Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lêi më ®Çu
Nh÷ng thËp niªn cuèi cña thÕ kû 20 vµ ®Çu thÕ kû 21, sù ph¸t
triÓn cña khoa häc kü thuËtvµ trÝ tuÖ con ng-êi lµm cho nÒn s¶n xuÊt
t¨ng nhanh, nh-ng m«i tr-êng ®· vµ ®ang xÊu dÇn ®i, m«i tr-êng ®Êt,
n-íc, kh«ng khÝ bÞ « nhiÔm nÆng, c©n b»ng sinh th¸i bÞ ph¸ vì, b¸o
hiÖu nguy c¬ suy tho¸i ®èi víi sù sèng cña mäi sinh vËt trªn toµn tr¸i
®Êt trong ®ã cã con ng-êi.
§Ó kh¾c phôc hiÖn t-îng xÊu ®i cña m«i tr-êng sèng, céng
®ång thÕ giíi ®· cã nh÷ng héi nghÞ bµn vÒ vÊn ®Ò m«i tr-êng vµ chÊt
th¶i c«ng nghiÖp, nh÷ng tæ chøc phi chÝnh phñ hoËt ®éng d-íi mäi
h×nh thøc v¬is môc ®Ých cøu lÊy tr¸i ®Êt tr-íc nguy c¬ huû diÖt vµ
b¶o vÖ m«i tr-êng toµn cÇu.
HÇu hÕt c¸c n-íc ®Òu cã luËt b¶o vÖ m«i tr-êng, cã bé m¸y
qu¶n lý nhµ n-íc vÒ m«i tr-êng, c¸c c¬ quan, ban ngµnh chuyªn
ghiªn cøu lÜnh vùc m«i tr-êng…
ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y víi c¬ chÕ më, xuÊt hÞªn
kh¸ nhiÒu khu c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, lµng nghÒ. Nh÷ng
c¬ së kinh tÕ nµy gãp phÇn kh«ng nhá ®-a nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc ®i
lªn. ®¶ng vµ nhµ n-íc ta ®· sím quan t©m ®Õn vÊn ®Ò m«i tr-êng,
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
kÞp thêi ®ua ra c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc « nhiÔm m«i tr-êng. C«ng
t¸c qu¶n lý m«i tr-êng ®· d¹t nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ nh-ng chñ yÕu
ë c¸c ®« thÞ, c¸c khu c«ng nghiÖp. ë n«ng th«n, m«i tr-êng ®Æc biÖt
lµ m«i tr-êng lµng nghÒ ch-a ®-îc quan t©m ®óng møc.
Tr-íc ®©y lµng nghÒ s¶n xuÊt víi quy m« nhá, c«ng nghÖ ®¬n
gi¶n, l-îng chÊt th¶i nhá m«i tr-êng tù nhiªn cã thÓ ®ång ho¸ ®-îc.
Nh-ng ngµy nay víi sù gia t¨ng cña s¶n xuÊt vµ tiªu thô kÌm theo
nh÷ng c«ng nghÖ phøc t¹p ®· th¶i ra m«i tr-êng mét l-îng lín chÊt
th¶i v-ît qu¸ kh¶ n¨ng ®ång ho¸ cña m«i tr-êng xung quanh, g©y «
nhiÔm m«i tr-êng, ®e do¹ ®Õn m«i tr-êng vµ søc khoÎ ng-êi d©n.
§¶m b¶o m«i tr-êng xanh s¹ch vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ viÖc
kh«ng dÔ dµng cho c¸c lµng nghÒ n«ng th«n. do quy m« s¶n xuÊt nhá
d-íi d¹ng kinh tÕ hé gia ®×nh nªn kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ¸p dông
ph-¬ng ph¸p xö lý cuèi ®-êng èng. MÆt kh¸c s¶n xuÊt l¹i ®-îc tiÕn
hµnh t¹i ngay chÝnh n¬i ë nªn ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn søc khoÎ
ng-êi d©n. cho ®Õn nay m«i tr-êng lµng nghÒ n«ng th«n ®· vµ ®ang
trë thµnh vÊn ®Ò bøc xóc, møc ®é ¶nh h-ëng ngµy cµng nghiªm träng
v× sè hé lµm nghÒ phô rÊt lín, ph¹m vi réng. V× vËy vÊn ®Ò cÊp thiÕt
lµ ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch -u tiªn ®Ó c¶i thiÖn m«i tr-êng lµng
nghÒ gãp phÇn ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng h¬n.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Tæng quan vÒ lµng nghÒ n«ng th«n ViÖt
Nam
Trong nh÷ng n¨m cña qu¸ tr×nh ®æi míi, sù ph¸t triÓn cña c¸c
lµng nghÒ còng cã nh÷ng b-íc th¨ng trÇm chung nh- nÒn kinh tÕ
quèc d©n. cã thÓ nªu mét sè nÐt næi bËt sau:
Cã nhiÒu lµng nghÒ truyÒn thèng ®-îc kh«i phôc vµ h×nh
thµnh lµng nghÒ míi. Ch¼ng h¹n ë Nam §Þnh vµ Hµ Nam lµ 123 lµng
nghÒ, Hµ T©y lµ 73 lµng nghÒ, B¾c Ninh lµ 63 lµng nghÒ,…Sù ph¸t
triÓn cña nh÷ng lµng nghÒ ®ã ®· më vµ kÐo theo nhiÒu dÞch vô kh¸c
cã liªn quan. Ch¼ng h¹n s¶n phÈm phô cña ngµnh chÕ biÕn l-¬ng
thùc thùc phÈm gãp phÇn ph¸t triÓn ch¨n nu«i gia ®×nh; c¸c ngµnh
s¶n xuÊt ngò kim vµ t¸i chÕ kh¸c t¹o viÖc lµm cho hÖ thèng mµng
l-íi thu gom nguyªn liÖu, phÕ liÖu, phÕ phÈm,… trong ®ã cã nh÷ng
ngµnh nghÒ ®· cã nh÷ng ®æi míi ®Ó v-¬n lªn c¹nh tranh víi hµng
ngo¹i víi møc ®é nhÊt ®Þnh nh- lµng nghÒ gèm sø B¸t Trµng,…Cã
lµng nghÒ phôc håi ®-îc nghÒ truyÒn thèng nh- nghÒ d¸t vµng quú ë
Kiªu KÞ
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
( Gia L©m - Hµ Néi) cã lµng nghÒ ®ang trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ
ph¸t triÓn nh- mÆt hµng thñ c«ng mü nghÖ b»ng ®¸ ë Mai L©m (
§«ng Anh - Hµ Néi ),…L¹i cã nh÷ng lµng víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t
triÓn mét c¸ch tù ph¸t nh- ë x· §«ng Héi(§«ng Anh - Hµ Néi) cã
th«n lµm bÕp lß ®un than tæ ong, th«n lµm chæi tre, th«n lµm b»ng
giÊy xi m¨ng ®ùng hµng kh«, th«n lµm b¸nh møt kÑo… §ång thêi
còng cã nh÷ng lµng nghÒ cßn tiÕp tôc gÆp khã kh¨n trong viÖc x¸c
®Þnh ph-¬ng h-íng ph¸t triÓn mÆt hµng s¶n xuÊt sao cho phï hîp víi
nhu cÇu thÞ tr-êng nh- lµng nghÒ giÊy b-ëi ( Hµ Néi), chÕ biÕn cãi,
hoÆc nh- hoÆc nh- mÆt hµng dao kÐo cña lµng rÌn §a SÜ ( Hµ §«ng)
tuy chÊt l-îng tèt nh-ng gi¸ l¹i kh«ng c¹nh tranh næi víi mÆt hµng
dao kÐo Th¸i,Trung Quèc v× thua kÐm vÒ mÆt mÉu m·, h×nh d¸ng,
nguyªn liÖu sö dông.
Nh×n chung víi nhiÒu lo¹i h×nh s¶n phÈm: Phong phó vÒ chñng lo¹i
®a d¹ng vÒ mÉu m·, ®éc ®¸o tinh s¶o, c¸c lµng nghÒ thñ c«ng ®·
mang l¹i cho nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc nãi chung vµ nÒn kinh tÕ n«ng
th«n ViÖt Nam nãi riªngmét s¾c diÖn míi, t¹o nhiÒu viÖc lµm, gãp
phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, t¨ng dÇn møc sèng cña ng-êi d©n, ®ång
thêi cung cÊp mét l-îng hµng ho¸ khæng lå cho c¶ n-íc vµ khu vùc.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Tõ nh÷ng b-íc ®æi míi trong thêi gian gÇn ®©y ®· khuyÕn
khÝch c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch xem xÐt vµ nh×n nhËn ph¸t triÓn
lµng nghÒ thñ c«ng nh- lµ mét sù lùa chän ®óng ®¾n cho qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn n«ng th«n. Tuy nhiªn sù thay ®æi quy tr×nh, më réng quy
m« s¶n xuÊt lµm cho m«i tr-êng lµng nghÒ bÞ suy tho¸i dÇn, cã nguy
c¬ bÞ huû ho¹i. ¶nh h-ëng kh«ng nhá tíi søc khoÎ cña ng-êi d©n ë
®Þa ph-¬ng.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
LÞch sö ph¸t triÓn lµng nghÒ n«ng th«n viÖt
nam
C¸c lµng nghÒ thñ c«ng ®ãng vai trß quan träng trong lÞch sö
ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ viÖt nam. V-ît lªn trªn nh÷ng nhu cÇu cña
n«ng nghiÖp, c¸c lµng nghÒ ®iÓn h×nh ®· s¶n xuÊt ra mÆt hµng thñ
c«ng víi chÊt l-îng cao vµ cã ý nghÜa rÊt lín tíi ®êi sèng v¨n ho¸,
tinh thÇn d©n sinh.
Vµo ®Çu thÕ kû 20, ng-êi ta ®· liÖt kª vïng ch©u thæ s«ng
Hång cã tíi 108 nghÒ thñ c«ng, sö dông gÇn nöa triÖu lao ®éng. Däc
theo c¸c dßng s«ng cña tØnh Hµ T©y, B¾c Ninh, tû lÖ ng-êi n«ng d©n
tham gia vµo thñ c«ng nghiÖp chiÕm 20%-30%. Mét sè chuyÓn h¼n
sang thñ c«ng nghiÖp. 1
Trong giai ®o¹n 1945- 1963 nghÒ thñ c«ng kh«ng ®-îc coi
träng trong chiÕn l-îc ph¸t triÓn ®Êt n-íc. Nhµ n-íc chØ chó träng
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
vµo nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp nÆng, do vËy ng-êi thî thñ c«ng ®-îc
khuyÕn khÝch tham gia vµo s¶n xuÊt ë c¸c hîp t¸c x·.
Vµo nh÷ng n¨m 1963- 1978 d-íi ¸p lùc cña nÒn kinh tÕ thêi
chiÕn, s¶n xuÊt thñ c«ng kh«ng kh«ng v-ît qua khái nÒn kinh tÕ bao
cÊp. Trong c¬ chÕ tËp chung, nhµ n-íc giao kÕ ho¹ch vµ thu mua s¶n
phÈm, s¶n xuÊt tËp trung ë c¸c lµng nghÒ ®· cã biÕn ®æi. Song ch-a
cã chÝnh s¸ch gi¸ c¶ hîp lý, m«i tr-êng kinh doanh ch-a phï hîp
nªn ng-êi thî thñ c«ng kh«ng sèng ®-îc b»ng nghÒ cña m×nh, thî tµi
hoa ngµy mét Ýt ®i.
Sau nhiÒu n¨m tr× trÖ, tõ cuèi nh÷ng n¨m 70, kinh tÕ ®Êt n-íc
cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ. Nhµ n-íc më réng thÞ tr-êng cho c¸c s¶n
phÈm ViÖt Nam sang §«ng ¢u ®· gióp cho lµng nghÒ thñ c«ng mü
nghÖ, s¶n xuÊt hµnh xuÊt khÈu cã c¬ héi ph¸t triÓn. Do thiÕu kinh
nghiÖm trong qu¶n lý, tr×nh ®é tæ chøc s¶n xuÊt yÕu kÐm, l¹i thªm
cÊm vËn cña Mü, trong mét thêi gian dµi nÒn kinh tÕ cña chóng ta
gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n.
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vµo cuèi nh÷ng n¨m 80 §¶ng ta chñ tr-¬ng xo¸ bá hoµn toµn
hÖ thèng bao cÊp, chuyÓn sang “nÒn kinh tÕ h¯ng ho¸ nhiÒu th¯nh
phÇn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa”. Nh÷ng n¨m ®Çu ®æi míi do
thiÕu nguån vèn ®Çu t- cho c«ng nghÖ nªn sù thay ®æi cña c¸c lµng
nghÒ diÔn ra chËm ch¹p, khã kh¨n. Trong 10 n-m trë l¹i ®©y, ®¶ng
vµ nhµ n-íc ®· quan t©m tíi tiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n,
th«ng qua c¶i c¸ch luËt ph¸p, ch-¬ng trnhf cho vay vèn, n©ng cÊp c¬
së h¹ tÇng. KÕt qu¶ lµ trong 10 n¨m ®ã tû lÖ t¨ng tr-ëng hµng n¨m
cña c¸c ngµnh tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®¹t 8% 1. NhiÒu lµng nghÒ
truyÒn thèng ®-îc kh«i phôc vµ xuÊt hiÖn thªm mét sè lµng nghÒ
míi. S¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn m¹nh.
ChiÕn l-îc ph¸t triÓn lµng nghÒ n«ng th«n ®· thu ®-îc kÕt qu¶ to
lín vµ ®ang tõng b-íc kh¼ng ®Þnh vai trß tÊt yÕu trong sù nghiÖp
ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n-íc.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña lµng nghÒ n«ng
th«n viÖt nam
®Æc ®iÓm vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ.
C«ng nghÖ s¶n xuÊt cña lµng nghÒ n«ng th«n mang tÝnh truyÒn
thèng, cã tõ l©u ®êi.C«ng cô lao ®éng chÝnh cña ng-êi thî lµ ®«i bµn
tay vµ c¸c dông cô, thiÕt bÞ ®¬n gi¶n, do vËy mµ n¨ng suÊt thÊp, quy
m« s¶n xuÊt thÊp, quy m« s¶n xuÊt nhá, tiªu hao nguyªn liÖu lín.Tõ
sau ®¹i héi toµn quèc lÇn thø VI ®-îc ®¶ng vµ nhµ n-íc ®Çu tkhuyÕn khÝch lµng nghÒ n«ng th«n ViÖt Nam ®· cã nh÷ng thay ®æi
b-íc ®Çu vÒ c«ng nghÖ th«ng qua c¶i tiÕn theo h-íng hiÖn ®¹i ho¸
c«ng nghÖ truyÒn thèng. Theo ®iÒu tra phi n«ng nghiÖp cña bé n«ng
nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n cho thÊy37% c¸c doanh nghiÖp ë
n«ng th«n ®· cã nh÷ng thay ®æi vÒ c«ng nghÖ, tõng b-íc c¬ khÝ ho¸
c¸c kh©u trong s¶n xuÊt.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c lµng nghÒ ®· ®Çu t- m¸y mãc thiÕt bÞ
vµo s¶n xuÊt nh-: lµng §a Héi, ®Çu t- h¬n 600 m¸y mãc thiÕt bÞ
c«ng nghÖ míi cho s¶n xuÊt; Phong Khª ( Yªn Phong) ®Çu t- 40 d©y
chuyÒn s¶n xuÊt giÊy hoµn chØnh c«ng suÊt tõ 150 - 750 tÊn giÊy mét
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
n¨m.. nh-ng nh×n chung tèc ®é cßn chËm, ®Þa bµn cßn ch-a ®-îc më
réng, chñng lo¹i mÉu m· ch-a phong phó ®a d¹ng. Kü thuËt c«ng
nghÖ cßn l¹c hËu phÇn lín lµ thñ c«ng; còng ®· cã n¬i mua l¹i c«ng
nghÖ cña n-íc ngoµi( Trung Quèc, §µi Loan) nh-ng hÇu hÕt ®· qua
sö dông, do vËy n¨ng suÊt chÊt, l-îng kh«ng vµ hµm l-îng c«ng
nghÖ cña s¶n phÈmkh«ng cao, søc c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng gi¶m.
mÆt kh¸c tÝnh b¶o thñ tr× trÖ vÒ kü thuËt cßn kh¸ phæ biªn trong c¸c
lµng nghÒ do thiÕu th«ng tin, thiÕu kiÕn thøc vµ nguån vèn h¹n hÑp.
Thùc tÕ hiÖn nay ë c¸c lµng nghÒ cho thÊy( ë B¾c Ninh)
- c¬ së cã gi¸ trÞ thiÕt bÞ d-íi 100 triÖu ®ång chiÕm 47%
- c¬ së cã gi¸ trÞ thiÕt bÞ tõ 100 - 500 triÖu chiÕm 32%
- c¬ së cã gi¸ trÞ thiÕt bÞ tõ 500 triÖu ®Õn 1 tû chiÕm 12%
- c¬ së cã gi¸ trÞ thiÕt bÞ trªn 1 tû chiÕm 9%
Nh÷ng thay ®æi vÒ c«ng nghÖ nµy lµ minh chøng quan träng
cho sù ph¸t triÓn n«ng th«n, c«ng nghÖ míi t¹o ra s¶n phÈm cã chÊt
l-îng tèt, s¶n l-îng cao. Tuy c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña c¸c lµng nghÒ
ë n«ng th«n vÉn cßn cã nh÷ng h¹n chÕ chñ yÕu sau:
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- Tr×nh ®é c«ng nghÖ ë n«ng th«n cßn thÊp, sù thay ®æi diÔn ra thÊp,
sù thay ®æi diªn x ra chËm ch¹p, lao ®éng gi¶n ®¬n kh«ng ®-îc ®µo
t¹o c¬ b¶n, s¶n xuÊt chñ yÕu dùa vµo kinh nghiÖm.
- ®æi míi c«ng nghÖ ch-a chó ý tíi vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr-êng vµ an
toµn lao ®éng.
- §æi míi c«ng nghÖ thùc hiÖn ch-a cã hÖ thèng c¬ b¶n, míi chØ
dõng l¹i ë ®æi míi cã träng ®iÓm vµ tËp chung vµo mét sè kh©u
chÝnh.
- ch-a cã lùc l-îng nghiªn cøu, triÓn khai, t- vÊn vÒ c«ng nghÖ cho
ng-êi d©n. kÕt cÊu h¹ tÇng phôc vô cho kü thuËt ch-a cao.
Nh×n chung tr×nh ®é kü thuËt, c«ng nghÖ vÉn cßn ë tr×nh ®é
thÊp kÐm, chñ yÕu dùa vµo lao ®éng thñ c«ng, vµo tr×nh ®é thµnh
th¹o nghÒ nghiÖp vµ tµi phèi liÖu cña ng-êi thî. ®iÒu kiÖn lao ®éng
khã kh¨n nªn ng-êi thî lµm viÖc rÊt vÊt v¶, gi¸ thµnh s¶n phÈm cao,
chÊt l-îng s¶n phÈm thÊp. Do vËy kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ
tr-êng rÊt khã kh¨n vµ h¹n chÕ.
Nh÷ng h¹n chÕ trªn ®· ¶nh h-ëng rÊt nhiÒu tíi sù ph¸t triÓn chung
cña lµng nghÒ vµ t¸c ®éng nghiªm trong ®Õn m«i tr-êng lµng nghÒ.
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®Æc ®iÓm vÒ tr×nh ®é qu¶n lý, tæ chøc s¶n xuÊt.
Hé gia ®×nh lµ mét ®¬n vÞ c¬ b¶n cña s¶n xuÊt trong c¸c lµng
nghÒ n«ng th«n, víi ngu«n nh©n lùc lµ c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh
vµ c¬ së h¹ tÇng s½n cã.
Nh÷ng nghÒ ®¬n gi¶n Ýt c«ng ®o¹n th× mét hé s¶n xuÊt sÏ ®¶m
b¶o tõ c«ng ®o¹n ®Çu cho ®Õn c«ng ®o¹n cuèi lµ cho gia s¶n phÈm.
C¸c lµng nghÒ phøc t¹p, cµng cã nhiÒu c«ng ®o¹n, chi phÝ cho c«ng
®o¹n ®ã cµng lín th× cµng dÔ ®-îc chuyªn m«n ho¸. Mçi gia ®×nh chØ
thùc hiÖn mét trong c¸c c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
ViÖc quy ho¹ch, ®Þnh h-íng ph¸t triÓn cho lnµg nghÒ cña c¸c
tØnh cßn chËm, nhÊt lµ viÖc quy ho¹ch mÆt b»ng cho s¶n xuÊt, qu¶n
lý nhµ n-íc cßn lóng tóng thiÕu chÆt chÏ. Cho ®Õn nay ë c¸c ®Þa
ph-¬ng ( th«n, x·) ®Õn huyÖn thÞ - ngµnh cßn bu«ng láng vµ ch-a
®-îc ph©n cÊp, ph©n ®Þnh râ rµng nªn ch-a ®¸p øng ®-îc nhu cÇu
ph¸t triÓn tÊt yÕu kh¸ch quan nÒn kinh tÕ cña tØnh. Do c¸c chØ tiªu vÒ
lµng nghÒ ch-a cã c¬ quan nµo qu¶n lý chÆt chÏ vµ ®Çy ®ñ, nªn ®·
g©y ra sù c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a c¸c lµng nghÒ. Tõ s¶n
xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n phÈm ®Òu do c¸ nh©n vµ c¸c hé trong lµng tù lo
liÖu. Do ®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lµng nghÒ nµo t×m ®-îc thÞ tr-êng tiªu
thô s¶n phÈm th× lµng ®ã tån t¹i ph¸t triÓn, cßn lµng nghÒ nµo kh«ng
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
tiÕp cËn ®-îc thÞ tr-êng th× r¬i vµo t×nh rr¹ng khã kh¨n, thËm chÝ ®Õn
nay vÉn kh«ng phôc håi næi
ChÝnh h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt ®¬n lÎ ë quy m« hé gia ®×nh
®· t¹o nhiÒu khã kh¨n cho chÝnh quyÒn ®Þa ph-¬ng trong qu¶n lý,
cung øng nguyªn liÖu, bao tiªu s¶n phÈm §Æc biÖt khã kh¨n h¬n c¶
lµ viÖc qu¶n lý l-îng chÊt th¶i, th¶i vµo m«i tr-êng cña mçi hé s¶n
xuÊt.
HiÖn nay cã mét sè lµng nghÒ cã ®iÒu kiÖn tæ chøc l¹i s¶n xuÊt
nh- ë §ång Kþ B¾c Ninh ®· x©y dùng ®-îc khu vùc s¶n xuÊt riªng
t¸ch h¼n ë víi khu d©n c-. nh- vËy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho
viÖc qu¶n lý, thu gom chÊt th¶i, xö lý tËp trung vµ gi¶m gi¸ thµnh xö
lý. NÕu nh- tÊt c¶ c¸c lµng nghÒ ®Òu lµm ®-îc nh- vËy th× m«i
tr-êng lµng nghÒ sÏ ®-îc c¶i thiÖn.
®Æc ®iÓm vÒ quy m« s¶n xuÊt
Quy m« s¶n xuÊt cña lµng nghÒ ViÖt Nam hiÖn nay ®Òu nhá chØ
ë møc ®é quy m« hé gia ®×nh.
Tr-íc ®©y, khi s¶n xuÊt cña c¸c hé gia ®×nh hÇu hÕt lµ thñ c«ng
nªn quy m« s¶n xuÊt nhá. Môc ®Ých cña s¶n xuÊt chØ lµ ®Ó tËn dông
søc lao ®éng lóc n«ng nhµn vµ duy tr× nghÒ truyÒn thèng. Tõ khi kinh
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
tÕ ph¸t theo c¬ chÕ më, hµng ho¸ cã thÞ tr-êng tiªu thô th× quy m«
s¶n xuÊt t¨ng lªn ®¸ng kÓ gÊp:5-10 lÇn tr-íc kia. C«ng nghÖ truyÒn
th«ng ®· tõng b-íc hiÖn ®¹i ho¸, gãp phÇn lµm t¨ng nhanh s¶n
l-îng, ®em l¹i lîi cao h¬n cho ng-êi s¶n xuÊt. Tuy nhiªn ®iÒu nµy
lµm t¨ng nhanh h¬n nguy c¬ « nhiÔm m«i tr-êng lµng nghÒ vèn ®·
rÊt phøc t¹p.
C¸c d¹ng lµng nghÒ vµ m«i tr-êng ë mét sè lµng nghÒ ®iÓn
h×nh
Lµng nghÒ s¶n xuÊt ®å thñ c«ng mü nghÖ
Lµng nghÒ s¶n xuÊt ®å thñ c«ng mü nghÖ th-êng lµ c¸c lµng nghÒ
truyÒn thèng cã tõ l©u ®êi, chuyªn s¶n xuÊt ®å gç mü nghÖ cao cÊp (
bµn, ghÕ, gi-êng, tñ, ®å trang trÝ néi thÊt…) nh÷ng lo¹i h×nh s¶n
phÈm nµy mang gi¸ trÞ thÈm mü cao vµ cã ý nghÜa lín ®èi víi ®êi
sèng tinh thÇn. Hµng mü nghÖ chØ ®Ñp vµ tinh s¶o d-íi bµn tay cña
c¸c nghÖ nh©n, nã kh«ng thÓ s¶n xuÊt ®-îc hµng lo¹t b»ng s¶n xuÊt
c«ng nghiÖp. ®iÒu ®ã cho thÊy tÇm quan träng vµ thÕ m¹nh cña lµng
nghÒ thñ c«ng mü nghÖ trong c¬ chÕ thÞ tr-êng vµ nhu cÇu cña ng-êi
tiªu dïng hiÖn nay.
Lµng nghÒ §ång Kþ lµ mét trong nh÷ng lµng nghÒ s¶n xuÊt ®å
thñ c«ng mü nghÖ thuéc x· §«ng Quang - Tõ S¬n - B¾c Ninh, nguån
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nguyªn liÖu chÝnh lµ gç, tiªu thô mçi n¨m lµ 15000 m3 gç quý nh-:
Tr¾c, Gô, P¬mu, H-¬ng…trang thiÕt bÞ rÊt ®¬n gi¶n nh- : c-a, bµo,
khoan, ®ôc, bóa, m¸y mµi, m¸y khoan…3
Søc s¶n xuÊt cña lµng nghÒ rÊt lín, thÞ tr-êng tiªu thô r«ng
kh¾p trong vµ ngoµi n-íc, ®Æc biÖt Trung Quèc.
Bªn c¹nh sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt lµ vÇn ®Ò « nhiÔm m«i tr-êng.
M«i tr-êng kh«ng khÝ cña lµng nghÒ rÊt phøc t¹p. bôi tõ c¸c kh©u
c-a gç, trµ, mµi cã kÝch th-íc nhá, mÞn cã kh¶ n¨ng ph©n t¸n réng,
kÕt hîp víi c¸c lo¹i dung m«i h÷u c¬ ®éc h¹i tõ kh©u hoµn thiÖn
vÐcni, s¬n gç ®· vµ ®ang g©y ra nh÷ng bÖnh nguy hiÓm vÒ phæi,
®-êng h« hÊp…kh«ng chØ cho nh÷ng ng-êi trùc tiÕp tham gia mµ
cßn c¶ khu vùc xung quanh.
Lµng nghÒ dÖt nhuém
N-íc ta cã c¸c lµng nghÒ dÖt nhuém truyÒn thèng nh-:lµng
nghÒ dÖt nhuém T-¬ng Giang - B¾c Ninh, Lôa Nho X¸ - Hµ Nam, t¬
t»m Väng NguyÖt - B¾c Ninh…nh÷ng lµng nghÒ nµy ®¸p øng mét
phÇn kh«ng nhá nhu cÇu cña x· héi.
Lµng nghÒ dÖt ®iÓn h×nh lµ T-¬ng Giang - Tõ S¬n - B¾c Ninh
víi s¶n xuÊt theo nhu cÇu thÞ tr-êng. S¶n l-îng hµng ngµy cña T-¬ng
Giang:
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
V¶i th«: 3690m/ngµy
Kh¨n c¸c lo¹i: 12,92 t¹/ ngµy
V¶i g¹c y tÕ: 5730m/ ngµy 3
Nguyªn liÖu s¶n xuÊt lµ sîi tæng hîp polyeste, sîi pha PE/Co,
sîi b«ng Coton
M«i tr-êng lµng nghÒ dÖt nhuém nh×n chung ®Òu « bÞ nhiÔm
nÆng. Ë lµng nghÒ T-¬ng Giang m«i tr-êng kh«ng khÝ cã nguy c¬ «
nhiÔm nhÊt, c¸c chÊt th¶i chñ yÕu lµ bôi b«ng nhá to chñ yÕu trong
khu vùc dÖt, h¬i ho¸ chÊt t¹i c¸c khu vùc tÈy, nhuém vµ khÝ than tõ
lß ®èt lµm ¶nh h-ëng ®Õn ng-êi lao ®éng nh-: g©y ra mÖt mái, suy
nh-îc c¬ thÓ, g©y bÖnh vÒ ®-êng h« hÊp…C«ng nghÖ dÖt nhuém sö
dông nhiÒu ho¸ chÊt trong qu¸ tr×nh tÈy, nhuém, lµm bãng nªn n-íc
th¶i cã COD, BOD, ®é kiÒm, ®é mµu cao, chøa nhiÒu chÊt h÷u c¬
®éc h¹i…
- COD = 148 - 357mg/l v-ît TCVN( 5945-1995) : 1,79- 3,6 lÇn
- BOD = 92,5 - 190mg/l v-ît TCVN( 5945-1995) : 1,8-3,5 lÇn
c¸c chØ tiªu kh¸c nh- ®é kiÒm cao: PH = 6,78 - 8,5, ®é mµu lín3
n-íc th¶i trùc tiÕp vµo nguån tiÕp nhËn lµm ¶nh h-ëng ®Õn m«i
tr-êng n-íc mÆt, n-íc ngÇm vµ tíi søc khoÎ ng-êi d©n.
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
m«i tr-êng ®Êt Ýt bÞ « nhiÔm, « nhiÔm tiÕng ån v-ît qu¸ TCCP 5,7 10,2 dB lµm cho ng-êi d©n dÔ bÞ bÖnh ®iÕc nghÒ nghiÖp.
côm lµng nghÒ t¸i chÕ chÊt th¶i
* c¸c lµng nghÒ giÊy t¸i sinh
t¸i chÕ giÊy lµ mét trong nh÷ng nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®-îc ph¸t
triÓn víi quy m« lín, tèc ®é cao ®Æc biÖt trªn ®Þa bµn tØnh B¾c Ninh.
Lµng giÊy Phong Khª vµ Phó L©m lµ hai lµng nghÒ tiªu biÓu cho lo¹i
h×nh s¶n xuÊt nµy.c¶ hai ®Òu cã nguån gèc tõ lµng nghÒ giÊy truyÒn
thèng D-¬ng æ Phong Khª, chuyªn s¶n xuÊt giÊy dã. Nguyªn liÖu
cña lµng nghÒ lµ giÊy b×a, giÊy viÕt th¶i thu gom tõ kh¾p n¬i.c«ng
nghÖ t¸i chÕ giÊy t-¬ng ®èi æn ®Þnh. ThiÕt bÞ ®· ®-îc c¬ giíi ho¸,
nhiÒu m¸y mãc ®· thay cho lao ®éng thñ c«ng. Quy m« s¶n xuÊt më
réng ra khái ph¹m vi gia ®×nh. ViÖc t¸i sö dông nguyªn liÖu giÊy th¶i
kh«ng chØ lµm gi¶m chi phÝ cho xö lý r¸c mµ cßn tiÕt kiÖm ho¸ chÊt,
n¨ng l-îng, tiÕt kiÖm ®-îc ngo¹i tÖ nhËp khÈu bét ®Æc biÖt lµ gi¶m
®-îc nguyªn liÖu chÆt ph¸ rõng.
Tuy nhiªn bªn c¹nh sù ph¸t triÓn s¶n xó©t, chÊt l-îng m«i
tr-êng c¸c lµng nghÒ t¸i chÕ giÊy cµng trë nªn phøc t¹p. do trang
thiÕt bÞ tù l¾p ®· cò kh«ng ®ång bé nªn hiÖu suÊt kh«ng cao, bét giÊy
trong qu¸ xeo theo n-íc th¶i ra nhiÒu, t¹o thµnh líp dµy næi lªn trªn
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
mÆt n-íc. C¸c lo¹i bao b× th¶i, nil«ng… ®-îc ®æ vµo c¸c ao hå, bê
s«ng, g©y « nhiÔm nguån n-íc mÆt, « nhiÔm ®Êt, ¶nh h-ëng tíi c¸c
®éng vËt thuû sinh vµ g©y mÊt mü quan.
N-íc th¶i tõ kh©u ng©m kiÒm, tÈy giÊycã chøa c¸c ho¸ chÊt (
nh- xót, n-íc giaven, chÊt tÈy quang ho¹t …) kh«ng xö lý tr-íc khi
®-a vµo s«ng Ngò HuyÖn Khuª nªn ®· lµm « nhiÔm n-íc s«ng, lµm
cho c¸ vµ ®éng vËt thuû sinh kh«ng ph¸t triÓn ®-îc ®ång thêi ¶nh
h-ëng trùc tiÕp tíi søc khoÎ ng-êi d©n sèng däc hai bªn bê s«ng.
Lµng nghÒ t¸i chÕ nhùa
Minh Khai - Nh- Quúnh - Mü V¨n - H-ng Yªn lµ lµng nghÒ t¸i chÕ
nhùa ®iÓn h×nh víi 80% sè hé tham gia s¶n xuÊt, ®©y lµ lµng nghÒ
míi ®-îc h×nh thµnh tõ n¨m 1978.
Nguyªn liÖu chÝnh cña c«ng nghÖ t¸i chÕ nhùa lµ c¸c ®å nhùa
háng ®-îc thu gom tõ c¸c nguån c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, sinh
ho¹t ë nhiÒu n¬i ®-a vÒ lµng, ph©n lo¹i råi míi ®-a vµo s¶n xuÊt.
S¶n phÈm cña lµng nghÒ rÊt phong phó vµ ®a d¹ng nh- c¸c lo¹i tói
nil«ng, chËu nhùa, ®å dïng sinh ho¹t… tõ khi cã nghÒ t¸i chÕ nhùa
phÕ liÖu, cuéc sèng cña ng-êi d©n cã nhiÒu ®æi míi, c¬ së h¹ tÇng
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
cña lµng nghÒ ®-îc n©ng cÊp. Tuy nhiªn cïng víi sù ph¸t triÓn cña
s¶n xuÊt th× chÊt l-îng m«i tr-êng còng bÞ xuèng cÊp nghiªm träng.
®Æc tr-ng « nhiÔm cña lµng nghÒ chñ yÕu lµ m«i tr-êng kh«ng khÝ:
- bôi trong kh«ng khÝ 0,24 - 1,22 mg/m3 v-ît TCCP 1 - 4 lÇn, chñ
yÕu lµ bôi nhùa cã ch-a c¸c hîp chÊt h÷u c¬, khãi. ®Æc biÖt t¹i c¸c
sµng ph©n lo¹i h¹t nhùa hµm l-îng bôi cao ( 2.36 mg/m3 ).
- nång ®é CO vµ CN- ®-îc ph¸t hiÖn ra v-ît TCCP 1- 3 lÇn ( CO:
13,35 - 25,36 mg/m3) 1
c¸c chÊt khÝ sinh ra do ®èt than lín: CO, CO2, SO2, NOx…
Mïi h«i do chÊt th¶i phÕ liÖu ph©n lo¹i, h¬i h÷u c¬ trong c«ng ®o¹n
bïn Ðp.
C¸c nguån g©y « nhiÔm trªn lµm ¶nh h-ëng nghiªm träng ®Õn m«i
tr-êng kh«ng khÝ. G©y ra c¸c bÖnh nguy hiÓm vÒ phæi, ®-êng h« hÊp,
¶nh h-ëng ®Õn hÖ thÇn kinh cña con ng-êi.
N-íc th¶i lµm s¹ch phÕ liÖu cã chøa hµm l-îng chÊt « nhiÔm kh¸
cao, vµ do ch-a cã ph-¬ng ph¸p giÆt röa hîp lý nªn dïng n-íc rÊt
l·ng phÝ, ®©y lµ nguån g©y « nhiÔm cho m«i tr-êng ë Minh Khai.
Ngoµi ra t¸i chÕ nhùa cßn g©y « nhiÔm nhiÖt vµ tiÕng ån tõ c¸c c«ng
®o¹n: t¹o h¹t, ®ïn, Ðp vµ xay nghiÒn.
20