Môc lôc
Trang
Lêi nãi ®Çu
Ch¬ng I: Hµng kh«ng víi sù ph¸t triÓn th¬ng m¹i trªn thÕ giíi
1
I. T×nh h×nh nÒn th¬ng m¹i thÕ giíi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y
1
1. T×nh h×nh kinh tÕ thÕ giíi
1
2. Th¬ng m¹i thÕ giíi nh÷ng n¨m võa qua
3
II. Tæng quan vÒ thÞ trêng hµng kh«ng thÕ giíi
5
1. T×nh h×nh vËn t¶i hµng kh«ng thÕ giíi
5
2. T×nh h×nh ph¸t triÓn ®éi bay trªn thÕ giíi
9
3. Nhu cÇu chuyªn chë b»ng ®êng hµng kh«ng trªn thÕ giíi
11
III. ¶nh hëng qua l¹i gi÷a hµng kh«ng vµ sù ph¸t triÓn cña th¬ng
m¹i thÕ giíi
1. Sù ph¸t triÓn cña th¬ng m¹i ®em ®Õn nh÷ng tiÒm n¨ng thÞ trêng hµng
kh«ng
2. T×nh h×nh kinh tÕ nãi chung vµ th¬ng m¹i nãi riªng ¶nh hëng tiªu
cùc ®Õn ngµnh vËn t¶i hµng kh«ng
3. Ph¸t triÓn bu«n b¸n th«ng qua vËn t¶i hµng kh«ng
Ch¬ng II: Hµng kh«ng víi sù ph¸t triÓn th¬ng m¹i
t¹i ViÖt Nam
14
14
16
21
23
I. Th¬ng m¹i ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y
23
1. Vµi nÐt vÒ sù ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam
23
2. Th¬ng m¹i thËp kû 90
31
3. Dù b¸o nhu cÇu vËn chuyÓn hµng kh«ng ViÖt Nam
33
II. VËn t¶i hµng kh«ng tríc yªu cÇu cña ph¸t triÓn th¬ng m¹i
36
1. Vai trß cña hµng kh«ng ®èi víi sù ph¸t triÓn th¬ng m¹i ë ViÖt Nam
36
2. M¹ng ®êng bay
42
3. C¸c lo¹i hµng chuyªn chë b»ng ®êng hµng kh«ng
45
4. Khèi lîng hµnh kh¸ch, hµng ho¸ vËn chuyÓn trong nh÷ng n¨m gÇn
46
1
®©y
5. §Þnh híng ph¸t triÓn vËn chuyÓn hµng hãa b»ng ®êng hµng kh«ng
50
III. Sù t¸c ®éng cña ph¸t triÓn th¬ng m¹i ®Õn vËn t¶i hµng kh«ng
53
1. Sù t¸c ®éng cña chiÕn lîc xuÊt khÈu ®Õn n¨m 2010 ®Õn vËn chuyÓn
hµng ho¸ b»ng ®êng hµng kh«ng
53
2. Qu¸ tr×nh héi nhËp th¬ng m¹i vµ héi nhËp cña hµng kh«ng ViÖt Nam
56
IV. Ph¸t triÓn th¬ng m¹i th«ng qua ®êng hµng kh«ng
60
1. NhiÖm vô chiÕn lîc cña hµng kh«ng ViÖt Nam
60
2. §Þnh híng ph¸t triÓn vËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu b»ng ®êng hµng kh«ng
Ch¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn bu«n b¸n th«ng qua
®êng hµng kh«ng ViÖt Nam
I. Nh÷ng tån t¹i cña chuyªn chë hµng ho¸ b»ng ®êng hµng kh«ng
ViÖt Nam
62
64
64
1. Thùc tr¹ng chÊt lîng dÞch vô vËn chuyÓn
64
2. N¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng kh«ng ViÖt Nam
68
II. Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ cña hµng kh«ng ViÖt Nam
74
1. §Èy m¹nh ph¸t triÓn ®éi bay
74
2. §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý
76
3. C¸c chÝnh s¸ch Marketing
77
4. T¨ng cêng liªn doanh, liªn kÕt víi c¸c h·ng hµng kh«ng trªn thÕ giíi
82
III. Mét sè gi¶i ph¸p më réng vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng ®êng
hµng kh«ng
1. Më réng vËn chuyÓn hµng ho¸ trong níc b»ng ®êng hµng kh«ng
2. Më réng vËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu b»ng ®êng hµng
kh«ng
KÕt luËn
Tµi liÖu tham kh¶o
lêi nãi ®Çu
2
84
84
91
VËn t¶i hµng kh«ng lµ mét trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ mòi nhän ®¹i
diÖn cho ph¬ng thøc vËn t¶i tiªn tiÕn vµ hiÖn ®¹i, ngµy cµng ®ãng vai trß to
lín vµ cã ¶nh hëng quan träng trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ – v¨n
ho¸ - x· héi, an ninh vµ quèc phßng cña ®Êt níc.
Ra ®êi n¨m 1956, ngµnh hµng kh«ng ViÖt Nam ®· cã nh÷ng bíc
chuyÓn biÕn kh«ng ngõng, ®¸p øng ®îc nhu cÇu vËn chuyÓn, phôc vô c«ng
cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, gãp phÇn ®a níc ta héi nhËp
víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. MÆt kh¸c nh÷ng thµnh tùu ph¸t triÓn kinh tÕ – x·
héi do chÝnh s¸ch ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ Níc còng ®· t¹o ®iÒu kiÖn
thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn ngµnh hµng kh«ng ViÖt Nam. Cïng víi trµo lu
®æi míi cña ®Êt níc, ngµnh hµng kh«ng ViÖt Nam còng ®· chuyÓn m×nh tõ
mét ngµnh kinh tÕ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung vµ bao cÊp
víi ®éi m¸y bay l¹c hËu chñ yÕu lµ do Liªn X« (cò) chÕ t¹o, c¸c s©n bay ® îc x©y dùng tõ nhiÒu n¨m tríc, c¸c trang thiÕt bÞ qu¶n lý bay nghÌo nµn,
ch¾p v¸, ngµy nay hµng kh«ng ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng bíc tiÕn ®¸ng kÓ
víi ®éi m¸y bay ngµy cµng ®îc hiÖn ®¹i ho¸, víi c¬ së h¹ tÇng kh«ng ngõng
®îc n©ng cÊp vµ hoµn thiÖn, m« h×nh tæ chøc vµ qu¶n lý ®îc hîp lý ho¸,
m¹ng ®êng bay néi ®Þa còng nh quèc tÕ ®îc më réng. Tæng c«ng ty hµng
kh«ng ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tÝch
®¸ng kÓ, khèi lîng vËn chuyÓn t¨ng lªn theo tõng n¨m kh«ng chØ ë vËn
chuyÓn hµnh kh¸ch mµ c¶ trong vËn chuyÓn hµng ho¸.
Tuy nhiªn trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ khu vùc nãi riªng vµ nÒn kinh
tÕ thÕ giíi nãi chung ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n, hµng kh«ng ViÖt Nam còng
kh«ng tr¸nh khái nh÷ng bíc th¨ng trÇm. MÆt kh¸c, trong t×nh h×nh c¹nh
tranh trªn thÞ trêng hµng kh«ng thÕ giíi ngµy cµng gay g¾t, c¬ së vËt chÊt
còng nh c«ng nghÖ vµ kü thuËt cña hµng kh«ng ViÖt Nam mÆc dï ®· cã
nhiÒu nç lùc c¶i tiÕn song vÉn cßn chËm h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c níc trong
khu vùc khiÕn cho kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng kh«ng ViÖt Nam cßn thÊp.
Víi vai trß lµ mét chiÕc cÇu nèi liÒn ViÖt Nam víi c¸c níc trªn thÕ
giíi còng nh gi÷a c¸c vïng trong c¶ níc ®ång thêi lµ mét ngµnh kinh tÕ
mang l¹i mét nguån thu ®¸ng kÓ cho ®Êt níc, ngµnh hµng kh«ng ViÖt Nam
cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu h¬n n÷a ®Ó t¬ng xøng víi yªu cÇu ph¸t
triÓn cña nÒn th¬ng m¹i ®Êt níc.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng thùc tÕ trªn t¸c gi¶ chän ®Ò tµi : “ VËn t¶i hµng
kh«ng vµ sù ph¸t triÓn cña th¬ng m¹i ViÖt Nam” lµm ®Ò tµi kho¸ luËn tèt
nghiÖp víi mong muèn ®¸nh gi¸ ®óng møc nh÷ng ®ãng gãp cña ngµnh
hµng kh«ng trong nÒn th¬ng m¹i ViÖt Nam, ®ång thêi t¸c gi¶ còng m¹nh
3
d¹n ®a ra mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn bu«n b¸n trong níc còng nh bu«n b¸n
quèc tÕ qua ®êng hµng kh«ng víi hy väng vËn t¶i hµng kh«ng ViÖt Nam sÏ
®¹t ®îc mét søc vãc míi phôc vô ®¾c lùc cho sù ph¸t triÓn cña nÒn th¬ng
m¹i ViÖt Nam.
Ngoµi lêi nãi ®Çu vµ kÕt luËn, kho¸ luËn gåm 3 ch¬ng:
Ch¬ng I: hµng kh«ng víi sù ph¸t triÓn th¬ng m¹i trªn thÕ
giíi
Ch¬ng II: hµng kh«ng víi sù ph¸t triÓn th¬ng m¹i t¹i viÖt nam
Ch¬ng III: mét sè gi¶i ph¸p më réng vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng
®êng hµng kh«ng
Trong qu¸ tr×nh viÕt kho¸ luËn, t¸c gi¶ nhËn ®îc sù híng dÉn, chØ
b¶o tËn t×nh cña c¸c thÇy c« gi¸o, ®Æc biÖt lµ gi¸o viªn híng dÉn TiÕn sü Vò
SÜ TuÊn, sù gióp ®ì cña c¸c c¸n bé ViÖn Khoa häc hµng kh«ng, sù ®éng
viªn cña gia ®×nh vµ b¹n bÌ. Nh©n dÞp nµy, t¸c gi¶ xin bµy tá lßng biÕt ¬n
s©u s¾c tíi c¸c thÇy c« gi¸o vµ nh÷ng ngêi ®· gióp ®ì t¸c gi¶ hoµn thµnh
kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy.
4
ch¬ng I: HµNG KH¤NG VíI Sù PH¸T TRIÓN
TH¦¥NG M¹I TR£N THÕ GIíI
I. T×nh h×nh nÒn th¬ng m¹i thÕ giíi trong nh÷ng
n¨m gÇn ®©y
1. T×nh h×nh kinh tÕ thÕ giíi
Trong b¸o c¸o ®¸nh gi¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi n¨m 2000, Tæ chøc hîp
t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ (OECD) cho r»ng mÆc dï gi¸ dÇu má trªn thÕ giíi
®· t¨ng 60% so víi n¨m 1999 nhng ¶nh hëng cña viÖc gi¸ dÇu t¨ng cao
kh«ng ®¸ng kÓ so víi cuéc khñng ho¶ng dÇu má trong thËp kû 70 vµ c¸c thÞ
trêng tµi chÝnh kh¸ yªn ¾ng. Theo OECD, kinh tÕ thÕ giíi n¨m 2000 ®¹t tèc
®é t¨ng trëng lµ 4,1% cao h¬n 0,6% so víi møc 3,5% dù ®o¸n håi ®Çu n¨m
vµ lín h¬n 1,1% so víi møc 3% cña n¨m 1999. Uû ban kinh tÕ – x· héi
cña Liªn hîp quèc ®a ra ®¸nh gi¸ tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ thÕ giíi lµ 4,3%.
C¸c chuyªn gia cña “Business Week” ®¸nh gi¸ lµ 4,5% cao h¬n 1,5 % so
víi n¨m 1999. Cßn quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) vµ ng©n hµng thÕ giíi (WB) ®a ra ®¸nh gi¸ l¹c quan r»ng tèc ®é t¨ng trëng cña kinh tÕ toµn cÇu lµ 4,7%
t¨ng 0,5% so víi dù b¸o håi th¸ng 4 n¨m 2000. ChØ duy nhÊt t¹p chÝ EIU
(the Economic Intelligentce Unit) ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi
chËm l¹i, chØ lµ 2,8% thÊp h¬n 0,2%so víi møc 3% n¨m 1999.
Tuy cã nhiÒu ®¸nh gi¸ kh¸c nhau vÒ tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ thÕ giíi
song vÒ c¬ b¶n phÇn lín c¸c c¬ quan nghiªn cøu kinh tÕ trªn toµn thÕ giíi
®Òu thèng nhÊt nhËn ®Þnh chung lµ n¨m 2000, kinh tÕ thÕ giíi t¨ng trëng
nhanh vµ ®¹t møc t¨ng cao nhÊt trong h¬n mét thËp kû qua. Ho¹t ®éng th¬ng m¹i, ®Çu t ®îc t¨ng cêng m¹nh mÏ ®· gióp cho sù phôc håi ph¸t triÓn
kinh tÕ ë phÇn lín c¸c quèc gia, khu vùc trªn thÕ giíi ®Æc biÖt lµ kinh tÕ
Mü, ch©u ¢u vµ ch©u ¸. IMF vµ WB cho r»ng “kinh tÕ thÕ giíi ®¹t ®îc møc
t¨ng trëng cao nhÊt trong h¬n mét thËp kû qua lµ nhê sù t¨ng trëng m¹nh
cña kinh tÕ Mü, ch©u ¢u vµ sù tiÕp tôc phôc håi cña c¸c nÒn kinh tÕ Ch©u
¸. Theo ®¸nh gi¸ cña IMF, WB vµ c¸c c¬ quan nghiªn cøu kinh tÕ trªn thÕ
giíi sù phôc håi cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n, sù khëi s¾c cña kinh tÕ EU vµ
t¨ng trëng kû lôc ë Mü gãp phÇn t¹o ra sù t¨ng trëng trªn mét ph¹m vi lín
cña thÕ giíi, lµm cho bøc tranh kinh tÕ thÕ giíi s¸ng sña h¬n trong thËp kû
qua. Ngµnh hµng kh«ng chÞu ¶nh hëng trùc tiÕp cña t×nh h×nh kinh tÕ nµy.
Kinh tÕ ph¸t triÓn t¹o nªn nh÷ng nhu cÇu lín cho ngµnh hµng kh«ng.
5
Kh«ng chØ lîng kh¸ch du lÞch quèc tÕ t¨ng nhanh do thu nhËp t¨ng mµ c¶ lîng hµng ho¸ chuyªn chë b»ng ®êng hµng kh«ng còng t¨ng do kinh tÕ ph¸t
triÓn kÐo theo sù gia t¨ng c¸c hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu vµ cïng víi nã lµ
c¸c hîp ®ång chuyªn chë. Ngµy nay khi ®êi sèng ®îc n©ng cao cïng víi sù
ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ toµn cÇu th× ngêi tiªu dïng kh«ng chØ ®ßi hái
hµng ho¸ cã chÊt lîng cao, gi¸ rÎ mµ cßn ®ßi hái hµng ho¸ kÞp thêi, ®óng
mïa vô do ®ã hµng kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn nghiÖp vô chuyªn chë
hµng ho¸. NÕu vµo kho¶ng n¨m 1997 khi khñng ho¶ng kinh tÕ x¶y ra ë
Ch©u ¸ khiÕn c¸c c«ng ty hµng kh«ng ®Òu l©m vµo t×nh tr¹ng lç vèn thËm
chÝ nhiªï h·ng ®· ph¶i tuyªn bè ph¸ s¶n th× trong n¨m 2000 cïng víi sù
phôc håi kinh tÕ hµng kh«ng l¹i ®¹t tèc ®é t¨ng trëng cao. §iÒu ®ã cho thÊy
¶nh hëng rÊt lín cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ víi sù ph¸t triÓn cña hµng kh«ng.
Theo nh÷ng dù b¸o chÝnh thøc trong n¨m 2001 – 2002 tèc ®é t¨ng
trëng cña kinh tÕ thÕ giíi sÏ chËm l¹i chót Ýt ®¹t 4,2% so víi møc 4,7% n¨m
2000. IMF lu ý r»ng c¸c nguy c¬ vÉn ®ang tiÒm Èn trong nÒn kinh tÕ thÕ
giíi. Thø nhÊt lµ sù mÊt c©n b»ng trong tµi kho¶n v·ng lai cña Mü, lªn tíi
400 tû USD. Thø hai lµ t×nh h×nh b¹o lùc ngµy cµng gia t¨ng ë Trung §«ng
lµm cho gi¸ dÇu má t¨ng dÉn ®Õn c¸c thÞ trêng chøng kho¸n bÞ gi¶m sót khi
nçi ¸m ¶nh vÒ t×nh tr¹ng l¹m ph¸t míi trªn toµn cÇu khiÕn c¸c nhµ ®Çu t lo
ng¹i. Thø ba lµ vÊn ®Ò nî cña c¸c níc nghÌo, mét ®Ò tµi cã tÝnh thêi sù cña
nhiÒu héi nghÞ quèc tÕ. Thø t lµ t¸c ®éng cña hiÖu øng nhµ kÝnh. Nh÷ng
nguy c¬ nµy còng khiÕn c¸c h·ng hµng kh«ng ph¶i xem xÐt l¹i ho¹t ®éng
kinh doanh cña m×nh còng nh dù tÝnh ®Çu t trong t¬ng lai.
2. Th¬ng m¹i thÕ giíi trong nh÷ng n¨m võa qua
Tèc ®é bu«n b¸n t¨ng h¬n hai lÇn. Ho¹t ®éng th¬ng m¹i toµn cÇu
khëi s¾c víi tèc ®é t¨ng trëng ®¹t 10% cao h¬n 2 lÇn so víi møc 4,3% n¨m
1999 vµ h¬n 2,5 lÇn so víi møc 3,8% n¨m 1998. Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi
(WTO) ®¸nh gi¸ “s¶n xuÊt quèc tÕ më réng m¹nh mÏ lµ do c¸c liªn kÕt kinh
tÕ ®îc t¨ng cêng h¬n bao giê hÕt, tõ B¾c Mü cho ®Õn Ch©u ¢u, Ch©u Phi vµ
Trung ¸. ChÝnh nhu cÇu ë B¾c Mü vµ Ch©u ¸ ®· gióp th¬ng m¹i hµng ho¸
thÕ giíi t¨ng m¹nh”.
Trong khi ®ã dßng vèn ®Çu t níc ngoµi trªn thÕ giíi t¨ng lªn møc kû
lôc do xu híng s¸p nhËp c¸c c«ng ty lín nhÊt thµnh c¸c c«ng ty khæng lå
tiÕp tôc diÔn ra m¹nh mÏ. ThÞ trêng tµi chÝnh tiÒn tÖ thÕ giíi n¨m 2000 ®îc
®Æc trng bëi mét lo¹t c¸c sù kiÖn ph¶n ¸nh nh÷ng nguy c¬ g©y bÊt æn ®Þnh
6
vµ tÝnh hay biÕn ®éng vèn cã cña lÜnh vùc nµy (gi¸ dÇu má leo thang, nguy
c¬ bïng næ l¹m ph¸t ë nhiÒu níc, ®ång Euro tôt dèc, ®ång Yªn dao ®éng
thÊt thêng, c¸c cæ phiÕu c«ng nghÖ cao gi¶m gi¸) còng nh nh÷ng chÝnh s¸ch
ph¶n øng cña c¸c chÝnh phñ trªn thÕ giíi nh»m duy tr× sù æn ®Þnh vµ t¨ng trëng bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi.
Giao lu bu«n b¸n ®· vît qua biªn giíi gi÷a c¸c quèc gia. Ngµy nay
ngo¹i th¬ng ®· trë thµnh mét ngµnh kh«ng thÓ thiÕu ®îc kh«ng chØ ®èi víi
c¸c níc ®ang ph¸t triÓn mµ ngay c¶ ®èi víi nh÷ng níc cã nÒn kinh tÕ khæng
lå. Th¬ng m¹i thÕ giíi ph¸t triÓn nhén nhÞp t¨ng ®Òu qua c¸c n¨m vµ trë
thµnh chØ tiªu ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ph¸t triÓn cña c¸c níc. HÇu hÕt c¸c níc
trªn thÕ giíi ®Òu nç lùc trong viÖc ph¸t triÓn bu«n b¸n víi c¸c níc trong khu
vùc còng nh víi c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi vµ viÖc tham gia tæ chøc th¬ng
m¹i thÕ giíi trë thµnh môc tiªu cña nhiÒu níc. ChÝnh trµo lu nµy ®· t¹o ra
c¸c nhu cÇu lín cho hµng kh«ng.
XuÊt nhËp khÈu cña mét sè níc trªn thÕ giíi
§¬n vÞ: TriÖu ®« la Mü
1995
1996
1997
1998
1999
ThÕ giíi
Mü
NhËt B¶n
Trung Quèc
Nga
Singapore
Hång k«ng
(®Æc khu hµnh chÝnh
Trung Quèc)
XuÊt khÈu
NhËp khÈu
C¸n c©n th¬ng m¹i
XuÊt khÈu
NhËp khÈu
C¸n c©n th¬ng m¹i
XuÊt khÈu
NhËp khÈu
C¸n c©n th¬ng m¹i
XuÊt khÈu
NhËp khÈu
C¸n c©n th¬ng m¹i
XuÊt khÈu
NhËp khÈu
C¸n c©n th¬ng m¹i
XuÊt khÈu
NhËp khÈu
C¸n c©n th¬ng m¹i
XuÊt khÈu
NhËp khÈu
C¸n c©n th¬ng m¹i
5103600
5163800
-60200
584743
770852
-186109
443116
335882
107234
148797
129113
19684
81096
60945
20151
118268
124507
-6239
173750
192751
-19001
5320000
5413700
-93700
625073
822025
-196952
410901
349152
61749
151197
138944
12253
88599
68828
19771
125614
131338
-6324
180750
198550
-17800
5504900
5597700
-92800
688697
899020
-210323
420957
338754
82203
182877
142189
40688
88288
73660
14628
124985
132437
-7452
188059
208614
-20555
5418100
5522400
-104300
682138
844353
-262215
387927
280484
107443
183589
140305
43284
74888
60476
14412
109895
104719
5176
174002
184518
-10516
5587800
5739800
-152000
702098
1059435
-357337
419367
311262
108105
195150
165788
29362
74663
40429
34234
114689
111060
3629
173885
179520
-5635
Nguån: Niªn gi¸m Thèng kª cña Quü tiÒn tÖ Quèc tÕ th¸ng 3 n¨m 2001
Nh vËy t×nh h×nh bu«n b¸n gi÷a c¸c níc trong giai ®o¹n 1995 –
1999 Ýt biÕn ®éng, t¨ng nhÑ qua c¸c n¨m. §Õn n¨m 2000 th¬ng m¹i thÕ giíi
®¹t tèc ®é t¨ng trëng cao t¨ng 10% cao gÊp 2 lÇn so víi n¨m 1999 vµ lµ
møc t¨ng cao nhÊt trong 10 n¨m qua. Cïng víi tèc ®é t¨ng cña th¬ng m¹i
7
thÕ giíi hµng kh«ng còng ®¹t tèc ®é t¨ng ®¸ng kÓ ®¹t møc 9,4% n¨m 2000
trong ®ã riªng vËn chuyÓn hµng ho¸ ®¹t 8,3% t¨ng 1,7% so víi 6,6% n¨m
tríc. §iÒu nµy cho thÊy r»ng th¬ng m¹i ®· ®em ®Õn cho hµng kh«ng nh÷ng
tiÒm n¨ng ph¸t triÓn lín. MÆt kh¸c còng ph¶i thÊy r»ng vËn t¶i hµng kh«ng
còng ®· t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn nhanh chãng c¸c hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu
víi u thÕ vÒ tèc ®é vµ tÝnh an toµn, ®ãng gãp kh«ng nhá vµo tèc ®é ph¸t
triÓn cña th¬ng m¹i thÕ giíi nh÷ng n¨m gÇn ®©y.
II. Tæng quan vÒ thÞ trêng hµng kh«ng thÕ giíi
1. T×nh h×nh vËn t¶i hµng kh«ng thÕ giíi
Hµng kh«ng d©n dông quèc tÕ tr¶i qua gÇn 80 n¨m ph¸t triÓn cña lÞch
sö hiÖn ®¹i, ®ang ë thêi kú ph¸t triÓn rùc rì vµ trë thµnh mét céng ®ång
v÷ng m¹nh mµ c¸c quèc gia lÇn lît tham gia ®Ó hßa nhËp vµ thóc ®Èy sù
ph¸t triÓn cña chÝnh m×nh vµ cña céng ®ång. HiÖp héi c¸c h·ng hµng kh«ng
Ch©u ¢u ®· th«ng b¸o r»ng c¸c h·ng hµng kh«ng Ch©u ¢u t¨ng 12%, c¸c
h·ng hµng kh«ng Mü t¨ng 6%, Ch©u ¸ vµ Trung §«ng t¨ng 12,6% lîi
nhuËn hµng n¨m. Nh÷ng n¨m võa qua tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n cña sè lîng hµnh kh¸ch trªn thÕ giíi lµ 5,8%/ n¨m vµ theo dù tÝnh sÏ gi¶m xuèng
cßn 4,9% trong giai ®o¹n 2000 – 2014. Trong khi ®ã vËn t¶i hµng ho¸
b»ng ®êng hµng kh«ng còng t¨ng lªn. Theo ®¸nh gi¸ vÒ dµi h¹n th× chØ sè lîng vËn t¶i hµng ho¸ thùc hiÖn t¨ng 6,6%/ n¨m.
Cïng víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh hµng kh«ng d©n dông trªn toµn thÕ
giíi hµng kh«ng khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng lµ n¬i cã tèc ®é ph¸t
triÓn cao nhÊt vµ ngµy cµng trë nªn mét thÞ trêng hµng kh«ng quan träng
thu hót sù chó ý nhiÒu nhÊt. C¸c ngµnh kinh tÕ ph¸t triÓn lµm cho giao lu
bu«n b¸n trong khu vùc vµ víi c¸c khu vùc kh¸c ngµy cµng gia t¨ng kÐo
theo ngµnh dÞch vô vµ du lÞch còng ph¸t triÓn. Sè lîng kh¸ch du lÞch còng
nh hµng ho¸ chuyªn chë tíi khu vùc nµy vµ tõ khu vùc nµy ®Õn c¸c níc trªn
thÕ giíi ngµy cµng t¨ng m¹nh. §©y lµ ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi cho sù ph¸t
triÓn cña ngµnh vËn t¶i hµng kh«ng trong khu vùc nµy. Dù b¸o thÞ phÇn cña
khu vùc nh sau:
Khu vùc
2000
2010
Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng
39,2%
51,1%
PhÇn cßn l¹i cña thÕ giíi
60,8%
48,9%
Nguån: T¹p chÝ hµng kh«ng thÕ giíi th¸ng 6/1998
Dù b¸o nµy kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ ngµy cµng t¨ng cña hµng kh«ng khu
vùc. Tuy nhiªn ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu nµy hµng kh«ng Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D8
¬ng còng cÇn ph¶i cã nç lùc ®¸ng kÓ. Sù tôt gi¸ cña c¸c ®ång tiÒn Ch©u ¸ lµ
mét nh©n tè ¶nh hëng lín ®èi víi c¸c h·ng hµng kh«ng do 80% chi phÝ cña
c¸c h·ng lµ thanh to¸n b»ng ®ång ®« la Mü. Mét sè h·ng ®· cè g¾ng
chuyÓn m¸y bay sang khai th¸c t¹i c¸c tuyÕn thu nhËp b»ng ®« la Mü nhng
do sù gi¶m gi¸ vÐ b¸n nªn lîi nhuËn gi¶m. N¹n nh©n ®Çu tiªn cña cuéc
khñng ho¶ng Ch©u ¸ lµ c¸c h·ng hµng kh«ng néi ®Þa cña Indonesia
“Sempati” do ®ång rupiah ®· mÊt gi¸ h¬n 80% so víi ®ång ®«la trong n¨m
1998. C¸c h·ng hµng kh«ng m¹nh trong khu vùc nh Singapore Airlines cuèi
cïng sÏ cã lîi tõ viÖc c¸c h·ng kh¸c c¾t gi¶m ho¹t ®éng. Khèi lîng hµng
ho¸ vËn chuyÓn còng ®· gi¶m sót mÆc dï kh«ng gi¶m nghiªm träng nh lîng
hµnh kh¸ch. XuÊt khÈu hµng ho¸ cã gi¸ trÞ cao cña Ch©u ¸, trô cét cña hµng
ho¸ vËn chuyÓn b»ng ®êng hµng kh«ng vÉn ë møc cao. Cuéc khñng ho¶ng
tµi chÝnh vµ kinh tÕ g©y thiÖt h¹i lín ®Õn doanh thu, qu¸ tr×nh tù do ho¸ cña
c¸c h·ng hµng kh«ng trong khu vùc. C¸c h·ng hµng kh«ng nµy do cæ phÇn
ho¸ cao vµ sö dông nhiÒu lao ®éng nªn rÊt nh¹y c¶m víi nh÷ng biÕn ®éng
nhanh trªn thÞ trêng hµng kh«ng. §ång tiÒn c¸c níc bÞ mÊt gi¸ tèc ®é t¨ng
trëng gi¶m ®ét ngét. Nh÷ng khã kh¨n hiÖn nay ®ang th¸ch thøc c¸c h·ng
hµng kh«ng Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng lµ lêi c¶nh t×nh vÒ sù cÇn thiÕt cã
nh÷ng thay ®æi c¨n b¶n vµ dµi h¹n trong qu¶n lý c¸c h·ng hµng kh«ng. C¸c
h·ng hµng kh«ng Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng ®· tõng t¹o ra ®îc gi¸ trÞ kinh tÕ
nhng trong vßng 2 n¨m qua hä ®· mÊt ®i gi¸ trÞ ®ã. Trong qu¸ khø hä ®· lùa
chän c¸c thÞ trêng thuËn lîi vÒ tuyÕn bay vµ kh¸ch hµng, t¹o dùng thÕ c¹nh
tranh dùa trªn thu nhËp kinh tÕ. Lo¹i hµnh kh¸ch giíi kinh doanh cã thÓ s½n
sµng chÊp nhËn cíc phÝ cao mét thêi chiÕm tû lÖ cao trong tæng sè hµnh
kh¸ch th× nay ®· bÞ sè hµnh kh¸ch rÊt nh¹y c¶m vÒ gi¸ cíc thay thÕ. T nh©n
ho¸ vµ tù do ho¸ ®· gãp phÇn më cöa bÇu trêi vµ lµm t¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸
trÞ, lµm gi¶m lîi nhuËn kinh doanh. Ngµy 5 th¸ng 8 n¨m 1998 Cathay
Pacific Airline cho biÕt h·ng ®· bÞ thua lç lín trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 1998
lÇn ®Çu tiªn kÓ tõ khi h·ng ®ang ký ho¹t ®éng vµo n¨m 1986.
Theo sè liÖu thèng kª do tæ chøc du lÞch quèc tÕ cña Mü trong suèt 5
n¨m ho¹t ®éng cña c¸c h·ng hµng kh«ng tõ c¸c n¬i kh¸c tíi Mü vµ tõ Mü
®i c¸c n¬i kh¸c trªn c¸c tuyÕn bay xuyªn Th¸i B×nh D¬ng chiÕm 33% trong
tæng sè thÞ phÇn vËn chuyÓn vµ cao h¬n trªn 10% so víi thÞ trêng ë khu vùc
xuyªn §¹i T©y D¬ng. ThÞ trêng vËn t¶i hµng kh«ng ë khu vùc nµy cã møc
t¨ng trëng nhanh nh vËy tríc hÕt ph¶i nãi ®Õn vai trß vµ sù ®ãng gãp ®¸ng
9
kÓ cña c¸c h·ng hµng kh«ng Ch©u ¸ sau ®ã lµ c¸c h·ng hµng kh«ng Ch©u
Mü. Sè liÖu thèng kª cßn nªu râ chØ riªng ho¹t ®éng cña c¸c h·ng hµng
kh«ng Ch©u ¸ vµ Mü ®· chiÕm trªn mét nöa thÞ phÇn cña khu vùc nµy mÆc
dï trong n¨m 1997 do nÒn kinh tÕ cña khu vùc Ch©u ¸ cã nhiÒu biÕn ®éng
do sù tôt gi¸ cña ®ång tiÒn khu vùc víi ®ång ®« la Mü nªn ho¹t ®éng cña
mét sè h·ng hµng kh«ng bÞ thua lç vµ khã kh¨n nh h·ng Korean Airlines,
Eva Airlines, Asiana Airlines.
Vai trß vµ sù ®ãng gãp to lín cña c¸c h·ng hµng kh«ng Ch©u ¸ ®èi
víi sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng vËn t¶i hµng kh«ng thÕ giíi ®Æc biÖt lµ khu
vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng lµ hiÓn nhiªn kh«ng thÓ phñ nhËn ®îc. Los
Angeles lµ cöa ngâ lín nhÊt cña Mü mµ c¸c h·ng hµng kh«ng lín cña Ch©u
¸ khai th¸c c¸c ho¹t ®éng bay xuyªn Th¸i B×nh D¬ng trong khi Honolulu
trë thµnh cöa ngâ lín nhÊt ®Ó kh¸ch du lÞch NhËt B¶n lui tíi, víi møc t¨ng
trëng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 25%. Mét vµi sè liÖu kinh doanh cña 8 h·ng
hµng kh«ng lín ë Ch©u ¸ sÏ cho thÊy bøc tranh hµng kh«ng cña khu vùc
n¨ng ®éng nµy:
a. H·ng All Nippon Airways (ANA)
- N¨m 1998 lç thùc 39 triÖu USD
- N¨m 1999 dù b¸o lç 42 triÖu USD
b. H·ng China Airlines (§µi Loan)
- N¨m 1997 l·i thùc 74 triÖu USD
- N¨m 1998 dù b¸o l·i 3 triÖu USD
c. H·ng Japan Airlines (JAL)
- N¨m 1998 lç thùc 462 triÖu USD
- N¨m 1999 dù b¸o lç 26 triÖu USD
d. H·ng Korean Airlines (Hµn Quèc)
- N¨m 1997 lç thùc 753 triÖu USD
- N¨m 1998 dù b¸o lç 139 triÖu USD
e. H·ng Malaysia Airlines (MAS)
- N¨m 1998 lç thùc 68 triÖu USD
- N¨m 1999 dù b¸o lç 88 triÖu USD
g. H·ng Qantas Airway («xtraylia)
10
- N¨m 1998 lç thùc 149 triÖu USD
- N¨m 1999 lîi nhuËn thù 168 triÖu USD
h. Singapore Airlines (SIA)
- N¨m 1998 lîi nhuËn thùc 788 triÖu USD
- N¨m 1999 dù b¸o lîi nhuËn 494 triÖu USD
i. Thai Airways (THAI)
- N¨m 1998 lîi nhuËn rßng 50 triÖu USD
- N¨m 1999 dù b¸o lç thùc 250 triÖu USD
Nguån: Th«ng tin hµng kh«ng sè 34/1998
2. T×nh h×nh ph¸t triÓn ®éi bay trªn thÕ giíi
C«ng nghÖ vµ kü thuËt hiÖn ®¹i ®ang biÕn ®æi vÒ chÊt ho¹t ®éng cña
ngµnh hµng kh«ng. Trong nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû 20 ®· ra ®êi nhiÒu thÕ hÖ
m¸y bay míi cã chØ sè kinh tÕ - kü thuËt tèt nhÊt, tiÖn nghi cho hµnh kh¸ch
vµ ngêi l¸i, sö dông víi chÊt liÖu míi, c«ng nghÖ tin häc, trÝ tuÖ nh©n t¹o,
tiÕng ån thÊp...Trong khi ®ã trªn thÕ giíi ®ang diÔn ra qu¸ tr×nh phi trËt tù
ho¸ ho¹t ®éng kh«ng t¶i, møc ®é c¹nh tranh gi÷a c¸c h·ng hµng kh«ng
ngµy cµng khèc liÖt, sù xuÊt hiÖn nh÷ng siªu h·ng hµng kh«ng, c¸c tô ®iÓm
trôc nan hoa ...®ang ¶nh hëng tíi sù ph¸t triÓn cña ngµnh hµng kh«ng d©n
dông ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi.
USA – BIAS mét tæ chøc ®îc thµnh lËp ®Ó phôc vô cho c¸c chuyÕn
bay quèc tÕ tíi c¸c thµnh phè cña Mü ®· chØ ra r»ng lo¹i m¸y bay Boeing
767 míi bay gi÷a London vµ Mü ®· t¹o ra lîi Ých kinh tÕ trùc tiÕp (lo¹i trõ
sù giao ®éng cña nÒn kinh tÕ) kho¶ng 240 triÖu USD trong n¨m ®Çu tiªn.
Trong khi ®ã c¸c m¸y bay Boeing 767 míi gi÷a Tokyo vµ Mü ®· t¹o ra lîi
Ých kinh tÕ tíi 720 triÖu USD.
Tuy nhiªn nh÷ng khã kh¨n trong kinh tÕ còng nh th¬ng m¹i thÕ giíi
trong nh÷ng n¨m qua ®· cã nhiÒu ¶nh hëng ®Õn lÜnh vùc ph¸t triÓn ®éi bay
cña ngµnh hµng kh«ng. H·ng Boeing - h·ng s¶n xuÊt m¸y bay Mü ®øng
hµng ®Çu thÕ giíi th«ng b¸o kÕ ho¹ch sÏ c¾t gi¶m 48000 c«ng ¨n viÖc lµm
do nhÞp ®é l¾p r¸p m¸y bay bÞ chËm l¹i. Boeing cho biÕt râ møc t¨ng trëng
giao th«ng hµng kh«ng trong níc còng nh trªn thÞ trêng quèc tÕ ®· gi¶m
®¸ng kÓ tõ khi cuéc khñng ho¶ng Ch©u ¸ bïng næ håi th¸ng 7 n¨m 1997 tõ
Th¸i Lan. PhÇn lín c¸c hµng hµng kh«ng ®Òu ph¶i chÞu thua lç.
11
Vµi nÐt vÒ ®éi ngò m¸y bay cña c¸c h·ng hµng kh«ng trªn thÕ giíi:
a. Japan Airlines (JAL): 146 chiÕc m¸y bay víi sè n¨m sö dông trung b×nh
11,3.
b. Quantas Airways (Quantas): 129 chiÕc m¸y bay víi sè n¨m sö dông
trung b×nh 9,6.
c. Korean Air: 113 chiÕc m¸y bay víi sè n¨m sö dông trung b×nh 7,02.
d. Malaysia Airlines (MAS): 95 chiÕc m¸y bay víi sè n¨m sö dông trung
b×nh 4,83.
e. Singapore Airlines (SIA): 89 chiÕc m¸y bay víi sè n¨m sö dông trung
b×nh 4,92.
f. Thai Airways (THAI): 74 chiÕc m¸y bay víi sè n¨m sö dông trung b×nh
6,75.
g. Cathay Pacific (Hång K«ng): 62 chiÕc m¸y bay víi sè n¨m sö dông
trung b×nh 6,89.
h. Philippin Airlines (PAL): 56 chiÕc m¸y bay víi sè n¨m sö dông trung
b×nh 7,72.
i. Garuda (Indonesia): 48 chiÕc m¸y bay víi sè n¨m sö dông trung b×nh
10,54.
j. China Airlines (§µi Loan): 47 chiÕc m¸y bay víi sè n¨m sö dông trung
b×nh 9,06.
k. Air New Zealand: 73 chiÕc m¸y bay víi sè n¨m sö dông trung b×nh
10,13.
Nguån: Th«ng tin hµng kh«ng sè 12/1998
T×nh h×nh dù b¸o vÒ ph¸t triÓn ®éi bay trªn thÕ giíi còng cho thÊy
viÔn c¶nh tèt ®Ñp cña ngµnh hµng kh«ng trong t¬ng lai.
Sè lîng m¸y bay bæ sung
Lo¹i m¸y bay (sè ghÕ)
2000 - 2004 2005 - 2009 2010 - 2014 Tæng sè
50 - 90
535
268
241
1044
91 - 120
529
397
522
1448
121 - 170
956
943
1556
3455
171 - 240
557
802
1138
2497
241 - 350
307
375
393
1075
Trªn 350
700
903
1107
2710
Nguån: Outlook - Boeing 1995
Sè lîng m¸y bay vµo cuèi c¸c n¨m
Lo¹i m¸y bay (sè ghÕ)
2004
2009
2014
50 - 90
1273
1497
1626
91 - 120
2288
2534
1727
12
121 - 240
171 - 240
241 – 350
trªn 350
Nguån: Outlook – Boeing 1995
5092
2216
1577
2152
5840
2889
1797
2930
6627
3649
2108
3942
3. Nhu cÇu chuyªn chë b»ng ®êng hµng kh«ng trªn thÕ giíi
Theo b¸o c¸o tæng kÕt cña ICAO c«ng bè ngµy 26/12/2000 vËn t¶i
hµng kh«ng thÕ giíi ®· t¨ng c¶ vÒ khèi lîng vËn chuyÓn lÉn hÖ sè chuyªn
chë. Sè liÖu nªu trong b¸o c¸o cho thÊy khèi lîng vËn chuyÓn chung (tÝnh
theo tÊn/ km qui ®æi) cña c¸c h·ng hµng kh«ng thÕ giíi t¨ng 8% vµ t¨ng 9%
sè chuyÕn bay quèc tÕ thêng lÞch.
Víi møc t¨ng trëng íc tÝnh hiÖn nay tû lÖ cña §«ng ¸ - Th¸i B×nh D¬ng vÒ ®ãn kh¸ch du lÞch quèc tÕ sÏ t¨ng tõ 15% n¨m 1995 lªn h¬n 23%
n¨m 2010...WTO còng dù ®o¸n r»ng t¹i c¸c níc Nam ¸ nh Brun©y,
Campuchia, Indonesia, Lµo, Malaysia, Myanma, Philippin, Singapore, Th¸i
Lan, ViÖt Nam, ngµnh du lÞch chiÕm tíi 8,9% GDP cña khu vùc trong n¨m
1996 sÏ ®¹t tíi 9,8% n¨m 2010. Tuy nhiªn trong sè 6 níc cã nÒn th¬ng m¹i
lín nhÊt cña khèi, ViÖt Nam cã sè lît kh¸ch ®Õn Ýt nhÊt mÆc dï nh÷ng n¨m
gÇn ®©y ngµnh hµng kh«ng ®· ®¹t ®îc møc t¨ng trëng hiÕm thÊy. Trªn thùc
tÕ dï c¸c níc cã møc t¨ng trëng GDP cao hay thÊp h¬n nhng ®Òu cã sè lît
kh¸ch du lÞch ®êng hµng kh«ng rÊt lín. Do ®ã tû lÖ cña ViÖt Nam vÒ sè lît
kh¸ch du lÞch b»ng hµng kh«ng thÊp h¬n khi so s¸nh víi møc t¨ng trëng
GDP cña níc nµy.
Sau n÷a nÕu ph©n tÝch c¶ 11 quèc gia th¬ng m¹i chÝnh cña khu vùc
Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng cã thÓ thÊy chªnh lÖch gi÷a møc t¨ng trëng kinh
tÕ thÊp h¬n vµ sè lît kh¸ch dïng dÞch vô hµng kh«ng nhiÒu h¬n cßn lín h¬n
nhiÒu so víi tû lÖ nµy ë ViÖt Nam. Ph©n tÝch c¸c sè liÖu vÒ møc t¨ng trëng
GDP vµ sè lît kh¸ch du lÞch cho thÊy tû lÖ cña ViÖt Nam trong sè kh¸ch du
lÞch hµng kh«ng cßn thÊp. VÝ dô vµo trêng hîp cña Malaysia, ViÖt Nam cã
thÓ ®¹t ®îc 57% hoÆc 1,9 triÖu lît ngêi. ViÖt Nam cã sè lîng hµnh kh¸ch
trung b×nh so víi 6 níc §«ng Nam ¸ l©n cËn do vËy ViÖt Nam cã thÓ sÏ cã
sè lîng hµnh kh¸ch lín gÊp 3 lÇn n¨m 1995 trong nh÷ng n¨m tíi.
Tõ n¨m 1995 Mü vµ 12 níc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng ®· ®µm ph¸n
vÒ c¸c hiÖp ®Þnh tù do ho¸ hµng kh«ng, ngoµi ra cßn cã nh÷ng cuéc ®µm
ph¸n víi nhiÒu níc trong khu vùc ®ang ®îc thùc hiÖn. Malaysia vµ
Singapore hai níc cã ®Æc ®iÓm ®Þa lý kinh tÕ x· héi gÇn víi ViÖt Nam vµ ®13
îc coi lµ m« h×nh ®Ó ViÖt Nam noi theo trong viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch tæng
thÓ ph¸t triÓn du lÞch. Brun©y vµ §µi Loan còng ®· tho¶ thuËn viÖc “më cöa
bÇu trêi” víi Mü. Cßn Th¸i Lan, Trung Quèc, Hång K«ng, Macao vµ
Philippin ®· ®ång ý víi c¸c tho¶ thuËn hµng kh«ng víi Mü. GÇn ®©y nhÊt,
NhËt B¶n ®· tham dù víi c¸c níc l¸ng giÒng gÇn gòi trong viÖc tù do ho¸
dÞch vô hµng kh«ng Mü. Northwest Airline hiÖn ®ang chiÕm lÜnh phÇn lín
thÞ trêng vËn t¶i hµng kh«ng gi÷a B¾c Mü vµ Ch©u ¸, trùc tiÕp hoÆc qua
NhËt B¶n. H·ng còng ®· ®ang vµ sÏ tiÕp tôc c¸c cuéc ®µm ph¸n ®Ó phÊn
®Êu cho sù thêng xuyªn cña c¸c chuyÕn bay, ®êng bay vµ gi¸ c¶ ®îc thÞ trêng quyÕt ®Þnh mét c¸ch kinh tÕ nhÊt gi÷a c¸c s©n bay vµ c¸c ®iÓm trung
gian t¹i c¸c níc. Lîi Ých kinh tÕ to lín ®èi víi c¸c h·ng vËn chuyÓn hµng
kh«ng trong viÖc më réng thÞ trêng víi viÖc t¨ng s¶n lîng nh»m t¨ng doanh
thu vµ gi¶m chi phÝ ®· ®îc chøng minh. C¸c c«ng ty cã thÓ ®¹t ®îc c¸c lîi
Ých nµy mét c¸c trùc tiÕp th«ng qua c¸c ®Çu mèi phøc t¹p hoÆc th«ng qua
viÖc liªn kÕt víi c¸c h·ng vËn chuyÓn kh¸c.
Vµo n¨m 1979 sè kh¸ch du lÞch trªn toµn thÕ giíi chiÕm tíi 45% sè
hµnh kh¸ch ®i m¸y bay cßn ®a sè lµ nh÷ng ngêi ®i c«ng t¸c, nh÷ng ngêi s½n
sµng tr¶ gi¸ vÐ cao. HiÖn nay hiÖn tr¹ng nµy ®· thay ®æi, tû lÖ kh¸ch du lÞch
t¨ng nhanh chãng. TÇm quan träng ngµy cµng t¨ng cña ngµnh c«ng nghiÖp
gi¶i trÝ ®· ®îc t¨ng cêng b»ng sù ph¸t triÓn cao cña ngµnh thuª m¸y bay.
TiÒm n¨ng ph¸t triÓn to lín cña du lÞch hµng kh«ng ®îc chøng minh b»ng
c¸c con sè sau: cã 5% sè d©n Mü cã c¸c chuyÕn ®i ra níc ngoµi hµng n¨m,
cã kho¶ng 5% d©n NhËt ®i ra níc ngoµi thêng xuyªn vµ kho¶ng 30% d©n sè
Ch©u ¢u ®· tõng ®i m¸y bay.
Thªm n÷a sù gia t¨ng cña sè lîng kh¸ch du lÞch (t¨ng 1500% trong
giai ®o¹n 1959 – 1987) ®· x¶y ra mÆc dï trªn thùc tÕ cã nhiÒu quèc gia
vÉn duy tr× c¸c c¶n trë to lín ®èi víi du lÞch. C¸c rµo c¶n nµy cã nhiÒu h×nh
thøc kh¸c nhau: lÖ phÝ s©n bay cao, h¹n chÕ sè tiÒn tèi ®a mµ mét c«ng d©n
cã thÓ mang ra níc ngoµi vµ trong nhiÒu trêng hîp thñ tôc xin cÊp Visa
phøc t¹p còng nh chi phÝ xin Visa cao còng lµm n¶n chÝ kh¸ch du lÞch níc
ngoµi. VÒ du lÞch quèc tÕ, dù b¸o trong nh÷ng n¨m tíi nguån kh¸ch du lÞch
sÏ t¨ng trëng ë møc 6 – 9%/ n¨m, ®¹t kho¶ng 4,2 triÖu kh¸ch vµo n¨m
2010. §©y míi chØ lµ møc dù b¸o khiªm tèn.
14
Tõ nay ®Õn n¨m 2010 c¸c chuyªn gia hµng kh«ng trªn thÕ giíi ®Òu
thèng nhÊt nhËn ®Þnh hµng kh«ng ë khu vùc Ch©u ¸ sÏ ph¸t triÓn m¹nh.
Theo mét tµi liÖu cña HiÖp héi vËn chuyÓn hµng kh«ng thÕ giíi (IATA) th×
vµo n¨m 2010 lîng hµnh kh¸ch sö dông hµng kh«ng trong khu vùc ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng sÏ chiÕm h¬n c¶ lîng hµnh kh¸ch toµn thÕ giíi. Trong ®ã
ViÖt Nam ®îc xem lµ mét quèc gia cã lîng kh¸ch quèc tÕ t¨ng cao nhÊt
(17,3%) kÕ ®ã lµ Trung Quèc (12,8%); Th¸i Lan (8,6%)...Riªng vÒ vËn
chuyÓn hµng ho¸ do c¸c yªu cÇu vÒ kü thuËt c¸c h·ng hµng kh«ng cña khu
vùc nµy vÉn cha dµnh ®îc thÞ phÇn cao. Tuy nhiªn ®©y lµ mét lÜnh vùc høa
hÑn nhiÒu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cho hµng kh«ng khu vùc.
III. ¶nh hëng qua l¹i gi÷a hµng kh«ng vµ sù ph¸t
triÓn cña th¬ng m¹i thÕ giíi
1. Sù ph¸t triÓn cña th¬ng m¹i ®em ®Õn nh÷ng tiÒm n¨ng thÞ trêng
hµng kh«ng
Sù t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ t¹o ®iÒu kiÖn cho ngµnh vËn t¶i hµng
kh«ng ph¸t triÓn. Nhµ níc vµ ngµnh cã nhiÒu vèn h¬n ®Ó ®Çu t ph¸t triÓn h¹
tÇng c¬ së, ph¬ng tiÖn vËn t¶i nh s©n bay, c¸c hÖ thèng qu¶n lý bay, m¸y
bay. Thu nhËp cña d©n c t¨ng, c¸c ngµnh s¶n xuÊt ph¸t triÓn lµm t¨ng kh¶
n¨ng thanh to¸n, yªu cÇu vÒ thêi gian trë nªn cÇn thiÕt, do ®ã nhu cÇu ®i l¹i
b»ng ®êng hµng kh«ng v× du lÞch t¨ng lªn. V× vËy lîng hµnh kh¸ch ®îc
chuyªn chë b»ng ®êng hµng kh«ng ë c¸c níc gia t¨ng m¹nh. Theo sè liÖu
thèng kª cña ViÖn Khoa häc hµng kh«ng tÝnh trung b×nh hµng n¨m kinh tÕ
ph¸t triÓn 1% kÐo theo vËn chuyÓn b»ng ®êng hµng kh«ng t¨ng 1,95%
trong ®ã tÝnh riªng vËn chuyÓn hµnh kh¸ch t¨ng 1,45% vµ vËn chuyÓn hµng
ho¸ t¨ng 1,6%. Còng theo sè liÖu thèng kª cña ViÖn th¬ng m¹i thÕ giíi n¨m
2000 t¨ng 1% th× ®ång thêi víi nã vËn chuyÓn hµng kh«ng t¨ng 0,8% cô
thÓ sè lîng hµnh kh¸ch t¨ng 0,6% vµ sè lîng hµng ho¸ vËn chuyÓn t¨ng
0,66%. Tuy tèc ®é t¨ng cña hµng kh«ng thÊp h¬n do tËp qu¸n chuyªn chë
b»ng ®êng biÓn nhng còng ®· ph¶n ¸nh sù t¸c ®éng m¹nh mÏ cña kinh tÕ
nãi chung vµ cña nÒn th¬ng m¹i thÕ giíi nãi riªng ®Õn ngµnh hµng kh«ng
còng nh nh÷ng ®ãng gãp to lín cña ngµnh hµng kh«ng ®èi víi nÒn th¬ng
m¹i.
Quan hÖ quèc tÕ më réng, ®Çu t níc ngoµi (c¶ FDI vµ ODA) t¨ng
nhanh lµm t¨ng khèi lîng c¸c ®oµn níc ngoµi ®Õn dù héi nghÞ, §¹i héi thÓ
thao – v¨n ho¸, kh¶o s¸t, triÓn l·m, héi th¶o, ®µm ph¸n vµ còng t¨ng sè
15
ngêi níc ngoµi ®Õn mét níc lµm viÖc t¹i c¸c doanh nghiÖp liªn doanh. Du
lÞch còng ®ãng vai trß rÊt quan träng ®èi víi t¨ng trëng cña ngµnh hµng
kh«ng vµ khi kinh tÕ ph¸t triÓn sÏ lµm cho lîng kh¸ch du lÞch ®Õn c¸c níc
t¨ng, lµm t¨ng møc vËn chuyÓn hµnh kh¸ch cña ngµnh vËn t¶i, ®Æc biÖt lµ
hµng kh«ng. NÒn kinh tÕ më cöa còng thóc ®Èy nh÷ng ngêi sèng ë níc
ngoµi trë vÒ quª h¬ng th¨m ngêi th©n, du lÞch, gãp phÇn x©y dùng kinh tÕ
ngµy cµng nhiÒu vµ thêng xuyªn h¬n. §a sè nh÷ng ngêi nµy ®i b»ng ®êng
hµng kh«ng.
XuÊt nhËp khÈu t¨ng m¹nh cã t¸c ®éng phÇn nµo ®Õn vËn t¶i hµng
kh«ng, tuy kh«ng lín v× lîng hµng ho¸ chuyªn chë b»ng ®êng hµng kh«ng
chiÕm tû lÖ rÊt nhá. VËn t¶i hµng kh«ng chuyªn chë c¸c hµng thuû s¶n, hoa
qu¶ t¬i ... nh÷ng hµng ho¸ cña ngµnh n«ng nghiÖp ®ang t¨ng m¹nh, c¸c
hµng triÓn l·m, m¸y mãc thiÕt bÞ cÇn thiÕt do yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ. Giao
lu kinh tÕ ®îc më réng lµm t¨ng nhu cÇu vÒ trao ®æi th tõ, bu ®iÖn ... gi÷a
c¸c níc, lµ nguån hµng ®¸ng kÓ trong chuyªn chë hµng kh«ng. Vµo nh÷ng
n¨m 30 khi bu«n b¸n gi÷a c¸c níc cha ph¸t triÓn th× vËn t¶i hµng kh«ng nãi
chung vµ vËn t¶i hµng ho¸ b»ng ®êng hµng kh«ng nãi riªng gÇn nh b»ng
kh«ng. Th¬ng m¹i ph¸t triÓn kÐo theo nh÷ng nhu cÇu vËn chuyÓn c¸c lo¹i
hµng ho¸ cÇn thêi gian vËn chuyÓn nhanh còng nh yªu cÇu an toµn lín ®·
më ra con ®êng cho hµng kh«ng thÓ hiÖn nh÷ng u thÕ mµ c¸c ph¬ng thøc
vËn chuyÓn kh¸c kh«ng thÓ cã. Ngµy nay, khi nÒn th¬ng m¹i hiÖn ®¹i ®¹t
møc cao, hµng kh«ng còng kh«ng ngõng ph¸t triÓn ®¸p øng nhu cÇu vËn
chuyÓn cña th¬ng m¹i, trë thµnh mét ngµnh kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong viÖc
thùc hiÖn c¸c hîp ®ång bu«n b¸n quèc tÕ.
MÆt kh¸c, ngµy nay ®i l¹i vµ du lÞch lµ nh÷ng nh©n tè kinh tÕ quan
träng trong nÒn th¬ng m¹i thÕ giíi, chiÕm tíi 10% tæng doanh sè th¬ng
m¹i. TiÒn do c¸c kh¸ch du lÞch chi tiªu ®· kÝch thÝch trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp
nÒn th¬ng m¹i nhiÒu níc vµ cã ¶nh hëng tèt ®Õn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ
cña c¸c níc nµy. Nhê cã vËn t¶i hµng kh«ng, kh¸ch du lÞch táa ra kh¾p thÕ
giíi, nhÊt lµ hay dån ®Õn th¨m phong c¶nh thiªn nhiªn ë c¸c níc ®ang ph¸t
triÓn, t¹o nªn mét nguån thu ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ vµ t¸c ®éng t¬ng ®èi tèt ®Õn
t×nh h×nh kinh tÕ c¸c níc. NÕu tÝnh ®Õn c¸c dù ®o¸n vÒ møc t¨ng trëng
ngµnh du lÞch th× nguån thu tõ kh¸ch du lÞch quèc tÕ cña khu vùc §«ng ¸ Th¸i B×nh D¬ng sÏ lµ kho¶ng 2,1 tû USD vµo n¨m 2010 (Nguån: Th«ng tin
hµng kh«ng sè 21/1998).
16
2. T×nh h×nh kinh tÕ nãi chung vµ th¬ng m¹i nãi riªng ¶nh hëng tiªu
cùc ®Õn ngµnh vËn t¶i hµng kh«ng
Cïng víi nh÷ng ¶nh hëng tÝch cùc, bÊt kú mét sù biÕn ®éng nµo cña
nÒn kinh tÕ nãi chung vµ ho¹t ®éng th¬ng m¹i nãi riªng còng ¶nh hëng trùc
tiÕp ®Õn ngµnh hµng kh«ng.
Mét vÝ dô ®iÓn h×nh lµ cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ ë Ch©u ¸ t¸c ®éng
m¹nh ®Õn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung vµ ngµnh vËn t¶i hµng kh«ng nãi
riªng. Møc ®é suy gi¶m thÞ trêng rÊt trÇm träng kÓ tõ quý IV n¨m 1997 vµ
tiÕp tôc diÔn biÕn theo chiÒu híng xÊu trong n¨m 1998, ®Çu n¨m 1999.
Khñng ho¶ng thÞ trêng trÇm träng nhÊt ph¶i ra tËn khu vùc §«ng Nam ¸
(Th¸i Lan, Philippines, Malaysia) lµ khu vùc thÞ trêng träng ®iÓm cña vËn
t¶i hµng kh«ng ViÖt Nam.
Sù mÊt gi¸ ®ång tiÒn cña ®ång tiÒn c¸c níc dÉn ®Õn suy gi¶m gi¸ b¸n
quy ra USD, v× thÕ doanh thu cña ngµnh t¹i c¸c thÞ trêng quèc tÕ ë c¸c níc
bÞ gi¶m rÊt m¹nh. Doanh thu trung b×nh trªn thÞ trêng Hµn Quèc, §µi Loan
gi¶m kho¶ng 40 – 50 %, NhËt gi¶m 15%, Hång K«ng 10%, Th¸i Lan
gi¶m 40% so víi thêi kú tríc khñng ho¶ng.
Cßn ë ViÖt Nam do ®ång tiÒn mÊt gi¸ Ýt h¬n so víi ®ång tiÒn víi c¸c
níc kh¸c trong khu vùc nªn gi¸ c¶ ë ViÖt Nam ®¾t h¬n v× ®ång tiÒn ViÖt
Nam chØ mÊt gi¸ kho¶ng 14% trong khi ®ång tiÒn c¸c níc kh¸c mÊt gi¸ h¬n
rÊt nhiÒu còng lµ mét yÕu tè lµm gi¶m lîng kh¸ch du lÞch ®Õn ViÖt Nam, ®ã
lµ mét th¸ch thøc rÊt lín ®èi víi vËn t¶i hµng kh«ng ViÖt Nam hiÖn nay.
H¬n n÷a, ®ång tiÒn mÊt gi¸ còng khiÕn cho ho¹t ®éng nhËp khÈu cña c¸c níc gÆp nhiÒu khã kh¨n khiÕn cho lîng hµng nhËp khÈu gi¶m ®i dÉn ®Õn lîng hµng ho¸ chuyªn chë b»ng ®êng hµng kh«ng ë c¸c níc Ch©u ¸ gi¶m
m¹nh.
Trong ®iÒu kiÖn më cöa ngµy cµng réng, héi nhËp ngµy cµng s©u vµo
nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, sù biÕn ®éng cña thÞ trêng thÕ giíi ngµy
cµng t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn thÞ trêng trong níc. XuÊt nhËp khÈu chÝnh lµ
mét mÆt ho¹t ®éng chÞu sù t¸c ®éng m¹nh mÏ nhÊt cña cuéc khñng ho¶ng
kinh tÕ khu vùc lan truyÒn vµo níc ta. Nh÷ng mÆt hµng tiªu biÓu chuyªn
chë b»ng ®êng hµng kh«ng ®Òu gi¶m ®¸ng kÓ. LÊy vÝ dô ë ViÖt Nam, trong
vßng 10 n¨m 1989 – 1998 chóng ta ®· gÆt h¸i ®îc nhiÒu thµnh c«ng lín
trong viÖc ph¸t triÓn xuÊt khÈu nhiÒu mÆt hµng chñ lùc. Tuy nhiªn còng
ph¶i thÊy r»ng còng cã mét sè mÆt hµng mµ kim ng¹ch xuÊt khÈu trong 10
17
n¨m qua vÉn giËm ch©n t¹i chç nh hµng thñ c«ng mü nghÖ, hoÆc ®· ch÷ng
l¹i tõ 5, 6 n¨m nay nh l¹c nh©n. Ngoµi ra mét sè mÆt hµng thÞt chÕ biÕn lµ
mÆt hµng ®· bÞ lo¹i ra khái mÆt hµng chñ yÕu xuÊt khÈu tõ rÊt l©u nay vµ
khèi lîng xuÊt khÈu n¨m chØ cßn b»ng 1/5 so víi kû lôc 25 ngh×n tÊn vµo
n¨m ®Çu thÕ kû. Hµng dÖt may vµo thÞ trêng phi h¹n ng¹ch gi¶m m¹nh.
Nh×n tæng qu¸t hµng dÖt vµ may mÆc lµ mÆt hµng xuÊt khÈu míi næi cña níc ta tõ n¨m 1994 ®Õn nay vµ ®· nhanh chãng vît qua ngìng 1 tû USD tõ
n¨m 1996 trë l¹i ®©y. Trong n¨m 1998 do sù mÊt gi¸ cña dÇu th« kim ng¹ch
xuÊt khÈu mÆt hµng nµy nghiÔm nhiªn v¬n lªn vÞ trÝ hµng ®Çu víi 1,35 tû
USD. Tuy nhiªn viÖc xuÊt khÈu mÆt hµng nµy trong n¨m 1998 còng ®Çy
“sãng giã”. Trªn tæng thÓ tuy gi÷ vÞ trÝ ®Çu b¶ng nhng ®©y còng chØ lµ møc
®· ®¹t ®îc trong n¨m 1997 vµ thÊp kh¸ xa chØ b»ng 90% so víi môc tiªu 1,5
tû USD dù kiÕn ban ®Çu. Sù ch÷ng l¹i trong xuÊt khÈu mÆt hµng nµy lµ do
xuÊt khÈu vµo thÞ trêng phi h¹n ng¹ch gi¶m m¹nh tõ 900 triÖu USD n¨m
1997 xuèng chØ cßn 700 triÖu USD. Giµy dÐp dËm ch©n t¹i chç. NÕu nh
trong xuÊt khÈu hµng dÖt may chóng ta ®· cã chót vèn liÕng kha kh¸ tõ thêi
bao cÊp th× xuÊt khÈu giµy dÐp chØ thËt sù khëi s¾c tõ n¨m 1995 trë l¹i ®©y
víi tèc ®é t¨ng trëng lÇn lît qua tõng n¨m lµ 242,75%, 178,81%, 182,08%.
Tuy nhiªn trong n¨m 1998 kh¸c víi dÖt may xuÊt khÈu, giÇy dÐp vµ c¸c s¶n
phÈm da phô thuéc nhiÒu vµo c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi cho
nªn s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp nµy chÞu sù t¸c ®éng rÊt m¹nh cña
khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ dÉn ®Õn kim ng¹ch xuÊt khÈu mÆt hµng nµy
cña níc ta íc tÝnh chØ xÊp xØ ®¹t møc cña n¨m 1997. §©y ®Òu lµ nh÷ng mÆt
hµng cã nhu cÇu chuyªn chë b»ng ®êng hµng kh«ng do ®ã sù suy gi¶m cña
nã còng khiÕn khèi lîng chuyªn chë b»ng ®êng hµng kh«ng gi¶m m¹nh.
Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh Ch©u ¸ t¸c ®éng m¹nh g©y ra nh÷ng hËu
qu¶ th¶m h¹i ®èi víi c¸c h·ng hµng kh«ng trong khu vùc, dån ®Èy mét sè
h·ng tíi bê vùc ph¸ s¶n, buéc hä ph¶i huû bá nhiÒu ®¬n ®Æt hµng mua m¸y
bay g©y ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn c¸c tËp ®oµn s¶n xuÊt m¸y bay ph¬ng t©y.
Trong th¸ng 9 n¨m 1998 cuéc khñng ho¶ng Ch©u ¸ ®· lµm cho Philippin
Airlines ph¶i ®ãng cöa 13 ngµy. H·ng hµng kh«ng Sempali Air (Indonesia)
®· buéc ph¶i ngõng c¸c ho¹t ®éng vµo gi÷a n¨m 1998. H·ng hµng kh«ng
Thai Airways ph¶i huû bá ®¬n ®Æt hµng mua 15 chiÕc m¸y bay cña hai tËp
®oµn m¸y bay hµng ®Çu thÕ giíi lµ Boeing vµ Airbus Industrie.
18
Trong cuéc häp b¸o t¹i Tokyo cuèi th¸ng 2 n¨m 1998 nh©n chuyÕn
th¨m NhËt B¶n, «ng Pierre Jeaniot Tæng gi¸m ®èc IATA nãi r»ng cuéc
khñng ho¶ng tµi chÝnh vµ kinh tÕ hiÖn nay t¹i Ch©u ¸ buéc c¸c h·ng hµng
kh«ng ph¶i c¾t gi¶m h¬n 30 triÖu lît hµnh kh¸ch chuyªn chë trong c¸c dù
b¸o ®a ra tríc ®©y cña hä vÒ lîng hµnh kh¸ch ®i l¹i b»ng m¸y bay vµo n¨m
2001. IATA còng gi¶m møc dù b¸o vÒ lîng hµnh kh¸ch khu vùc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng vµo n¨m 2001 tõ 200 triÖu xuèng cßn 176 triÖu. Dù b¸o tríc ®©y vÒ vËn chuyÓn hµng kh«ng cña khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng
t¨ng tõ møc chiÕm 35% vËn chuyÓn hµng kh«ng thÕ giíi lªn møc 50% vµo
n¨m 2010 th× nay ®îc dù b¸o l¹i lµ tôt xuèng cßn 33% .
Dù b¸o tríc ®©y vÒ møc t¨ng hµnh kh¸ch lµ 7,7 % cho 5 n¨m tíi n¨m
2001 ®îc rót xuèng møc 4,4% vµ møc t¨ng vËn chuyÓn hµng ho¸ ®îc rót tõ
møc 6,5% xuèng cßn 4%. C¸c vÊn ®Ò kinh tÕ ®ang ¶nh hëng ®Õn c¸c h·ng ë
Ch©u ¸ kh«ng chØ tån t¹i trong thêi gian ng¾n mµ cßn tiÕp tôc kÐo dµi tõ 2
®Õn 5 n¨m. §ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò lín ®Æt ra ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh
hµng kh«ng ë Ch©u ¸.
Møc nî nÇn cña hai h·ng quèc tÕ Korean Air vµ Asiana cßn rÊt nhiÒu
chñ yÕu nî b»ng ®ång ®« la Mü. VËy lµm thÕ nµo chÝnh phñ cã thÓ duy tr×
®îc t¬ng lai cña hai h·ng nµy liÖu sÏ cã sù thóc Ðp trùc tiÕp cña Quü tiÒn tÖ
quèc tÕ IMF ®èi víi c¬ cÊu cña Korean Air vµ Asiana kh«ng?
Cßn §µi Loan liÖu hä cã hç trî cho 2 h·ng quèc tÕ lín vµ 8 h·ng néi
®Þa kh«ng? Cho ®Õn nay nÒn kinh tÕ §µi Loan cßn t¬ng ®èi m¹nh so víi c¸c
níc kh¸c ë Ch©u ¸ nhng dù tr÷ ngo¹i tÖ cña hä trong 2 n¨m qua l¹i gi¶m
xuèng cßn 20 tû USD do ®ã c¸c h·ng sÏ ph¶i tÝnh to¸n l¹i c¸c ®¬n ®Æt hµng
cña hä.
Trong khi ®ã Malaysia ®ang ®øng tríc søc Ðp cña IMF buéc chÝnh
phñ níc nµy ph¶i chÊm døt mäi sù trî gióp tµi chÝnh cho ngµnh hµng
kh«ng.
Cßn h·ng quèc tÕ Th¸i Lan ch¾c sÏ buéc ph¶i tr× ho·n hoÆc huû bá
c¸c ®¬n ®Æt hµng dù ®Þnh sÏ ®îc chuyÓn giao tõ n¨m 1998 ®Õn n¨m 2000.
Hai h·ng hµng kh«ng Hµn Quèc Korean Airlines vµ Asian Airlines bÞ tª liÖt
do sù mÊt gi¸ cña ®ång Won vµ c¸c ®iÒu kiÖn cho vay b¶o l·nh cña IMF ®·
®Ì nÆng lªn ngµnh hµng kh«ng níc nµy. Asian Airlines bÞ tæn th¬ng nÆng
nhÊt. Trong mét biÖn ph¸p nh»m thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi h·ng nµy ®·
ph¶i yªu cÇu chÝnh phñ cho phÐp t¨ng quyÒn së h÷u cæ phÇn níc ngoµi tõ
19
20 lªn díi 50%. KÕ ho¹ch më réng ®éi m¸y bay cña h·ng ®ang ®îc xem xÐt
l¹i. Asian ®ang ph¶i th¬ng lîng víi c¸c h·ng chÕ t¹o m¸y bay ®Ó ®iÒu chØnh
®¬n ®Æt hµng vÒ c¶ sè lîng m¸y bay vµ lÞch chuyÓn giao tuy cha ph¶i huû
bá toµn bé sè ®¬n ®Æt hµng nµy. H·ng chÕ t¹o m¸y bay Ch©u ¢u Airbus
Industrie ®· kh¼ng ®Þnh r»ng Asiana ®· huû bá 4 trong sè 18 m¸y bay
A321.
H·ng Air New Zeand ®· ngõng c¸c chuyÕn bay tíi Hµn Quèc. H·ng
Ansett còng lµm nh vËy. Air Niu Gini hiÖn ®ang khã kh¨n vÒ tiÒn mÆt ®·
yªu cÇu Quantas Airways ký kÕt mét hîp ®ång ®iÒu hµnh chung nÕu h·ng
Quantas muèn. H·ng Asiana Airlines cho 62 ngêi th«i viÖc, 6500 nh©n viªn
cña h·ng ë Hµn Quèc nghØ kh«ng l¬ng 2 th¸ng, b¸n 5 m¸y bay vµ sau ®ã
thuª l¹i 2 chiÕc ®Ó kh¾c phôc vÊn ®Ò tµi chÝnh.
H·ng Cathay Pacific còng cho 760 nh©n viªn nghØ viÖc, b¸n 7 chiÕc
B474 – 200, ho·n viÖc mua m¸y bay míi.
Japan Airlines (JAS) ®· c¾t chuyÕn bay/ tuÇn tíi Manila vµ mét
chuyÕn bay/ tuÇn gi÷a Narita vµ Guam, gi¶m tõ 11 chuyÕn/ tuÇn xuèng cßn
10 chuyÕn.
H·ng Malaysia Airlines (MAS) còng b¸n 4 chiÕc DC – 10, 1 chiÕc
A300, b¸n ®øt 6 chiÕc B474 – 500 vµ sau ®ã thuª l¹i tÊt c¶.
H·ng Thai Airways International b¸n 42% cæ phÇn trong h·ng. H·ng
ngõng phôc vô rîu cho hµnh kh¸ch vÐ h¹ng nhÊt trªn c¸c chuyÕn bay néi
®Þa. H·ng hµng kh«ng Vietnam Airlines còng huû bá 8% sè chuyÕn bay tõ
sau th¸ng 9/1997.
C¸c h·ng hµng kh«ng Ch©u ¸ ®ang ®øng tríc sù biÕn ®éng gi¸ vÐ do
c¸c h·ng nµy võa ph¶i c©n b»ng gi÷a nhu cÇu t¨ng gi¸ vÐ trªn c¸c chuyÕn
bay thêng lÞch víi søc Ðp gi¶m gi¸ vÐ trong bèi c¶nh thÞ trêng hµng kh«ng
®ang Õ Èm do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ Ch©u ¸ khiÕn nhiÒu
hµnh kh¸ch huû bá kÕ ho¹ch du lÞch cña hä. §Ó khuyÕn khÝch hµnh kh¸ch
nhiÒu h·ng hµng kh«ng Ch©u ¸ buéc ph¶i gi¶m gi¸ vÐ ®Æc biÖt trªn c¸c
tuyÕn bay ë Ch©u ¸. KÕt hîp víi c¸c h·ng du lÞch hä gi¶m gi¸ trän gãi cíc
phÝ du lÞch ®ång thêi t×m c¸ch b¸n vÐ b»ng ®ång USD thay cho ®ång tiÒn
®Þa ph¬ng do tû gi¸ hèi ®o¸i c¸c ®ång tiÒn nµy so víi ®ång USD gi¶m
m¹nh. C¸c h·ng nµy còng t×m c¸ch vËn ®éng chÝnh phñ cho phÐp t¨ng gi¸
vÐ trªn c¸c chuyÕn bay thêng lÞch nh»m bï l¹i chi phÝ ngµy cµng t¨ng vÒ
nhiªn liÖu vµ phÝ kinh doanh do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ. C¸c
20
- Xem thêm -