môc lôc
lêi nãi ®Çu ............................................................................................................ 2
PhÇn I : C¬ së lý luËn vÒ nguån nh©n lùc vµ héi nhËp kinh tÕ.....................................3
I.Nguån nh©n lùc.........................................................................................................3
1.Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n...........................................................................................3
2.Ph©n lo¹i nguån nh©n lùc..........................................................................................3
2.1 C¨n cø vµo nguån gèc h×nh thµnh..........................................................................3
2.2 C¨n cø vµo vai trß cña tõng bé phËn......................................................................5
3.C¸c tiªu thøc ®¸nh gi¸...............................................................................................5
3.1 C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh sè lîng................................................................................5
3.2 C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh chÊt lîng.............................................................................6
4.Vai trß cña nguån nh©n lùc trong ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi.......................................8
4.1.Con ngêi lµ ®éng lùc cöa sù ph¸t triÓn...................................................................8
4.2 .Con ngêi lµ môc tiªu cña sù ph¸t triÓn..................................................................9
4.3. YÕu tè con ngêi trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi.....................................................10
II.TiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ.......................................................................................10
1.Kh¸i niÖm héi nhËp kinh tÕ.......................................................................................10
2. Nguyªn t¾c cña héi nhËp kinh tÕ..............................................................................10
3.Mét sè u nhîc ®iÓm khi tiÕn hµnh héi nhËp kinh tÕ..................................................11
4.Héi nhËp kinh tÕ con ®êng tÊt yÕu cña ®Êt níc.........................................................12
PhÇn II Thùc tr¹ng nguån nh©n lùc viÖt nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp.......................13
I. Thùc tr¹ng nguån nh©n lùc viÖt nam hiÖn nay..........................................................13
1.Qui m« vµ tèc ®é t¨ng nguån nh©n lùc.....................................................................13
2.ChÊt lîng nguån nh©n lùc.........................................................................................14
2.1.Tr×nh ®é häc vÊn vµ chuyªn m«n kü thuËt ............................................................14
2.2 Søc khoÎ nguån nh©n lùc ......................................................................................20
II. C¬ héi vµ th¸ch thøc cña nguån nh©n lùc viÖt nam trong héi nhËp kinh tÕ..............20
1.Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña nguån nh©n lùc trong tiÕn tr×nh héi nhËp.............20
1.1.C¬ héi cña ngêi lao ®éng.......................................................................................21
1.2.Th¸ch thøc ®èi víi lao ®éng ViÖt Nam..................................................................23
PhÇn III Gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong tiÕn tr×nh héi nhËp
kinh tÕ.......................................................................................................................... 26
I. Quan ®iÓm ph¸t triÓn nguån nh©n lùc.......................................................................26
1. Quan ®iÓm ..............................................................................................................26
2. Yªu cÇu ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ........................27
II.C¸c gi¶i ph¸p ........................................................................................................... 30
1. Gi¶i ph¸p vÜ m«........................................................................................................30
2. C¸c gi¶i ph¸p vi m«.................................................................................................34
KÕt luËn .............................................................................................................................35
Tµi liÖu tham kh¶o...........................................................................................36
lêi nãi ®Çu
Chóng ta ®· bíc sang thÕ kû 21-Mét thÕ kû ®îc dù b¸o sÏ cã nh÷ng thay ®æi to
lín trªn ph¹m vi toµn cÇu.§©y còng lµ thêi c¬ vµ th¸ch thøc to lín víi nhiÒu quèc
gia, d©n téc.Trong ®ã ViÖt Nam chóng ta ,mét ®Êt níc ®ang ph¸t triÓn,còng kh«ng
n»m ngoµi vßng xoay chung cña nh©n lo¹i.Lµm thÕ nµo ®Ó tranh thñ ®îc thêi c¬
thuËn lîi, x¸c ®Þnh ®óng híng, cã quyÕt t©m vµ b¶n lÜnh vît thö th¸ch ®Ó ®a ®Êt níc ph¸t triÓn nhanh.
Chóng ta còng biÕt r»ng, sù giµu cã vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét quèc gia
ngµy nay kh«ng cßn ®¬n thuÇn phô thuéc vµo sù s½n cã cña tµi nguyªn thiªn
nhiªn, mµ phÇn lín phô thuéc vµo sù hiÖn h÷u cña nguån nh©n lùc cã chÊt lîng
cao. Nguån nh©n lùc cã chÊt lîng cao, víi t c¸ch lµ mét trong nh÷ng nguån lùc s¶n
xuÊt, cã vai trß v« cïng quan träng, nÕu kh«ng nãi ®ã lµ yÕu tè quan träng nhÊt
quy ®Þnh kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ héi nhËp cña mét quèc gia. Vµ cã thÓ sèng cßn
vµ thµnh c«ng trong c¹nh tranh vµ héi nhËp. NhÊt lµ héi nhËp vµ c¹nh tranh trong
khu«n khæ cña WTO , viÖc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cã chÊt lîng cao ®ñ søc ®¸p
øng c¸c yªu cÇu vµ th¸ch thøc cña c¹nh tranh toµn cÇu lµ viÖc lµm v« cïng cÇn
thiÕt.
Néi dung cña ®Ò ¸n gåm 3 phÇn:
phÇn i : C¬ së lý luËn vÒ nguån nh©n lùc vµ héi nhËp kinh tÕ
phÇn iI : Thùc tr¹ng nguån nh©n lùc
phÇn iII.C¸c gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn nguån nh©n lùc:
PhÇn I
C¬ së lý luËn vÒ nguån nh©n lùc vµ héi nhËp kinh tÕ
I.Nguån nh©n lùc:
1.Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n:
Nguån lao ®éng:bao gåm nh÷ng ngêi trong d©n vµ nh÷ng ngêi thÊt nghiÖp
nhng cã nhu cÇu t×m viÖc lµm.
Nguån nh©n lùc:lµ toµn bé d©n c cã c¬ thÓ ph¸t triÓn b×nh thêng,D©n sè trong
®é tuæi lao ®éng cã kh¶ n¨ng lao ®éng,Nh÷ng ngêi ngoµi ®é tuæi lao ®éng cã kh¶
n¨ng lao ®éng
Lùc lîng lao ®éng:lµ bé phËn cña nguån lao ®éng bao gåm nh÷ng ngêi trong
®é tuæi lao ®éng,®ang lµm viÖc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n hiÖn ®ang tham gia lao
®éng hoÆc cã nhu cÇu lao ®éng.
Nguån nh©n lùc cã thÓ víi t c¸ch lµ mét nguån lùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi,lµ kh¶ n¨ng lao ®éng cña x· héi ®îc hiÓu theo nghÜa hÑp h¬n,bao gåm nhãm
d©n c trong ®é tuæi lao ®éng cã kh¶ n¨ng lao ®éng.
Nguån nh©n lùc cßn ®îc hiÓu víi t c¸ch lµ tæng hîp c¸ nh©n nh÷ng con ngêi
cô thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh lao ®éng,lµ tæng thÓ c¸c yÕu tè vÒ thÓ chÊt vµ tinh
thÇn ®îc huy ®éng vµo qu¸ tr×nh lao ®éng.Víi t c¸ch nµy nguån nh©n lùc bao gåm
nh÷ng ngêi b¾t ®Çu bíc vµo ®é tuæi lao ®éng trë lªn cã tham gia vµo nÒn s¶n xuÊt
x· héi.
2.Ph©n lo¹i nguån nh©n lùc:
2.1 C¨n cø vµo nguån gèc h×nh thµnh.
a) Nguån nh©n lùc cã s½n trong d©n sè: Bao gåm nh÷ng ngêi trong ®é tuæi lao
®éng cã kh¶ n¨ng lao ®éng kh«ng kÓ ®Õn tr¹ng th¸i cã lµm viÖc hay kh«ng lµm
viÖc, kh¸i niÖm nµy cßn ®îc gäi lµ d©n c ho¹t ®éng cã nghÜa lµ tÊt c¶ nh÷ng ngêi cã
kh¶ n¨ng lµm viÖc trong d©n c tÝnh theo ®é tuæi lao ®éng theo qui ®Þnh.
§é tuæi lao ®éng lµ giíi h¹n vÒ nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ thÓ,t©m lý,sinh lý x· héi mµ
con ngêi tham gia vµo qu¸ tr×nh lao ®éng.Giíi h¹n ®é tuæi lao ®éng ®îc qui ®Þnh
tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi cña tõng níc vµ trong tõng thêi kú.
Giíi h¹n ®é tuæi lao ®éng bao gåm:
+Giíi h¹n díi : qui ®Þnh sè tuæi thanh niªn bíc vµo ®é tuæi lao ®éng. ë níc
ta hiÖn nay lµ ®ñ 15 tuæi
+Giíi h¹n trªn : qui ®Þnh ®é tuæi vÒ hu ,ë níc ta hiÖn nay lµ 55 tuæi ®èi víi
n÷ vµ 60 tuæi ®èi víi nam.
Nguån nh©n lùc cã s½n trong d©n c chiÕm mét tû lÖ t¬ng ®èi lín trong
d©n sè,thêng tõ 50% hoÆc h¬n n÷a tuú theo ®Æc ®iÓm d©n sè vvµ nh©n lùc tõng
níc.
Theo nh÷ng tµi liÖu nghiªn cøu gÇn ®©y cho thÊy sè ng êi trong ®é tuæi lao
®éng ë c¸c níc kinh tÕ chËm ph¸t triÓn chiÕm tû lÖ thÊp(kho¶ng 55%-57%) so
víi c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn (kho¶ng 64%-66%).ChÝnh v× thÕ g¸nh nÆng vÒ
sè ngêi kh«ng lao ®éng ë c¸c níc nghÌo cµng nÆng h¬n.
Nh÷ng ngêi trong ®é tuæi tõ 16-60 (®èi víi nam) vµ 16-55 (®èi víi n÷) theo
qui ®Þnh cña VIÖT NAM ®Òu thuéc nguån nh©n lùc trong ®é tuæi lao ®éng.
Nguån nh©n lùc tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ (D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ):
Nguån nh©n lùc nµy kh«ng bao gåm nh÷ng ngêi trong ®é tuæi lao ®éng cã kh¶
n¨ng ho¹t ®éng kinh tÕ nhng thùc tÕ kh«ng tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ (thÊt
nghiÖp, cã kh¶ n¨ng lµm viÖc song kh«ng muèn lµm viÖc, ®ang häc tËp)
Nguån nh©n lùc dù tr÷: Gåm nh÷ng ngêi trong ®é tuæi lao ®éng nhng v×
nh÷ng lý do kh¸c nhau cha tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ song khi cÇn cã thÓ huy
®éng ®îc.Sè ngêi nµy ®ãng vai trß mét nguån vÒ nh©n lùc gåm cã:
Nh÷ng ngêi lµm c«ng viÖc néi trî trong gia ®×nh: Khi ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña x·
héi thuËn lîi, nÕu b¶n th©n hä muèn tham gia lao ®éng ngoµi x· héi ,hä cã thÓ
nhanh chãng rêi bá c«ng viÖc néi trî ®Ó lµm c«ng viÖc thÝch hîp ngoµi x· héi. §©y
lµ nguån nh©n lùc ®¸ng kÓ vµ ®¹i bé phËn lµ phô n÷,hµng ngµy vÉn ®¶m nhiÖm
nh÷ng choc n¨ng duy tr×,b¶o vÖ,ph¸t triÓn gia ®×nh vÒ nhiÒu mÆt,®ã lµ nh÷ng ho¹t
®éng cã Ých vµ cÇn thiÕt.C«ng viÖc néi trî gia ®×nh ®a d¹ng,vÊt v¶ ®èi víi phô n÷ ë
c¸c níc chËm ph¸t triÓn(do chñ yÕu lµ lao ®éng ch©n tay) dÉn ®Õn n¨ng suÊt lao
®éng thÊp so víi nh÷ng c«ng viÖc t¬ng tù ®îc tæ chøc ë qui m« lín h¬n ,cã trang bÞ
kü thuËt tèt h¬n,
Nh÷ng ngêi tèt nghiÖp ë c¸c trêng phæ th«ng vµ c¸c trêng chuyªn nghiÖp ®îc
coi lµ nguån nh©n lùc dù tr÷ quan träng vµ cã chÊt lîng.§©y lµ nguån nh©n lùc ë
®é tuæi thanh niªn cã häc vÊn,cã tr×nh ®é chuyªn m«n (nÕu ®îc ®µo t¹o t¹i c¸c trêng d¹y nghÒ vµ c¸c trêng trung cÊp,®¹i häc).Tuy nhiªn.khi nghiªn cøu nguån
nh©n lùc nµy cÇn ph©n chia tû mû h¬n:
o -Nguån nh©n lùc ®· ®Õn tuæi lao ®éng,tèt nghiÖp trung häc phæ th«ng,kh«ng
tiÕp tôc häc n÷a,muèn t×m c«ng viÖc lµm.
o -Nguån nh©n lùc ®· ®Õn tuæi lao ®éng,cha häc hÕt trung häc phæ th«ng,kh«ng
tiÕp tôc häc n÷a,muèn t×m viÖc lµm.
o -Nguån nh©n lùc ë ®é tuæi lao ®éng d· tèt nghiÖp ë c¸c trêng chuyªn nghiÖp
(trung cÊp, cao ®¼ng, ®¹i häc) thuéc c¸c chuyªn m«n kh¸c nhau t×m viÖc lµm.
Nh÷ng ngêi ®· hoµn thµnh nghÜa vô còng thuéc nguån nh©n lùc dù tr÷,cã kh¶
n¨ng tham gia vµo ho¹t ®éng kinh tÕ. Sè ngêi thuéc nguån nh©n lùc dù tr÷ nµy
còng cÇn ph©n lo¹i ®Ó biÕt râ cã nghÒ hay kh«ng cã nghÒ,tr×nh ®é v¨n ho¸,søc
khoÎ…Tõ ®ã t¹o c«ng viÖc lµm thÝch hîp.
Nh÷ng ngêi trong ®é tuæi lao ®éng ®ang bÞ thÊt nghiÖp (cã nghÒ hoÆc kh«ng
cã nghÒ) muèn t×m viÖc lµm còng lµ nguån nh©n lùc dù tr÷,s½n sµng tham gia vµo
ho¹t ®éng kinh tÕ.
2.2 C¨n cø vµo vai trß cña tõng bé phËn:
Nguån lao ®éng chÝnh : §©y lµ bé phËn nguån nh©n lùc n»m trong ®é tuæi lao
®éng vµ lµ bé phËn quan träng nhÊt.
Nguån lao ®éng phô: lµ bé phËn d©n c n»m ngoµi ®é tuæi lao ®éng co thÓ cÇn
tham gia vµo nÒn s¶n xuÊt x· héi.
Nguån lao ®éng bæ xung: lµ bé phËn nguån nh©n lùc ®îc bæ xung tõ c¸c nguån
kh¸c (sè ngêi hÕt h¹n nghÜa vô qu©n sù, sè ngêi trong ®é tuæi lao ®éng th«i häc ra
trêng,sè ngêi lao ®éng ë níc ngoµi trë vÒ…)
3.C¸c tiªu thøc ®¸nh gi¸:
3.1 C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh sè lîng:
a) Qui m« d©n sè vµ tèc ®é t¨ng:
Qui m« d©n sè biÓu thÞ kh¸i qu¸t tæng sè d©n trong mét vïng, mét níc hay
cña c¸c khu vùc kh¸c nhau trªn thÕ giíi.
Nh÷ng th«ng tin vÒ qui m« d©n sè hÕt søc cÇn thiÕt trong ph©n tÝch so s¸nh
víi c¸c chØ tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nh»m lý gi¶i nguyªn nh©n t×nh h×nh vµ
ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc ph¸t triÓn.
Qui m« d©n sè phô thuéc vµo biÕn ®éng tù nhiªn (sinh vµ tö ) vµ di c thuÇn
tuý ( nhËp c vµ xuÊt c )
Tèc ®é t¨ng d©n sè lµ sù chªnh lÖch vÒ qui m« d©n sè ë thêi ®iÓm ®Çu vµ thêi
®iÓm cuèi cña giai ®o¹n tÝnh b»ng phÇn tr¨m so víi d©n sè ë thêi ®iÓm ®Çu.
b) C¬ cÊu d©n sè:
Theo tuæi: lµ sù thÓ hiÖn d©n sè the« tõng n¨m tuæi hay nhãm tuæi.
Theo giíi tÝnh : lµ sù ph©n chia d©n sè thµnh hai bé phËn nam vµ n÷.
3.2 C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh chÊt lîng:
ChÊt lîng nguån nh©n lùc lµ tr¹ng th¸i nhÊt ®Þnh cña nguån nh©n lùc thÓ hiÖn
mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè cÊu thµnh nªn b¶n chÊt bªn trong cña nguån nh©n
lùc.ChÊt lîng nguån nh©n lùc kh«ng nh÷ng lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t
triÓn kinh tÕ mµ cßn lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn vÒ mÆt ®êi sèng x·
héi,bëi lÏ chÊt lîng nguån nh©n lùc cao sÏ t¹o ra ®éng lùc m¹nh mÏ h¬n víi t c¸ch
kh«ng chØ lµ mét lùc cña sù ph¸t triÓn mµ cßn thÓ hiÖn møc ®é v¨n minh cña mét
x· héi nhÊt ®Þnh.
a) ChØ tiªu liªn quan ®Õn søc khoÎ:
Søc khoÎ lµ tr¹ng th¸i tho¶i m¸i vÒ thÓ chÊt ,tinh thÇn vµ x· héi chø kh«ng
ph¶i ®¬n thuÇn lµ kh«ng cã bÖnh tËt.Søc khoÎ lµ tæng hoµ nhiÒu yÕu tè t¹o nªn
gi÷a bªn trong vµ bªn ngoµi,gi÷a thÓ chÊt vµ tinh thÇn.
-C¸ nh©n: chiÒu cao, c©n nÆng, tuæi, giíi tÝnh…
-TËp thÓ: thµnh tÝch ho¹t ®éng thÓ thao, tû lÖ m¾c bÖnh nghÒ nghiÖp.
-Quèc gia (tØnh, vïng): chiÒu cao, c©n nÆng trung b×nh, tuæi thä, tû lÖ chÕt trÎ em
díi 1 tuæi, tû lÖ trÎ em suy dinh dìng…
b) ChØ tiªu liªn quan ®Õn tr×nh ®é v¨n ho¸:( kh«ng g¾n víi tr×nh ®é chuyªn m«n,
nghÒ)
Tr×nh ®é v¨n ho¸ cña ngêi lao ®éng lµ sù hiÓu biÕt cña ngêi lao ®éng ®èi víi
nh÷ng kiÕn thøc phæ th«ng vÒ tù nhiªn vµ x· héi.Trong chõng mùc nhÊt ®Þnh tr×nh
®é v¨n ho¸ cña d©n sè biÓu hiÖn mÆt b»ng d©n trÝ cña quèc gia ®ã.Tr×nh ®é v¨n
ho¸ ®îc biÓu hiÖn th«ng qua c¸c quan hÖ tû lÖ nh:
-Kh«ng biÕt ch÷.
-BiÕt ch÷ nhng cha tèt nghiÖp tiÓu häc.
-Tèt nghiÖp tiÓu häc.
-Tèt nghiÖp trung häc c¬ së.
-Tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc.
Tr×nh ®é v¨n ho¸ cña d©n sè hay cña nguån nh©n lùc lµ mét chØ tiªu hÕt søc
quan träng ph¶n ¸nh chÊt lîng nguån nh©n lùc vµ t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi.Tr×nh ®é v¨n ho¸ cao t¹o kh¶ n¨ng tiÕp thu vµ vËn dông
mét c¸ch nhanh chãng nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo thùc tiÔn.
c) ChØ tiªu liªn quan ®Õn tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt:
Tr×nh ®é chuyªn m«n lµ sù hiÓu biÕt, kh¶ n¨ng thùc hµnh vÒ chuyªn m«n nµo
®ã,nã biÓu hiÖn tr×nh ®é ®îc ®µo t¹o ë c¸c trêng trung häc chuyªn nghiÖp, cao
®¼ng, ®¹i häc vµ sau ®¹i häc, cã kh¶ n¨ng chØ ®¹o qu¶n lý mét c«ng viÖc thuéc mét
chuyªn m«n nhÊt ®Þnh.Do ®ã tr×nh ®é chuyªn m«n cña nguån nh©n lùc ®îc ®o
b»ng:
-Tû lÖ c¸n bé trung cÊp.
-Tû lÖ c¸n bé cao ®¼ng ,®¹i häc.
-Tû lÖ c¸n bé trªn ®¹i häc…
Trong mçi chuyªn m«n cã thÓ ph©n chia thµnh nh÷ng chuyªn m«n nhá h¬n
nh ®¹i häc :bao gåm kü thuËt, kinh tÕ, ngo¹i ng÷…thËm chÝ trong tõng chuyªn
m«n l¹i chia thµnh nh÷ng chuyªn m«n nhá h¬n n÷a.
Tr×nh ®é kü thuËt cña ngêi lao ®éng thêng dïng ®Ó chØ tr×nh ®é cña ngêi ®îc
®µo t¹o ë c¸c trêng kü thuËt,®îc trang bÞ kiÕn thøc nhÊt ®Þnh. Nh÷ng kü n¨ng
thùc hµnh vÒ c«ng viÖc nhÊt ®Þnh.Tr×nh ®é kü thuËt ®îc biÓu hiÖn th«ng qua c¸c
chØ tiªu sau:
+kh«ng qua ®µo t¹o.
+c«ng nh©n kü thuËt kh«ng b»ng
+c«ng nh©n kü thuËt cã b»ng (c¸c lo¹i cÊp bËc kh¸c nhau)
+Trung häc chuyªn nghiÖp
+Cao ®¼ng, ®¹i häc.
+Trªn ®¹i häc.
Tr×nh ®é chuyªn m«n vµ kü thuËt thêng kÕt hîp chÆt chÏ víi nhau,th«ng qua
chØ tiªu sè lîng lao ®éng ®îc ®µo t¹o vµ kh«ng ®îc ®µo t¹o trong tõng tËp thÓ
nguån nh©n lùc.
d) ChØ tiªu chØ sè ph¸t triÓn con ngêi HDI:
Tæng hîp ph¶n ¸nh chÊt lîng nguån nh©n lùc, mét trong nh÷ng chØ tiªu míi ®îc ®a ra ®Ó ph¶n ¸nh
+Tuæi thä b×nh qu©n.
+ Thu nhËp b×nh qu©n GDP/ngêi.
ChØ sè HDI kh«ng chØ ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn con ngêi vÒ mÆt kinh tÕ mµ cßn
nhÊn m¹nh ®Õn chÊt lîng cuéc sèng, sù c«ng b»ng vµ tiÕn bé x· héi.
+Tû lÖ ngêi biÕt ch÷ hoÆc sè n¨m ®i häc b×nh qu©n.
Ngoµi ra tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm mçi níc cã thÓ dïng thªm mét sè chØ tiªu
kh¸c dÓ so s¸nh.Ngoµi 4 chØ tiªu ph¶n ¸nh chÊt lîng nguån nh©n lùc cã thÓ bæ
xung vµ khai th¸c trªn gãc ®é nh
-TruyÒn thèng d©n téc b¶o vÖ tæ quèc.
-TruyÒn thèng vÒ v¨n ho¸ v¨n minh d©n téc.
-Phong tôc tËp qu¸n ,lèi sèng...
Nh×n chung chØ tiªu nµy nhÊn m¹nh ®Õn ý chÝ n¨ng lùc tinh thÇn cña ngêi lao
®éng.
4.Vai trß cña nguån nh©n lùc trong ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi:
Nguån nh©n lùc lµ nguån lùc con ngêi vµ lµ mét trong nh÷ng nguån lùc quan
träng nhÊt cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi,vai trß ®ã b¾t nguån tõ vai trß cña yÕu
tè con ngêi.
4.1.Con ngêi lµ ®éng lùc cöa sù ph¸t triÓn:
BÊt cø mét sù ph¸t triÓn nµo còng ®Òu ph¶i cã mét ®éng lùc thóc ®Èy. Ph¸t
triÓn kinh tÕ x· héi ®îc dùa trªn nhiÒu nguån lùc:nh©n lùc (nguån lùc con ngêi),
vËt lùc (nguån lùc vËt chÊt:c«ng cô lao ®éng,®èi tîng lao ®éng,tµi nguyªn thiªn
nhiªn…),tµi lùc (nguån lùc vÒ tµi chÝnh tiÒn tÖ)…Song chØ cã nguån lùc con ngêi
míi t¹o ra ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn,nh÷ng nguån lùc kh¸c muèn ph¸t huy ®îc
t¸c dông chØ cã thÓ th«ng qua nguån lùc con ngêi. S¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t
triÓn,ph©n c«ng lao ®éng ngµy cµng chi tiÕt,hîp t¸c ngµy cµng chÆt chÏ t¹o c¬ héi
®Ó chuyÓn dÇn ho¹t ®éng cña con ngêi cho m¸y mãc thiÕt bÞ thùc hiÖn(c¸c ®«ng c¬
ph¸t lùc) lµm thay ®æi tÝnh chÊt cña lao ®éng tõ lao ®éng thñ c«ng sang lao ®éng
c¬ khÝ vµ lao ®éng trÝ tuÖ.Nhng ngay c¶ trong ®iÒu kiÖn ®¹t ®îc nh÷ng tiÕn bé
khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i nh hiÖn nay th× còng kh«ng thÓ t¸ch rêi nguån lùc con
ngêi bëi lÏ:
-ChÝnh con ngêi t¹o ra m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i ®ã.§iÒu ®ã thÓ hiÖn møc ®é
hiÓu biÕt vµ chÕ ngù thiªn nhiªn cña con ngêi.
-Ngay c¶ ®èi víi m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i nÕu thiÕu sù ®iÒu khiÓn,kiÓm tra
cña con ngêi th× chóng chØ lµ vËt chÊt.ChØ cã t¸c ®éng cña con ngêi míi ph¸t ®éng
chóng vµ ®a chóng vµo ho¹t ®éng.
V× vËy nÕu xem xÐt nguån lùc lµ tæng thÓ nh÷ng n¨ng lùc (c¬ n¨ng vµ trÝ n¨ng)
cña con ngêi ®îc huy ®éng vµo qua tr×nh s¶n xuÊt th× n¨ng lùc ®ã lµ néi lùc con
ngêi.
4.2 .Con ngêi lµ môc tiªu cña sù ph¸t triÓn:
Ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi suy cho cïng lµ nh»m môc tiªu phôc vô con ngêi,
lµm cho cuéc sèng con ngêi ngµy cµng tèt h¬n, x· héi ngµy cµng v¨n minh.Nãi
kh¸c ®i con ngêi lµ lùc lîng tiªu dïng cña c¶i vËt chÊt vµ tinh thÇn cña x· héi vµ
nh vËy nã thÓ hiÖn râ nÐt nhÊt mèi quan hÖ gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng.MÆc dï
møc ®é ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh møc ®é tiªu dïng song nhu cÇu tiªu
dïng cña con ngêi l¹i t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi s¶n xuÊt, ®Þnh híng cña ph¸t triÓn s¶n
xuÊt th«ng qua quan hÖ cung cÇu hµng ho¸ trªn thÞ trêng.NÕu trªn thÞ trêng nhu
cÇu tiªu dïng cña mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã t¨ng lªn, lËp tøc thu hót lao ®éng cÇn
thiÕt ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ ®ã vµ ngîc l¹i.
Nhu cÇu con ngêi lµ v« cïng phong phó, ®a d¹ng vµ thêng xuyªn t¨ng lªn.Nã
bao gåm nhu cÇu vËt chÊt, nhu cÇu tinh thÇn, vÒ sè lîng vµ chñng lo¹i hµng ho¸
ngµy cµng phong phó vµ ®a d¹ng, ®iÒu ®ã t¸c ®éng tíi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ
x· héi.
4.3. YÕu tè con ngêi trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi:
Con ngêi kh«ng chØ lµ môc tiªu, ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn, thÓ hiÖn ë møc ®é
chÕ ngù thiªn nhiªn, b¾t thiªn nhiªn phôc vô cho con ngêi mµ cßn t¹o ra nh÷ng
®iÒu kiÖn ®Ó hoµn thiÖn chÝnh b¶n th©n con ngêi.
LÞch sö ph¸t triÓn cña loµi ngêi ®· chøng minh r»ng tr¶i qua qu¸ tr×nh lao
®éng hµng triÖu n¨m míi trë thµnh con ngêi ngµy nay vµ trong qu¸ tr×nh ®ã mçi
giai ®o¹n ph¸t triÓn cña con ngêi l¹i lµm t¨ng thªm søc m¹nh chÕ ngù thiªn
nhiªn,t¨ng thªm ®éng lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi.
Nh vËy ®éng lùc, môc tiªu cña sù ph¸t triÓn vµ t¸c ®éng cña sù ph¸t triÓn tíi
b¶n th©n con ngêi còng chÝnh n»m trong chÝnh b¶n th©n con ngêi.§iÒu ®ã lý gi¶i
t¹i sao con ngêi ®îc coi lµ yÕu tè n¨ng ®éng nhÊt, quyÕt ®Þnh nhÊt cña sù ph¸t
triÓn.
II.TiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ:
1.Kh¸i niÖm héi nhËp kinh tÕ:
Héi nhËp kinh tÕ lµ g¾n kÕt nÒn kinh tÕ níc m×nh víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ
thÕ giíi, tham gia vµo sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, gia nhËp c¸c tæ chøc kinh tÕ
®a ph¬ng, chÊp nhËn tu©n thñ nh÷ng qui ®Þnh chung ®îc h×nh thµnh trong qu¸
tr×nh hîp t¸c vµ ®Êu tranh gi÷a c¸c níc thµnh viªn cña tæ chøc Êy.
2. Nguyªn t¾c cña héi nhËp kinh tÕ:
Kh¸i niÖm th¬ng m¹i ®îc më réng ra nhiÒu,nã kh«ng chØ bao gåm th¬ng m¹i
hµng ho¸ mµ cßn liªn quan ®Õn c¸c lo¹i h×nh dÞch vô nh ng©n hµng, tµi chÝnh, b¶o
hiÓm, viÔn th«ng, vËn t¶i, du lÞch, t vÊn ,®Çu t, b¶n quyÒn, së h÷u trÝ tuÖ…Nãi mét
c¸ch h×nh tîng th× th¬ng m¹i ngµy nay kh«ng chØ bao gåm phÇn cøng (hµng ho¸)
mµ c¶ phÇn mÒm (dÞch vô, b¶n quyÒn, tµi s¶n trÝ tuÖ,,,) Trong ®ã phÇn mÒm ngµy
cµng chiÕm vÞ trÝ quan träng h¬n, ®ång thêi xu híng chung lµ c¸c quèc gia ®Òu
ph¶i më cöa kinh doanh víi bªn ngoµi.
Theo xu híng Êy, c¸c níc ®Òu ph¶i gi¶m thiÓu trong nhiÒu trêng hîp them chÝ
xo¸ bá hµng rµo thuÕ quan.ThÝ dô trong khu«n khæ AFTA c¸c níc thµnh viªn cam
kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan xuèng møc 0-5% theo mét lé tr×nh nhÊt ®Þnh.Trong khu«n
khæ WTO c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ph¶i gi¶m thuÕ suÊt nhËp khÈu hµng
c«ng nghiÖp xuèng cßn 3,4% cßn vÒ n«ng s¶n chØ cßn 6%.C¸c níc ®ang ph¸t triÓn
®îc duy tr× thuÕ suÊt cao h¬n t¬ng øng ë møc 12,3 vµ 10%.
Gi¶m thiÓu dÇn vµ ®i tíi xo¸ bá hµng rµo phi thuÕ quan, dïng thuÕ suÊt thay
cho c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh phi thuÕ quan,ChØ ®îc phÐp ¸p dông mét sè biÖn
ph¸p h¹n chÕ ®Ó b¶o vÖ m«i trêng, vÖ sinh, b¶n s¾c v¨n ho¸, an ninh…Trong t×nh
h×nh hiÖn nay khi chÊt x¸m chiÕm tû lÖ ngµy cµng cao trong s¶n phÈm viÖc b¶o hé
b¶n quyÒn, së h÷u trÝ tuÖ, nh·n m¸c s¶n phÈm… ®îc qui ®Þnh rÊt chÆt chÏ.
Nhµ níc kh«ng ®îc bao cÊp cho doanh nghiÖp,riªng ®èi víi n«ng s¶n th× ®îc
phÐp bao cÊp ë mét sè kh©u hç trî cho s¶n xuÊt, më cöa cho c¸c doanh nghiÖp n íc ngoµi vµo kinh doanh, ®Çu t,t¹o s©n ch¬i b×nh ®¼ng cho doanh nghiÖp trong vµ
ngoµi níc
C¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸
tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng ®îc hëng mét sè u ®·i vÒ møc ®é cam kÕt vµ thêi
gian thùc hiÖn.
3.Mét sè u nhîc ®iÓm khi tiÕn hµnh héi nhËp kinh tÕ:
+ u ®iÓm:
-Tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ thùc hiÖn c¶i c¸ch toµn diÖn theo híng thÞ trêng.
-Hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cã thÓ tiÕp cËn thÞ trêng tèt h¬n.
-Thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi vµ c¸c lîi Ých kh¸c.
+Nhîc ®iÓm:
-MÊt kh¶ n¨ng kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt ®èi víi mét sè ngµnh trong qu¸ tr×nh héi
nhËp dÉn ®Õn viÖc chiÕm lÜnh søc m¹nh thÞ trêng cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia lµm
tæn h¹i ®Õn lîi Ých cña kh¸ch hµng vµ ngêi lao ®éng.
-ThÊt nghiÖp t¨ng.
-¶nh hëng ®Õn ng©n s¸ch: vai trß cña thuÕ quan nh lµ mét nguån thu lín cña
ng©n s¸ch sÏ mÊt ®i vÞ trÝ to lín cña nã vµ t¹o ra khã kh¨n vÒ ng©n s¸ch cho chÝnh
phñ.
4.Héi nhËp kinh tÕ con ®êng tÊt yÕu cña ®Êt níc:
VÒ mÆt chñ quan: Nhê c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ níc ta ®· ph¸t triÓn
nhanh chãng, tr¹ng th¸I nÒn kinh tÕ ®· thay ®æi mét c¸ch c¬ b¶n.NÕu nh trong
nh÷ng n¨m 70-80 cña thÕ kû tríc hÇu nh c¸i g× còng khan hiÕm th× ngµy nay nÒn
kinh tÕ ®· ®¸p øng ®îc nhu cÇu thiÕt yÕu cña nh©n d©n vµ nÒn kinh tÕ.vÒ nhiÒu
mÆt hµng tû suÊt hµng ho¸ kh¸ cao.T×nh h×nh ®ã ®Æt ra yªu cÇu cÊp b¸ch ph¶i tiªu
thô ®îc míi t¸i s¶n xuÊt më réng ®îc.nãi mét c¸ch kh¸c nh©n tè ®Çu ra cã ý nghÜa
hÕt søc quan träng, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh.Mét mÆt ph¶i rÊt quan t©m viÖc thóc
®Èy tiªu thô trong níc v× tíi h¬n 80 triÖu d©n,mét thÞ trêng kh«ng ph¶i lµ nhá.MÆt
kh¸c do thu nhËp cña c¸c tÇng líp d©n c cßn cha cao, søc mua cha lín ®iÒu tÊt yÕu
lµ ph¶i thóc ®Èy xuÊt khÈu ra thÞ trêng bªn ngoµi, ë ®Çu vµo mÆc dï kh¶ n¨ng
tÝch luü cña nÒn kinh tÕ níc ta ngµy cµng lín, tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ vµ qu¶n
lý kinh tÕ ngµy cµng ®îc n©ng cao song trong qua tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i
ho¸ níc ta vÉn cÇn tranh thñ vèn ®Çu t, c«ng nghÖ vµ kü n¨ng qu¶n lý tõ bªn
ngoµi,§ång thêi cã ®Èy m¹nh xuÊt khÈu míi cã ngo¹i tÖ ®Ó nhËp m¸y mãc thiÕt bÞ,
nguyªn vËt liÖu cÇn thiÕt.Chóng ta chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi
v× lîi Ých cña chÝnh b¶n th©n níc ta.
VÒ mÆt kh¸ch quan: Chóng ta ®ang sèng trong mét thÕ giíi mµ xu thÕ toµn cÇu
ho¸ ®ang ph¸t triÓn nhanh chãng, gia t¨ng m¹nh mÏ vÒ qui m« vµ ph¹m vi giao
dÞch hµng ho¸, dÞch vô xuyªn quèc gia, dßng vèn ®Çu t lan to¶ ra toµn cÇu , c«ng
nghÖ kü thuËt truyÒn b¸ nhanh chãng vµ réng r·i. Côc diÖn Êy võa t¹o ra nh÷ng
kh¶ n¨ng míi ®Ó më réng thÞ trêng,, thu hót vèn, c«ng nghÖ, võa ®Æt ra nh÷ng
th¸ch thøc míi vÒ nguy c¬ tôt hËu ngµy cµng xa vµ sù c¹nh tranh rÊt gay g¾t.NÒn
kinh tÕ níc ta lµ mét bé phËn kh«ng t¸ch rêi cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi nªn kh«ng
thÓ kh«ng tÝnh ®Õn nh÷ng xu thÕ cña thÕ giíi, tËn dông nh÷ng c¬ héi do chóng
®em l¹i ®ång thêi øng phã víi nh÷ng th¸ch thøc do chóng ®Æt ra
PhÇn II
I. Thùc tr¹ng nguån nh©n lùc viÖt nam hiÖn nay:
1.Qui m« vµ tèc ®é t¨ng nguån nh©n lùc:
D©n sè trung b×nh
BiÓu 1
N¨m
Tæng sè
Nam
N÷
2001
2002
2003
Sơ bộ 2004
78685,8
79727,4
80902,4
82032,3
38684,2
39197,4
39755,4
40317,9
40001,6
40530,0
41147,0
41714,4
§¬nvÞ :ngh×n ngêi
Thµnh thÞ
N«ng th«n
19469,3
20022,1
20869,5
21591,2
Nguån : Trung t©m t liÖu thèng kª-Tæng côc thèng kª 9/2005
59216,5
59705,3
60032,9
60441,1
Tû lÖ t¨ng d©n sè
BiÓu 2
N¨m
2001
2002
2003
Sơ bộ 2004
Tæng sè
Nam
N÷
1,35
1,32
1,47
1,40
1,36
1,33
1,42
1,41
1,35
1,32
1,52
1,38
§¬n vÞ : %
Thµnh thÞ
N«ng th«n
3,72
2,84
4,23
3,46
Nguån : Trung t©m t liÖu thèng kª-Tæng côc thèng kª 9/2005
0,60
0,83
0,55
0,68
Sè lîng nh©n lùc lµ mét ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh héi nhËp hiªn
nay.Chóng ta ®ang cã mét thÞ trêng lao ®éng dåi dµo. hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t trong
vµ ngoµi níc.Tõ n¨m 1993 ®Õn nay tæng tû suÊt sinh ®· gi¶m nhanh tõ 3,8 con
(n¨m 1989) xuèng cßn 2,67 con ( trong nh÷ng n¨m 1992-1996) vµ cßn kho¶ng 2,3
con (n¨m 1999) .Qui m« d©n sè ë møc 69,9 triÖu ngêi ( n¨m 1993) lªn 77,6 (n¨m
2002) .D©n sè ViÖt Nam tÝnh ®Õn n¨m 2004 lµ h¬n 82 triÖu ngêi. Tû lÖ t¨ng d©n sè
lµ 1,4%. Lùc lîng lao ®éng t¨ng cao trong n¨m 2003 víi tæng sè 42.128.343 ngêi
(t¨ng 1,8% so víi n¨m 2002 ) trong ®ã khu vùc n«ng th«n 31.941.500 chiÕm 75,8%
(t¨ng 1,3% so víi n¨m 2002 ) . Tại thời điểm 1/7/2004, lực lượng lao động
(LLL§) của cả n ước có 43.255,3 ngh×n ng¬i, tăng gần 2,7% so với thời điểm
1/7/2004; LLL§ trong độ tuổi lao động cã 40.805,3 ngh×n ngêi, chiếm 94,3%,
tăng 2,4% so với thời điểm 1/7/2004. D©n sèViÖt Nam thuéc lo¹i d©n sè trÎ cã tèc
®é t¨ng trëng cao.Hµng n¨m cã kho¶ng 1,5-1,7 triÖu thanh niªn bíc vµo ®é tuæi lao
®éng t¹o thµnh ®éi ngò lao ®éng dù bÞ hïng hËu bæ xung liªn tôc vµo lùc lîng lao
®éng vèn ®· ®«ng ®¶o nµy.
Tãm l¹i sè lîng lao ®éng ë ViÖt Nam kh¸ råi rµo.§©y lµ mét trong nh÷ng nh©n
tè thuËn lîi nÕu chóng ta biÕt sö dông mét c¸ch hîp lý, triÖt ®Ó vµ cã hiÖu qu¶.Ngîc l¹i chóng ta kh«ng gi¶i quyÕt tèt sè lîng lao ®éng dåi dµo nµy th× ®©y lµ nh©n tè
k×m h·m qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc.
Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn nh×n chung nguån lao ®éng s½n cã
kh«ng ph¶i lµ ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn v× rÊt hiÕm nh÷ng ngêi lao ®éng vµ qu¶n
lý ngµnh nghÒ, ®Æc biÖt lµ sè ngêi lao ®éng cha sö dông hÕt n¨ng lùc cña m×nh. Sè
lîng nguån lao ®éng phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh: Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña gi¸o
dôc ®µo t¹o, tr×nh ®é x· héi ho¸ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô vµ phôc vô ®êi sèng, møc
vµ nguån thu nhËp, giíi tÝnh ,®é tuæi…
2.ChÊt lîng nguån nh©n lùc:
2.1.Tr×nh ®é häc vÊn vµ chuyªn m«n kü thuËt :
Nh×n chung tr×nh ®é häc vÊn cña lùc lîng lao ®éng ViÖt Nam t¬ng ®èi cao so
víi c¸c níc trong khu vùc.Cã tíi 80% lùc lîng lao ®éng kinh tÕ thêng xuyªn trong
c¶ níc ®· tèt nghiÖp tõ bËc tiÓu häc trë lªn, sè ngêi cha biÕt ch÷ chØ cã 3,8%
B¶ng 1
C¬ cÊu lùc lîng lao ®éng ph©n theo tr×nh ®é hoc vÊn
C¸c vïng
§¬nvÞ :%
Tèt nghiÖp Tèt nghiÖp
trung häc phæ th«ng
c¬ së
trung häc
Cha
biÕt
ch÷
Chatèt
nghiÖp
tiÓu häc
Tèt
nghiÖp
tiÓu häc
C¶ níc
3,82
16,68
32,29
29,95
17,27
Trong ®ã n÷
4.92
18.08
32.04
28.99
15.97
®ång b»ng s«ng hång
0.71
6.37
20.69
48.74
23.46
®«ng b¾c
7.37
14.77
28.04
33.65
16.18
T©y b¾c
23.46
22.47
29.34
15.96
8.76
B¾c trung bé
2.29
10.37
28.68
40.61
18.06
Duyªn h¶i nam trung bé 2.97
18.9
39.74
24.02
14.38
T©y nguyªn
17.44
33.83
23.81
19.31
®«ng nam bé
1.98
15.61
37.48
21.64
®ång b»ng s«ng cöu long 4.41
42.71
13.13
30.68
Nguån : Bé lao ®éng vµ th¬ng binh x· héi 2003
22.41
9.07
5.6
Tuy nhiªn cã sù ph©n biÖt kh¸ lín vÒ tr×nh ®é häc vÊn cña lùc lîng lao ®éng
gi÷a khu vùc thµnh thÞ vµ n«ng th«n. ë khu vùc thµnh thÞ cø 10 ngêi tham gia ho¹t
®éng kinh tÕ th× cã gÇn 4 ngêi ®· tèt nghiÖp tõ bËc phæ th«ng trung häc phæ th«ng
trë lªn ,cao h¬n 3 lÇn so víi khu vùc n«ng th«n.Trong khi ®ã tû lÖ cha biÕt ch÷ ë
khu vùc n«ng th«n l¹i cao h¬n 6 lÇn so víi khu vùc thµnh thÞ. Trong t¸m vïng c¶
níc , vïng t©y b¾c lµ vïng cã tr×nh ®é häc vÊn cña lùc lîng lao ®éng thÊp nhÊt
trong c¶ níc cã tíi 23.5% d©n sè lao ®éng cha biÕt ch÷. GÊp 7.5 lÇn møc trung
b×nh cña c¶ níc. Ngîc l¹i víi vïng t©y b¾c, tr×nh ®é häc vÊn cña d©n sè lao ®éng
cña vïng ®ång b»ng s«ng hang rÊt cao , sè ngêi cha biÕt ch÷ chØ chiÕm gÇn 1%,sè
ngêi ®· tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc chiÕm gÇn mét phÇn t (23.5%) trong tæng
lùc lîng lao ®éng cña vïng.tuy nhiªn ®©y l¹i lµ vïng cã tû lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh
thÞ cao nhÊt c¶ níc .xÐt theo giíi tr×nh ®é häc vÊn cña lùc lîng lao ®éng N÷ thÊp
h¬n so víi nam . Tõ tr×nh ®é tèt nghiÖp tiÓu häc trë lªn c¸c tû lÖ nam giíi ®Òu cao
h¬n so v¬Ý n÷ giíi nhÊt lµ tû lÖ tèt nghiÖp tiÓu häc .
Lùc lîng lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt tiÕp tôc gia t¨ng c¶ vÒ sè lîng vµ tû lÖ. N¨m 2003 c¶ níc cã 8.844000 ngêi thuéc lùc lîng lao ®éng cã tr×nh ®é
chuyªn m«n kü thuËt, chiÕm 21% trong tæng lùc lîng lao ®éng nãi chung. Trong
®ã sè ngêi cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt trë lªn ( bao gåm c¶ c«ng nh©n kü
thuËt kh«ng cã b»ng ) chiÕm 11.8% so víi tæng lùc lîng lao ®éng nãi chung. So víi
n¨m 2002 tû lÖ lao ®éng cã chuyªn m«n kü thuËt cña lùc läng lao ®éng ë n«ng
th«n t¨ng 1,7% nhanh h¬n so víi thµnh thÞ (t¨ng 1,4%). Tuy nhiªn tr×nh ®é
chuyªn m«n kü thuËt cña lùc lîng lao ®éng gi÷a khu vùc thµnh thÞ vµ n«ng th«n
vÉn tiÕp tôc cã sù kh¸c biÖt lín. ë n«ng th«n, lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü
thuËt chiÕm 13.3% lùc lîng lao ®éng trong khu vùc, ë thµnh thÞ tû lÖ nµy lµ 45%
gÊp gÇn 3.5 lÇn so víi khu vùc n«ng th«n,Ngµnh n«ng nghiÖp chiÕm 60.5 % tæng sè
lùc lîng lao ®éng cña c¶ níc nhng chØ chiÕm 3.8% sè ngêi ®îc ®µo t¹o
B¶ng 2: C¬ cÊu lao ®éng theo tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt 2003
Vïng
Kh«ng Tæng
cã
sè
chuyªn
m«n kü
thuËt
Cã CMKT
s¬ cÊp,häc
nghÒ,CNKT
kh«ng b»ng
§¬n vÞ :%
C«ng nh©n kü
thuËt cã b»ng
trë lªn
C¶ níc
79.01
20.99
9.23
11.77
®ång b»ng
s«ng hång
72.01
27.99
12.64
15.35
®«ng b¾c
82.34
17.66
5.35
12.32
T©y b¾c
89.36
10.74
2.56
8.19
B¾c trung
bé
84.27
15.73
5.69
10.04
Duyªn h¶i
nam trung
bé
79.15
20.85
10.17
10.67
T©y nguyªn
85.19
14.81
5.44
9.36
®«ng nam
67.03
32.97
15.08
17.89
bé
®ång b»ng
86.8
13.2
7.25
5.95
s«ng
cöulong
Nguån : Bé lao ®éng vµ th¬ng binh x· héi 2003
Trong t¸m vïng l·nh thæ ®«ng nam bé lµ vïng cã tû lÖ lao ®éng cã tr×nh ®é
chuyªn m«n kü thuËt cao nhÊt (33%). TiÕp ®Õn lµ ®ång b»ng s«ng hång (28%) vµ
duyªn h¶i nam trung bé (20.8%) ThÊp nhÊt lµ t©y b¾c (10.7%) ®ång b»ng s«ng
cöu long (13.2%) ë c¸c vïng cßn l¹i tû lÖ nµy dao ®éng tõ 15-20%
Hiện nay, thanh niªn nước ta cã trªn 27.533.200 người, trong ®ã hoạt động
kinh tế chiếm 72,8%. Nh×n chung tr×nh độ học vấn của thanh niªn trong những
năm gần đ©y được n©ng lªn râ rÖt. Song chất lượng ®µo tạo vẫn chưa ®¸p ứng
được đßi hỏi của thị trường lao động: tri thức nặng về lý thuyết, kÐm về thực
hµnh, tÝnh chủ động, s¸ng tạo chưa cao. Bªn cạnh ®ã lµ một số lượng lớn hiện
chưa cã việc lµm
Theo kết quả tổng điều tra d©n số vµ việc lµm, số người đủ 15 tuổi trở
lªn hoạt động kinh tế thường xuyªn cã tr×nh độ tốt nghiệp tiểu học tăng từ
32,2% năm 2001 lên 35% năm 2003, số người đã tốt nghiệp THCS ổn định
khoảng 30 –32% và số đã tốt nghiệp THPT tăng từ 17,3% năm 2001 lên 20%
năm 2003. Năm 1990 - 1991, học sinh tốt nghiệp THPT và THCS vào THCN là
23%, vào các trường dạy nghề là 13% thì đến năm 2001 - 2002, tỷ lệ tương
ứng là 11% và 6,9%.
Theo số liệu mới thống kê của Bộ GD - ĐT, có đến 87% học sinh tốt
nghiệp THPT được tuyển mới vào THCN. Còn kết quả khảo sát trong
chương trình điều tra theo dấu năm 2002 của dự án "Giáo dục kỹ thuật v à
dạy nghề" cho thấy có tới 83% số học sinh đã tốt nghiệp THPT trong các
trường dạy nghề. Ngay tại một số cơ sở dạy nghề ngắn hạn cũng có khoảng
45% học sinh đã tốt nghiệp THPT. Gây lãng phí trong đào tạo, mất cân đối
trong cơ cấu tµinh độ đào tạo và tất yếu sẽ dẫn đến mất cân đối nghiêm
trọng trong cơ cấu lao động
Năm 1999, số thanh niªn kh«ng cã chuyªn m«n kỹ thuật, nghiệp vụ chiếm
94,1% so với tổng số thanh niªn, đến năm 2003, con số nµy giảm xuống cßn
90%. Đặc biệt, số thanh niªn cã tr×nh độ CĐ, ĐH tăng 4 lần so với năm 1999.
Tuy nhiªn, điều đ¸ng quan t©m lµ khoảng c¸ch về tr×nh ®é chuyªn m«n kỹ
thuật, nghiệp vụ giữa thanh niªn n«ng th«n vµ thanh niªn ®« thÞ vÉn cßn kh¸
cao. Cã 70% thanh niªn ®« thÞ vµ 94,7% thanh niªn n«ng th«n kh«ng cã chuyªn
m«n nghiệp vụ; 9% thanh niªn ®« thÞ vµ 1,7% thanh niªn n«ng th«n lµ CNKT cã
bằng, 6% thanh niªn ®« thị vµ 1,7% thanh niªn n«ng th«n tốt nghiệp THCN,
15% thanh niªn đ« thị vµ chỉ cã 1,9% thanh niªn n«ng th«n cã tr×nh độ ĐH vµ
trªn ĐH.
Tỉ lệ lao động thanh niªn cã tr×nh độ chuyªn m«n, kỹ thuật, nghiệp vụ tăng
kh¸ nhanh trong những năm qua nhưng đến năm 2003 mới đạt 10% lµ qu¸ thấp
trước yªu cÇu CNH, HĐH đất nước vµ chủ động hội nhập kinh tế quốc tế.
Theo số liệu cơ cấu ngµnh nghề năm 2002 vµ 2003, tÝnh riªng trong 604.396
sinh viªn hệ chÝnh quy tập trung, tỉ lệ sinh viªn học n«ng nghiệp chỉ cã 5,77%.
Qua c¸c hội chợ việc lµm được tổ chức gần đ©y th× chỉ cã 20% lao động ®¸p
ứng được nhu cầu tuyển kỹ sư n«ng, l©m, ngư nghiệp.
Theo kết quả điều tra nông thôn, nông nghiệp do Tổng cục Thống kê
công bố đầu năm 2004, cả nước có 93% số lao động nông thôn chưa qua đào
tạo, 0,8% có trình độ cao đẳng, 0,7% ở trình độ đại học và tương đương.
Ngoài ra, chỉ có 2,3% lao động được đào tạo tay nghề theo trình độ sơ
cấp hoặc công nhân kỹ thuật, 2,4% có trình độ trung cấp kỹ thuật.
Trong những năm gần đây, trình độ học vấn của lao động cả nước nói chung
và nông thôn nói riêng không ngừng được nâng cao. Tuy nhiên có sự cách biệt khá
lớn giữa khu vực thành thị và nông thôn, giữa nam và nữ, giữa các vùng lãnh thổ
kinh tế về trình độ giáo dục. Nhiều công trình nghiên cứu đã đưa ra kết luận ở
nông thôn, dân trí thấp hơn 2 lần, nhân tài thấp hơn 8,6 lần và nhân lực, trong đó
đào tạo nghề thấp hơn 10 lần so với khu vực thành thị.
Cơ cấu lao động theo trình độ kỹ thuật cũng có những điểm mất cân đối so với yêu
cầu của sự phát triển. Lao động trí óc ở thành thị chiếm 30%, ở nông thôn chỉ là
4,4%.
Theo chấm điểm và xếp hạng của Diễn đàn Kinh tế Thế giới, về sức
cạnh tranh của lao động theo thang điểm 100 thì Việt Nam mới đạt 45 điểm
về khung pháp lý, 20 điểm về năng suất lao động, 40 điểm về thái độ lao
động, 16 điểm về kỹ năng lao động và 32 điểm về chất lượng lao động. Các
nhà kinh tế thế giới cũng cảnh báo rằng các nền kinh tế có chất lượng nguồn
nhân lực dưới 35 điểm đều có nguy cơ mất sức cạnh tranh trên thị tr ường
toàn cầu.
Việt Nam không những chỉ có sự mất cân đối trong cơ cấu của đội ngũ lao
động nói chung mà còn có sự mất cân đối nghiêm tr ọng trong cơ cấu đào tạo
lực lượng lao động theo ngành nghề cũng như sự phân bổ số lượng lao động
này theo các ngành kinh tế và vùng kinh tế. Ngành nông - lâm - ngư nghiệp với
gần 70% lao động xã hội nhưng chỉ có 14% tổng số lao động kỹ thuật.
Đã vậy, số lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật ít ỏi được phân bổ
cho lĩnh vực này lại chủ yếu tập trung ở khu vực quản lý Nhà nước, các c ơ
quan nghiên cứu, đào tạo, còn trong khu vực sản xuất chỉ chiếm số lượng nhỏ
(có tới 93% cán bộ khoa học kỹ thuật làm việc ở các c ơ quan Trung ương,
5,4% ở cấp tỉnh và cấp huyện chỉ là 0,3%).
Đặc biệt, có tình trạng thiếu trầm trọng lao động kỹ thuật ở các khu
công nghiệp, khu chế xuất. Ví như ở Đồng Nai hiện có khoảng 100.000 lao
động chưa có việc làm nhưng vẫn không đáp ứng được 85.000 chỗ làm việc
cần thiết cho các khu công nghiệp trong tỉnh. Tại khu công nghi ệp Th ủ Đức,
Tân Thuận..., số lao động địa phương chỉ đáp ứng được 2/3 nhu cầu lao động
cần thiết cho các khu công nghiệp, còn lại phải tuyển lao động từ các địa
phương khác.
Sự thiếu vắng đội ngũ lao động có trình độ đã hạn chế khả năng tạo
việc làm phi nông nghiệp và chuyển đổi cơ cấu lao động, tiếp nhận chuyển
giao khoa học công nghệ để có thể thúc đẩy kinh tế nông thôn.
Trong khi chất lượng của nguồn nhân lực còn r ất thấp thì lao động đã
được đào tạo cũng chưa được sử dụng có hiệu quả, thể hiện ở tỉ lệ thất
nghiệp của số lao động này vẫn ở mức cao. ở khu vực nông thôn hiện nay
thiếu trầm trọng cán bộ quản lý hành chính, kinh tế, kỹ thuật các cấp huyện,
xã. Đây là lực lượng nòng cốt, thông qua đó các chủ tr ương, chính sách phát
triển nông nghiệp, nông thôn của Đảng, Nhà nước mới đến được người nông
dân, phục vụ lợi ích của cộng đồng nông thôn. "Công tác đào tạo nghề cho
nông nghiệp, nông thôn hiện nay chưa được các ngành, các cấp quan tâm đúng
mức và đầu tư thoả đáng. Mặc dù hiện nay xuất hiện nhiều mô hình đào tạo
nghề nhưng việc quy hoạch, kế hoạch đào tạo, kinh phí, giáo trình, cơ sở đào
tạo, giáo viên... vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu đào tạo nghề cho nông dân
và lao động nông thôn. Công tác đào tạo nghề trong các làng nghề cũng còn
nhiều bất cập và hạn chế. Tỉ lệ người lao động qua đào tạo nghề (chủ yếu
là ngắn hạn) mới đạt khoảng 10%, trong đó có 1% là nghệ nhân và lao động
có trình độ cao".
Quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong bối cảnh chuyển sang nền
kinh tế thị trường sẽ tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho người lao động, nhưng
đồng thời cũng đòi hỏi một lực lượng lao động có trình độ kỹ thuật và tay
nghề cao. Sự yếu kém về chất lượng nguồn nhân lực sẽ là một cản tr ở đối
với tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, mở r ộng cơ hội việc làm trong
nội tại kinh tế - xã hội nông thôn. Trong điều kiện hội nhập, khả năng cạnh
tranh của mỗi nước trước hết dựa vào chất lượng của nguồn nhân lực, v ào
tri thức khoa học - công nghệ.
Trong thời gian tới, Việt Nam không thể không cải thiện mạnh mẽ chất
lượng cũng như sức cạnh tranh về nguồn lao động nói chung và lao động
nông thôn nói riêng. Đây là một trong những nhiệm vụ quan tr ọng hàng đầu
để có thể đạt được tốc độ tăng trưởng kinh tế cao và hội nhập kinh tế.
2.2 Søc khoÎ nguån nh©n lùc :
T×nh tr¹ng thÓ lùc chung cña ngêi ViÖt Nam ®· ®îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ (tuæi thä
liªn tôc t¨ng vµ ë møc kh¸ cao, tû suÊt chÕt thÊp, tû lÖ m¾c c¸c bÖnh phæ biÕn ®·
gi¶m dÇn...) .Tuy nhiªn tÇm vãc vµ thÓ lùc vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ.
ChiÒu cao vµ träng lîng cßn thÊp. so s¸nh víi trung quèc ë tuæi 20 chiÒu cao
cña nam kÐm 2.52 cm vµ cña n÷ kÐm 2.74 cm cßn so s¸nh víi tiªu chuÈn quèc tÕ
th× møc ®é thua kÐm lµ rÊt lín 8.34 cm ®èi víi nam vµ 9.13 cm ®èi víi n÷.
II. C¬ héi vµ th¸ch thøc cña nguån nh©n lùc viÖt nam trong héi
nhËp kinh tÕ:
1.Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña nguån nh©n lùc trong tiÕn tr×nh héi
nhËp:
Héi nhËp lµ xu thÕ tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, t¸c ®éng lªn tÊt c¶ c¸c
khÝa c¹nh cña ®êi sèng tõ kinh tÕ ,chÝnh trÞ ®Õn v¨n ho¸ vµ x· héi.Héi nhËp lµ qu¸
tr×nh gia t¨ng c¸c luång hµng ho¸, dÞch vô, vèn , c«ng nghÖ, lao ®éng gi÷a c¸c quèc
gia. Héi nhËp kinh tÕ lµ c¬ héi to lín ®Ó thu nhËn tri thøc, khoa häc c«ng nghÖ cña
thÕ giíi cho sù ph¸t triÓn cña quèc gia.Tuy nhiªn nã còng cã tÝnh hai mÆt cña nã
mµ mÆt tr¸i cña nã cã ¶nh hëng kh«ng nhá tíi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c níc
®anh ph¸t triÓn trong ®ã cã ViÖt Nam.§Ó ®i t¾t ®ãn ®Çu héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ
thÕ giíi díi gi¸c ®é nguån nh©n lùc cã nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n sau:
a ) ThuËn lîi:
§¶ng vµ nhµ níc ®· cã nh÷ng chñ tr¬ng vµ chÝnh s¸ch nhÊt qu¸n cho viÖc chñ
®éng tham gia vµo tiÕn tr×nh khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸.Cã thÓ nãi b¾t ®Çu tõ
§¹i Héi §¶ng lÇn thø VI §¶ng ®· cã chñ tr¬ng héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ
giíi.TiÕp tôc tinh thÇn ®æi míi, c¸c ®¹i héi tiÕp theo cña ®¶ng kh¼ng ®Þnh “X©y
dùng mét nÒn kinh tÕ më , héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi…”
Ngoµi viÖc giµu tµi nguyªn thiªn nhiªn chóng ta cã nguån nh©n lùc kh¸ dåi
dµo.Tuy lµ mét níc ®ang ph¸t triÓn nhng ViÖt Nam ®îc Liªn Hîp Quèc ®¸nh gi¸
cao vÒ chØ sè ph¸t triÓn con ngêi (HDI). Víi h¬n 80 triÖu d©n trong ®ã cã h¬n 40
triÖu lao ®éng .ViÖt Nam ®îc ®¸nh gi¸ lµ níc cã nguån lao ®éng trÎ , cã tr×nh ®é
v¨n ho¸, cã tÝnh cÇn cï, tiÕp thu nhanh tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ cña
thÕ giíi. §©y lµ lîi thÕ so s¸nh cã ý nghÜa ®èi víi nguån nh©n lùc cña ViÖt Nam
trong qu¸ tr×nh tham gia héi nhËp.Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi mÆc
dï khoa häc c«ng nghÖ ®ang ph¸t triÓn m¹nh trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp,
cã ¶nh hëng ®Õn mäi ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi,nhng kh«ng v× thÕ mµ vai trß cña
nguån lùc lao ®éng bÞ kÐm ®i mµ tr¸i l¹i cµng ph¸t huy vai trß víi t c¸ch lµ chñ thÓ
s¸ng t¹o
1.C¬ héi cña ngêi lao ®éng:
* T¨ng c¬ héi t¹o thªm viÖc lµm ë mét sè ngµnh:
KÓ tõ khi ®Èy m¹nh c«ng cuéc ®æi míi mét c¸ch s©u réng n¨m 1989 vµ thiÕt
lËp më réng quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ. Nh×n chung ViÖt Nam ®· thu ®îc
nh÷ng thµnh tùu ®¸ng ghi nhËn,®Æc biÖt lµ tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ vµ xo¸ ®ãi
gi¶m nghÌo. Còng nh ®èi víi nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn viÖc tô do ho¸ th¬ng m¹i
(th«ng qua t c¸ch lµ thµnh viªn cña WTO ) sÏ gióp chóng ta ®¹t ®îc møc t¨ng trëng GDP cao vµ ®iÒu nµy ®ång nghÜa víi viÖc t¹o ra nhiÒu c¬ héi vÒ viÖc lµm h¬n
vµ t¨ng thu nhËp cho mét bé phËn ®¸ng kÓ ngêi lao ®éng.C¬ héi cã viÖc lµm ®îc
t¹o ra mét mÆt do nhu cÇu më réng qui m« ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cã
kh¶ n¨ng c¹nh tranh x©m nhËp vµo thÞ trêng réng lín-thi trêng ®a quèc gia víi
c¸c thµnh viªn WTO, mÆt kh¸c do ph¸t sinh c¸c ngµnh nghÒ míi tõ viÖc chuyÓn
giao c«ng nghÖ, bÝ quyÕt kinh doanh hoÆc do sù du nhËp ngo¹i lai ë c¸c níc ph¸t
triÓn h¬n.
HiÖn nay, mét sè ngµnh ®ang cã xu híng më réng c¬ héi viÖc lµm ë ViÖt Nam
lµ dÖt may, may c«ng nghiÖp, da giµy, söa ch÷a ®iÖn d©n dông, x©y dung, c¬ khÝ vµ
mét sè ngµnh dùa vµo tµi nguyªn nh n«ng lam thuû s¶n.
* T¹o ra nh÷ng biÕn ®æi lín vÒ chÊt lîng ®éi ngò lao ®éng:
ViÖc më cöa th¬ng m¹i , khuyÕn khÝch vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cïng víi sù bïng næ
th«ng tin diÔn ra m¹nh mÏ ®· cã t¸c ®éng tÝch cùc t¹o c¬ héi thuËn lîi cho ngêi lao
®éng tiÕp xóc, giao lu víi nÒn v¨n minh nh©n lo¹i , ®ãn nhËn nh÷ng th«ng tin
nhanh chãng vµ tiÕp cËn víi khoa häc kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn, kinh nghiÖm
qu¶n lý hiÖn ®¹i.Tõ ®ã ngêi lao ®éng sÏ cã nh÷ng suy nghÜ , hµnh ®éng ®æi míi ,
n¨ng ®éng h¬n vµ buéc ph¶i tù rÌn luyÖn n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, t¸c
phong c«ng nghiÖp. Tõ phÝa ngêi sö dông lao ®éng, do ph¶i chÞu ¸p lùc trong viÖc
n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña doanh nghiÖp, n©ng cao uy tÝn, chÊt lîng s¶n
phÈm…Nªn trong viÖc tuyÓn lùa lao ®éng sÏ cã nh÷ng tiªu chuÈn kh¾t khe h¬n,
®ßi hái ngêi lao ®éng ph¶i cã tr×nh ®é chuyªn m«n nhÊt ®Þnh ®¸p øng nhu cÇu
c«ng viÖc. V× vËy khi qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i cµng trë nªn s©u réng th× sÏ
t¨ng nguy c¬ ®µo th¶i nh÷ng lao ®éng kh«ng cã tay nghÒ, chuyªn m«n.Ngîc l¹i,
kh¶ n¨ng dÔ dµng cã viÖc lµm vµ c¬ héi cã viÖc lµm ®µng hoµng sÏ t¨ng ®èi víi bé
phËn lao ®éng ®îc qua ®µo t¹o , cã tay nghÒ , chuyªn m«n cao, ®Æc biÖt ®èi víi lùc
lîng lao ®éng lu«n cã ý thøc tù trau råi kü n¨ng, kiÕn thøc, n¨ng ®éng, ham kh¸m
ph¸…
*Thu nhËp vµ ®êi sèng cña ngêi lao ®éng ®îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ:
MÆc dï cho ®Õn nay cha cã nghiªn cøu nµo ®a ra c¸c kÕt qu¶ ®¸ng tin cËy vÒ
¶nh hëng cña tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ ®Çu t th«ng qua WTO ®èi víi møc t¨ng viÖc
lµm vµ thu nhËp cña tõng nhãm ngµnh, tõng bé phËn lao ®éng song nh×n chung
c¸c nhµ kinh tÕ vÉn cho r»ng møc t¨ng trëng vÒ sè lîng lao ®éng cã viÖc lµm vµ
thu nhËp hµng n¨m tû lÖ thuËn víi tèc ®é ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ vµ møc ®é më cöa
nÒn kinh tÕ.Thùc tÕ ë ViÖt Nam thêi gian võa qua, víi nhÞp ®é t¨ng trëng kinh tÕ t¬ng ®èi cao vµ æn ®Þnh nªn nh×n chung thu nhËp cña ngêi lao ®éng ®îc c¶i thiÖn
,Theo íc tÝnh cña Bé lao ®éng Th¬ng binh vµ x· héi, thu nhËp b×nh qu©n hµng
th¸ng n¨m 2003 cña mét lao ®éng lµm c«ng ¨n l¬ng lµ gÇn 700 ngh×n ®ång, t¨ng
®¸ng kÓ so víi c¸c n¨m tríc. Bªn c¹nh ®ã ,díi søc Ðp c¹nh tranh quyÕt liÖt gi÷a
c¸c doanh nghiÖp ®Ó tån t¹i trong qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i ®· buéc c¸c
doanh nghiÖp nµy ph¶i thêng xuyªn tù hoµn thiÖn qui tr×nh s¶n xuÊt, h¹, gi¸
thµnh,n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm…Do vËy ngêi lao ®éng còng ngµy cµng cã
quyÒn lùa chän hµng ho¸ rÎ h¬n, phong phó h¬n vÒ chñng lo¹i vµ møc ®é tho¶
m·n trong tiªu dïng cao h¬n. Do vËy, ®êi sèng thùc tÕ cña ngêi lao ®éng còng dÇn
®îc c¶i thiÖn h¬n.
2.Th¸ch thøc ®èi víi lao ®éng ViÖt Nam:
* §iÒu kiÖn lµm viÖc cña lao ®éng kh«ng ®îc quan t©m:
Do søc Ðp c¹nh tranh vµ ch¹y theo lîi nhuËn : Thùc tÕ ®· cho thÊy møc ®é
tham gia vµo qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ vÒ th¬ng m¹i vµ ®Çu t ë khu vùc nµo ngµy
cµng s©u réng th× sÏ t¹o ra søc Ðp c¹nh tranh ngµy cµng lín vµ sÏ cã thÓ ®Èy nhanh
tèc ®é tôt xuèng dèc vÒ ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña ngêi lao ®éng.Tríc hÕt ,®iÒu nµy ®îc
thÓ hiÖn ë viÖc vi ph¹m c¸c qui ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn an toµn lao ®éng vµ vÖ sinh lao
®éng, thêi giê lµm viÖc, thêi giê nghØ ng¬i, vµ c¸c ®iÒu kiÖn lµm viÖc kh¸c. §Ó
chèng l¹i søc Ðp c¹nh tranh, c¸c doanh nghiÖp ( kÓ c¶ c¸c doanh nghiÖp trong níc
vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµI ) ®· thùc hiÖn c¾t gi¶m chi phÝ b»ng c¸c
biÖn ph¸p bãc lét søc lao ®éng cña c«ng nh©n , c¾t gi¶m c¸c tiÖn nghi lµm viÖc tæi
thiÓu , vi ph¹m c¸c qui ®Þnh ph¸p lý vÒ vÖ sinh an toµn lao ®éng.§· kh«ng hiÕm
c¸c trêng hîp chñ sö dông lao ®éng vi ph¹m c¸c quyÒn h¹n ®îc ph¸p luËt b¶o hé
cho ngêi lao ®éng, cã hµnh vi b¹o ngîc, ®µn ¸p, hoÆc phít lê c¸c qui ®Þnh vÒ ®iÒu
kiÖn lµm viÖc tèi thiÓu cho ngêi lao ®éng.
Thùc tÕ t¹i ViÖt Nam trong thêi gain gÇn ®©y cho thÊy, ®· xuÊt hiÖn c¸c vô viÖc
liªn quan ®Õn n¹n b¹o hµnh ®èi víi c«ng nh©n vµ ngêi lao ®éng t¹i mét sè doanh
nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi nhÊt lµ c¸c tØnh phÝa nam nh B×nh D¬ng, §ång
Nai…C«ng nh©n bÞ b¾t buéc lµm thªm giê, thËm chÝ bÞ l¨ng nhôc. ®¸nh ®Ëp…
Trong khi ®ã ,®Ó cã thÓ b¸m trô chç lµm viÖc díi søc Ðp c¹nh tranh cña nÒn kinh
tÕ thÞ trêng buéc ngêi lao ®éng ngõng häc hái , n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ , t¨ng
n¨ng suÊt lao ®éng vµ v× vËy hä Ýt cã thêi gian ®Ó nghØ ng¬i th gi·n h¬n.
*Nguy c¬ ch¶y m¸u chÊt x¸m sang c¸c níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao:
ViÖc di chuyÓn lao ®éng qua biªn giíi kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò míi mÎ.HiÖn nay
trªn toµn thÕ giíi ®ang cã kho¶ng 120 triÖu lao ®éng sèng vµ lµm viÖc t¹i nh÷ng
n¬i kh«ng ph¶i lµ quª h¬ng m×nh. §èi víi ViÖt Nam trong thêi gian võa qua di
chuyÓn lao ®éng còng ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ nhÊt lµ di chuyÓn lao ®éng quèc tÕ. Vµ
mét khi trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO tèc ®é di chuyÓn lao ®éng cña
ViÖt Nam ch¾c ch¾n sÏ gia t¨ng nhanh. Bëi lÏ viÖc tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ ®Çu t sÏ
dÉn ®Õn chuyÓn ®æi c¬ cÊu m¹nh h¬n, nhiÒu viÖc lµm ë c¸c ngµnh nghÒ cò mÊt ®i,
viÖc lµm ë mét sè ngµnh nghÒ míi xuÊt hiÖn, buéc ngêi lao ®éng ph¶i t×m viÖc lµm
bªn ngoµi. H¬n n÷a ,sù kh¸c biÖt vÒ gi¸ c¶ søc lao ®éng gi÷a c¸c m¶ng thÞ trêng
trong níc víi nhau, ®Æc biÖt lµ sù kh¸c nhau gi÷a thi trêng trong níc vµ níc ngoµi
sÏ lµ mét ®éng lùc kÝch thÝch m¹nh mÏ ng¬× lao ®éng di chuyÓn n¬i c tró ®Ó t×m
kiÕm c¸c c«ng viÖc ®îc tr¶ c«ng cao h¬n.
Di chuyÓn lao ®éng bªn c¹nh viÖc gióp cho ngêi lao ®éng t×m kiÕm viÖc lµm
nhanh h¬n vµ n©ng cao thu nhËp nhng mÆt tr¸i cña nã lµ hiÖn tîng bu«n b¸n bÊt
- Xem thêm -