Lêi nãi ®Çu
Tõ sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, ®Êt níc ta chuyÓn tõ c¬
chÕ tËp trung bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc theo
®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Cho ®Õn nay, chóng ta ®· thu ®îc nh÷ng thµnh
tùu ®¸ng kÓ, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp sau mét thêi gian ngì ngµng tríc
c¬ chÕ thÞ trêng nay ®· phôc håi v¬n lªn trong s¶n xuÊt kinh doanh.
Trong c¬ chÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc, c¸c doanh nghiÖp
hoµn toµn tù chñ trong s¶n xuÊt, lÊy thu bï chi vµ kinh doanh ph¶i cã l·i. Tríc yªu cÇu ®ã, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng ngõng v¬n lªn
hoµn thiÖn mäi ho¹t ®éng cña m×nh ®Ó thùc hiÖn môc tiªu: Gi¶m gi¸ thµnh,
n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, dÞch vô... ®Ó tõ ®ã n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh
tranh.
§Ó thùc hiÖn ®îc c¸c môc tiªu ®ã, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i quan
t©m vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ trong qu¶n lý kinh tÕ. Bëi nã
cã t¸c dông rÊt lín khi ta sö dông lµm c«ng cô qu¶n lý trong doanh nghiÖp.
Mét trong nh÷ng c«ng cô mµ doanh nghiÖp sö dông ®ã lµ c«ng cô tiÒn l¬ng.
TiÒn l¬ng lµ mét ®ßn bÈy kinh tÕ lîi h¹i trong c«ng t¸c qu¶n lý cña doanh
nghiÖp. Nhµ níc cho phÐp c¸c doanh nghiÖp tù lùa chän c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh sao cho ph¸t
huy tèt nhÊt ®ßn bÈy kinh tÕ cña tiÒn l¬ng.
Qua thêi gian dµi ®îc häc tËp vµ nghiªn cøu t¹i trêng cïng víi qu¸
tr×nh thùc tËp t¹i C«ng ty g¹ch èp l¸t Hµ néi. VËn dông lý thuyÕt ®· ®îc häc
víi kh¶o s¸t thùc tÕ t¹i C«ng ty t«i ®· chän ®Ò tµi: Mét sè gi¶i ph¸p gãp
phÇn hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng t¹i C«ng ty g¹ch èp l¸t Hµ néi
LuËn v¨n bao gåm:
Ch¬ng I:
TiÒn l¬ng - mét ®ßn bÈy kinh tÕ lîi h¹i trong c«ng t¸c qu¶n lý
cña doanh nghiÖp.
Ch¬ng II:
Thùc tr¹ng vÒ t×nh h×nh tr¶ l¬ng t¹i C«ng ty g¹ch èp l¸t Hµ Néi.
1
Ch¬ng III:
Mét sè biÖn ph¸p gãp phÇn hoµn thiÖn h×nh thøc tr¶ l¬ng t¹i
C«ng ty g¹ch èp l¸t Hµ Néi.
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n ThÇy gi¸o NguyÔn C¶nh LÞch, L·nh ®¹o
C«ng ty, ®Æc biÖt lµ c¸n bé Phßng Tæ chøc lao ®éng ®· nhiÖt t×nh híng dÉn,
gióp ®ì t«i hoµn thµnh luËn v¨n nµy.
Hµ Néi, th¸ng 5/2001
Ch¬ng I
TiÒn l¬ng - mét ®ßn bÈy kinh tÕ lîi h¹i
trong c«ng t¸c qu¶n lý cña doanh nghiÖp
I
I./ Kh¸i niÖm, b¶n chÊt vµ chøc n¨ng cña tiÒn l¬ng
1. Kh¸i niÖm vÒ tiÒn l¬ng:
Trong thùc tÕ, kh¸i niÖm vµ c¬ cÊu tiÒn l¬ng rÊt ®a d¹ng ë c¸c níc trªn
ThÕ giíi. TiÒn l¬ng cã thÓ cã nhiÒu tªn gäi kh¸c nhau nh thï lao lao ®éng,
thu nhËp lao ®éng...
ë Ph¸p sù tr¶ c«ng ®îc hiÓu lµ tiÒn l¬ng, hoÆc l¬ng bæng c¬ b¶n, b×nh
thêng hay tèi thiÓu vµ mäi thø lîi Ých, phô kho¶n kh¸c, ®îc tr¶ trùc tiÕp hay
gi¸n tiÕp b»ng tiÒn hay hiÖn vËt mµ ngêi sö dông lao ®éng tr¶ cho ngêi lao
®éng theo viÖc lµm cña ngêi lao ®éng.
2
ë §µi loan, tiÒn l¬ng chØ mäi kho¶n thï lao mµ ngêi c«ng nh©n nhËn
®îc do lµm viÖc, bÊt luËn lµ l¬ng bæng, phô cÊp, tiÒn thëng hoÆc dïng mäi
danh nghÜa kh¸c ®Ó tr¶ cho hä theo giê, ngµy, th¸ng, theo s¶n phÈm.
Theo tæ chøc lao ®éng Quèc tÕ (ILO), tiÒn l¬ng lµ sù tr¶ c«ng hoÆc
thu nhËp mµ cã thÓ biÓu hiÖn b»ng tiÒn vµ ®îc Ên ®Þnh b»ng tho¶ thuËn gi÷a
ngêi sö dông lao ®éng vµ ngêi lao ®éng, hoÆc b»ng ph¸p luËt, ph¸p quy
Quèc gia, do ngêi sö dông lao ®éng ph¶i tr¶ cho ngêi lao ®éng theo hîp
®ång lao ®éng cho mét c«ng viÖc ®· thùc hiÖn hay sÏ ph¶i thùc hiÖn, hoÆc
nh÷ng dÞch vô ®· lµm hoÆc sÏ ph¶i lµm.
ë ViÖt nam, hiÖn nay cã sù ph©n biÖt c¸c yÕu tè trong tæng thu nhËp
cña ngêi lao ®éng tõ c«ng viÖc: TiÒn l¬ng (dông ý chØ l¬ng c¬ b¶n), phô cÊp
vµ phóc lîi. Theo quan ®iÓm c¶i c¸ch tiÒn l¬ng n¨m 1993, tiÒn l¬ng lµ gi¸ c¶
søc lao ®éng, ®îc h×nh thµnh qua sù tho¶ thuËn gi÷a ngêi sö dông
lao ®éng vµ ngêi lao ®éng phï hîp víi quan hÖ cung cÇu vÒ søc lao ®éng
trªn thÞ trêng quyÕt ®Þnh vµ ®îc tr¶ cho n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt lîng vµ
hiÖu qu¶ c«ng viÖc.
Nh vËy: tiÒn l¬ng ®îc hiÓu lµ sè tiÒn mµ ngêi lao ®éng nhËn ®îc tõ
ngêi sö dông lao ®éng cña hä thanh to¸n l¹i t¬ng øng víi sè lîng vµ chÊt l¬ng lao ®éng mµ hä ®· tiªu hao trong qu¸ tr×nh t¹o ra cña c¶i trong x· héi.
2./ B¶n chÊt cña tiÒn l¬ng:
Theo quan ®iÓm cña Chñ nghÜa M¸c - Lªnin, tiÒn l¬ng lµ mét phÇn
thu nhËp quèc d©n biÓu hiÖn b»ng tiÒn mµ ngêi lao ®éng nhËn ®îc ®Ó bï ®¾p
cho lao ®éng ®· bá ra tuú theo sè lîng vµ chÊt lîng cña ngêi lao ®éng ®ã.
Nh vËy tiÒn l¬ng lµ mét phÇn gi¸ trÞ míi s¸ng t¹o ra ®îc ph©n phèi cho ngêi
lao ®éng ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng cña m×nh. V× ngêi lao ®éng trong qu¸
tr×nh tham gia s¶n xuÊt ph¶i hao phÝ mét l¬ng søc lao ®éng nhÊt ®Þnh vµ sau
®ã ph¶i ®îc bï ®¾p b»ng viÖc sö dông t liÖu tiªu dïng.
TiÒn l¬ng díi CNXH lµ mét bé phËn cña thu nhËp quèc d©n ®îc Nhµ
níc ph©n phèi cho ngêi lao ®éng v× thÕ nã chÞu ¶nh hëng cña mét lo¹t nh©n
tè: Tr×nh ®é ph¸t triÓn s¶n xuÊt, quan hÖ gi÷a tÝch luü vµ tiªu dïng trong
tõng thêi kú vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ níc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô kinh tÕ
chÝnh trÞ trong thêi kú ®ã. Nh vËy tiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng cßn phô thuéc
vµo hoµn c¶nh kinh tÕ x· héi cña §Êt níc. Mét nÒn kinh tÕ cßn nghÌo nµn
l¹c hËu, c¸c ph¬ng tiÖn s¶n xuÊt cha tiªn tiÕn, tr×nh ®é lao ®éng cha cao,
hiÖu qña s¶n xuÊt kinh doanh cßn thÊp th× tiÒn l¬ng cha thÓ cao ®îc. MÆt
3
kh¸c, lóc ®ã thu nhËp quèc d©n cha ®ñ ®Ó ®¸p nhu cÇu cao vÒ tiÒn l¬ng cña
toµn x· héi. Nh ta biÕt thu nhËp quèc d©n phô thuéc vµo hai yÕu tè ®ã lµ: Sè
lîng lao ®éng trong khu vùc s¶n xuÊt vËt chÊt vµ n¨ng suÊt lao ®éng b×nh
qu©n cña khèi s¶n xuÊt vËt chÊt. V× vËy, tiÒn l¬ng chØ ®îc t¨ng lªn trªn c¬ së
t¨ng sè lîng lao ®éng trong khu vùc s¶n xuÊt vµ t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng
cña khèi nµy.
Theo quan ®iÓm ®æi míi hiÖn nay, tiÒn l¬ng ë níc ta ®· ®îc coi lµ gi¸
c¶ søc lao ®éng, coi søc lao ®éng lµ hµng ho¸ lµ mét bíc tiÕn quan träng
trong nhËn thøc vÒ tiÒn l¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc ta vµ còng hoµn toµn phï
hîp víi ®Æc ®iÓm cña t×nh h×nh ®Êt níc. §Êt níc ta ®ang trong chÆng ®êng
®Çu tiªn cña thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH, nÒn kinh tÕ cßn tån t¹i nhiÒu chÕ ®é
së h÷u ®an xen lÉn nhau, do ®ã tiÒn c«ng hay tiÒn l¬ng cßn tån t¹i díi nhiÒu
h×nh thøc kh¸c nhau víi b¶n chÊt kh¸c nhau. Trong thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n
t nh©n dùa trªn chÕ ®é së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ bãc lét søc vµ bãc lét søc
lao ®éng lµm thuª th× tiÒn c«ng lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng vµ quan hÖ lao ®éng ë
®©y lµ quan hÖ chñ thî. Trong thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh vÒ mÆt së h÷u
tËp thÓ mµ Nhµ níc lµ ngêi ®¹i diÖn ®øng ra qu¶n lý trong c¸c doanh nghiÖp
quèc doanh th× quyÒn qu¶n lý vµ sö dông lao ®éng giao cho Gi¸m ®èc, mÆt
kh¸c ngêi lao ®éng ®îc tù do hoµn toµn vÒ th©n thÓ (sù tù do nµy ®îc ph¸p
luËt c«ng nhËn vµ b¶o hé). V× vËy, ®· cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó coi søc lao ®éng
trong c¸c doanh nghiÖp quèc doanh còng lµ hµng ho¸, nghÜa lµ tiÒn l¬ng vµ
gi¸ c¶ søc lao ®éng. TiÒn l¬ng ë khu vùc nµy Nhµ níc t¸c ®éng th«ng qua hÖ
thèng thang b¶ng l¬ng. C¸c doanh nghiÖp quèc doanh ®¹i diÖn cho Nhµ níc
lµ ngêi sö dông lao ®éng tiÕn hµnh bè trÝ lao ®éng cho phï hîp víi kh¶ n¨ng
vµ yªu cÇu cña ngêi lao ®éng trªn c¬ së ®ã ph©n phèi kÕt qu¶ s¶n xuÊt. ViÖc
tr¶ l¬ng kh«ng chØ c¨n cø vµo hîp ®ång lao ®éng mµ cßn c¨n cø vµo kÕt qu¶
s¶n xuÊt kinh doanh.
2.1 Chøc n¨ng cña tiÒn l¬ng
Trong bÊt cø mét doanh nghiÖp nµo, doanh nghiÖp s¶n xuÊt còng nh
doanh nghiÖp th¬ng m¹i, tiÒn l¬ng thùc hiÖn hai chøc n¨ng sau:
2.1.1 . VÒ ph¬ng diÖn x· héi :
Trong bÊt cø chÕ ®é x· héi nµo, tiÒn l¬ng còng thùc hiÖn chøc n¨ng kinh
tÕ c¬ b¶n cña nã lµ ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng cho x· héi.Tuy nhiªn
møc ®é t¸i s¶n xuÊt më réng cho ngêi lao ®éng vµ c¸ch tÝnh, c¸ch tr¶ tiÒn l¬ng trong mçi chÕ ®é lµ kh¸c nhau. Ngêi lao ®éng t¸i s¶n xuÊt søc
4
lao ®éng cña m×nh th«ng qua c¸c t liÖu sinh ho¹t nhËn ®îc tõ kho¶n tiÒn l¬ng cña hä. §Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng tiÒn l¬ng ph¶i ®¶m b¶o tiªu dïng
c¸ nh©n ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä. §Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy trong
c«ng t¸c tiÒn l¬ng ph¶i:
+ Nhµ níc ph¶i ®Þnh møc l¬ng tèi thiÓu; møc l¬ng tèi thiÓu ph¶i ®¶m b¶o
nu«i sèng gia ®×nh vµ b¶n th©n hä. Møc l¬ng tèi thiÓu lµ nÒn t¶ng cho chÝnh
s¸ch tiÒn l¬ng vµ viÖc tr¶ l¬ng cho c¸c doanh nghiÖp, bëi vËy nã ph¶i ®îc
thÓ chÕ b»ng ph¸p luËt buéc mäi doanh nghiÖp khi sö dông lao ®éng ph¶i
thùc hiÖn. Møc l¬ng tèi thiÓu ®îc Ên ®Þnh theo gi¸ linh ho¹t, ®¶m b¶o cho
ngêi lao ®éng lµm viÖc ®¬n gi¶n nhÊt trong ®iÒu kiÖn lao ®éng b×nh thêng
bï ®¾p søc lao ®éng gi¶n ®¬n vµ mét phÇn tÝch luü t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng
më réng vµ lµm c¨n cø ®Ó tÝnh c¸c møc l¬ng cho c¸c lo¹i lao ®éng kh¸c.
+ Møc l¬ng c¬ b¶n kh¸c: §îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së møc gi¸ hµng vËt phÈm
tiªu dïng trong tõng trêng hîp mét, bëi vËy khi gi¸ c¶ cã biÕn ®éng, ®Æc
biÖt khi tèc ®é l¹m ph¸t cao ph¶i ®iÒu chØnh tiÒn l¬ng phï hîp ®Ó ®¶m b¶o
®êi sèng cña ngêi lao ®éng.
2.1.2 VÒ ph¬ng diÖn kinh tÕ:
TiÒn l¬ng lµ mét ®ßn bÈy kinh tÕ cã t¸c dông kÝch thÝch lîi Ých vËt
chÊt ®èi víi ngêi lao ®éng lµm cho hä v× lîi Ých vËt chÊt cña b¶n th©n vµ gia
®×nh m×nh mµ lao ®éng mét c¸ch tÝch cùc víi chÊt lîng kÕt qu¶ ngµy cµng
cao.
§Ó trë thµnh ®ßn bÈy kinh tÕ, viÖc tr¶ l¬ng ph¶i g¾n liÒn víi kÕt qu¶
lao ®éng, tæ chøc tiÒn l¬ng ph¶i nh»m khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng n©ng
cao n¨ng xuÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ lao ®éng. Lµm nhiÒu hëng nhiÒu, lµm
Ýt hëng Ýt, kh«ng lµm kh«ng hëng. Béi sè cña tiÒn l¬ng ph¶i ph¶n ¸nh ®óng
sù kh¸c biÖt, trong tiÒn l¬ng gi÷a lo¹i lao ®éng cã tr×nh ®é thÊp nhÊt vµ cao
nhÊt ®îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh lao ®éng.
II. vai trß cña tiÒn l¬ng trong c«ng t¸c qu¶n lý doanh
nghiÖp hiÖn nay
Víi chøc n¨ng c¬ b¶n nãi trªn, vai trß cña tiÒn l¬ng ®îc biÓu hiÖn :
1. VÒ mÆt kinh tÕ: TiÒn l¬ng ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng, quyÕt
®Þnh trong viÖc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ gia ®×nh. NÕu tiÒn kh«ng ®ñ
trang tr¶i, møc sèng cña ngêi lao ®éng bÞ gi¶m sót, hä ph¶i kiÕm thªm viÖc
5
lµm ngoµi doanh nghiÖp nh vËy cã thÓ lµm ¶nh hëng kÕt qu¶ lµm viÖc t¹i
doanh nghiÖp. ngîc l¹i nÕu tiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng lín h¬n hoÆc
b»ng møc l¬ng tèi thiÓu th× sÏ t¹o cho ngêi lao ®éng yªn t©m, phÊn khëi
lµm viÖc, dån hÕt kh¶ n¨ng vµ søc lùc cña m×nh cho c«ng viÖc v× lîi Ých
chung vµ lîi Ých riªng, cã nh vËy d©n míi giµu, níc míi m¹nh.
2. VÒ mÆt chÝnh trÞ x· héi: Cã thÓ nãi tiÒn l¬ng lµ mét nh©n tè quan
träng t¸c ®éng m¹nh mÏ nhÊt, nÕu nh tiÒn l¬ng kh«ng g¾n chÆt víi chÊt lîng, hiÖu qu¶ c«ng t¸c, kh«ng theo gi¸ trÞ søc lao ®éng th× tiÒn l¬ng kh«ng
®ñ ®¶m b¶o ®Ó s¶n xuÊt, thËm chÝ t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n søc lao ®éng ®· lµm
cho ®êi sèng cña ®¹i bé phËn cña ngêi lao ®éng, kh«ng khuyÕn khÝch hä
n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô, tr×nh ®é tay nghÒ. V× vËy, tiÒn l¬ng ph¶i ®¶m
b¶o c¸c yÕu tè cÊu thµnh ®Ó ®¶m b¶o nguån thu nhËp, lµ nguån sèng chñ
yÕu cña ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ngêi lao ®éng hëng l¬ng hoµ nhËp vµo thÞ trêng lao x· héi .
§Ó sö dông ®ßn bÈy tiÒn l¬ng ®èi víi ngêi lao ®éng ®ßi hái c«ng t¸c
tiÒn l¬ng trong doanh nghiÖp ph¶i ®Æc biÖt coi träng.
Tæ chøc tiÒn l¬ng trong doanh nghiÖp ®îc c«ng b»ng vµ hîp lý sÏ t¹o
ra hoµ khÝ cëi më gi÷a nh÷ng ngêi lao ®éng, h×nh thµnh khèi ®oµn kÕt
thèng nhÊt, trªn díi mét lßng, mét ý chÝ v× sù nghiÖp ph¸t triÓn vµ v× lîi Ých
b¶n th©n hä.
ChÝnh v× vËy mµ ngêi lao ®éng tÝch cùc lµm viÖc b»ng c¶ lßng nhiÖt
t×nh, h¨ng say vµ hä cã quyÒn tù hµo vÒ møc l¬ng hä ®¹t ®îc.
Ngîc l¹i, khi c«ng t¸c tæ chøc tiÒn l¬ng trong doanh nghiÖp thiÕu tÝnh
c«ng b»ng vµ hîp lý th× kh«ng nh÷ng nã sÏ sinh ra nh÷ng m©u thuÉn néi bé
thËm chÝ kh¸ gay g¾t ®èi víi ngêi lao ®éng víi nhau, víi nh÷ng ngêi lao
®éng víi cÊp qu¶n trÞ, cÊp l·nh ®¹o doanh nghiÖp, mµ cã lóc cßn cã thÓ g©y
ra sù ph¸ ngÇm dÉn ®Õn sù ph¸ ho¹i ngÇm dÉn nh÷ng ®Õn sù l·ng phÝ to lín
trong s¶n xuÊt. V× vËy, víi nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp, mét trong nh÷ng
c«ng viÖc cÇn ®îc quan t©m hµng ®Çu lµ ph¶i theo dâi ®Çy ®ñ c«ng t¸c tiÒn
l¬ng, thêng xuyªn l¾ng nghe vµ ph¸t hiÖn kÞp thêi nh÷ng ý kiÕn bÊt ®ång
hoÆc nh÷ng m©u thuÉn cã kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn trong ph©n phèi tiÒn l¬ng,
tiÒn thëng cña ngêi lao ®éng qua ®ã cã sù ®iÒu chØnh tho¶ ®¸ng hîp lý.
Tãm l¹i, trong ®êi sèng x· héi, trong doanh nghiÖp tiÒn l¬ng ®ãng vai
trß ®Æc biÖt quan träng, nã kh«ng chØ ®¶m b¶o cho ®êi sèng cña ngêi lao
6
®éng, t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng mµ cßn lµ mét c«ng cô ®Ó qu¶n lý doanh
nghiÖp, lµ ®ßn bÈy kinh tÕ hiÖu lùc. Tuy nhiªn, chØ trªn c¬ së ¸p dông ®óng
®¾n chÕ ®é tiÒn l¬ng, ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c cña nã th× míi ph¸t huy ®îc
mÆt tÝch cùc vµ ngîc l¹i sÏ lµm ¶nh hëng xÊu ®Õn toµn bé ho¹t ®éng cña
doanh nghiÖp.
III./ C¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng trong doanh nghiÖp hiÖn nay
A. C¸c nguyªn t¾c tr¶ l¬ng trong doanh nghiÖp:
§Ó ph¸t huy tèt t¸c dông cña tiÒn l¬ng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh vµ ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cña c¸c doanh nghiÖp, khi tr¶ l¬ng cho ngêi lao
®éng cÇn ®¹t ®îc c¸c yªu cÇu sau:
- B¶o ®¶m t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng vµ kh«ng ngõng n©ng cao ®êi
sèng vËt chÊt, tinh thÇn cho ngêi lao ®éng.
- Lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng kh«ng ngõng n©ng cao.
- §¶m b¶o tÝnh ®¬n gi¶n, râ rµng, dÔ hiÓu.
§Ó ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu trªn, khi tæ chøc tr¶ l¬ng ph¶i ®¶m
b¶o c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n sau:
1.Tr¶ l¬ng ngang nhau cho lao ®éng nh nhau:
§Ò ra nguyªn t¾c nµy lµ nh»m qu¸n triÖt nguyªn t¾c ph©n phèi theo
lao ®éng, ph¸t huy søc m¹nh cña nh©n tè con ngêi vµ v× con ngêi. Ngêi sö
dông lao ®éng kh«ng ®îc tr¶ c«ng cho ngêi lao ®éng thÊp h¬n møc l¬ng tèi
thiÓu do Nhµ Níc quy ®Þnh, kh«ng ®îc ph©n biÖt giíi tÝnh, tuæi t¸c, d©n
téc...mµ ph¶i tr¶ c«ng ngang nhau cho lao ®éng nh nhau nÕu kÕt qu¶ lao
®éng vµ hiÖu qu¶ nh nhau trong cïng mét ®¬n vÞ lµm viÖc.
Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay cßn tån t¹i nhiÒu thµnh
phÇn kinh tÕ th× nguyªn t¾c nµy ®ang bÞ vi ph¹m, tiÒn l¬ng cha qu¸n triÖt
nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng mang nÆng tÝnh b×nh qu©n.
2. TiÒn l¬ng ph¶i ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng.
X· héi muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn th× con ngêi lµ nh©n tè t¸c ®éng
ph¶i thêng xuyªn tiªu dïng c¸c cña c¶i vËt chÊt. §Ó cã cña c¶i vËt chÊt th×
nÒn s¶n xuÊt x· héi ph¶i tiÕn hµnh liªn tôc, do ®ã søc lao ®éng yÕu tè c¬
b¶n cÊu thµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng cÇn lu«n lu«n ®îc sö dông vµ t¸i t¹o.
Thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy tiÒn l¬ng ph¶i lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng phï
hîp víi quan hÖ lao ®éng cña ph¸p luËt Nhµ Níc. Thùc hiÖn viÖc tr¶ l¬ng
g¾n víi gi¸ trÞ míi s¸ng t¹o ra, ®ång thêi ph¶n ¸nh ®óng kÕt qu¶ lao ®éng
vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. Møc l¬ng tèi thiÓu ph¶i lµ nÒn t¶ng cña chÝnh s¸ch tiÒn
7
l¬ng vµ cã c¬ cÊu hîp lý vÒ sinh häc, x· héi häc, b¶o hiÓm tuæi giµ vµ nu«i
con.
TiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng lµ ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, tøc lµ
®¶m b¶o cho ®êi sèng cña b¶n th©n hä vµ gia ®×nh cña ngêi lao ®éng. §iÒu
quan träng lµ sè lîng t liÖu sinh ho¹t mµ ngêi lao ®éng ®îc nhËn khi hä
chuyÓn ho¸ sè tiÒn l¬ng nhËn ®îc qua c¸c kh©u ph©n phèi lu th«ng trùc tiÕp
lµ gi¸ c¶ vµ ph¬ng thøc phôc vô cña thÞ trêng.
3. §¶m b¶o tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng lín h¬n tèc ®é t¨ng
tiÒn l¬ng b×nh qu©n:
§Ò ra nguyªn t¾c nµy nh»m thùc hiÖn yªu cÇu cña t¸i s¶n xuÊt më
réng, kÕt hîp gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ víi tiÕn bé x· héi, gi÷a ®¸p øng nhu
cÇu tríc m¾t vµ ch¨m lo lîi Ých l©u dµi.
Thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy, cÇn g¾n chÆt tiÒn l¬ng víi n¨ng suÊt lao
®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. Gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a: Lµm vµ ¨n, thóc
®Èy mäi ngêi khai th¸c mäi kh¶ n¨ng tiÒm tµng ®Ó kh«ng ngõng n©ng cao
n¨ng suÊt lao ®éng x· héi.
Nguyªn t¾c nµy cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®îc, bëi v× nh÷ng nh©n tè lµm
t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng nhiÒu h¬n nh÷ng nh©n tè lµm t¨ng tiÒn l¬ng. TiÒn
l¬ng phô thuéc vµo viÖc n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ cña ngêi lao ®éng do
n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông thêi gian lao ®éng do Nhµ Níc t¨ng l¬ng...N¨ng
suÊt lao ®éng t¨ng lªn kh«ng chØ phô thuéc vµo c¸c nh©n tè lµm t¨ng tiÒn l¬ng mµ cßn phô thuéc vµo c¸c nh©n tè kh¸c nhau: Do ph¸t triÓn cña khoa
häc kü thuËt vµ viÖc ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt, c«ng nghÖ míi vµo
ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Do c¶i tiÕn vµ n©ng cao tr×nh ®é tæ chøc s¶n xuÊt vµ tiÕt
kiÖm, ph¸t huy c¸c yÕu tè thuËn lîi cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn...
4. Thùc hiÖn mèi t¬ng quan hîp lý vÒ tiÒn l¬ng vµ thu nhËp cña
c¸c bé phËn lao ®éng x· héi:
C¬ së ®Ó ®Ò ra nguyªn t¾c nµy nh»m b¶o ®¶m sù c«ng b»ng vµ b×nh
®¼ng x· héi, kÕt hîp hµi hoµ lîi Ých gi÷a c¸ nh©n víi tËp thÓ vµ céng ®ång
x· héi. Thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy cÇn xem xÐt gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ vÒ
thu nhËp vµ møc sèng gi÷a c¸c tÇng líp d©n c, gi÷a nh÷ng ngêi ®ang lµm
viÖc víi nh÷ng ngêi nghØ hu, nh÷ng ngêi hëng chÝnh s¸ch x· héi.
Trong khu vùc Nhµ Níc, cÇn thùc hiÖn tr¶ l¬ng hoµn toµn b»ng tiÒn
trªn c¬ së xo¸ bá c¸c chÝnh s¸ch chÕ ®é cung cÊp hiÖn vËt mang tÝnh chÊt
8
tiÒn l¬ng. X¸c lËp quan hÖ hîp lý vÒ tiÒn l¬ng vµ thu nhËp gi÷a c¸c khu
vùc, c¸c ngµnh nghÒ trªn c¬ së x¸c ®Þnh béi sè vµ møc l¬ng bËc 1 khi x©y
dùng c¸c hÖ thèng thang, b¶ng l¬ng, phô cÊp vµ c¬ chÕ tr¶ l¬ng, tr¶ thëng.
Nhµ Níc cã chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt thu nhËp mét c¸ch hîp lý gi÷a c¸c bé phËn
d©n c, c¸c vïng, c¸c ngµnh.
B./ C¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng trong doanh nghiÖp:
1. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm:
HiÖn nay phÇn lín c¸c doanh nghiÖp níc ta ®Òu ¸p h×nh thøc tr¶ l¬ng
theo s¶n phÈm. Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm lµ h×nh thøc tiÒn l¬ng c¨n cø vµo sè
lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra cña mçi ngêi vµ ®¬n gi¸ l¬ng s¶n phÈm ®Ó tr¶ l¬ng cho c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc.
Së dÜ nh vËy lµ v× chÕ ®é l¬ng cÊp bËc vµ c¸c kho¶n phô cÊp cha kiÓm
tra gi¸m s¸t ®îc chÆt chÏ vÒ søc lao ®éng cña mçi ngêi ®Ó ®·i ngé vÒ tiÒn l¬ng mét c¸ch ®óng ®¾n. H×nh thøc tiÒn l¬ng tr¶ theo s¶n phÈm lµ h×nh thøc
c¨n b¶n ®Ó thùc hiÖn quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng. §Ó qu¸n triÖt ®Çy ®ñ
h¬n n÷a nguyªn nh©n, nguyªn t¾c ph©n phèi theo sè lîng vµ chÊt lîng lao
®éng nghÜa lµ c¨n cø trùc tiÕp vµo kÕt qu¶ lao ®éng cña mçi ngêi s¶n xuÊt.
Ai lµm nhiÒu, chÊt lîng s¶n phÈm tèt, ®îc hëng nhiÒu l¬ng, ai lµm Ýt chÊt lîng s¶n phÈm xÊu th× hëng Ýt l¬ng. Nh÷ng ngêi lµm viÖc nh nhau th× ph¶i
®îc hëng l¬ng b»ng nhau. MÆt kh¸c chÕ ®é tr¶ l¬ng s¶n phÈm cßn c¨n cø
vµo sè lîng lao ®éng chÊt lîng lao ®éng kÕt tinh trong tõng s¶n phÈm cña
mçi c«ng nh©n lµm ra ®Ó tr¶ l¬ng cho hä, lµm cho quan hÖ gi÷a tiÒn l¬ng vµ
n¨ng suÊt lao ®éng, gi÷a lao ®éng vµ hëng thô cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi
nhau.
1.1 Thùc hiÖn chÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm cã nhiÒu t¸c dông nh
sau:
Lµm cho mçi ngêi lao ®éng v× lîi Ých vËt chÊt mµ quan t©m ®Õn viÖc n©ng
cao n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, b¶o ®¶m hoµn thµnh toµn
diÖn vµ vît møc kÕ ho¹ch nhµ níc. V× h×nh thøc l¬ng s¶n phÈm c¨n cø trùc
tiÕp vµo sè lîng, chÊt lîng s¶n phÈm cña mçi ngêi s¶n xuÊt ra ®Ó tÝnh l¬ng
nªn cã t¸c dông khuyÕn khÝch ngêi c«ng nh©n tÝch cùc s¶n
xuÊt, tËn dông thêi gian lµm viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. H¬n n÷a chØ
nh÷ng s¶n phÈm tèt míi ®îc tr¶ l¬ng cao nªn ngêi c«ng nh©n nµo còng cè
9
g¾ng s¶n xuÊt b¶o ®¶m chÊt lîng s¶n phÈm tèt. Nh vËy n¨ng suÊt lao ®éng
t¨ng, chÊt lîng s¶n phÈm b¶o ®¶m th× gi¸ thµnh s¶n phÈm sÏ h¹.
- KhuyÕn khÝch ngêi c«ng nh©n quan t©m ®Õn viÖc n©ng cao tr×nh ®é
v¨n ho¸, tr×nh ®é chuyªn m«n, khoa häc kü thuËt hîp lý ho¸ s¶n xuÊt vµ lao
®éng tÝch cùc s¸ng t¹o vµ ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt tiªn tiÕn. Khi
thùc hiÖn tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm, c«ng nh©n ph¶i phÊn ®Êu ®Ó thêng xuyªn
®¹t vµ vît møc c¸c ®Þnh møc lao ®éng ®Ò ra do ®ã hä kh«ng ®¬n thuÇn dùa
vµo sù lao ®éng hÕt m×nh, tËn dông thêi gian lµm viÖc mµ ph¶i cè g¨ng häc
tËp ®Ó kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é v¨n ho¸ khoa häc kü thuËt th× míi cã
thÓ dÔ dµng thiÕp thu, n¨m v÷ng vµ ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt tiªn
tiÕn. H¬n n÷a hä cßn ph¶i biÕt t×m tßi suy nghÜ ®Ó ph¸t huy s¸ng kiÕn, c¶i
tiÕn kü thuËt, hîp lý ho¸ s¶n xuÊt. Cã nh vËy th× s¶n phÈm lµm ra sÏ t¨ng vµ
søc lao ®éng sÏ gi¶m xuèng.
- §Èy m¹nh viÖc c¶i tiÕn, tæ chøc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, thóc ®Èy viÖc
thùc hiÖn tèt chÕ ®é h¹ch to¸n kinh tÕ. Khi ¸p dông chÕ ®é tiÒn l¬ng tÝnh
theo s¶n phÈm ®åi hái ph¶i cã sù chuÈn bÞ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh. Ph¶i cñng cè
kiÖn toµn tæ chøc s¶n xuÊt, kü thuËt s¶n xuÊt, tæ chøc lao ®éng ®¶m b¶o cho
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc c©n ®èi hîp lý. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn do n¨ng
suÊt lao ®éngcña c«ng nh©n t¨ng, nhiÒu vÊn ®Ò míi ®Æt ra cÇn gi¶i quyÕt nh
cung cÊp nguyªn vËt liÖu ®óng quy c¸ch chÊt lîng, kÞp thêi gian. KiÓm tra
nghiÖm thu ®îc chÝnh x¸c sè lîng, chÊt lîng s¶n phÈm. §iÒu chØnh l¹i lao
®éng trong d©y chuyÒn s¶n xuÊt. Thèng kª thanh to¸n tiÒn l¬ng nhanh
chãng chÝnh x¸c, ®óng kú h¹n... C¸c vÊn ®Ò ®ã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn n¨ng
suÊt tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n nªn hä rÊt quan t©m ph¸t hiÖn vµ yªu cÇu gi¶i
quyÕt. BÊt kú mét hiÖn tîng nµo vi ph¹m ®Õn kü thuËt c«ng nghÖ vµ chÕ ®é
phôc vô c«ng t¸c, ngêi c«ng nh©n kh«ng nh÷ng t×m c¸ch
kh¾c phôc kÞp thêi mµ cßn tÝch cùc ®Ò phßng nh÷ng khuyÕt ®iÓm cã thÓ x¶y
ra. §ång thêi ®Êu tranh chèng hiÖn tîng tiªu cùc, lµm viÖc thiÕu tr¸ch nhiÖm
trong c¸n bé qu¶n lý vµ c«ng nh©n s¶n xuÊt.
- Cñng cè vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ phong trµo thi ®ua XHCN, x©y dùng
t¸c phong th¸i ®é lao ®éng XHCN. Phong trµo thi ®ua ph¸t triÓn lµ do nhiÖt
t×nh yªu níc, ý thøc gi¸c ngé XHCN vµ tr×nh ®é v¨n ho¸ kü thuËt cña c«ng
nh©n, do n¨ng suÊt lao ®éng ®îc n©ng cao mµ cã. Muèn thi ®ua ®¹t ®îc bÒn
bØ thêng xuyªn liªn tôc th× ph¶i båi dìng b»ng vËt chÊt míi cã t¸c dông. Tr¶
10
l¬ng theo s¶n phÈm lµ ph¬ng tiÖn tèt nhÊt ®Ó thùc hiÖn yªu cÇu ®ã. §éng
viªn thi ®ua liªn tôc m¹nh mÏ ®ång thêi ¸p dông mét c¸ch ®óng ®¾n chÕ ®é
tiÒn l¬ng tÝnh theo s¶n phÈm sÏ kÕt hîp chÆt chÏ ®îc hai mÆt khuyÕn khÝch
b»ng lîi Ých vËt chÊt vµ ®éng viªn tinh thÇn ®Ó thóc ®Èy vµ ph¸t triÓn s¶n
xuÊt. Hai vÊn ®Ò nµy ph¶i dùa vµo nhau vµ thóc ®Èy lÉn nhau lµm cho n¨ng
suÊt lao ®éng ngµy cµng t¨ng vµ phong trµo thi ®ua XHCN ngµy cµng më
réng vµ cã chÊt lîng cao. Ngoµi ra chÕ ®é l¬ng s¶n phÈm cßn gãp phÇn båi
dìng gi¸o dôc cho c«ng nh©n cã høng thó nhiÖt t×nh trong lao ®éng - cã ý
thøc tr¸ch nhiÖm quan t©m ®Õn viÖc cña tËp thÓ.
Qua nh÷ng t¸c dông kÓ trªn ta thÊy chÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm cã
ý nghÜa kinh tÕ, chÝnh trÞ quan träng. Nã ®éng viªn m¹nh mÏ mäi ngêi tÝch
cùc s¶n xuÊt víi chÊt lîng tèt vµ n¨ng suÊt cao. Võa t¨ng thu nhËp cho c¸
nh©n ngêi lao ®éng võa lµm t¨ng h¬n s¶n phÈm cho x· héi gãp phÇn thay
®æi nÒn kinh tÕ c¶ níc.
1.2 §iÒu kiÖn vµ h×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm:
Muèn tæ chøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm doanh nghiÖp chuÈn bÞ c¸c ®iÒu
kiÖn sau ®©y:
1.2.1 C«ng t¸c chuÈn bÞ s¶n xuÊt:
- ChuÈn bÞ vÒ nh©n lùc: Khi tæ chøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm, viÖc
chuÈn bÞ vÒ nh©n lùc lµ vÊn ®Ò cÇn thiÕt v× con ngêi lµ yÕu tè quan träng
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Con ngêi cã qu¸n triÖt ý nghÜa t¸c dông cña chÕ ®é
l¬ng s¶n phÈm th× míi ®Ò cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm, tÝch cùc vµ quyÕt
t©m t¹o ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho viÖc thùc hiÖn chÕ ®é l¬ng s¶n phÈm. §Ó
chuÈn bÞ tèt yÕu tè con ngêi cÇn phª ph¸n c¸c t tëng rôt rÌ, cÇu toµn,
khuynh híng lµm bõa, lµm Èu. ThiÕu chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt, thiÕu chØ
®¹o chÆt chÏ g©y hoang mang dao ®éng trong c«ng nh©n. Ph¶i gi¶i thÝch
gi¸o dôc cho c«ng nh©n hiÓu râ môc ®Ých ý nghÜa cña chÕ ®é l¬ng s¶n phÈm
vµ cho hä thÊy môc tiªu phÊn ®Êu cña hä vÒ s¶n lîng vµ n¨ng suÊt lao ®éng,
chÊt lîng s¶n phÈm, chi phÝ s¶n xuÊt. Ngoµi ra cßn ph¶i båi dìng, n©ng cao
nghiÖp vô cho c¸n bé lao ®éng tiÒn l¬ng, c¸n bé kü thuËt, kiÓm tra chÊt lîng
s¶n phÈm...
- ChuÈn bÞ vÒ kÕ ho¹ch s¶n xuÊt: KÕ ho¹ch s¶n xuÊt ph¶i râ rµng cô
thÓ, ph¶i tæ chøc cung cÊp ®Çy ®ñ thêng xuyªn nguyªn vËt liÖu, m¸y mãc
11
thiÕt bÞ vµ ph¬ng tiÖn phßng hé lao ®éng ®Ó c«ng nh©n cã thÓ s¶n xuÊt ®îc
liªn tôc.
1.2.2 X¸c ®Þnh ®¬n gi¸ l¬ng s¶n phÈm:
§Ó thùc hiÖn l¬ng s¶n phÈm cÇn x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ l¬ng s¶n phÈm cho
chÝnh x¸c trªn c¬ së x¸c ®Þnh cÊp bËc c«ng nh©n cã thÓ s¶n xuÊt ®îc liªn
tôc.
- X¸c ®Þnh cÊp bËc c«ng viÖc: Nh ta ®· biÕt ®¬n gi¸ l¬ng s¶n phÈm ®îc tÝnh nh sau:
§¬n gi¸ l¬ng s¶n
Møc l¬ng CBCNV + phô cÊp
=
Møc s¶n lîng
phÈm
Nh vËy muèn cã ®¬n gi¸ hîp lý, chÝnh x¸c ph¶i x¸c ®Þnh ®óng ®¾n
cÊp bËc c«ng viÖc. NÕu cÊp bËc c«ng viÖc ®îc ®¸nh gi¸ x¸c ®Þnh cao h¬n
yªu cÇu kü thuËt th× ®¬n gi¸ sÏ cao h¬n vµ ngîc l¹i. Do ®ã nÕu xÝ nghiÖp cha
cã cÊp bËc c«ng viÖc th× ph¶i x©y dùng cÊp bËc c«ng viÖc, nÕu cã råi th×
ph¶i rµ so¸t l¹i ®Ó kÞp thêi söa ®æi nh÷ng cÊp bËc c«ng viÖc ®· l¹c hËu.
- §Þnh møc lao ®éng: §Þnh møc lao ®éng lµ thíc ®o tiªu chuÈn vÒ tiªu
hao lao ®éng, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ lao ®éng vµ tÝnh ®¬n gi¸ sÏ sai tiÒn
l¬ng cña c«ng nh©n sÏ t¨ng hoÆc gi¶m kh«ng hîp lý. Do ®ã sÏ kh«ng
khuyÕn khÝch c«ng nh©n t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng.
§Þnh møc lao ®éng ®Ó tr¶ l¬ng s¶n phÈm lµ møc lao ®éng trung b×nh
tiÕn tiÕn. Do ®ã ph¶i x©y dùng ®Þnh møc tõ t×nh h×nh thùc tÕ s¶n xuÊt ë xÝ
nghiÖp ®· ®îc chÊn chØnh. C¸c møc lao ®éng ®ang ¸p dông (nÕu cã) ph¶i
kiÓm tra l¹i kÞp thêi söa ®æi nh÷ng møc bÊt hîp lý kh«ng s¸t thùc tÕ s¶n
xuÊt.
1.2.3 C«ng t¸c kiÓm tra nghiÖm thu s¶n phÈm:
Yªu cÇu cña chÕ ®é l¬ng s¶n phÈm lµ ®¶m b¶o thu nhËp tiÒn l¬ng
theo ®óng sè lîng vµ chÊt lîng s¶n phÈm ®· hoµn thµnh theo x¸c nhËn cña
K.C.S do ®ã cÇn ph¶i kiÓm tra nghiÖm thu s¶n phÈm chÆt chÏ nh»m ®¶m b¶o
s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt lîng tèt, tr¸nh khuynh híng ch¹y theo s¶n
lîng ®Ó t¨ng thu nhËp, lµm ra nh÷ng s¶n phÈm sai, háng, kh«ng ®óng quy
c¸ch vµ yªu cÇu kü thuËt ®ång thêi ®¶m b¶o viÖc tr¶ l¬ng cho c«ng nh©n
®óng ®¾n kÞp thêi.
1.2.4 C«ng t¸c tæ chøc ®êi sèng:
CÇn ph¶i tæ chøc tèt c«ng t¸c ®êi sèng lµm cho c«ng nh©n yªn t©m
phÊn khëi s¶n xuÊt vµ phôc vô s¶n xuÊt. §êi sèng cña c«ng nh©n tríc hÕt lµ
12
vÊn ®Ò thu nhËp tiÒn l¬ng, kÕ ®Õn lµ an toµn lao ®éng, c¸c vÊn ®Ò thiÕt yÕu
trong lao ®éng, sinh ho¹t ®êi sèng cña c«ng nh©n nh: ¨n, ë, ®i l¹i... ®Òu ph¶i
cã kÕ ho¹ch gi¶i quyÕt tèt nh÷ng vÊn ®Ò nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng nh©n
yªn t©m s¶n xuÊt ®¹t n¨ng suÊt cao nhÊt, chÊt lîng tèt. §ã chÝnh lµ tÝnh u
viÖt cña h×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm lµm cho c«ng nh©n tin tëng s©u
s¾c vµo ®êi sèng h¹nh phóc cña hä cã liªn quan mËt thiÕt víi sù lao ®éng
trung thµnh cña hä ®èi víi xÝ nghiÖp.
H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm gåm nhiÒu chÕ ®é tr¶ l¬ng nh sau:
- ChÕ ®é tr¶ l¬ng s¶n phÈm trùc tiÕp kh«ng h¹n chÕ.
- ChÕ ®é tr¶ l¬ng s¶n phÈm gi¸n tiÕp.
- ChÕ ®é tr¶ l¬ng kho¸n s¶n phÈm.
- ChÕ ®é l¬ng s¶n phÈm cã thëng vµ l¬ng kho¸n cã thëng.
- ChÕ ®é l¬ng s¶n phÈm luü tiÕn.
1.3 C¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm:
1.3.1 ChÕ ®é tr¶ l¬ng s¶n phÈm trùc tiÕp kh«ng h¹n chÕ:
ChÕ ®é tiÒn l¬ng nµy ®îc tr¶ theo tõng ®¬n vÞ s¶n phÈm hoÆc chi tiÕt
s¶n phÈm vµ theo ®¬n gi¸ nhÊt ®Þnh. TiÒn l¬ng cña c«ng nh©n c¨n cø vµo sè
lîng s¶n phÈm hoÆc chi tiÕt s¶n phÈm do hä trùc tiÕp s¶n xuÊt ®îc ®Ó tr¶ l¬ng. BÊt kú trêng hîp nµo c«ng nh©n s¶n xuÊt hôt møc, ®¹t møc, hay vît
møc bao nhiªu, cø mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm lµm ra ®Òu ®îc tr¶ tiÒn l¬ng nhÊt
®Þnh gäi lµ ®¬n gi¸ s¶n phÈm. Nh vËy tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n sÏ t¨ng theo
sè s¶n phÈm s¶n xuÊt ra. NÕu s¶n xuÊt ®îc nhiÒu s¶n phÈm th× ®îc tr¶ nhiÒu
l¬ng vµ ngîc l¹i s¶n xuÊt ®îc Ýt s¶n phÈm th× ®îc tr¶ Ýt l¬ng.
§¬n gi¸ s¶n phÈm lµ c¬ së cña chÕ ®é tiÒn l¬ng tÝnh theo s¶n phÈm
trùc tiÕp kh«ng h¹n chÕ. Khi x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ s¶n phÈm ngêi ta c¨n cø vµo
hai nh©n tè: ®Þnh møc lao ®éng vµ møc l¬ng cÊp bËc c«ng viÖc.
C«ng thøc tÝnh ®¬n gi¸ s¶n phÈm nh sau:
+ NÕu c«ng viÖc cã ®Þnh møc s¶n lîng:
§¬n gi¸
=
Møc l¬ng cÊp bËc c«ng viÖc + phô cÊp
Møc s¶n lîng
+ NÕu c«ng viÖc ®îc ®Þnh møc thêi gian:
§¬n gi¸
=
Møc l¬ng cÊp bËc c«ng viÖc x møc thêi gian
Khi tÝnh ®¬n gi¸ s¶n phÈm ta ph¶i lÊy møc l¬ng cÊp bËc c«ng viÖc
13
®Ó tÝnh chø kh«ng lÊy møc l¬ng cÊp bËc c«ng nh©n ®îc giao lµm c«ng viÖc
®ã, v× cã nh÷ng trêng hîp l¬ng cÊp bËc c«ng nh©n cao hoÆc thÊp h¬n
cÊp bËc c«ng viÖc ®îc giao lµm cho ®¬n gi¸ s¶n phÈm thay ®æi, sÏ ph¸ vì
tÝnh thèng nhÊt cña chÕ ®é tiÒn l¬ng tr¶ theo s¶n phÈm vµ tÝnh hîp lý cña
quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng.
VÒ ®Þnh møc lao ®éng, khi tÝnh ®¬n gi¸ ta ph¶i x¸c ®Þnh ®Þnh møc cña
c«ng viÖc ®ã lµ møc thêi gian hay møc s¶n lîng ®Ó tÝnh cho chÝnh x¸c.
ChÕ ®é tiÒn l¬ng tÝnh theo s¶n phÈm trùc tiÕp kh«ng h¹n chÕ thÝch
hîp víi nh÷ng lo¹i c«ng viÖc cã thÓ tiÕn hµnh ®Þnh møc lao ®éng, giao viÖc
vµ nghiÖm thu tõng ®¬n vÞ s¶n phÈm hoÆc chi tiÕt s¶n phÈm riªng rÏ ®îc.
Tuú theo ®Æc ®iÓm vÒ tæ chøc kü thuËt s¶n xuÊt, nÕu nh÷ng c«ng viÖc ngêi
c«ng nh©n cã thÓ tiÕn hµnh s¶n xuÊt ®éc lËp th× cã thÓ ®Þnh møc lao ®éng vµ
tiÕn hµnh thèng kª nghiÖm thu s¶n phÈm riªng cho tõng c«ng nh©n vµ tr¶ l¬ng s¶n phÈm trùc tiÕp cho tõng c«ng nh©n. NÕu c«ng viÖc cÇn nhiÒu c«ng
nh©n phèi hîp, céng t¸c víi nhau míi s¶n xuÊt ra mét s¶n phÈm th× cã thÓ
tiÕn hµnh tr¶ l¬ng trùc tiÕp cho nhãm hoÆc tæ s¶n xuÊt ®ã.
I.3.2 ChÕ ®é tr¶ l¬ng s¶n phÈm gi¸n tiÕp:
ChÕ ®é l¬ng nµy kh«ng ¸p dông ®èi víi c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt
mµ chØ ¸p dông cho c«ng nh©n phôc vô s¶n xuÊt. C«ng viÖc cña hä cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn viÖc ®¹t vµ vît møc cña c«ng nh©n chÝnh hëng l¬ng theo
theo s¶n phÈm. NhiÖm vô vµ thµnh tÝch cña hä g¾n liÒn víi nhiÖm vô vµ
thµnh tÝch cña c«ng nh©n ®øng m¸y s¶n xuÊt ra. Nh÷ng c«ng nh©n söa ch÷a
m¸y nÕu ¸p dông chÕ ®é l¬ng s¶n phÈm gi¸n tiÕp cÇn ph¶i quy ®Þnh vµ kiÓm
tra chÆt chÏ viÖc nghiÖm thu trong ®Þnh kú söa ch÷a m¸y, ®Ò phßng hiÖn tîng tiªu cùc ®ång t×nh víi c«ng nh©n ®øng m¸y ch¹y theo s¶n lîng, cho
m¸y ch¹y qu¸ møc lµm cho m¸y háng.
§¬n gi¸ s¶n phÈm gi¸n tiÕp ®îc tÝnh b»ng c¸ch lÊy møc l¬ng th¸ng
cña c«ng nh©n phôc vô chia cho ®Þnh møc s¶n xuÊt chung cña c«ng nh©n
®øng m¸y do c«ng nh©n ®ã phôc vô. Nh vËy nÕu c«ng nh©n ®øng m¸y
trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm cµng nhiÒu, tiÒn l¬ng cña sè c«ng nh©n phôc
vô cµng nhiÒu vµ ngîc l¹i. NÕu nh÷ng c«ng nh©n ®øng m¸y s¶n xuÊt ®îc Ýt
s¶n phÈm th× tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n phôc vô cµng Ýt.
Khi thùc hiÖn chÕ ®é tiÒn l¬ng nµy thêng x¶y ra hai trêng hîp vµ c¸ch
gi¶i quyÕt nh sau:
14
+ NÕu b¶n th©n c«ng nh©n phôc vô cã sai lÇm lµm cho c«ng nh©n
chÝnh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm háng, th× tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n phôc vô hëng
theo chÕ ®é tr¶ l¬ng khi lµm ra hµng háng. Song vÉn ®¶m b¶o Ýt nhÊt b»ng
møc l¬ng cÊp bËc cña ngêi ®ã.
+ NÕu c«ng nh©n ®øng m¸y kh«ng hoµn thµnh ®Þnh møc s¶n lîng th×
tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n phôc vô sÏ kh«ng tÝnh theo ®¬n gi¸ s¶n phÈm gi¸n
tiÕp mµ theo l¬ng cÊp bËc cña hä.
ChÕ ®é tiÒn l¬ng tÝnh theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp cã t¸c dông lµm cho
c«ng nh©n phôc vô quan t©m h¬n ®Õn viÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cña
c«ng nh©n chÝnh mµ hä phôc vô.
I.3.3 ChÕ ®é tr¶ l¬ng kho¸n s¶n phÈm:
ChÕ ®é l¬ng kho¸n s¶n phÈm lµ chÕ ®é l¬ng s¶n phÈm khi giao c«ng
viÖc ®· quy ®Þnh râ rµng sè tiÒn ®Ó hoµn thµnh mét khèi lîng c«ng viÖc
trong mét ®¬n vÞ thêi gian nhÊt ®Þnh. ChÕ ®é l¬ng nµy ¸p dông cho nh÷ng
c«ng viÖc mµ xÐt thÊy giao tõng viÖc chi tiÕt kh«ng cã lîi vÒ mÆt kinh tÕ,
bëi v× trong s¶n xuÊt cã nhiÒu c«ng viÖc mang tÝnh chÊt tæng hîp kh«ng thÓ
giao viÖc mµ thèng kª kinh nghiÖm thu kÕt qu¶ lao ®éng theo tõng ®¬n vÞ
s¶n phÈm tõng phÇn riªng biÖt cña tõng c«ng nh©n hoÆc tõng tæ s¶n xuÊt.
Nh vËy, ngay tõ khi nhËn viÖc, c«ng nh©n ®· biÕt ngay ®îc sè tiÒn l¬ng mµ
m×nh sÏ ®îc l·nh sau khi hoµn thµnh khèi lîng c«ng viÖc giao kho¸n. Do
®ã, nÕu ®¬n vÞ c«ng t¸c nhËn kho¸n gi¶m bít ®îc sè ngêi hoÆc rót ng¾n ®îc
thêi gian hoµn thµnh khèi lîng giao kho¸n th× tiÒn l¬ng tÝnh theo ngµy lµm
viÖc cña mçi ngêi trong ®¬n vÞ sÏ ®îc t¨ng lªn.
Ngîc l¹i nÕu kÐo dµi thêi gian hoµn thµnh c«ng viÖc th× tiÒn l¬ng tÝnh
theo ngµy mçi ngêi sÏ Ýt ®i. Do ®ã chÕ ®é l¬ng kho¸n cã t¸c dông
khuyÕn khÝch c«ng nh©n n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, phÊn ®Êu hoµn thµnh
nhiÖm vô tríc thêi h¹n hoÆc gi¶m bít sè ngêi kh«ng cÇn thiÕt.
Khi ¸p dông chÕ ®é l¬ng kho¸n cÇn ph¶i lµm tèt c«ng t¸c thèng kª vµ
®Þnh møc lao ®éng cho tõng phÇn viÖc, tÝnh ®¬n gi¸ tõng phÇn viÖc råi tæng
hîp l¹i thµnh khèi lîng c«ng viÖc, thµnh ®¬n gi¸ cho toµn bé c«ng viÖc. CÇn
ph¶i x©y dùng chÕ ®é kiÓm tra chÊt lîng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, v× trong
thùc tÕ khi ¸p dông l¬ng kho¸n c«ng nh©n kh«ng chÊp hµnh nghiªm chØnh
chÕ ®é lao ®éng ®Ó xÈy ra hiÖn tîng c«ng nh©n tù ý lµm thªm giê ®Ó mau
chãng hoµn thµnh c«ng viÖc chung nhng kh«ng ghi vµo phiÕu giao kho¸n
lµm cho viÖc thèng kª ph©n tÝch n¨ng suÊt lao ®éng cña c«ng nh©n kh«ng
15
chÝnh x¸c, lµm ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng c«ng viÖc, ¶nh hëng ®Õn søc khoÎ vµ
c¸c mÆt sinh ho¹t cña c«ng nh©n.
1.3.4 ChÕ ®é l¬ng s¶n phÈm cã thëng vµ l¬ng kho¸n cã thëng:
ChÕ ®é l¬ng kho¸n s¶n phÈm cã thëng lµ chÕ ®é tiÒn l¬ng s¶n phÈm
trùc tiÕp kh«ng h¹n chÕ hoÆc chÕ ®é l¬ng kho¸n kÕt hîp víi khen thëng khi
c«ng nh©n ®¹t nh÷ng chØ tiªu vÒ sè lîng, chÊt lîng hay thêi gian ®· quy
®Þnh. Nhng nÕu vît ®îc c¸c chØ tiªu quy ®Þnh vÒ chÊt lîng s¶n phÈm, tiÕt
kiÖm ®îc nguyªn liÖu b¶o ®¶m an toµn hoÆc n©ng cao c«ng suÊt m¸y mãc,
thiÕt bÞ... th× ®îc thªm tiÒn thëng. Kho¶n tiÒn thëng nµy chi tr¶ khi c«ng
nh©n hoµn thµnh ®Þnh møc s¶n lîng.
Thùc hiÖn chÕ ®é l¬ng nµy ph¶i x¸c ®Þnh râ nh÷ng chØ tiªu vµ ®iÒu
kiÖn thëng. Tû lÖ thëng còng ph¶i x¸c ®Þnh ®óng ®¾n.
ChÕ ®é tiÒn l¬ng tÝnh theo s¶n phÈm cã thëng sÏ qu¸n triÖt ®Çy ®ñ
h¬n n÷a nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng, khuyÕn khÝch c«ng nh©n chó
träng h¬n n÷a tíi viÖc c¶i tiÕn chÊt lîng s¶n phÈm, tiÕt kiÖm nguyªn liÖu,
nhiªn liÖu vµ hoµn thµnh vît møc nhiÖm vô quy ®Þnh cña ®¬n vÞ giao cho.
1.3.5 ChÕ ®é l¬ng s¶n phÈm luü tiÕn:
ChÕ ®é tiÒn l¬ng nµy ®îc tÝnh nh sau:
§èi víi sè s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt ra trong ph¹m vi ®Þnh møc khëi
®iÓm luü tiÕn th× ®îc tr¶ theo ®¬n gi¸ b×nh thêng, cßn sè s¶n phÈm s¶n xuÊt
ra vît møc khëi ®iÓm luü tiÕn ®îc tr¶ theo ®¬n gi¸ luü tiÕn, nghÜa lµ cã
nhiÒu ®¬n gi¸ cho nh÷ng s¶n phÈm vît møc khëi ®iÓm luü tiÕn. NÕu vît
møc víi tû lÖ cao th× ®îc tÝnh nh÷ng s¶n phÈm vît møc b»ng ®¬n gi¸ cao
h¬n.
ChÕ ®é l¬ng nµy ¸p dông cho c«ng nh©n s¶n xuÊt ë nh÷ng kh©u quan
träng, lóc s¶n xuÊt khÈn tr¬ng ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ®ång bé, ë nh÷ng kh©u mµ
n¨ng suÊt t¨ng cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc hoµn thµnh chung kÕ
ho¹ch cña doanh nghiÖp.
TiÒn l¬ng cña c«ng nh©n lµm theo chÕ ®é s¶n phÈm luü tiÕn ®îc tÝnh
theo c«ng thøc:
L = (Q1 x P) + (Q1 - Qo) .P .K
Trong ®ã:
L : Tæng tiÒn l¬ng c«ng nh©n ®îc lÜnh.
Q1: S¶n lîng thùc tÕ cña c«ng nh©n s¶n xuÊt ra.
Qo: Møc s¶n lîng.
16
P : §¬n gi¸ l¬ng s¶n phÈm.
K : HÖ sè t¨ng ®¬n gi¸ s¶n phÈm.
Muèn thùc hiÖn chÕ ®é l¬ng nµy ph¶i thùc hiÖn ®iÒu kiÖn sau:
- §Þnh møc lao ®éng cã c¨n cø kü thuËt, ®©y lµ vÊn ®Ò quan träng v×
®¬n gi¸ s¶n phÈm sÏ t¨ng luü tiÕn theo tû lÖ vît møc s¶n lîng.
- Ph¶i thèng kª x¸c ®Þnh râ chÊt lîng vµ sè lîng s¶n phÈm tiÒn l¬ng
cña c«ng nh©n, møc luü tiÕn, møc h¹ thÊp gi¸ thµnh vµ gi¸ trÞ tiÕt kiÖm ®îc.
- Ph¶i dù kiÕn ®îc kÕt qña kinh tÕ cña chÕ ®é l¬ng tÝnh theo s¶n phÈm
luü tiÕn nh»m x¸c ®Þnh møc luü tiÕn cao nhÊt cña ®¬n gi¸ s¶n phÈm. V× khi
thùc hiÖn chÕ ®é tiÒn l¬ng nµy l¬ng cña c«ng nh©n sÏ t¨ng nhanh
h¬n s¶n lîng lµm cho phÇn tiÒn l¬ng trong ®¬n vÞ s¶n phÈm còng t¨ng lªn.
Do ®ã gi¸ thµnh s¶n phÈm còng t¨ng theo, bëi vËy khi ¸p dông chÕ ®é l¬ng
nµy ph¶i tÝnh to¸n kÕt qu¶ kinh tÕ, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng lµm h¹ gi¸
thµnh s¶n phÈm.
2. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian:
H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian ®îc ¸p dông cho nh÷ng c«ng viÖc
kh«ng tÝnh ®îc kÕt qu¶ lao ®éng cô thÓ, nã thÓ hiÖn theo c¸c thang l¬ng do
Nhµ níc quy ®Þnh vµ ®îc tr¶ theo thêi gian lµm viÖc thùc tÕ, ph¹m vi ¸p
dông h×nh thøc nµy gåm khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp, nh÷ng c«ng t¸c
nghiªn cøu, qu¶n lý, söa ch÷a m¸y mãc thiÕt bÞ vµ bé phËn phôc vô s¶n
xuÊt, nh÷ng ngêi s¶n xuÊt trong d©y chuyÒn c«ng nghÖ, nh÷ng c«ng viÖc cha ®Þnh møc c«ng viÖc. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian bao gåm hai lo¹i:
2.1 H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian gi¶n ®¬n: Lµ h×nh thc tr¶ l¬ng
cho ngêi lao ®éng chØ c¨n cø vµo bËc l¬ng vµ thêi gian thùc tÕ lµm viÖc mµ
kh«ng xÐt ®Õn th¸i ®é vµ kÕt qu¶ c«ng viÖc.
2.2 H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian cã thëng: Ngoµi tiÒn l¬ng theo
thêi gian gi¶n ®¬n ngêi lao ®éng cßn ®îc nhËn mét kho¶n tiÒn thëng do kÕt
qu¶ n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, tiÕt kiÖm vËt t vµ
hoµn thµnh xuÊt s¾c nhiÖm vô.
C«ng thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian:
Ltg = Lcbcv x Ttt
Trong ®ã:
Ltg : TiÒn l¬ng theo thêi gian.
Lcbcv: TiÒn l¬ng cÊp bËc theo thêi gian.
Ttt : Thêi gian lao ®éng thùc tÕ.
17
H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian cã u ®iÓm lµ ®¬n gi¶n, dÔ tÝnh to¸n,
thu nhËp cña ngêi lao ®éng æn ®Þnh. Nhng nã cã nhîc ®iÓm lµ viÖc tr¶ l¬ng
kh«ng g¾n víi kÕt qu¶ lao ®éng mµ ngêi lao ®éng ®· tiªu hao
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. Nãi c¸ch kh¸c, phÇn tiÒn l¬ng mµ ngêi
lao ®éng ®îc hëng kh«ng g¾n liÒn víi kÕt qu¶ lao ®éng mµ hä t¹o ra. ChÝnh
v× lÏ ®ã nªn h×nh thøc tiÒn l¬ng theo thêi gian ®· kh«ng mang l¹i cho ngêi
lao ®éng sù quan t©m ®Çy ®ñ víi thµnh qu¶ lao ®éng cña m×nh, kh«ng t¹o
®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó uèn n¾n kÞp thêi nh÷ng th¸i ®é sai lÖch vµ kh«ng
khuyÕn khÝch nghiªm chØnh thùc hiÖn chÕ ®é tiÕt kiÖm thêi gian, vËt t trong
qu¸ tr×nh c«ng t¸c.
3. H×nh thøc tr¶ l¬ng hçn hîp:
§©y lµ h×nh thøc kÕt hîp gi÷a tr¶ l¬ng theo thêi gian víi h×nh thøc tr¶
l¬ng theo s¶n phÈm. ¸p dông h×nh thøc tr¶ l¬ng nµy, tiÒn l¬ng cña ngêi lao
®éng ®ùoc chia thµnh hai bé phËn :
- Mét bé phËn cøng : Bé phËn nµy t¬ng ®èi æn ®Þnh nh¼m b¶o ®¶m
møc thu nhËp tèi thiÓu cho ngêi lao ®éng, æn ®Þnh ®êi sèng cña ngêi lao
®éng vµ gia ®×nh hä. Bé phËn nµy sÏ ®îc quy ®Þnh theo bËc l¬ng c¬ b¶n vµ
ngµy c«ng lµm viÖc cña ngêi lao ®éng trong mçi th¸ng.
- Bé phËn thø hai lµ bé phËn biÕn ®éng : Tuú thuéc vµo n¨ng suÊt,
chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ lao ®éng cña tõng c¸ nh©n ngêi lao ®éng vµ kÕt qu¶
ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.
H×nh thøc tr¶ l¬ng hçn hîp nµy hiÖn nay thêng ®îc ¸p dông cho c¸c
doanh nghiÖp th¬ng m¹i. Theo h×nh thøc tr¶ l¬ng nµy, quü l¬ng kho¸n ®îc
tÝnh nh sau :
Quü tiÒn l¬ng ph¶i tr¶ = Thu nhËp tÝnh l¬ng thùc tÕ x §¬n gi¸ tiÒn l¬ng
§¬n gi¸ tiÒn l¬ng
Tæng quü l¬ng kÕ ho¹ch
Thu nhËp tÝnh l¬ng kÕ ho¹ch
=
Trong ®ã :
Thu nhËp tÝnh l¬ng
kÕ ho¹ch
=
Tæng doanh thu
kÕ ho¹ch
18
Tæng chi phÝ vËt chÊt
-
ngoµi l¬ng kÕ ho¹ch
Trªn ®©y lµ c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng mµ c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay
®ang ¸p dông. NhËn thøc vµ hiÓu râ b¶n chÊt cña tiÒn l¬ng - kÕt hîp vµ hoµn
thiÖn c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng sÏ t¹o ®éng lùc kinh tÕ m¹nh mÏ thóc ®Èy ngêi
lao ®éng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, quan t©m ®Õn c«ng viÖc, ®¹t hiÖu qu¶ cao,
®¶m b¶o lîi Ých c¸ nh©n, tËp thÓ còng nh toµn doanh nghiÖp.
IV./ Sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn h×nh thøc tr¶ l¬ng
trong doanh nghiÖp hiÖn nay.
Chóng ta biÕt r»ng, tiÒn l¬ng lµ vÊn ®Ò thêi sù nãng báng trong ®êi
sèng trong ®êi sèng s¶n xuÊt vµ x· héi cña ®Êt níc. Nã hµm chøa nhiÒu mèi
quan hÖ m©u thuÉn gi÷a s¶n xuÊt vµ n©ng cao møc sèng, gi÷a tÝch luü vµ
tiªu dïng, gi÷a thu nhËp cña c¸c thµnh phÇn d©n c...
§èi víi hµng triÖu ngêi lao ®éng lµm c«ng ¨n l¬ng, tiÒn l¬ng lu«n lµ
mèi quan t©m hµng ngµy ®èi víi hä. ThËt vËy, tiÒn l¬ng lµ ngµnh thu nhËp
chÝnh nh»m duy tr× vµ n©ng cao møc sèng cña ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä.
ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh, tiÒn l¬ng cã thÓ dîc xem lµ b»ng chøng thÓ hiÖn
gi¸ trÞ, ®Þa vÞ, uy tÝn cña ngêi lao ®éng ®èi víi c¸ nh©n vµ x· héi. V× thÕ tiÒn
l¬ng chÝnh lµ ®éng lùc kÝch thÝch ngêi lao ®éng lµm viÖc h¨ng say th«ng
qua ®ã thóc ®Èy ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp cã hiÖu
qu¶.
Do ®ã, sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a c¸c lîi Ých trong doanh nghiÖp th«ng
qua ph©n phèi thu nhËp lµ yÕu tè v« cïng quan träng. Ph¶i lµm sao ®Ó cho
ngêi lao ®éng v× lîi Ých cña b¶n th©n vµ gia ®×nh m×nh mµ quan t©m ®Õn lao
®éng víi n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ cao. Lµm cho ngêi lao ®éng thÊy
muèn cã thu nhËp th× doanh nghiÖp ph¶i ®¹t kÕt qu¶ cao trong kinh
doanh, mÆt kh¸c doanh nghiÖp muèn ph¸t triÓn ph¶i cã sù ®ãng gãp cña ngêi lao ®éng.
Tõ l©u, viÖc tr¶ c«ng lao ®éng lu«n lµ métvÊn ®Ò th¸ch thøc nhÊt cho
c¸c nhµ qu¶n trÞ ë mäi doanh nghiÖp (s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô...). Tïy
thuéc vµo lo¹i h×nh doanh nghiÖp lùa chän cho m×nh h×nh thøc tr¶ l¬ng lµ
kh¸c nhau, nhng nh×n chung c¸c doanh nghiÖp ®Òu híng tíi môc tiªu c¬ b¶n
®ã lµ : Thu hót nh©n viªn, duy tr× nh÷ng nh©n viªn giái, kÝch thÝch ®éng
viªn, ®¸p øng yªu cÇu cña luËt ph¸p.
1. Thu hót nh©n viªn: Th«ng thêng nh÷ng ngêi ®i t×m viÖc kh«ng
thÓ biÕt chÝnh x¸c møc l¬ng cho nh÷ng c«ng viÖc t¬ng tù ë c¸c doanh
19
nghiÖp kh¸c nhau, kh«ng thÓ hoÆc rÊt khã so s¸nh tÊt c¶ nh÷ng lîi Ých tõ
c«ng viÖc nh phóc lîi, khen thëng, c¬ héi th¨ng tiÕn...cña c«ng viÖc trong
c¸c doanh nghiÖp kh¸c nhau. Tuy nhiªn, møc l¬ng doanh nghiÖp ®Ò nghÞ thêng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n nhÊt trong quyÕt ®Þnh cu¶ ngêi lao
®éng cã chÊp nhËn viÖc lµm ë doanh nghiÖp hay kh«ng. C¸c doanh nghiÖp
cµng tr¶ l¬ng cao cµng thu hót ®îc nh÷ng nh©n viªn giái. Thùc hiÖn ®iÒu tra
tiÒn l¬ng trªn thÞ trêng sÏ gióp doanh nghiÖp ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch tr¶ c«ng
vµ møc l¬ng thÝch hîp.
2. Duy tr× nh÷ng nh©n viªn giái:
§Ó duy tr× ®îc nh÷ng nh©n viªn giái cho doanh nghiÖp, tr¶ l¬ng cao
cha ®ñ mµ cßn ph¶i thÓ hiÖn tÝnh c«ng b»ng trong néi bé doanh nghiÖp. Khi
nh©n viªn nhËn thÊy r»ng doanh nghiÖp tr¶ l¬ng cho hä kh«ng c«ng b»ng,
hä sÏ c¶m thÊy khã chÞu, bÞ øc chÕ vµ ch¸n n¶n, thËm chÝ rêi bá doannh
nghiÖp. TÝnh c«ng b»ng trong tr¶ l¬ng thÓ hiÖn kh«ng chØ ë sù c«ng b»ng
gi÷a nh÷ng nh©n viªn thùc hiÖn cïng c«ng viÖc, cã kÕt qu¶ t¬ng ®¬ng... mµ
cßn cã sù c«ng b»ng gi÷a nh÷ng c«ng viÖc cã tÇm quan träng, yªu cÇu møc
®é phøc t¹p, kü n¨ng thùc hiÖn hoÆc nh÷ng nh©n viªn lµm viÖc trong nh÷ng
bé phËn kh¸c nhau trong doanh nghiÖp. MÆc dï kh«ng cã hÖ
thèng tr¶ l¬ng nµo cã thÓ lµm c«ng b»ng mäi nh©n viªn trong doanh nghiÖp
nhng viÖc ®Þnh gi¸ c«ng viÖc vµ nghiªn cøu tiÒn l¬ng trªn thÞ trêng sÏ gióp
doanh nghiÖp võa b¶o ®¶m ®îc tÝnh c«ng b»ng néi trî, võa ®¶m b¶o duy tr×
®îc nh÷ng nh©n viªn giái gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc ®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn
cña doanh nghiÖp.
3. KÝch thÝch, ®éng viªn nh©n viªn:
TÊt c¶ c¸c yÕu tè cÊu thµnh trong thu nhËp cña ngêi lao ®éng: l¬ng c¬
b¶n, thëng, phóc lîi, trî cÊp cÇn ®îc sö dông cã hiÖu qu¶ nh»m t¹o ra ®éng
lùc kÝch thÝch cao nhÊt ®èi víi nh©n viªn. Nh©n viªn thêng mong ®îi nh÷ng
cè g¾ng vµ kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc cña hä sÏ ®îc ®¸nh gi¸ vµ khen thëng xøng ®¸ng. Nh÷ng mong ®îi nµy sÏ h×nh thµnh vµ x¸c ®Þnh môc tiªu,
møc ®é thùc hiÖn c«ng viÖc nh©n viªn cÇn ®¹t ®îc trong t¬ng lai. NÕu c¸c
chÝnh s¸ch vµ ho¹t ®éng qu¶n trÞ cña doanh nghiÖp ®Ó cho nh©n viªn nhËn
thÊy r»ng sù cè g¾ng, vÊt v¶ cña hä kh«ng ®îc ®Òn bï xøng ®¸ng hä sÏ
kh«ng cè g¾ng lµm viÖc n÷a.
4 §¸p øng yªu cÇu cña luËt ph¸p:
20
- Xem thêm -
.DOC 
58 
48586 
87 
