Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
§Ò tµi: §Çu t trùc tiÕp cña c¸c níc ASEAN vµo ViÖt Nam - Thùc
tr¹ng vµ triÓn väng.
Lêi më ®Çu
Ngµy nay, c¸c quèc gia trªn hµnh tinh chóng ta trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
®· tõng bíc t¹o lËp nªn c¸c mèi quan hÖ song ph¬ng vµ ®a ph¬ng, tõng bíc
tham gia vµo c¸c liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ víi nhiÒu møc ®é kh¸c nhau nh»m
®a l¹i lîi Ých thiÕt thùc cho mçi bªn. ChÝnh c¸c liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ sù
biÓu hiÖn râ nÐt cña hai xu híng khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ ®ang diÔn ra
hÕt søc s«i ®éng vµ ®Æc biÖt quan träng trong nh÷ng n¨m qua.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh ®æi míi kinh tÕ, phï
hîp víi xu thÕ quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi. ViÖt nam ®· trë thµnh thµnh
viªn chÝnh thøc cña HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ASEAN tõ ngµy
28/07/1995, tham gia DiÔn ®µn Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng APEC tõ ngµy
17/11/1998 vµ gia nhËp Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi WTO. HiÖp héi c¸c quèc
gia §«ng Nam ¸ cã 10 quèc gia: Brun©y, Campuchia, Mianma, Lµo,
Malaixia, Philippin, Xinhgapo, Th¸i Lan, Indonªxia vµ ViÖt Nam. ViÖc gia
nhËp ASEAN vµ khèi mËu dÞch tù do ASEAN (The Free Trade Area -AFTA)
lµ mét cè g¾ng cña ViÖt Nam trong viÖc héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi,
qua ®ã c¶i thiÖn m«i trêng ®Çu t thu hót c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi.
§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cña c¸c níc ASEAN vµo ViÖt Nam ph¸t triÓn
rÊt nhanh chãng, hiÖn ®ang ®ãng mét vai trß nhÊt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn
cña nÒn kinh tÕ níc ta. Kh«ng chØ c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn mµ c¸c níc
ASEAN ®Òu nhËn thÊy ViÖt Nam lµ mét ®i¹ chØ kh¸ hÊp dÉn thu hót c¸c nhµ
®Çu t níc ngoµi. Cã thÓ thÊy r»ng, ViÖt nam lµ mét thÞ trêng ®«ng d©n, cã tµi
nguyªn kh¸ phong phó, nguån nh©n c«ng dåi dµo, chi phÝ lao ®éng rÎ h¬n
c¸c níc ASEAN kh¸c.
Tuy r»ng, qua qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®· béc lé sù h¹n chÕ vÒ
n¨ng lùc tµi chÝnh vµ c«ng nghÖ cña c¸c nhµ ®Çu t ASEAN. §©y lµ mét yÕu
tè kh¸ch quan. B¶n th©n c¸c nhµ ®Çu t ASEAN còng ®ang ë trªn nÊc thang
thø ba cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cña Ch©u ¸ nªn còng lµ nh÷ng níc kªu
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
gäi vèn ®Çu t níc ngoµi. ChÝnh v× thÕ, ®Ó t¹o dùng lîi thÕ thu hót vèn FDI
kh«ng lo¹i trõ viÖc tõ ®ã c¸c quèc gia thµnh viªn ASEAN tÝch cùc ®Èy m¹nh
®Çu t trùc tiÕp ra níc ngoµi.
ViÖt Nam cã tiÒm n¨ng rÊt lín vÒ ®Êt ®ai, tµi nguyªn, lao ®éng vµ thÞ
trêng. M«i trêng chÝnh trÞ - kinh tÕ - x· héi kh¸ æn ®Þnh. Tuy nhiªn hiÖu qu¶
kinh tÕ, n¨ng xuÊt lao ®éng x· héi, c¬ së h¹ tÇng cßn thÊp kÐm so víi c¸c níc thµnh viªn ASEAN kh¸c. §Ò tµi “§Çu t trùc tiÕp cña c¸c níc ASEAN
vµo ViÖt nam - thùc tr¹ng vµ triÓn väng” do em thùc hiÖn nh»m t×m ra
nh÷ng u ®iÓm, nh÷ng h¹n chÕ, nh÷ng lÜnh vùc - ngµnh nghÒ... cã kh¶ n¨ng
thu hót vèn FDI cña c¸c níc ASEAN ®Ó cã thÓ x©y dùng c¸c danh môc
khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t ASEAN theo n¨ng lùc s½n cã khi ®Çu t trùc tiÕp
vµo ViÖt nam.
Ch¬ng 1: Lý luËn chung vÒ ®Çu t trùc tiÕp Níc
ngoµI
I. kh¸i niÖm vµ c¬ së h×nh thµnh cña ®Çu t trùc
tiÕp níc ngoµi
1. kh¸i niÖm ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
Theo quü tiÒn tÖ quèc tÕ IMF (International Monetary Fund) : §Çu t
trùc tiÕp níc ngoµi (FDI-Foreign Direct Investment) ®îc ®Þnh nghÜa : lµ luång
®Çu t thùc tÕ ch¶y vµo ®Ó cã ®îc mét lîi Ých qu¶n lý l©u dµi trong mét doanh
nghiÖp ho¹t ®éng ë mét nÒn kinh tÕ kh¸c ngoµi nÒn kinh tÕ cña nhµ ®Çu t.
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
§Þnh nghÜa ®îc ®a ra víi môc ®Ých nhÊn m¹nh ®Õn vai trß còng nh vÞ
trÝ cña nhµ ®Çu t vµ ph©n biÖt FDI víi ®Çu t gi¸n tiÕp cña t nh©n va doanh
nghiÖp (Portfolio Investment) lµ ho¹t ®éng mua b¸n tµi s¶n, cæ phiÕu ë níc
ngoµi ®Ó thu lîi nhuËn (nhng ë møc kh«ng qu¸ lín, cha ®¹t ®Õn tû lÖ cæ phÇn
khèng chÕ ®Ó buéc ph¶i ®øng ra ®iÒu hµnh mét dù ¸n ®Çu t). Do ®ã, nhµ ®Çu
t kh«ng trùc tiÕp tham gia qu¶n lý doanh nghiÖp.
Còng víi môc ®Ých trªn, Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi WTO (World
Trade Organization) còng ®a ra ®Þnh nghÜa cña m×nh nh sau : §Çu t trùc tiÕp
níc ngoµi xuÊt hiÖn khi mét nhµ ®Çu t níc nµy thiÕt lËp tµi s¶n ë mét níc
kh¸c víi ý ®Þnh qu¶n lý tµi s¶n ®ã vµ vai trß qu¶n lý nµy lµ c¸i ®Ó ph©n biÖt
víi ®Çu t gi¸n tiÕp.
§èi víi ViÖt Nam, nÕu c¨n cø vµo møc ®é tham gia qu¶n lý qu¸ tr×nh
thùc hiÖn ®Çu t vµ ph¸t huy t¸c dông cña c¸c kÕt qu¶ ®Çu t, ®Çu t trùc tiÕp níc
ngoµi ®îc hiÓu nh sau :
§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI - Foreign Direct Investment) : lµ
h×nh thøc ®Çu t trong ®ã ngêi bá vèn ®Çu t vµ ngêi sö dông vèn lµ mét chñ
thÓ. Cã nghÜa lµ c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n ngêi níc ngoµi (c¸c chñ
®Çu t) trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh qu¶n lý, sö dông vèn ®Çu t vµ vËn
hµnh c¸c kÕt qu¶ ®Çu t nh»m môc ®Ých thu håi vèn vµ sinh lîi.
VÒ thùc chÊt, FDI lµ sù ®Çu t nh»m x©y dùng c¸c c¬ së, chi nh¸nh ë níc ngoµi vµ lµm chñ toµn bé hay tõng phÇn c¬ së ®ã. §©y lµ h×nh thøc ®Çu t
mµ chñ ®Çu t níc ngoµi ®ãng gãp mét sè vèn ®ñ lín vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt
hoÆc dÞch vô vµ cho phÐp hä trùc tiÕp tham gia ®iÒu hµnh ®èi träng mµ hä bá
vèn. §Ó lµm râ h¬n kh¸i niÖm trªn, ta cã thÓ nªu ra ®©y mét sè ®Æc trng chñ
yÕu còng nh mèi quan hÖ cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi nh sau:
* ChuyÓn vèn tõ níc ®Çu t sang níc nhËn ®Çu t kÌm theo viÖc chuyÓn
giao c«ng nghÖ.
* ThiÕt lËp quyÒn së h÷u tµi s¶n vµ quyÒn qu¶n lý (hoÆc ®ång qu¶n lý)
cña nhµ ®Çu t ®èi víi doanh nghiÖp cña hä ë níc nhËn ®Çu t, kÌm theo
viÖc chuyÓn giao kü n¨ng qu¶n lý doanh nghiÖp.
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
* Nh»m môc ®Ých sinh lêi, nhµ ®Çu t ®îc hëng lîi nhuËn hoÆc chÞu mäi
rñi ro trong kinh doanh, ®îc quyÒn sö dông lîi nhuËn ®Ó më réng kinh
doanh hoÆc chuyÓn vÒ níc.
2. c¬ së h×nh thµnh ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
Trong lÞch sö thÕ giíi, §Çu t Trùc tiÕp cña Níc ngoµi ®·
tõng xuÊt hiÖn ngay tõ thêi tiÒn T b¶n th«ng qua con ®êng x©m chiÕm thuéc
®Þa . C¸c C«ng ty cña Anh, Hµ Lan, T©y Ban Nha, Bå §µo Nha lµ nh÷ng
C«ng ty ®i ®Çu trong lÜnh vùc nµy díi h×nh thøc ®Çu t vèn, kü thuËt vµo c¸c níc thuéc ®Þa ®Ó khai th¸c ®ån ®iÒn vµ cïng víi nã lµ nh÷ng ngµnh khai th¸c
kho¸ng s¶n nh»m cung cÊp c¸c nguyªn liÖu cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ë
chÝnh quèc. Ho¹t ®éng ®Çu t trong thêi kú nµy chñ yÕu phôc vô lîi Ých cho
c¸c níc T b¶n- Thùc d©n, mµ cô thÓ lµ c¸c c«ng ty vµ c¸c nhµ T b¶n kÕch xï,
thËm chÝ cã n¬i hä v¬ vÐt, bãc lét ®Õn cïng kiÖt, chØ mét phÇn nhá läi Ých ®îc
®em l¹i cho níc b¶n ®Þa, chñ yÕu chØ nh»m duy tr× vµ b¶o ®¶m cho bé m¸y
khai th¸c thuéc ®Þa ë b¶n xø. Khi Chñ nghÜa T b¶n bíc sang giai ®o¹n míi,
®¸nh dÊu b»ng sù kiÖn "C«ng x· Pari" th× ho¹t ®éng ®Çu t ra níc ngoµi cña
c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn cµng cã qui m« to lín h¬n.
Tõ sau nh÷ng n¨m 50 khi phong trµo gi¶i phãng d©n téc
ph¸t triÓn m¹nh, hµng lo¹t c¸c níc thuéc ®Þa, nöa thuéc ®Þa tho¸t khái ¸ch ®«
hé cña chÕ ®é thùc d©n vµ b¾t tay vµo x©y dung nÒn kinh tÕ ®éc lËp cña m×nh,
nhng thiÕu rÊt nhiÒu thø cÇn thiÕt kh¸c nh vèn, c«ng nghÖ, kinh nghiÖm qu¶n
lý.
Cïng víi sù ph¸t triÓn cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc vµ
sù ra ®êi cña phe XHCN, c¸c níc T b¶n giµu cã kh«ng thÓ tiÕp tôc bµnh tríng
sang c¸c níc chËm ph¸t triÓn b»ng con ®êng x©m lîc, n« dÞch nh tríc ®©y mµ
ph¶i b»ng con ®êng chung sèng hoµ b×nh, hîp t¸c cïng cã lîi, trong ®ã cã
hîp t¸c ®Çu t vµ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®· trë thµnh mét trong nh÷ng c¬ héi
ph¸t triÓn cho nh÷ng níc cã mong muèn tù kh¼ng ®Þnh m×nh.
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Tríc sù bïng næ cña FDI, nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn ®· tiÕn
hµnh nhiÒu chiÕn lîc “më cöa”, tÝch cùc thu hót nguån vèn nµy, tham gia vµo
c¹nh tranh thÞ trêng quèc tÕ, thóc ®Èy kinh tÕ t¨ng trëng. Mét vÝ dô ®iÓn h×nh
lµ c¸c níc trong khu vùc, ®Æc biÖt lµ c¸c níc NICs (Newly Industrializing
Countries) nh÷ng n¨m khëi ®Çu (thËp kû 60-70) ®Òu ph¶i dùa vµo vèn níc
ngoµi (vèn ODA vµ FDI) ®Ó C«ng nghiÖp ho¸- HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, thùc
hiÖn chiÕn lîc “híng vÒ xuÊt khÈu” thµnh c«ng ®· t¹o nªn sù ph¸t triÓn nhanh
chãng cña c¸c níc nµy, trë thµnh nh÷ng con rång Ch©u ¸ nh Hµn Quèc, §µi
Loan, Singapore, Hång K«ng.
Kh¸i qu¸t lîc sö h×nh thµnh cña FDI cho chóng ta thÊy râ
h¬n b¶n chÊt cña FDI. Cã thÓ nãi b¶n chÊt s©u xa hay nguyªn nh©n h×nh
thµnh cña nã xuÊt ph¸t tõ lîi Ých kinh tÕ. Ho¹t ®éng FDI lµ mét ho¹t ®«ng
kinh tÕ quèc tÕ, chÝnh v× vËy môc tiªu cña nã còng nh c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ
kh¸c suy cho cïng lµ lîi nhuËn. Theo Lªnin th× “XuÊt khÈu T b¶n” lµ mét
trong n¨m ®Æc ®iÓm kinh tÕ cña Chñ nghÜa §Õ quèc vµ ®· trë thµnh ®Æc trng
c¬ b¶n cña sù ph¸t triÓn míi nhÊt vÒ kinh tÕ trong thêi kú “§Õ quèc Chñ
nghÜa”. TiÒn ®Ò cña viÖc xuÊt khÈu T b¶n lµ “T b¶n thõa” xuÊt hiÖn trong c¸c
níc tiªn tiÕn. Nhng thùc chÊt vÊn ®Ò ®ã lµ mét hiÖn tîng kinh tÕ mang tÝnh tÊt
yÕu kh¸ch quan, khi mµ qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung ®· ®¹t ®Õn mét møc ®é
nhÊt ®Þnh sÏ xuÊt hiÖn nhu cÇu ®Çu t ra níc ngoµi, ®a søc s¶n xuÊt x· héi vît
ra khái khu«n khæ chËt hÑp cña mét quèc gia, h×nh thµnh nªn qui m« s¶n
xuÊt trªn ph¹m vi quèc tÕ.
ii. vai trß cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
Trong thêi ®¹i vµ bèi c¶nh thÕ giíi ngµy nay, trªn c¬ së ®¶m
b¶o ®em l¹i lîi Ých cho c¶ hai bªn, vai trß cña ho¹t ®éng FDI ®îc hiÓu lµ do
sù t¸c ®éng ®ång thêi cña b¶n th©n ho¹t ®éng ®Çu t ®«Ý víi c¶ níc ®i ®Çu t vµ
níc tiÕp nhËn ®Çu t. Trong khu«n khæ bµi viÕt nµy, xin ®îc ®Ò cËp tíi vai trß
cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn khi ë vÞ trÝ cña níc nhËn ®Çu t, còng nh c¸c níc ph¸t triÓn khi ë vÞ trÝ níc ®i ®Çu t.
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
1. ®èi víi níc ®i ®Çu t
Thø nhÊt, níc ®i dÇu t cã thÓ tËn dông ®îc lîi thÕ so s¸nh
cña níc nhËn ®Çu t. §èi víi c¸c níc ®i ®Çu t, hä nhËn thÊy tû suÊt lîi nhuËn
®Çu t ë trong níc cã xu híng ngµy cµng gi¶m, kÌm theo hiÖn tîng thõa t¬ng
®èi t b¶n. B»ng ®Çu t ra níc ngoµi, hä tËn dông ®îc lîi thÕ vÒ chi phÝ s¶n xuÊt
thÊp cña níc nhËn ®Çu t (do gi¸ lao ®éng rÎ, chi phÝ khai th¸c nguyªn vËt liÖu
t¹i chç thÊp bëi c¸c níc nhËn ®Çu t lµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, thêng cã
nguån tµi nguyªn phong phó nhng do h¹n chÕ vÒ vèn vµ c«ng nghÖ nªn cha
®îc khai th¸c, tiÒm n¨ng cßn rÊt lín) ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, gi¶m chi phÝ
vËn chuyÓn ®èi víi viÖc s¶n xuÊt hµng thay thÕ nhËp khÈu cña níc nhËn ®Çu
t, nhê ®ã mµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña vèn ®Çu t.
Thø hai, kÐo dµi chu kú sèng cña s¶n phÈm th«ng qua
chuyÓn giao c«ng nghÖ. Th«ng qua ®Çu t trùc tiÕp, c¸c c«ng ty cña c¸c níc
ph¸t triÓn chuyÓn ®îc mét phÇn c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp (phÇn lín lµ m¸y
mãc thiÕt bÞ) ë giai ®o¹n cuèi cña chu kú sèng cña chóng sang níc nhËn ®Çu
t ®Ó tiÕp tôc sö dông nh s¶n phÈm míi ë c¸c níc nµy, hoÆc Ýt ra còng nh c¸c
s¶n phÈm ®ang cã nhu cÇu trªn thÞ trêng níc nhËn ®Çu t, nhê ®ã mµ tiÕp tôc
duy tr× ®îc viÖc sö dông c¸c s¶n phÈm nµy, t¹o thªm lîi nhuËn cho nhµ ®Çu t.
Víi sù ph¸t triÓn nh vò b·o cña khoa häc kü thuËt nh ngµy nay th× bÊt cø mét
trung t©m kü thuËt tiªn tiÕn nµo còng cÇn ph¶i lu«n lu«n cã thÞ trêng tiªu thô
c«ng nghÖ lo¹i hai, cã nh vËy míi ®¶m b¶o thêng xuyªn thay ®æi c«ng nghÖ,
kü thuËt míi.
Thø ba, th«ng qua ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, c¸c nhµ ®Çu t
cã thÓ më réng thÞ trêng, tr¸nh ®îc hµng rµo b¶o hé mËu dÞch cña níc nhËn
®Çu t khi xuÊt khÈu s¶n phÈm lµ m¸y mãc, thiÕt bÞ sang ®©y (®Ó gãp vèn) vµ
xuÊt khÈu s¶n phÈm s¶n xuÊt t¹i ®©y sang c¸c níc kh¸c (do chÝnh s¸ch u ®·i
cña c¸c níc nhËn ®Çu t nh»m khuyÕn khÝch ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, chuyÓn
giao c«ng nghÖ vµ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu cña c¸c c¬ së cã vèn ®Çu t nøoc
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ngoµi), nhê ®ã mµ gi¶m ®îc gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng søc c¹nh tranh víi
hµng nhËp tõ c¸c níc.
Thø t, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi sÏ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ë níc ®i
®Çu t. Cïng víi viÖc ®em tiÒn ®i ®Çu t s¶n xuÊt ë c¸c níc kh¸c vµ nhËp khÈu
s¶n phÈm ®ã vÒ níc sÏ lµm cho nhu cÇu ®ång néi tÖ t¨ng. §iÒu nµy sÏ ¶nh hëng ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i cña ®ång néi tÖ so víi ®ång ngo¹i tÖ theo chiÒu híng
gi¶m dÇn. Sù gi¶m tû gi¸ hèi ®o¸i nµy sÏ cã t¸c dông khuyÕn khÝch c¸c nhµ
s¶n xuÊt trong níc t¨ng cêng xuÊt khÈu, nhê ®ã t¨ng thu ngo¹i tÖ cho ®Êt níc.
2. ®èi víi níc nhËn ®Çu t
Thø nhÊt, ®Çu t sÏ võa t¸c ®éng ®Õn tæng cÇu, võa t¸c ®éng
®Õn tæng cung cña nÒn kinh tÕ. VÒ mÆt cÇu, v× ®Çu t lµ bé phËn lín vµ hay
thay ®æi chñ chi tiªu nªn nh÷ng thay ®æi thÊt thêng vÒ ®Çu t cã ¶nh hëng lín
®Õn s¶n lîng va thu nhËp vÒ mÆt ng¾n h¹n. VÒ mÆt cung, khi thµnh qu¶ cña
®Çu t ph¸t huy t¸c dông, c¸c n¨ng lùc míi ®i vµo ho¹t ®éng th× tæng cung, ®Æc
biÖt lµ tæng cung dµi h¹n t¨ng lªn, kÐo theo s¶n lîng tiÒm n¨ng t¨ng theo, do
®ã gi¸ c¶ s¶n phÈm gi¶m xuèng. S¶n lîng t¨ng, gi¸ c¶ gi¶m cho phÐp t¨ng
tiªu dïng. T¨ng tiªu dïng ®Õn lît m×nh l¹i kÝch thÝch s¶n xuÊt h¬n n÷a. S¶n
xuÊt ph¸t triÓn lµ nguån gèc c¬ b¶n ®Ó t¨ng tÝch luü, ph¸t triÓn kinh tÕ- x·
héi, t¨ng thu nhËp cho ngêi lao ®éng, n©ng cao ®êi sèng cña mäi thµnh viªn
trong x· h«i.
Thø hai, ®Çu t sÏ t¸c ®éng ®Õn tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ. §Çu t níc
ngoµi sÏ gi¶i quyÕt phÇn nµo t×nh tr¹ng thiÕu vèn cho ph¸t triÓn kinh tÕ- x·
héi do tÝch luü néi bé thÊp, ®Æc biÖt sÏ ph¸ vì “c¸i vßng luÈn quÈn” cña c¸c
níc kÐm ph¸t triÓn :
TiÕt kiÖm, ®Çu t thÊp
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Thu nhËp b×nh qu©n thÊp
TÝch luü vèn thÊp
N¨ng suÊt thÊp
Bëi chÝnh nã, c¸i “vßng luÈn quÈn”, ®· lµm h¹n chÕ quy m« ®Çu t vµ
®æi míi kü thuËt trong ®iÒu kiÖn nÒn khoa häc kü thuËt còng nh lùc lîng s¶n
xuÊt trªn thÕ giíi ph¸t triÓn m¹nh mÏ. §ång thêi qua ®ã cho chóng ta thÊy
chØ cã “më cöa” ra bªn ngoµi míi tËn dông ®îc tèi ®a lîi thÕ so s¸nh cña níc
m×nh ®Ó tõ ®ã mµ ph¸t huy vµ t¨ng cêng néi lùc cña chÝnh m×nh. C¸c níc
NICs trong gÇn 30 n¨m qua nhê nhËn ®îc trªn 50 tû USD ®Çu t níc ngoµi cho
ph¸t triÓn kinh tÕ cïng víi mét chÝnh s¸ch kinh tÕ n¨ng ®«ng vµ cã hiÖu qu¶
®· trë thµnh nh÷ng con rång ch©u ¸.
Thø ba, ®Çu t sÏ lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Kinh nghiÖm cña c¸c
níc trªn thÕ giíi cho thÊy, con ®êng tÊt yÕu cã thÓ t¨ng trëng nhanh víi tèc
®é mong muèn (9-10%) lµ t¨ng cêng ®Çu t nh»m t¹o ra sù ph¸t triÓn nhanh ë
khu vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. §Çu t sÏ gãp phÇn gi¶i quyÕt nh÷ng mÊt c©n
®èi vÒ ph¸t triÓn gi÷a c¸c vïng l·nh thæ, ®a nh÷ng vïng kÐm ph¸t triÓn tho¸t
khái t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo, ph¸t huy tèi ®a nh÷ng lîi thÕ so s¸nh vÒ tµi
nguyªn, ®Þa thÕ,kinh tÕ, chÝnh trÞ … C¬ cÊu ngµnh, c¬ cÊu c«ng nghÖ, c¬ cÊu
s¶n phÈm vµ lao ®éng, c¬ cÊu l·nh thæ sÏ ®îc thay ®æi theo chiÒu híng ngµy
cµng ®¸p øng tèt h¬n c¸c nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña ®Êt níc.
Thø t, ®Çu t sÏ lµm t¨ng cêng kh¶ n¨ng khoa häc- c«ng nghÖ cña quèc
gia. Th«ng qua ®Çu t trùc tiÕp , c¸c c«ng ty (chñ yÕu lµ c¸c c«ng ty ®a quèc
gia) ®· chuyÓn giao c«ng nghÖ tõ níc m×nh hoÆc c¸c níc kh¸c sang níc nhËn
®Çu t. MÆc dï cßn nhiÒu h¹n chÕ do nh÷ng yÕu tè kh¸ch quan vµ chñ quan
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
chi phèi, song ®iÒu kh«ng thÓ phñ nhËn ®îc lµ chÝnh nhê sù chuyÓn giao nµy
mµ c¸c níc chñ nhµ nhËn ®îc nh÷ng kü thuËt tiªn tiÕn (trong ®ã cã nh÷ng
c«ng nghÖ kh«ng thÓ mua ®îc b»ng quan hÖ th¬ng m¹i ®¬n thuÇn) cïng víi
nã lµ kinh nghiÖm qu¶n lý, ®éi ngò lao ®éng ®îc ®µo t¹o, rÌn luyÖn vÒ nhiÒu
mÆt (tr×nh ®é kü thuËt, ph¬ng ph¸p lµm viÖc, kû luËt lao ®éng …).
III. c¸c nh©n tè chñ yÕu ¶nh hëng ®Õn ®Çu t
trùc tiÕp níc ngoµi
1.
m«i trêng chÝnh trÞ
§èi víi nh©n tè chÝnh trÞ, ®©y lµ mét vÊn ®Ò ®îc quan t©m ®Çu tiªn cña
c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi khi cã ý ®Þnh ®Çu t vµo mét níc mµ ®èi víi hä cßn cã
nhiÒu kh¸c biÖt. Khi ®ã mét ®Êt níc víi sù æn ®Þnh vµ nhÊt qu¸n vÒ chÝnh trÞ
còng nh an ninh vµ trËt tù x· héi ®îc ®¶m b¶o sÏ bíc ®Çu g©y cho hä ®îc t©m
lý yªn t©m t×m kiÕm c¬ héi lµm ¨n còng nh cã thÓ ®Þnh c l©u dµi. M«i trßng
chÝnh trÞ æn ®Þnh lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó kÐo theo sù æn ®Þnh cña c¸c nh©n
tè kh¸c nh kinh tÕ, x· héi. §ã còng chÝnh lµ lý do t¹i sao c¸c nhµ ®Çu t khi
tiÕn ®Çu t vµo mét níc l¹i coi träng yÕu tè chÝnh trÞ ®Õn vËy.
2.
m«i trêng kinh tÕ
§èi víi nh©n tè kinh tÕ, bÊt cø quèc gia nµo dï giµu hay nghÌo, ph¸t
triÓn hoÆc ®ang ph¸t triÓn ®Òu cÇn nguån vèn níc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ
trong níc tuú theo nh÷ng møc ®é kh¸c nhau. Nh÷ng níc cã nÒn kinh tÕ n¨ng
®éng, tèc ®é t¨ng trëng cao, c¸n c©n th¬ng m¹i vµ thanh to¸n æn ®Þnh, chØ sè
l¹m ph¸t thÊp, c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp… th× kh¶ n¨ng thu hót vèn ®Çu t sÏ
cao.
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Ngoµi ra, víi c¸c nhµ ®Çu t th× mét quèc gia cã lîi thÕ vÒ vÞ trÝ ®Þa lý,
thuËn lîi cho lu th«ng th¬ng m¹i, sÏ t¹o ra ®îc søc hÊp dÉn lín h¬n. Nã sÏ
lµm gi¶m chi phÝ vËn chuyÓn, còng nh kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ trêng lín h¬n,
réng h¬n. Cßn tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®èi víi nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn th×
®ay lµ mét trong nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña hä. Bëi nã cßn chøa ®ùng nhiÒu
tiÒm n¨ng do viÖc khan hiÕm vèn vµ c«ng nghÖ mµ viÖc khai th¸c vµ sö dông
cßn h¹n chÕ, ®Æc biÖt lµ nh÷ng tµi nguyªn lµm nguyªn nhiªn liÖu quý gi¸
ch¼ng h¹n nh dÇu má, khÝ ®èt … ®ã lµ nh÷ng nguån sinh lêi hÊp dÉn thu hót
nhiÒu mèi quan t©m cña nh÷ng tËp ®oµn ®Çu t lín trªn thÕ giíi.
3.
m«i trêng v¨n ho¸ - x· héi
M«i trêng v¨n ho¸- x· héi ë níc nhËn ®Çu t còng lµ mét vÊn ®Ò ®îc c¸c
nhµ ®Çu t rÊt chó ý vµ coi träng. HiÓu ®îc phong tôc tËp qu¸n, thãi quen, së
thÝch tiªu dïng cña ngêi d©n níc nhËn ®Çu t sÏ gióp cho nhµ ®Çu t thuËn lîi
h¬n trong viÖc triÓn khai vµ thùc thi mét dù ¸n ®Çu t. Th«ng thêng môc ®Ých
®Çu t lµ nh»m cã chç ®øng hoÆc chiÕm lÜnh thÞ trêng cña níc së t¹i víi kú
väng vµo sùc tiªu thô tiÒm n¨ng cña nã. Ch×nh v× vËy mµ trong cïng mét
quèc gia, vïng hay miÒn nµo cã sùc tiªu dïng lín, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu
ngêi ®i kÌm víi thÞ hiÕu tiªu dïng t¨ng lªn sÏ thu hót ®îc nhiÒu dù ¸n ®Çu t
h¬n.
Ngoµi ra, ®Ó ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng ®Çu t ®îc hiÖn thùc ho¸ vµ ®i vµo
ho¹t ®éng ®ßi hái quèc gia tiÕp nhËn ®Çu t ph¶i ®¶m b¶o mét c¬ së h¹ tÇng ®ñ
®Ó ®¸p øng tèt nhÊt nh÷ng nhu cÇu ®Çu t kÓ tõ lóc b¾t ®Çu x©y dùng, triÓn
khai dù ¸n cho ®Õn giai ®o¹n s¶n xuÊt kinh doanh khi dù ¸n ®i vµo ho¹t ®éng.
§ã lµ c¬ së h¹ tÇng c«ng céng nh Giao th«ng - Liªn l¹c…, c¸c dÞch vô ®¶m
b¶o cho sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt nh §iÖn, níc …, còng nh c¸c dÞch vô kh¸c
phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nh Tµi chÝnh- Ng©n hµng.
4.
m«i trêng ph¸p lý
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Ph¸p luËt vµ bé m¸y hµnh ph¸p cã liªn quan chi phèi ho¹t ®éng cña
nhµ ®Çu t tõ khi b¾t ®Çu t×m kiÕm c¬ héi ®Çu t cho ®Õn khi dù ¸n kÕt thóc thêi
h¹n ho¹t ®éng. §©y lµ cÊu thµnh cã t¸c ®éng trùc tiÕp còng nh gi¸n tiÕp ®Õn
ho¹t ®éng ®Çu t. NÕu m«i trêng ph¸p lý cïng bé m¸y vËn hµnh nã t¹o nªn sù
th«ng tho¸ng, cëi më vµ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, còng nh søc hÊp dÉn
vµ ®¶m b¶o lîi Ých l©u dµi cho nhµ ®Çu t th× cïng víi c¸c cÊu thµnh kh¸c sÏ
t¹o nªn mét m«i trêng ®Çu t cã søc thu hót m¹nh ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t níc
ngoµi.
iv. c¸c h×nh thøc ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµI
1. c¸c h×nh thøc phæ biÕn
§èi víi ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, mçi níc ®Òu cã c¬ së lý luËn vµ quan
®iÓm phï hîp víi ®Æc ®iÓm hoµn c¶nh riªng cña m×nh. §iÒu nµy cho phÐp hä
t×m thÊy ë mçi lý luËn nh÷ng khÝa c¹nh riªng, nh÷ng h¹n chÕ riªng cña FDI.
§©y lµ ®iÒu v« cïng quan träng gióp chä hä cã nh÷ng quan ®iÓm vµ vËn dông
cô thÓ h¬n trong viÖc x©y dùng chiÕn lîc vÒ FDI cña riªng m×nh. Tõ c¸ch tiÕp
cËn trªn, trong thùc tiÔn FDI cã nhiÒu h×nh thøc tæ chøc kh¸c nhau. Nhng
nh÷ng h×nh thøc ¸p dông phæ biÕn lµ :
* Hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång (BCC- Business Cooperation
on an Contractual Basis).
* Doanh nghiÖp liªn doanh (JV - Joint - venture Enterprise ).
* Doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi (100% Foreign- invested
Enterprise).
* Hîp ®ång x©y dùng - vËn hµnh - chuyÓn giao (BTO - Built - Transfer
- Operation Contract).
* Khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp tËp trung, ®Æc khu kinh tÕ.
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
2. C¸c h×nh thøc t¹i viÖt nam
Theo LuËt §Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt nam ®îc Quèc héi kho¸ IX, kú häp
thø 10 th«ng qua ngµy 12/11/1996, ë ViÖt Nam cã c¸c h×nh thøc ®Çu t sau :
* Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh (BBC) : ®©y lµ mét lo¹i h×nh ®Çu t
trong ®ã c¸c bªn tham gia hîp ®ång ký kÕt tho¶ thuËn ®Ó tiÕn hµnh mét hoÆc
nhiÒu ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ë ViÖt Nam, trªn c¬ së quy ®Þnh râ ®èi
tîng, néi dung kinh doanh, nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm vµ ph©n chia kÕt qu¶ kinh
doanh cho c¸c bªn tham gia. Theo h×nh thøc nµy th× mçi bªn hîp doanh vÉn
cã t c¸ch ph¸p nh©n riªng, kh«ng h×nh thµnh mét ph¸p nh©n míi.
* Doanh nghiÖp liªn doanh (JVC) : ®îc thµnh lËp trªn c¬ së hîp ®ång
liªn doanh ®îc ký gi÷a mét bªn hoÆc nhiÒu bªn níc ngoµi ®Ó kinh doanh t¹i
ViÖt Nam. Doanh nghiÖp liªn doanh ®îc thµnh lËp theo h×nh thøc c«ng ty
tr¸ch nhiªm h÷u h¹n, cã t c¸ch ph¸p nh©n theo ph¸p luËt ViÖt Nam. Tû lÖ gãp
vèn cña bªn níc ngoµi do c¸c bªn liªn doanh tho¶ thuËn víi nhau. Theo LuËt
§Çu t níc ngoµi cña ViÖt nam, vèn gãp cña bªn níc ngoµi kh«ng thÊp h¬n
30% vèn ph¸p ®Þnh cña doanh nghiÖp liªn doanh vµ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng
kh«ng ®îc gi¶m vèn ph¸p ®Þnh.
* Doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi : lµ doanh nghiÖp thuéc së h÷u
cña nhµ ®Çu t níc ngoµi (tæ chøc hoÆc c¸ nh©n ngêi níc ngoµi) do nhµ ®Çu t
níc ngoµi thµnh lËp t¹i níc chñ nhµ, tù qu¶n lý vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt
qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t níc ngoµi ®îc thµnh
lËp theo h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n cã t c¸ch ph¸p nh©n theo
ph¸p luËt ViÖt Nam.
* Hîp ®ång x©y dùng - kinh doanh- chuyÓn giao (BOT) : lµ v¨n b¶n ký
kÕt gi÷a c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn cña ViÖt Nam vµ nhµ ®Çu t níc
ngoµi ®Ó x©y dùng kinh doanh c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt (nh cÇu ®êng, s©n bay, bÕn c¶ng … t¹i ViÖt Nam) trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt
®Þnh. Víi h×nh thøc nµy, c¸c chñ ®Çu t chÞu tr¸ch nhiÖm tiÕn hµnh x©y dùng,
kinh doanh c«ng tr×nh trong mét thêi gian ®ñ ®Ó thu håi vèn ®Çu t vµ cã lîi
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
nhuËn hîp lý. Sau khi dù ¸n kÕt thóc, toµn bé c«ng tr×nh sÏ ®îc chuyÓn giao
cho níc chñ nhµ mµ kh«ng thu bÊt cø kho¶n tiÒn nµo.
* Hîp ®ång x©y dùng - chuyÓn giao- kinh doanh (BTO) : víi h×nh thøc
nµy, sau khi x©y dùng xong, nhµ ®Çu t chuyÓn giao c«ng tr×nh cho níc chñ
nhµ. ChÝnh phñ níc chñ nhµ giµnh cho nhµ dÇu t quyÒn kinh doanh c«ng tr×nh
®ã trong thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó thu håi ®ñ vèn ®Çu t vµ cã lîi nhuËn hîp lý.
* Hîp ®ång x©y dùng - chuyÓn giao (BT) : víi h×nh thøc nµy, sau khi
x©y dùng xong, chñ ®Çu t chuyÓn giao c«ng tr×nh cho níc chñ nhµ. Níc chñ
nhµ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho nhµ ®Çu t níc ngoµi thùc hiÖn dù ¸n kh¸c ®Ó thu håi
®ñ vèn ®Çu t vµ cã lîi nhuËn hîp lý.
* §Çu t vµo Khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt vµ khu c«ng nghÖ cao.
Quan hÖ trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong thÞ trêng ViÖt Nam
víi c¸c doanh nghiÖp chÕ xuÊt ®îc coi lµ quan hÖ xuÊt nhËp khÈu vµ ph¶i theo
c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt xuÊt nhËp khÈu. C¸c doanh nghiÖp trong khu chÕ
xuÊt ®îc hëng chÕ ®é u ®·i nh nhau : trong khu chÕ xuÊt ¸p dông chÕ ®é tù
do thuÕ quan, tù do mËu dÞch. Tuy nhiªn c¸c doanh nghiÖp trong khu c«ng
nghiÖp ®îc ®iÒu chØnh theo luËt kh¸c nhau : c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi th× theo LuËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam, c¸c doanh nghÖp ViÖt
Nam th× theo LuËt doanh nghiÖp.
Tuy nhiªn trªn thùc tÕ ë ViÖt Nam míi chØ thÊy chñ yÕu lµ ba h×nh thøc
BBC, JVC vµ doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi. C¸c dù ¸n kªu gäi ®Çu t
theo c¸c h×nh thøc kh¸c nh BOT, BTO … ®ang ®îc xóc tiÕn vµ hy väng sÏ
hÊp dÉn vµ thu hót ®îc c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi.
IV. Xu híng vËn ®éng cña FDI :
- HÇu hÕt FDI ®îc thùc hiÖn trong nh÷ng khu vùc cã t¬ng ®èi nhiÒu vèn
cña thÕ giíi ( trong khèi OECD ). Nh vËy dßng FDI l¹I kh«ng ch¶y tõ n¬I
nhiÒu vèn sang n¬I hiÕm vèn mµ l¹I ch¶y chñ yÕu trong khu vùc c¸c níc
c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. V× môc ®Ých cña ®Çu t lµ t×m kiÕm lîi nhuËn nªn tiÒn
vèn chØ ch¶y ®Õn n¬I nµo cã kh¶ n¨ng lµm cho ®ång tiÒn sinh s«I n¶y në
thªm chø kh«ng ch¶y ®Õn n¬I lµm cho chóng c¹n kiÖt ®i. V× thÕ, c¸c níc
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ( thuéc khèi OECD ) lµ n¬I cã m«I trêng ®Çu t tèt,
®ång vèn ®îc sö dông cã hiÖu qu¶, quay vßng nhanh vµ Ýt rñi ro. Nh÷ng níc
nghÌo, tuy thiÕu vèn nhng l¹I sö dông vèn kÐm hiÖu qu¶, kinh doanh nhá,
manh món khã chen ch©n vµo thÞ trêng thÕ giíi. Bá vèn vµo c¸c níc nµy, rñi
ro lín nªn kÐm hÊp dÉn. V× vËy nÕu ë ®Çu thÕ kû, trªn 70% vèn ®Çu t ®æ vµo
c¸c níc chËm vµ ®ang ph¸t triÓn, th× sau chiÕn tranh thÕ giíi thø 2 khu vùc
T©y ¢u lµ n¬I thu hót nhiÒu vèn ®Çu t nhÊt. Ngµy nay 80% tæng vèn FDI híng vµo c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn. HiÖn nay, Mü trë thµnh níc nhËp khÈu t b¶n
lín nhÊt thÕ giíi vµ Mü còng trë thµnh con nî lín nhÊt thÕ giíi, tÝnh ®Õn cuèi
n¨m 1991 nî níc ngoµI cña Mü lªn ®Õn 670 tû USD.
- FDI chñ yÕu ®îc thùc hiÖn trong né bé khu vùc. Do nh÷ng u thÕ vÒ
kho¶ng c¸ch ®Þa lý vÇ c¸c diÒu kiÖn t¬ng ®ång, nªn FDI chñ yÕu ®îc thùc
hiÖn gi÷a c¸c níc trong cïng khu vùc. Ch¼ng h¹n, c¸c níc NICs lµ c¸c chñ
®Çu t lín ë c¸c níc trong khu vùc Ch©u ¸ - Th¸I B×nh D¬ng, nhÊt lµ vïng
§«ng Nam ¸.
- Cã sù thay ®æi lín trong trong t¬ng quan lùc lîng gi÷a c¸c níc chñ ®Çu t
quèc tÕ. NÕu ë ®Çu thÕ kû 20 Anh, Ph¸p, Mü, §øc, Hµ Lan lµ nh÷ng níc dÉn
®Çu thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu vèn ra níc ngoµI th× ®Õn gi÷a thÕ kû, Mü nh¶y lªn
®øng ®Çu thÕ giíi vÒ khèi lîng t b¶n ®Çu t ra níc ngoµI, sau ®ã ®Õn Anh vµ
Ph¸p. Cßn tõ thËp niªn 70 trë vÒ ®©y NhËt B¶n, CHLB §øc v¬n lªn vît qua
Anh, Ph¸p trong lÜnh vùc xuÊt khÈu vèn ®Çu t vµ ®e do¹ vÞ trÝ sè 1 cña Mü.
§Õn thËp kû 90 NhËt B¶n ®· vît lªn chiÕm vÞ trÝ hµng ®Çu sau ®ã ®Õn Ph¸p
vµ ®Èy Mü xuèng hµng thø 3 trong xuÊt khÈu FDI c¶ vÒ khèi lîng lÉn tû
träng.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, trong hµng ngò c¸c chñ ®Çu t cña thÕ giíi ®·
xuÊt hiÖn mét sè níc ®ang ph¸t triÓn cã tèc ®é ®©ï t ra ngoµI kh¸ cao. Tuy
r»ng, lîng FDI cña c¸c chñ míi nµy chØ chiÕm kho¶ng 2% tæng sè vè ®Çu t
quèc tÕ nhng nã ®¹I diÖn cho xu thÕ ®I lªn. Næi bËt trong sè ®ã lµ c¸c níc
NICs ë Ch©u ¸.
- LÜnh vùc ®Çu t còng cã nh÷ng thay ®æi s©u s¾c. ë ®Çu thÕ kû, c¸c níc ®Çu
t ra ngoµI thêng híng vµo c¸c lÜnh vùc truyÒn thèng nh khai th¸c tµI nguyªn
thiªn nhiªn, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ mét sè ngµnh chÕ biÕn n«ng s¶n –
chñ yÕu lµ híng vµo c¸c ngµnh cÇn nhiÒu lao ®éng ®Ó khai th¸c nh©n c«ng rÎ
vµ nguån tµI nguyªn thiªn nhiªn ë c¸c níc nµy. Ngµy nay, lÜnh vùc ®Çu t ®·
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
cã nh÷ng thay ®æi s©u s¾c. C¸c chñ ®Çu t thêng tËp trung vµo lÜnh vùc dÞch
vô chñ yÕu lµ th¬ng m¹I vµ tµI chÝnh. Sè cßn l¹I cña t b¶n xuÊt khÈu chñ yÕu
tËp trung vµo c¸c ngµnh cã hµm lîng c«ng nghÖ kü thuËt cao nh nghµnh ®IÖn
tö, chÕ t¹o « t«… Riªng ®èi víi c¸c níc chËm ph¸t triÓn, c¸c chñ ®Çu t thêng
híng vµo:
+ C¸c dù ¸n võa vµ nhá, nh÷ng ngµnh nhanh thu håi vèn ®Ó gi¶m
tíi møc tèi ®a sù rñi ro.
+ C¸c dù ¸n cho phÐp lîi dông triÖt ®Ó c¸c ®iÒu kiÖn u ®·I mµ c¸c
níc tiÕp nhËn ®Çu t dµnh cho hä
+ C¸c ngµnh khai th¸c tµI nguyªn chiÕn lîc nh quÆng s¾t, than, dÇu
má…
+ C¸c ngµnh cã thÞ trêng tiªu thô ngay t¹I níc së t¹i.
+ C¸c ngµnh sö dông nhiÒu nh©n c«ng vµ khã c¬ giíi ho¸.
- §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸ trë thµnh khu vùc hÊp dÉn ®Çu t níc ngoµI v× khu
vùc nµy n»m trong vïng kinh tÕ ph¸t triÓn n¨ng ®éng nhÊt thÕ giíi trong
nh÷ng n¨m gÇn ®©y. MÆt kh¸c, khu vùc nµy cã nhiÒu hÊp dÉn víi c¸c nhµ
®Çu t nh gi¸ nh©n c«ng rÎ, m«I trêng ®Çu t ngµy cµng ®îc c¶I thiÖn vµ so víi
c¸c níc ph¸t triÓn th× khu vùc nµy cã møc ®é c¹nh tranh thÊp h¬n.
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµI
cña c¸c níc ASEAN vµo ViÖt Nam giai ®o¹n 1988- 1998:
I. T×nh h×nh ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµI t¹I ViÖt Nam giai ®o¹n
1988-1998:
TÝnh ®Õn hÕt n¨m 1997, tæng sè dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®îc cÊp
giÊy phÐp lµ 2257 triÖu USD, víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 31.438 triÖu USD.
§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®ãng mét vai trß quan träng vµo c«ng cuéc ®æi míi
vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
níc. Cô thÓ lµ ®Çu t vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt chiÕm 80% tæng vèn ®Çu t, vµo
nhiÒu ngµnh kinh tÕ nh bu ®iÖn, viÔn th«ng, th¨m dß vµ khai th¸c dÇu khÝ,
®iÖn, ®iÖn tö, ho¸ chÊt, s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p xe m¸y, «t«, øng dông c«ng nghÖ
sinh häc trong tr«ng trät vµ ch¨n nu«i... §ãng gãp cña ®Çu t nícngoµi vµo
GDP ngµy cµng t¨ng: n¨m 1993 lµ 5,6 %, n¨m 1994 lµ 7,5%, n¨m 1995 lµ
8,3 %, n¨m 1996 lµ 10 %, n¨m 1997 lµ 13 %. Ngoµi ra c¸c dù ¸n FDI thu hót
h¬n 27 v¹n lao ®éng ViÖt Nam vµo c«ng viÖc vµ t¹o ra hµng chôc v¹n viÖc
lµm kh¸c cã liªn quan. §iÒu nµy ®· kÝch thÝch vµ n¨ng cao chÊt lîng còng
nh cêng ®é lao ®éng ViÖt Nam. §Çu t níc ngoµi cßn t¨ng cêng kh¶ n¨ng
xuÊt nhËp khÈu vµ ®æi míi c«ng nghÖ cña ViÖt Nam.
TÝnh ®Õn ngµy 19/10/1998 c¸c dù ¸n ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam
®ang ho¹t ®éng cã tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 3223,5 triÖu USD vµ riªng 10
th¸ng ®Çu n¨m 1998 ®· cã 1,81 tû USD ®Çu t trùc tiÕp vµo ViÖt Nam.
Sau ®©y lµ 10 níc vµ l·nh thæ ®øng ®Çu vÒ FDI t¹i ViÖt Nam.
Níc, vïng l·nh Sè dù ¸n
thæ
Singapo
§µi loan
Hång k«ng
NhËt b¶n
Hµn quèc
181
309
184
213
191
Vèn
®Çu t
6447
4268
3734
3500
3154
Tû träng
(%)
VÞ trÝ
20
13,3
11,6
11,4
9,8
1
2
3
4
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Ph¸p
96
1465
Malayxia
59
1370
Mü
70
1230
Th¸i lan
78
1109
BV.island Anh
55
1089
Nguån: SCCI Bé KÕ ho¹ch ®Çu t.
4,6
4,3
3,8
3,4
3,3
6
7
8
9
10
Thùc tÕ cho thÊy, sè vèn ®Çu t ®îc cÊp giÊy phÐp qua c¸c n¨m nh×n
chung gia t¨ng nhng gi¶m sót ë n¨m 1997 ®Æc biÖt lµ n¨m 1998. Vèn thùc
hiÖn, doanh thu, kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ chØ tiªu nép ng©n s¸ch cña c¸c dù
¸n FDI gia t¨ng hµng n¨m, nhng ®Õn n¨m 1998, do ¶nh hëng cña cuéc khñng
ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ nªn gi¶m sót rÊt nhiÒu.
B¶ng: T×nh h×nh thùc hiÖn ®Çu t FDI t¹i ViÖt Nam 1988 - 1998
§¬n vÞ tÝnh: TriÖu USD
ChØ tiªu
91
92
93
94
95
96
97
15/98
921
Vèn thùc
206 380 1112 1939 2672 2607
3250
hiÖn
Doanh thu
149 208 449 956 1869 2450
3266 1100
Xu©t khÈu
52 112 257 352
440
786
1500 689
Nép NSNN
128
195
263
315
130
Sè dù ¸n ®îc cÊp giÊy phÐp n¨m 1997 gi¶m so víi n¨m 1996 ( tõ 501
dù ¸n xuèng cßn 479 dù ¸n ), vèn ®¨ng ký gi¶m m¹nh ( tõ 9212 triÖu USD
xuèng cßn 5548 triÖu USD ) vµ hÕt th¸ng 10 n¨m 1998 míi thu hót ®îc 1,81
tû USD vèn ®Çu t.
II. Kh¸i qu¸t chung vÒ ASEAN vµ quan hÖ kinh tÕ gi÷a ViÖt Nam
vµ ASEAN:
1 . Kh¸i qu¸t vÒ hiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ( viÕt t¾t lµ ASEAN).
HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ -ASEAN thµnh lËp t¹i Bangkok
n¨m 1967 gåm 6 níc thµnh viªn: Brun©y, Indonªxia, Malayxia, Philipin,
Singapo vµ Th¸i Lan víi môc tiªu lµ ®Èy m¹nh t¨ng trëng kinh tÕ, tiÕn bé x·
héi, ph¸t triÓn v¨n ho¸ trong khu vùc, t¨ng cêng sù hîp t¸c gióp ®ì lÉn nhau
vÒ hoµ b×nh vµ æn ®Þnh khu vùc. Ngµy 28 th¸ng 7 n¨m 1995 ViÖt Nam ®· ®îc kÕt n¹p lµm thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN. Míi ®©y th¸ng 4 n¨m
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
1999 t¹i Hµ Néi ®· tæ chøc kÕt n¹p V¬ng quèc Campuchia lµm thµnh viªn
®Çy ®ñ cña ASEAN, hoµn thµnh ý tëng vÒ mét ASEAN gåm tÊt c¶ 10 quèc
gia khu vùc.
Khu vùc ASEAN ®îc coi lµ khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng nhÊt trªn thÕ
giíi. Tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ rÊt cao vµ duy tr× trong mét thêi gian dµi. Tû
träng cña ASEAN trong GDP thÕ giíi ®· t¨ng tõ 2,4 % vµo n¨m 1970 lªn
trªn 5 % n¨m 1995 vµ dù b¸o sÏ ®¹t 5,7 % n¨m 2000. VÞ trÝ cña ASEAN
trong th¬ng m¹i quèc tÕ t¨ng liªn tôc: tõ 1,8 % trong xuÊt khÈu vµ 2,2 %
trong nhËp khÈu cña thÕ giíi t¨ng lªn t¬ng øng 6,1 % vµ 4 % n¨m 1995. Con
sè dù b¸o cho n¨m 2000 lµ 8 % trong xuÊt khÈu vµ 6 % trong nhËp khÈu.
§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cã mét vai trß ®Æc biÖt quan träng trong qu¸ tr×nh
c«ng nghiÖp ho¸ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña ASEAN. N¨m 1979, chØ cã 4 %
®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo c¸c níc ph¸t triÓn lµ ch¶y vµo c¸c níc ASEAN.
Con sè nµy ®· t¨ng lªn 10,9 % n¨m 1980, 22,8 % n¨m 1995 vµ dù kiÕn lµ
26,6 % n¨m 2000.
Tuy nhiªn, sau hai n¨m cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ diÔn ra, nÒn kinh tÕ
ASEAN suy tho¸i trÇm träng. Theo ®¸nh gi¸ míi nhÊt cña Ng©n hµng ph¸t
triÓn Ch©u ¸ ( ADB ), tèc ®é t¨ng trëng GDP trung b×nh cña ASEAN n¨m
1998 lµ -6,9 %, møc thÊp nhÊt trong 30 n¨m qua. §Æc biÖt, ®iÒu nghÞch lý
x¶y ra ®èi víi nhãm c¸c níc ASEAN vèn tríc ®©y ®îc coi lµ nh÷ng nÒn kinh
tÕ n¨ng ®éng nhÊt l¹i chÝnh lµ nh÷ng níc cã tèc ®é t¨ng trëng thÊp nhÊt hiÖn
nay. ChØ xÐt riªng n¨m 1998, tèc ®é t¨ng trëng cña In®«nªxia lµ -15,3 %,
Th¸i Lan lµ -0,8 %, Xingapo vµ Philipin lµ -0,2 %. TiÕp ®Õn lµ nh÷ng thµnh
viªn kh¸c, tuy kh«ng r¬i vµo t×nh tr¹ng tåi tÖ nhng so víi n¨m 1997, tèc ®é
t¨ng trëng còng gi¶m sót ®¸ng kÕ nh Myanma lµ 6 %, Brun©y lµ 4,5 % vµ
Lµo lµ 6,9 % vµ ViÖt nam lµ 6,5 %. Sù gi¶m sót vÒ tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ
cña ASEAN liªn quan ®Õn sù gi¶m sót cña c¸c chØ sè kinh tÕ c¬ b¶n kh¸c.
Sang n¨m 1999, kinh tÕ ASEAN ®· b¾t ®Çu xuÊt hiÖn nh÷ng dÊu hiÖu phôc
håi dï vÉn cßn mê nh¹t. Tèc ®é t¨ng trëng GDP cña Th¸i Lan n¨m 1999 sÏ ë
møc -0,2 %, Philipin lµ 2,6%, Malayxia lµ -0,1 %, Xingapo lµ 1,9 %,
In®«nªnxia lµ -5 %. Tû lÖ l¹m ph¸t ë In®«nªxia sÏ gi¶m tõ 70 % xuèng 15
%, Th¸i Lan tõ 8 % xuèng 3 %, Malayxia, Philipin tõ 8 % xuèng 4 %,
Brun©y, Myanma, Lµo gi¶m tõ 23 % xuèng 14,5 %.
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
2 . Quan hÖ th¬ng m¹i - ®Çu t ViÖt Nam vµ ASEAN.
Quan hÖ bu«n b¸n gi÷a ViÖt Nam víi c¸c níc thµnh viªn ASEAN vèn
h×nh thµnh tõ l©u ®êi, tuy cã lóc th¨ng trÇm nhng nh×n chung vÉn ngµy cµng
ph¸t triÓn. KÓ tõ khi ViÖt nam ban hµnh luËt ®Çu t níc ngoµi (n¨m1987 ) víi
chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c¶ quan hÖ th¬ng m¹i lÉn quan hÖ
hîp t¸c vµ ®Çu t gi÷a níc ta vµ c¸c níc ASEAN ®ang ®îc n©ng lªn cao h¬n.
Tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt nam víi ASEAN, nÕu n¨m 1990
míi ®¹t 871,5 triÖu USD th× n¨m 1996 ®· lªn tíi 4651,1 triÖu USD b»ng
533,7 % tøc lµ b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 32,2 %. VÒ xuÊt khÈu, tæng kim
ng¹ch cña ViÖt Nam vµo ASEAN nÕu n¨m 1990 míi ®îc 339,4 triÖu USD
th× ®Õn n¨m 1996 ®· ®¹t 1677,7 triÖu USD b»ng 494,3 % tøc lµ b×nh qu©n
mçi n¨m t¨ng 30,5 %. VÒ nhËp khÈu, tæng kim ng¹ch nhËp khÈu cña ViÖt
Nam vµo ASEAN nÕu n¨m 1990 míi ®¹t 532,1 triÖu USD th× ®Õn n¨m 1996
®· ®¹t 2973,4 triÖu USD b»ng 558,8 %, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 33,2 %.
§Çu t trùc tiÕp cña c¸c níc ASEAN vµo ViÖt Nam víi khèi lîng lín vµ chiÕm
tû träng kh¸ so víi tæng vèn ®Çu t trùc tiÕp cña níc ngoµi vµo níc ta. TÝnh
hÕt n¨m 1997, c¸c níc ASEAN ®Çu t vµo ViÖt Nam 376 dù ¸n, víi tæng vèn
®¨ng ký lµ 8687,3 triÖu USD, chiÕm 16,4 % tæng sè dù ¸n vµ 27,5 % tæng sè
vèn ®¨ng ký ®Çu t trùc tiÕp vµo ViÖt Nam. B×nh qu©n vèn ®¨ng ký cña mét
dù ¸n lµ 23,1 triÖu USD, cao gÊp rìi møc b×nh qu©n chung 14,2 triÖu USD.
ASEAN cã 5 níc n»m trong danh s¸ch 20 níc vµ khu vùc trªn thÕ giíi cã qui
m« ®Çu t trùc tiÕp lín nhÊt t¹i ViÖt Nam, trong ®ã Singapo lµ níc ®øng ®Çu
c¶ khèi vµ ®øng ®Çu thÕ giíi. Nh vËy ASEAN lµ b¹n hµng lín vµ lµ chñ ®Çu
t quan träng cña ViÖt Nam, gãp phÇn tÝch cùc vµo tèc ®é t¨ng trëng kh¸ cao
cña ViÖt Nam trong thêi gian qua. Cho dï cuéc khñng ho¶ng ®· g©y nhiÒu
t¸c h¹i song nã sÏ dÞu ®i, c¸c níc ASEAN sÏ phôc håi vµ t¨ng trëng víi nhÞp
®é kh«ng cßn nh tríc nhng sÏ bÒn v÷ng h¬n.
3. Khu vùc AFTA.
Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - AFTA ®îc c¸c níc ASEAN tho¶
thuËn thµnh lËp t¹i héi nghÞ thîng ®Ønh lÇn thø t ( 1992) ë Singapo. AFTA cã
ba môc tiªu chñ yÕu nh sau:
+ Thùc hiÖn tù do ho¸ th¬ng m¹i ASEAN b»ng viÖc gi¶m vµ lo¹i bá
c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan trong néi bé khu vùc.
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
+ Thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo ASEAN b»ng viÖc t¹o dùng
ASEAN thµnh mét thÞ trêng thèng nhÊt vµ hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t quèc tÕ.
+ Lµm cho ASEAN thÝch øng víi c¸c xu híng vµ c¸c ®iÒu kiÖn quèc tÕ
thêng xuyªn biÕn ®æi.
Tham gia AFTA, c¸c níc thµnh viªn sÏ cã hµng ho¸ cã kh¶ n¨ng c¹nh
tranh cao h¬n, kh¶ n¨ng th©m nhËp s©u h¬n vµo thÞ trêng thÕ giíi. MÆt kh¸c,
liªn kÕt kinh tÕ khu vùc sÏ lµm t¨ng ®Çu t néi bé c¸c níc ASEAN còng nh
®Çu t níc ngoµi vµo khu vùc. Møc ®é hÊp dÉn ®èi víi ®Çu t cña c¸c nhµ ®Çu
t níc ngoµi t¨ng lªn, c¸c chi nh¸nh hiÖn cã cña hä trong khu vùc sÏ cã c¬ héi
bµnh tríng nhanh chãng sang c¸c thµnh viªn kh¸c.
III. Thùc tr¹ng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµI cña c¸c níc ASEAN
vµo ViÖt Nam giai ®o¹n 88-98:
1. Giai ®o¹n 1988-1995(Tríc khi vµo ASEAN):
Vµo nh÷ng n¨m 80 quan hÖ gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c níc ASEAN míi ®îc
thiÕt lËp trë l¹i chñ yÕu lµ quan hÖ th¬ng m¹i. Sau khi ViÖt Nam ban hµnh
luËt ®Çu t níc ngoµi n¨m 1997, c¸c níc ASEAN míi tham gia ®Çu t tuy cßn
dÌ dÆt. Trõ Singapo vµ Malayxia, c¸c níc cßn l¹i tham gia vµo nh÷ng lÜnh
vùc cha ph¶i lµ nh÷ng lÜnh vùc ®îc u tiªn. C¸c dù ¸n thêng nhá c¶ vÒ qui m«
vµ chËm vÒ tiÕn ®é.
Víi viÖc ban hµnh luËt ®Çu t níc ngoµi th¸ng 12/1987, dßng vèn ®Çu t
quèc tÕ tõ nhiÒu khu vùc, díi nhiÒu h×nh thøc ®· ch¶y m¹nh vµo thÞ trêng
ViÖt Nam. §iÒu ®ã dÉn ®Õn viÖc ViÖt Nam trë thµnh mét thÞ trêng ®Çu t hÊp
dÉn c¶ vÒ qui m« c¶ vÒ lîi thÕ so s¸nh kh¸c nh lao ®éng vµ tµi nguyªn...
NhiÒu quèc gia ASEAN ®· cã vÞ trÝ ®¸ng kÓ trong sè 10 quèc gia vµ
l·nh thæ ®Çu t lín nhÊt vµo ViÖt Nam. TÝnh ®Õn th¸ng 1/1995, Singapo ®øng
vµo hµng thø ba vµ lµ quèc gia ASEAN cã tæng dù ¸n vµ vèn lín nhÊt trong
®Çu t trùc tiÕp cña ASEAN vµo ViÖt Nam. C¸c nhµ ®Çu t Singapo cã mÆt
trong hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, 29 dù ¸n c«ng nghiÖp, 1
dù ¸n th¨m dß, khai th¸c dÇu khÝ, 11 dù ¸n n«ng - l©m - ng, 14 dù ¸n x©y
dùng kh¸ch s¹n, 8 dù ¸n giao th«ng, bu ®iÖn, cßn l¹i lµ c¸c lÜnh vùc kh¸c.
Singapo chñ yÕu ®Çu t vµo mét sè ®Þa bµn cã c¬ së h¹ tÇng t¬ng ®èi tèt nh Hµ
Néi, Hå ChÝ Minh, S«ng BÐ, sè cßn l¹i triÓn khai trªn 18 tØnh, thµnh kh¸c.