ro. Rñi ro tÝn dông
cã thÓ do c¸c nguyªn nh©n: thiªn tai, dÞch bÖnh, chiÕn tranh, sù suy tho¸i kinh tÕ
cña tõng ngµnh hoÆc c¶ n-íc, sù thay ®æi chÝnh s¸ch cña nhµ n-íc víi ng©n
hµng vµ víi ng-êi vay, sù thay ®æi cña c¸c v¨n b¶n ph¸p lý, sù mÊt æn ®Þnh vÒ
chÝnh trÞ x· héi (®×nh c«ng, b·i c«ng...)... v-ît qu¸ tÇm kiÓm so¸t cña ng-êi vay
lÉn ng-êi cho vay.
Nh÷ng thay ®æi nµy th-êng xuyªn x¶y ra, t¸c ®éng liªn tôc tíi ng-êi vay,
t¹o thuËn lîi hoÆc khã kh¨n cho ng-êi vay. NhiÒu ng-êi vay, víi b¶n lÝnh cña
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
m×nh cã kh¶ n¨ng dù b¸o, thÝch øng hoÆc kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n. Trong
nh÷ng tr-êng hîp kh¸c, ng-êi vay cã thÓ bÞ tæn th¸t song vÉn cã kh¶ n¨ng tr¶ nî
cho ng©n hµng ®óng h¹n, ®ñ gèc vµ l·i. Tuy nhiªn, khi t¸c ®éng cña nh÷ng
nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng ®èi víi ng-êi vay lµ nÆng nÒ, kh¶ n¨ng tr¶ nî cña hä
bÞ suy gi¶m.
2.2.2 Rñi ro do nguyªn nh©n thuéc vÒ chñ quan ng-êi vay
VÒ phÝa ng-êi vay, rñi ro tÝn dông cã thÓ chia lµm 2 nhãm: kh«ng gian
lËn vµ gian lËn.
Víi nhãm kh«ng gian lËn, c¸c nguyªn nh©n cã thÓ x¶y ra:
- Tr×nh ®é qu¶n lý kinh doanh cña ng-êi vay ch-a tèt, cã thÓ nãi lµ yÕu
kÐm. §©y lµ nguyªn nh©n chñ yÕu nhÊt.
- BÞ b¹n hµng lõa ®¶o th«ng qua ho¹t ®éng kinh tÕ.
- BÞ b¹n hµng gÆp khã kh¨n t¹o nªn ph¶n øng d©y chuyÒn
Víi nhãm gian lËn, cã c¸c nguyªn nh©n sau:
- Ng-êi vay sö dông tiÒn sai môc ®Ých, kh«ng sinh lêi hoÆc ø ®äng vao
tµi s¶n kh«ng cã nguån tµi tr¶ nî.
- Ng-êi vay cè t×nh gian lËn sè liÖu trong hå s¬ vay nh- b¸o c¸o tµi
chÝnh, hîp ®ång kinh tÕ, ph-¬ng ¸n sö dông tiÒn vay, giÊy tê ph¸p lý
vÒ tµi s¶n b¶o ®¶m.
- Ng-êi vay cã tÝnh ch©y ú, chËm tr¶ ®Ó chiÕm dông, quay vßng vèn.
- Ng-êi vay cã tÝnh lõa ®¶o, chiÕm ®o¹t vèn, bá trèn hi väng r»ng sÏ
quþt ®-îc nî.
2.2.3 Rñi ro do nguyªn nh©n thuéc vÒ ng©n hµng
Nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra rñi ro tÝn dông trong tr-êng hîp nµy cã thÓ do:
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- Tr×nh ®é c¸n bé xÐt duyÖt cho vay yÕu kÐm, thiÕu c¸c th«ng tin cÇn thiÕt
®Ó thÈm ®Þnh cho vay, kh«ng ph¸t hiÖn ®-îc gian lËn lõa ®¶o hoÆc v« t×nh lµm
kh«ng ®óng quy tr×nh, quy ®Þnh xö lý nghiÖp vô dÉn ®Õn tæn thÊt.
- Do c¸n bé ng©n hµng thiÕu tr¸ch nhiÖm vµ vi ph¹m ®¹o ®øc nghÒ
nghiÖp, cè t×nh lµm kh«ng ®óng, lµm sai quy ®Þnh ®Ó trôc lîi c¸ nh©n hoÆc v×
mét lîi Ých nµo ®ã. Vµ cã tr-êng hîp c¸n bé ng©n hµng tiÕp tay, tham gia cïng
kh¸ch hµng hoÆc tù c¸n bé ng©n hµng lõa ®¶o lÊy tiÒn ng©n hµng.
- Do m¹o hiÓm trong kinh doanh, biÕt ®-îc rñi ro nh-ng coi th-êng hËu
qu¶ cã thÓ x¶y ra, vÉn cho vay khi thu ®-îc l·i suÊt t-¬ng ®èi hÊp dÉn.
* Trong c¸c nhãm nguyªn nh©n trªn th× rñi ro do nhãm nguyªn nh©n thø
nhÊt (do nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng) lµ khã phßng tr¸nh nhÊt. Tuy nhiªn, còng
cã thÓ gi¶m bít tæn thÊt khi dù ®o¸n ®óng xu h-íng ®Ó thùc thi chÝnh s¸ch ph©n
t¸n rñi ro hîp lý. Tæn thÊt do nguyªn nh©n thuéc nhãm nµy g©y ra th-êng chiÕm
tû träng kh«ng lín vµ c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i th-êng ®-îc chia sÎ rñi ro bëi
c¸c c«ng ty b¶o hiÓm hoÆc ®-îc Nhµ n-íc gióp ®ì.
Rñi ro do nhãm nguyªn nh©n thø hai (do kh¸ch hµng vay vèn) lu«n chiÕm
tû träng lín nhÊt vµ lµ chñ yÕu trong ho¹t ®éng tÝn dông. ViÖc phßng tr¸nh
nhãm rñi ro nµy lµ v« cïng khã kh¨n, phøc t¹p v× ng©n hµng cã rÊt nhiÒu kh¸ch
hµng víi tÝnh c¸ch, b¶n chÊt, tr×nh ®é kh¸c nhau, s¶n xuÊt - kinh doanh ë c¸c
ngµnh nghÒ, lÜnh vùc kh¸c nhau.
Rñi ro do nhãm nguyªn nh©n thø ba (do chñ quan ng©n hµng) th-êng
chiÕm tû träng nhá hoÆc ph¶i kÕt hîp víi nhãm nguyªn nh©n thø hai. Tuy nhiªn,
hËu qu¶ cña nã th-êng khã kh¾c phôc, ®Æc biÖt lµ khi cã sù cÊu kÕt, th«ng ®ång
gi÷a c¸n bé ng©n hµng vµ kh¸ch hµng ®Ó vô lîi, lõa ®¶o.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
2.3
¶nh h-ëng cña rñi ro tÝn dông
TÝn dông lµ ho¹t ®éng chñ yÕu, ho¹t ®éng quan träng nhÊt cña ng©n hµng
th-¬ng m¹i. §i liªn víi nã lµ rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông. Rñi ro tÝn dông lµ
kh¸ch quan, lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. Rñi ro tÝn dông lµ b¹n ®-êng trong kinh
doanh, cã thÓ ®Ò phßng, h¹n chÕ, chø kh«ng thÓ lo¹i trõ. Do vËy, rñi ro dù kiÕn
lu«n ®-îc x¸c ®Þnh tr-íc trong chiÕn l-îc kinh doanh. Cã rÊt nhiÒu lý do khiÕn
ng-êi ta ph¶i quan t©m ®Õn vÊn ®Ò rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông. Së dÜ nh- vËy
lµ do rñi ro tÝn dông nÕu kh«ng ®-îc dù kiÕn tr-íc sÏ g©y ra nhiÒu ¶nh h-ëng
bÊt lîi cho c¶ ng©n hµng lÉn ng-êi göi tiÒn vµo ng©n hµng.
NÕu mét kho¶n cho vay nµo ®ã bÞ thÊt tho¸t, kh«ng thu håi ®-îc th× ng©n
hµng ph¶i sö dông c¸c nguån vèn cña m×nh ®Ó tr¶ cho ng-êi göi tiÒn. Tr-êng
hîp kh«ng ®ñ nguån vèn ®Ó tr¶ l¹i cho ng-êi göi tiÒn, ng©n hµng sÏ r¬i vµo t×nh
tr¹ng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, thËm chÝ ph¸ s¶n. V× ho¹t ®éng ng©n hµng cã
tÝnh x· héi ho¸ cao nªn dï chØ mét ng©n hµng cã sù thÊt tho¸t trong ho¹t ®éng
tÝn dông kh«ng ®-îc øng cøu kÞp thêi cña ng©n hµng trung -¬ng th× cã thÓ g©y
ra "ph¶n øng d©y chuyÒn", ®e do¹ ®Õn c¶ hÖ thèng ng©n hµng.
Rñi ro tÝn dông t¨ng lªn lµm chi phÝ cña ng©n hµng t¨ng cao ngoµi dù
kiÕn, thu nhËp gi¶m sót, phÇn nép vµo ng©n s¸ch nhµ n-íc gi¶m. ViÖc tÝch luü
®Ó ®Çu t- hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ vµ ®Çu t- ®µo t¹o l¹i c¸n bé, n©ng cao tr×nh ®é
gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ kinh phÝ. Ng©n hµng bÞ mÊt vèn, ph¶i khoanh nî, gi·n
nî, thËm chÝ lµ xo¸ nî; ngoµi mét phÇn ng©n s¸ch Nhµ n-íc cÊp bï th× phÇn chñ
yÕu do ng©n hµng ph¶i trÝch lËp phßng ngõa rñi ro nªn thu nhËp bÞ gi¶m.
Ngoµi ra, rñi ro tÝn dông cao khiÕn cho uy tÝn trong n-íc vµ uy tÝn quèc tÕ
cña ng©n hµng bÞ gi¶m sót. §iÒu nµy còng g©y t©m lý hoang mang, dao ®éng
cho c¸n bé ng©n hµng nãi chung vµ c¸n bé tÝn dông nãi riªng.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Cã thÓ nãi, rñi ro tÝn dông lµ rÊt nguy hiÓm nÕu v-ît ra ngoµi dù kiÕn. Nã
cã ¶nh h-ëng ®Õn toµn bé ho¹t ®éng cña ng©n hµng. ChÝnh v× vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra
ë ®©y lµ lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ qu¶n lý cÈn thËn lo¹i rñi ro nµy.
3.
Mét sè nguyªn t¾c trong qu¶n lý rñi ro tÝn dông
Ho¹t ®éng tÝn dông lµ ho¹t ®éng quan träng nhÊt trong ng©n hµng th-¬ng
m¹i. Nã bao gåm hai mÆt: Sinh lêi vµ rñi ro. PhÇn lín c¸c thua lç cña c¸c ng©n
hµng lµ tõ ho¹t ®éng tÝn dông. Song ë ®©y kh«ng cã c¸ch g× ®Ó lo¹i trõ rñi ro tÝn
dông hoµn toµn mµ ph¶i qu¶n lý ®Ó h¹n chÕ nh÷ng rñi ro ®ã. §øng tr-íc quyÕt
®Þnh cho vay, c¸n bé ng©n hµng ph¶i c©n nh¾c m©u thuÉn gi÷a sinh lêi vµ rñi ro.
V× vËy, qu¶n lý rñi ro tÝn dông ®-îc coi lµ méi dung qu¶n lý quan träng cña
ng©n hµng th-¬ng m¹i.
PhÇn nµy sÏ ®Ò cËp ®Õn mét sè nguyªn t¾c ®¶m b¶o an toµn ®Ó phßng
tr¸nh rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng hiÖn nay ®-îc nhiÒu ng©n
hµng trªn thÕ giíi ®· vµ ®ang thùc hiÖn nh»m tr¸nh rñi ro.
3.1
QuyÕt ®Þnh cho vay trªn c¬ së ph¶i x¸c ®Þnh vµ hiÓu râ ng-êi vay
T×m hiÓu vµ ®¸nh gi¸ ng-êi vay cÇn ®-îc xem xÐt trªn nhiÒu mÆt.
Tr-íc hÕt, ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c tÝn nhiÖm trong quan hÖ vay tr¶.
Nguyªn t¾c nµy cã thÓ ®-îc kiÓm chøng qua thùc tÕ vµ cã qu¸ tr×nh quan hÖ vay
tr¶ theo ®óng c¸c quy ®Þnh cña tÝn dông vµ sù cam kÕt. Tuy nhiªn, ®Ó thiÕt lËp
nh÷ng quan hÖ tÝn dông ®Çu tiªn th× nguyªn t¾c nµy vÉn ph¶i ®-îc ®¶m b¶o.
Song nã cßn ®-îc nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸ ë nh÷ng tiªu thøc kh¸c. §ã lµ phÈm
chÊt ®¹o ®øc kinh doanh, tÝnh trung thùc trong quan hÖ kinh tÕ, tÝnh nghiªm tóc
trong quan hÖ kinh tÕ, tÝnh nghiªm tóc trong viÖc chÊp hµnh c¸c luËt lÖ cña Nhµ
n-íc.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Thø hai: ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c ng-êi vay vèn ph¶i cã ®ñ n¨ng lùc
ph¸p lý vµ n¨ng lùc tµi chÝnh ®Ó sö dông tiÒn vay vµ thùc hiÖn c¸c nghÜa vô ®·
cam kÕt ®èi víi c¸c kho¶n vay.
Thø ba: Ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c x©y dùng ®-îc c¸c ph-¬ng ¸n dù phßng
tr¶ nî vay ng©n hµng cña ng-êi vay. Ph-¬ng ¸n dù phßng nµy cã thÓ lµ sù chñ
®éng cña ng©n hµng ®Æt ra yªu cÇu ng-êi vay t×m c¸c ®iÒu kiÖn ®¸p øng. Sù chñ
®éng nµy cã t¸c dông rÊt lín ®Ó ng¨n chÆn nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra.
3.2
HiÖu qu¶ vµ chÊt l-îng tÝn dông trªn c¬ së hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt
kinh doanh cña ng-êi vay vèn
§iÒu nµy còng cã nghÜa r»ng: h¹n chÕ rñi ro tÝn dông còng ®ång nghÜa víi
h¹n chÕ, gi¶m thiÓu nh÷ng rñi ro tæn thÊt trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh. Mét khi
ng-êi vay vèn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng cã hiÖu qu¶, s¶n xuÊt s¶n
phÈm kh«ng tiªu thô ®-îc, kinh doanh kh«ng cã l·i, t×nh tr¹ng mÊt vèn do thua
lç... sÏ lµ nh÷ng nguyªn nh©n trùc tiÕp lµm cho c¸c kho¶n tÝn dông kh«ng ®-îc
thùc hiÖn ®óng h¹n. Trong tr-êng hîp ng-êi vay vèn bÞ ph¸ s¶n th× t×nh tr¹ng
mÊt vèn cña ng©n hµng sÏ trë nªn nghiªm träng h¬n. Chóng ta biÕt r»ng, theo
luËn thuyÕt cña C.M¸c, lîi nhuËn cña ng©n hµng chÝnh lµ mét phÇn lîi nhuËn
cña c¸c nhµ s¶n xuÊt ®Ó l¹i tr¶ cho ng©n hµng d-íi h×nh thøc lîi tøc tiÒn vay. V×
vËy, b¶n chÊt cña vÊn ®Ò lµ: nÕu ng-êi vay vèn ®Çu t- vµo s¶n xuÊt kinh doanh
mµ kh«ng thu ®-îc lîi nhuËn th× kh«ng cã ®ñ tiÒn ®Ó trÝch lîi nhuËn ®ã ®Ó tr¶
lîi tøc ng©n hµng. ThËm chÝ, nÕu t×nh tr¹ng ®ã kÐo dµi hoÆc s¶n xuÊt kinh doanh
thua lç ë møc nghiªm träng, b¶n th©n ng-êi vay còng kh«ng cßn ®ñ vèn tù cã
cña m×nh ®Ó tr¶ nî gèc vµ l·i vay ng©n hµng. Do ®ã, ng©n hµng cã thu ®-îc gèc
vµ l·i tiÒn vay hay kh«ng lµ phô thuéc chñ yÕu vµo ng-êi vay vèn sö dông vèn
vµo s¶n xuÊt vµ kinh doanh cã hiÖu qu¶ hay kh«ng.
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
3.3
Më réng khèi l-îng trªn c¬ së n©ng cao chÊt l-îng tÝn dông
ViÖc më réng khèi l-îng tÝn dông lµ cÇn thiÕt ®Ó më réng ho¹t ®éng kinh
doanh cña c¸c ng©n hµng. Song vÊn ®Ò chÊt l-îng tÝn dông míi cã ý nghÜa quyÕt
®Þnh sù tån tµi vµ ph¸t triÓn thùc chÊt cña c¸c ng©n hµng. NÕu nh- mét ng©n
hµng gia t¨ng khèi l-îng tÝn dông mµ kh«ng chó ý ®Õn chÊt l-îng cña nã, th×
ch¼ng kh¸c nµo "X©y nhµ trªn c¸t" hoÆc "Cho vay mµ kh«ng cÇn thu nî". ChÊt
l-îng tÝn dông chÝnh lµ kÕt qu¶ cña c¸c kho¶n tÝn dông ®-îc thùc hiÖn trän vÑn,
ng-êi vay thùc hiÖn ®óng c¸c cam kÕt vay tiÒn, ng©n hµng thu ®-îc gèc vµ l·i
®óng h¹n. Nh- trªn ®· ®Ò cËp, trong quan hÖ tÝn dông th× quyÒn cho vay thùc tÕ
lµ ë ng©n hµng, quyÒn tr¶ nî thùc tÕ lµ cña ng-êi vay. Do ®ã, khi ng©n hµng ®·
quyÕt ®Þnh vµ kho¶n cho vay ®-îc thùc hiÖn th× viÖc thu håi vèn l¹i phô thuéc
vµo ng-êi vay, hay ®óng h¬n phô thuéc vµo chÝnh kÕt qu¶ sö dông vèn vay. NhvËy, trong quan hÖ tÝn dông, viÖc cho vay sÏ ®¬n gi¶n bëi nã hoµn toµn thuéc
quyÒn chñ ®éng quyÕt ®Þnh cña ng©n hµng, cßn viÖc thu nî sÏ lµ khã kh¨n v× nã
phô thuéc vµo th¸i ®é vµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn c¸c cam kÕt nghÜa vô tr¶ nî cña
ng-êi vay. Do ®ã, vÊn ®Ò ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ n¨ng lùc tµi chÝnh, kh¶ n¨ng s¶n
xuÊt kinh doanh cña ng-êi vay ®Ó xem xÐt hiÖu qu¶ vèn tÝn dông lµ ®Æc biÖt
quan träng ®Ó quyÕt ®Þnh chÊt l-îng vèn tÝn dông. Muèn vËy, b¶n th©n ng©n
hµng ph¶i hiÓu biÕt vÒ nh÷ng lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh mµ ng-êi vay vèn
®Çu t- vµo lÜnh vùc ®ã. Mäi sù hiÓu biÕt cña ng©n hµng cã thÓ t¹o thªm cho
ng-êi vay c¬ së ch¾c ch¾n h¬n ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ sö dông vèn vay.
3.4
Chñ ®éng ph©n t¸n rñi ro ®Ó ng¨n ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro
Møc ®é rñi ro lµm ¶nh h-ëng ®Õn chÊt l-îng tÝn dông vµ hiÖu qu¶ ho¹t
®éng kinh doanh cña mçi ng©n hµng nh- thÕ nµo l¹i phô thuéc vµo chÝnh kh¶
n¨ng ng¨n ngõa vµ biÖn ph¸p kh¾c phôc cña mçi ng©n hµng. Cã thÓ nãi, ph©n
t¸n rñi ro lµ mét gi¶i ph¸p cã tÝnh chñ ®éng vµ ng¨n ngõa tÝch cùc nh÷ng hËu
qu¶ lín cã thÓ x¶y ra ®èi víi mçi ng©n hµng, nhÊt lµ nh÷ng ng©n hµng nhá, n¨ng
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lùc tµi chÝnh h¹n chÕ. ViÖc ph©n t¸n rñi ro ®-îc thùc hiÖn th«ng qua ph©n t¸n dnî vµ céng ®ång tµi trî. Nã ®-îc biÓu hiÖn cô thÓ d-íi h×nh thøc mçi ng©n hµng
kh«ng nªn tËp trung qu¸ nhiÒu vèn cho mét ng-êi vay. Nh÷ng dù ¸n lín cÇn huy
®éng nhiÒu ng©n hµng tham gia tµi trî vµ cïng qu¶n lý vèn cho vay, h¹n chÕ cho
vay c¸c lÜnh vùc cã tû lÖ rñi ro cao. Khi nÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× ®ßi hái
c¸c ng©n hµng cµng ph¶i hîp t¸c vµ liªn kÕt chÆt chÏ ®Ó hç trî nhau vµ t¨ng
c-êng kh¶ n¨n cïng tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong nªn kinh tÕ. §ång thêi, sù hîp
t¸c, liªn kÕt ®ã còng chÝnh lµ sù ph©n t¸n rñi ro, tr¸nh tËp trung rñi ro lín vµo
mét ng©n hµng, lµm cho ng©n hµng ®ã cã nguy c¬ ®æ vì vµ sÏ lµm ¶nh h-ëng
®Õn m«i tr-êng chung cña nÒn kinh tÕ. Do vËy, ph©n t¸n rñi ro võa lµ yªu cÇu
quan träng cña mçi ng©n hµng th-¬ng m¹i, võa lµ xu thÕ cña sù héi nhËp vµ hîp
t¸c trong thÞ tr-êng tµi chÝnh hiÖn nay.
3.5
Cho vay ph¶i cã ®¶m b¶o tiÒn vay víi tÝnh kh¶ thi cao
Th«ng th-êng, ®Ó cã thÓ tr¸nh nh÷ng rñi ro kh«ng tr¶ ®-îc nî cña ng-êi
vay, c¸c ng©n hµng quy ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn vay vèn, trong ®ã ®iÒu kiÖn vÒ ®¶m
b¶o tiÒn vay ®-îc xem nh- quan träng nhÊt. §¶m b¶o tiÒn vay cã nhiÒu lo¹i:
®¶m b¶o b»ng cÇm cè, thÕ chÊp tµi s¶n cña ng-êi vay; ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n
hoÆc b¶o l·nh cña bªn thø ba; ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay vµ
®¶m b¶o b»ng chÝnh sù tÝn nhiÖm lÉn nhau trong quan hÖ tÝn dông. Thùc chÊt
cña ®¶m b¶o vèn vay lµ sö dông nh÷ng gi¸ trÞ cña nh÷ng tµi s¶n lµm ®¶m b¶o ®Ó
tr¶ nî thay cho c¸c kho¶n vay mµ ng-êi vay ®· dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh
nh-ng kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî ng©n hµng. Nh- vËy, tµi s¶n lµm ®¶m b¶o tiÒn
vay ph¶i cã gi¸ trÞ, b¶n th©n nã ph¶i trë thµnh hµng ho¸, tøc lµ khi chuyÓn giao
quyÒn së h÷u th× ®ång thêi còng ph¶i ®¹t ®-îc sù chuyÓn ®æi tõ hiÖn vËt thµnh
gi¸ trÞ ®Ó tr¶ nî ng©n hµng. Trªn thùc tÕ, nhiÒu ng©n hµng ®-a ra vµ qu¸n triÖt
nguyªn t¾c nµy, song c¸c tµi s¶n ®¶m b¶o nî vay khi ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô tr¶
nî th× l¹i kh«ng thÓ ho¸n chuyÓn thµnh gi¸ trÞ ®-îc, tøc lµ kh«ng thÓ b¸n ®Ó thu
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
håi nî khi c¸c ng©n hµng ®-îc phÐp ph¸t m¹i tµi s¶n. Do vËy, yªu cÇu ®Æt ra ®èi
víi c¸c kho¶n cho vay cã t¸i s¶n lµm ®¶m b¶o nî vay lµ tµi s¶n ®ã ph¶i lµ hµng
ho¸, cã gi¸ trÞ lín h¬n gi¸ trÞ kho¶n vay, cã thÞ tr-êng tiªu thô khi hµng ho¸ ®ã
®Ó thùc hiÖn nghÜa vô tr¶ nî.
3.6
Cho vay ph¶i do chÝnh ng©n hµng quyÕt ®Þnh vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ
quyÕt ®Þnh ®ã.
ViÖc cã cho vay tiÒn hay kh«ng lµ quyÕt ®Þnh cña ng©n hµng. Nã ph¶i
®-îc mang tÝnh ®éc lËp vµ ng©n hµng ph¶i c¶m thÊy hoµn toµn tho¶i m¸i khi ra
quyÕt ®Þnh cho vay. C¬ së ®Ó ®-a ra quyÕt ®Þnh cho vay kh«ng thÓ dùa trªn
nh÷ng v¨n b¶n thuyÕt tr×nh cña ng-êi vay, kÓ c¶ nh÷ng v¨n b¶n mang tÝnh cam
kÕt ph¸p lý cña ng-êi vay nh-ng l¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh thùc hiÖn ®-îc
c¸c cam kÕt ®ã. Trong thùc tÕ, ng©n hµng cßn ph¶i chÞu nh÷ng can thiÖp tõ bªn
ngoµi vµo c¸c ho¹t ®éng tÝn dông cña m×nh. §iÓn h×nh lµ t×nh tr¹ng c¸ nh©n hoÆc
c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn c¸c cÊp ®Ò nghÞ, thËm chÝ yªu cÇu ng©n hµng ph¶i ®¸p
øng nhu cÇu vèn nµo ®ã v× quyÒn lîi cña ng-êi vay. Th-êng th× sù can thiÖp bªn
ngoµi l¹i chØ nh»m vµo c¸c kho¶n cho vay, mµ kh«ng cã sù can thiÖp vµo c¸c
kho¶n huy ®éng vèn. Nh-ng ®Õn khi kh«ng thu håi ®-îc nî, mÊt vèn th× sù san
thiÖp ®ã l¹i kh«ng bÞ ®-a ra xem xÐt vµ cïng chÞu tr¸ch nhiÖm. Mäi sù can thiÖp
bªn ngoµi ®èi víi mçi kho¶n cho vay ®Òu ph¶i kinh tÕ. V× vËy, thiÕu tÝnh nghiÖp
vô ng©n hµng, th-êng ®-a ®Õn nh÷ng sai lÇm vµ g©y ra nh÷ng tæn thÊt. Cã thÓ
nãi, sù ®éc lËp ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý ng©n hµng trong kh«n khæ ph¸p lý sÏ cã ý
nghÜa rÊt lín ®Õn tÝnh ®óng ®¾n trong quyÕt ®Þnh cho vay vµ tr¸ch nhiÖm ®èi víi
quyÕt ®Þnh ®ã.
3.7
Ph¶i qu¶n lý nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi, c¸c kho¶n nî cã vÊn ®Ò
Nh- trªn ®· kh¼ng ®Þnh, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, rñi ro trong ho¹t
®éng tÝn dông lµ tÊt yÕu. Rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông th-êng b¾t nguån tõ
rñi ro trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ng-êi vay vèn, mµ trong th-¬ng
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
tr-êng th× rñi ro ®èi víi ho¹t ®éng kinh tÕ lµ th«ng th-êng x¶y ra. Ngoµi nh÷ng
nguyªn nh©n chñ quan t¹o nªn rñi ro, cßn cã nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan
g©y ra, thËm chÝ ®Ó l¹i hËu qu¶ hÕt søc nÆng nÒ. Do vËy, ho¹t ®éng tÝn dông
còng ph¶i lu«n x¸c ®Þnh vµ chÊp nhËn nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra ®ång thêi, h¹n
chÕ mét c¸ch tèi ®a nh÷ng rñi ro ®ã.
- Nî qu¸ h¹n lµ kho¶n nî mµ kh¸ch hµng kh«ng tr¶ ®-îc khi ®· ®Õn h¹n
tho¶ thuËn ghi trªn hîp ®ång tÝn dông. Nî khã ®ßi lµ kho¶n nî qu¸ h¹n ®· qua
mét kú gia h¹n nî. Ng©n hµng cÇn ph¶i ph©n lo¹i nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi hoÆc
nî cã vÊn ®Ò. Trªn c¬ së ph©n tÝch nguyªn nh©n, thùc tr¹ng, ng©n hµng cã thÓ
®-a ra nh÷ng biÖn ph¸p gi¶i quyÕt nh»m h¹n chÕ nh÷ng kho¶n nî nµy.
- Trong tr-êng hîp ng-êi vay cã khã kh¨n tµi chÝnh t¹m thêi song vÉn cßn
kh¶ n¨ng vµ ý chÝ tr¶ nî, ng©n hµng sÏ ¸p dông nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî nh- cho
vay thªm, gia h¹n nî, gi¶m l·i...
- Trong tr-êng hîp ng-êi vay lõa ®¶o, ch©y ×, kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶, ng©n
hµng ¸p dông chÝnh s¸ch thanh lý nh- b¸n tµi s¶n thÕ chÊp, phong to¶ tiÒn göi
trªn tµi kho¶n.
- Ng©n hµng cÇn x©y dùng quü dù phßng ®Ó bï ®¾p tæn thÊt. Dùa trªn tû lÖ
rñi ro chÊp nhËn vµ danh môc c¸c kho¶n cho vay rñi ro, ng©n hµng x©y dùng quü
dù phßng. Quü nµy kh«ng cã t¸c dông gi¶m rñi ro mµ ®Ó chèng ®ì cho vèn cña
chñ khi tæn thÊt x¶y ra.
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
phÇn hai
thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông
vµ c«ng t¸c qu¶n lÝ rñi ro tÝn dông trong
c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i viÖt nam
1.
Nguyªn nh©n cña rñi ro tÝn dông trong
c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i viÖt nam hiÖn nay
ë n-íc ta, trong sè tÊt c¶ c¸c lo¹i rñi ro cña ho¹t ®éng ng©n hµng th× rñi
ro trong ho¹t ®éng tÝn dông lµ lo¹i rñi ro lín nhÊt vµ phøc t¹p nhÊt, ®ang diÔn ra
ë møc ®é ®¸ng quan t©m.
Thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông ë ViÖt Nam ph©n tÝch theo nguyªn nh©n h×nh
thµnh, bao gåm c¸c lo¹i sau:
1.1
Rñi ro ®¹o ®øc:
1.1.1 Gian lËn cæ phiÕu:
§©y lµ mét lo¹i rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng ®· xÈy ra kh«ng ph¶i
hiÕm ë n-íc ta. Nh-ng rñi ro nµy liªn quan trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng tÝn dông bëi
cæ phiÕu khèng, cæ phiÕu ®Þnh gi¸ qu¸ cao, giao dÞch mua b¸n gi¶ t¹o, sö dông
cæ phiÕu ®Ó thÕ chÊp vay vèn cña chÝnh ng©n hµng, hoÆc lµm vèn ®iÒu lÖ ng©n
hµng t¨ng lªn mét c¸ch gi¶ t¹o trªn c¬ së ®ã t¹o nguån vèn ®Ó cho vay, hay ¸p
dông giíi h¹n tèi ®a vèn cho vay mét kh¸ch hµng. Tr-êng hîp nµy ®· tõng x¶y
ra phæ biÕn ë nhiÒu ng©n hµng th-¬ng m¹i cæ phÇn. Tiªu biÓu nh- x¶y ra t¹i VP
bank, Ng©n hµng TMCP Vòng Tµu, Ng©n hµng TMCP Gia §Þnh...
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
1.1.2 Vi ph¹m c¸c quy chÕ liªn quan ®Õn ng©n hµng ®Ó m-u lîi c¸ nh©n, cè ý
lµm tr¸i quy tr×nh tÝn dông, thÓ lÖ tÝn dông xÈy ra phæ biÕn t¹i c¸c ng©n hµng
th-¬ng m¹i.
1.1.3 LËp hå s¬ gi¶ ®Ó vay tiÒn c¸ nh©n, vay hé ,nhê ng-êi vay hé, vay tiÒn
ng©n hµng chuyÓn cho c«ng ty TNHH cña gia ®×nh, xÈy ra t¹i ng©n hµng TMCP
Nam §«, ViÖt Hoa vµ nhiÒu NHTM kh¸c.
1.1.4 C¸n bé tÝn dông trùc tiÕp thu nî gèc, nî l·i kh«ng nép, x©m ph¹m tiªu
dïng cho c¸ nh©n: NHNo &PTNT Ninh B×nh, Nam §Þnh, Nam Hµ, Th¸i B×nh...
1.1.5 TÈy xo¸, söa ch÷a chøng tõ cã gi¸ ®Ó thÕ chÊp vay tiÒn víi sù th«ng ®ång
cña nh©n viªn ng©n hµng víi bªn ngoµi. Lo¹i rñi ro nµy ®· x¶y ra t¹i chi nh¸nh
NHCT Ba §×nh... Mét sè ng-êi cÊu kÕt vµ th«ng ®ång víi nhau lËp khèng c¸c
cuèn sæ tiÕt kiÖm. B»ng c¸ch nµy, mét sè c¸n bé chi nh¸nh NH§T&PT Ba
§ån(Qu¶ng B×nh) th«ng ®ång víi nhau, gi¶ m¹o sæ s¸ch, chøng tõ, rót 675 triÖu
®ång cña ng©n hµng.
1.1.6 C¸n bé ng©n hµng th«ng ®ång víi kh¸ch hµng lµm tr¸i, lµm gi¶ tµi s¶n
thÕ chÊp, gi¶ m¹o trong hå s¬ vay vèn ,hå s¬ thÕ chÊp tai s¶n, chøng tõ thanh
to¸n... rót tiÒn ng©n hµng hay lµm thÊt tho¸t tiÒn ng©n hµng. Vô ¸n Epco Minh
Phông, Tamexco, ThuËn H-ng... BÞ thÊt tho¸t tíi hµng ngh×n tØ ®ång lµ ®iÓn h×nh
vÒ rñi ro ®¹o ®øc trong ho¹t ®éng ng©n hµng, tËp trung lµ tÝn dông.
1.1.7 C¸c hµnh vi kh¸c th«ng ®ång víi kh¸ch hµng ®Ó lõa ®¶o chiÕm ®o¹t tiÒn
ng©n hµng, hoÆc trùc tiÕp l©ý tiÒn quü ng©n hµng bá trèn.
1.1.8 ¡n c¾p qua vi tÝnh: Lo¹i rñi ro nµy kh«ng ph¶i hiÕm trªn thÕ giíi, víi khèi
l-îng tiÒn bÞ ¨n c¾p rÊt lín, nh-ng còng ®· b¾t ®Çu xÈy ra ë n-íc ta. Tiªu biÓu lµ
trong n¨m 2001 t¹i chi nh¸nh Ng©n hµng No&PTNT huyÖn Thñ Thõa – Long
An, ng-êi ta ®· ph¸t hiÖn ra kÕ to¸n tr-ëng chi nh¸nh ng©n hµng nµy ®· lîi dông
chøc vô, quyÒn h¹n vµ sù tÝn nhiÖm cña l·nh ®¹o, thùc hiÖn thñ ®o¹n lËp chøng
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
tõ khèng trªn m¸y vi tÝnh ®Ó tham « 315.098.351 ®ång.
Thñ ®o¹n nµy ®-îc
thùc hiÖn tõ n¨m 1998 cho ®Õn khi bÞ ph¸t hiÖn.
1.2
Rñi ro chÝnh s¸ch:
1.2.1 ChÝnh s¸ch thuÕ, quy ®Þnh vÒ ®Êt ®ai, nhµ ë... lµm ®ãng b¨ng thÞ tr-êng
bÊt ®éng s¶n, kÐo theo nî ®äng vèn vay ng©n hµng.
1.2.2 ChÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu:
ChÝnh phñ ®ét ngét thay ®æi mét sè chÝnh s¸ch kinh doanh xuÊt nhËp
khÈu mµ tr-íc ®ã ng©n hµng ®· cho doanh nghiÖp vay. Ch¼ng h¹n nh- ng©n
hµng cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn ®Ó thu mua lóa g¹o xuÊt khÈu, khai th¸c vµ
chÕ biÕn gç xuÊt khÈu... nh-ng sau ®ã, ChÝnh phñ ®ét ngét cã quyÕt ®Þnh t¹m
dõng viÖc xuÊt khÈu g¹o, cÊm xuÊt khÈu gç... lµm cho hµng ho¸ bÞ tån ®äng ,vèn
ng©n hµng còng bÞ khª ®äng theo. T-¬ng tù, khi mét chÝnh s¸ch bÞ thay ®æi ®ét
ngét, nh- t¨ng thuÕ xuÊt nhËp khÈu mét sè mÆt hµng mµ tr-íc ®ã ng©n hµng ®·
më LC b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu hoÆc cho vay vèn s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, nay
do thuÕ t¨ng viÖc kinh doanh bÞ thua lç, kh¸ch hµng kh«ng tr¶ ®-îc nî, ng©n
hµng còng bÞ rñi ro theo.
Ng©n hµng cho vay vèn lµm hµng vµ thu mua hµng xuÊt khÈu sau ®ã
chÝnh phñ cho dõng, cÊm xuÊt khÈu. VÝ dô nh-: XuÊt khÈu gç s¬ chÕ xÈy ra n¨m
1995...
Bé th-¬ng m¹i cÊp giÊy phÐp cho nhËp khÈu vËt t- hµng ho¸ trong n-íc
s¶n xuÊt ®-îc, g©y ø ®äng, khã tiªu thô, doanh nghiÖp thua lç: ®-êng, xi m¨ng...
NhËp khÈu thiÕt bÞ cò, l¹c hËu, gi¸ nhËp khÈu cao, gi¸ thµnh s¶n phÈm
vµ gi¸ b¸n qu¸ cao, kh«ng tiªu thô ®-îc hoÆc b¸n d-íi gi¸ thµnh, dÉn ®Õn kinh
doanh thua lç, kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî ®óng h¹n cho ng©n hµng.
1.2.3 KÕ ho¹ch, qui ho¹ch, dù b¸o thiÕu khoa häc, kh«ng chÝnh x¸c, chñ quan
duy ý chÝ, cã ph¹m vi ë c¸c bé, nghµnh Trung -¬ng, cã ph¹m vi do cÊp tØnh,
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
thµnh phè. C¸c quy ho¹ch, dù b¸o, ®Þnh h-íng chiÕn l-îc kh«ng phï hîp ... S¶n
phÈm mÝa ®-êng, bia, xi m¨ng ®Òu ®-îc tiÕn hµnh theo qui ho¹ch, x©y dùng
chiÕn l-îc vµ dù b¸o cña c¸c bé nghanh, bé KÕ Ho¹ch vµ §Çu t- ... C¸c dù ¸n
®Çu t- ®Òu ®-îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt. Khi thùc thi c¸c kh©u ®ã, ®Òu
tÝnh to¸n trªn c¬ së nhu cÇu sö dông b×nh qu©n ®Çu ng-êi cña ViÖt Nam so víi
c¸c n-íc trong khu vùc vµ thÕ giíi, dù b¸o søc tiªu thô cña thÞ tr-êng néi ®Þa...
Song thùc tÕ lµ ch-a thùc hiÖn xong c¸c ch-¬ng tr×nh, s¶n l-îng s¶n xuÊt ra
cung ®· v-ît qu¸ cÇu. Nªn ph¸t sinh ra nhiÒu tr-êng hîp: khã tiªu thô, gi¸ b¸n
h¹.... Ng©n hµng kiÕn nghÞ ngõng ®Çu t- nh-ng c¸c ®Þa ph-¬ng ®· hoµn chØnh dù
¸n cø chaþ hÕt c¸c cÊp nghµnh xin phª duyÖt vµ thóc Ðp ng©n hµng cho vay, b¶o
l·nh. Rñi ro cuèi cïng l¹i dån lªn vai ng©n hµng.
Tµi s¶n nhµ ®Êt n»m trong qui ho¹ch. Khi thÈm ®Þnh cho vay th× ®iÒu ®ã
ch-a x¶y ra, ®Õn khi kh¸ch hµng kh«ng tr¶ ®-îc nî, ng©n hµng ph¸t m¹i, hoÆc lµ
khi ®ã míi ph¸t hiÖn ra, hoÆc lµ khi ®ã míi cã qui ho¹ch chÝnh thøc nªn b¸n
kh«ng ai mua hoÆc nhËn ®Òn bï víi møc thÊp. Tr-êng hîp nµy gÆp nhiÒu ®èi víi
c¸c chi nh¸nh NHTM tØnh Th¸i B×nh.
1.2.4 ChÝnh s¸ch cho vay chØ ®Þnh cu¶ nhµ n-íc:
- T«n nÒn nhµ vµ lµm nÒn nhµ trªn cäc ë §ång b»ng s«ng Cöu Long.
- Kh¾c phôc hËu qu¶ c¸c c¬n b·o, h¹n h¸n.
- Cho vay vèn ®¸nh b¾t xa bê.
- C¸c rñi ro kh¸c vÒ chÝnh s¸ch
1.3
Rñi ro tõ thùc thi chøc n¨ng ,nhiÖm vô cña c¬ quan nhµ n-íc:
1.3.1 Qu¶n lý doanh nghiÖp láng lÎo:
ë TPHCM vµ mét sè n¬i kh¸c, cÊp phÐp thµnh lËp doanh nghiÖp nh-ng
kh«ng kiÓm tra, mét ngµy cÊp phÐp vµi c«ng ty TNHH cïng ®Þa chØ, doanh
20