Lêi më ®Çu.
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, sù qu¶n lý cña
Nhµ níc, víi sù nç lùc phÊn ®Êu cña c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ kinh tÕ vµ toµn
thÓ nh©n d©n, sù hîp t¸c, hç trî, gióp ®ì cña c¸c quèc gia, tæ chøc
kinh tÕ quèc tÕ, nÒn kinh tÕ níc ta ®· cã nh÷ng khëi s¾c, tiÕn bé míi,
tõng bíc ph¸t triÓn nhanh h¬n, v÷ng ch¾c h¬n. Chóng ta ®· vµ ®ang cè
g¾ng n©ng cao søc m¹nh tèc ®é t¨ng trëng, hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ ®Ó
dÇn dÇn theo kÞp hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ trªn thÕ giíi.
Tuy nhiªn, xÐt tõ môc tiªu, ®êng lèi ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ níc ta (theo
quan ®iÓm cña §¶ng t¹i §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX) tõ thùc
tiÔn sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ rÊt n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi
trong ®ã nhÊt lµ khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i b×nh d¬ng, gÇn nhÊt lµ khu vùc
§«ng Nam Ch©u ¸, chóng ta nhËn thÊy r»ng so víi môc tiªu ®Æt ra vµ
thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ khu vùc còng nh thÕ giíi, nÒn kinh tÕ níc ta
hiÖn nay cßn nhiÒu h¹n chÕ, bÊt cËp, ®ßi hái ph¶i cã sù phÊn ®Êu v ît
bËc, b¶o ®¶m ph¸t triÓn v÷ng ch¾c tuÇn tù vµ kÕt hîp cã nh÷ng b íc ®ét
ph¸, nh¶y vät, "®i t¾t ®ãn ®Çu"... míi cã thÓ ®¹t ®îc kÕt qu¶ nh mong
muèn. Qu¸ tr×nh ®ã cÇn qu¸n triÖt theo môc tiªu cña chiÕn l îc ph¸t
triÓn kinh tÕ - x· héi 2001 - 2010 mµ môc tiªu tæng qu¸t lµ "§ a níc ta
ra khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn, n©ng cao râ rÖt ®êi sèng vËt chÊt,
v¨n ho¸ tinh thÇn cña nh©n d©n, t¹o nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 níc ta
c¬ b¶n trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp theo híng hiÖn ®¹i. Nguån lùc
con ngêi, n¨ng lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ, kÕt cÊu h¹ tÇng, tiÒm lùc
kinh tÕ quèc phßng, an ninh ®îc t¨ng cêng, thÓ chÕ kinh tÕ thÞ trêng
®Þnh híng XHCN ®îc h×nh thµnh vÒ c¬ b¶n, vÞ thÕ cña níc ta trªn trêng quèc tÕ ®îc n©ng cao" (§¶ng Céng S¶n ViÖt Nam, V¨n kiÖn §¹i
héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi
2001, trang 89 - 90). §Ó ®¹t ®îc môc tiªu Êy, tõ xuÊt ph¸t ®iÓm nÒn
kinh tÕ níc ta hiÖn nay, trong bèi c¶nh chung xu híng vËn ®éng cña
nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi ®ßi hái chóng ta ph¶i t×m ra vµ øng
dông nhiÒu gi¶i ph¸p ®ång bé vµ cã tÝnh hÖ thèng vµ kh¶ thi, nhiÒu
"®ßn bÈy kinh tÕ" víi nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ h÷u hiÖu, thiÕt thùc h¬n.
Trong ®ã, hiÖn nay mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p quan träng hµng ®Çu lµ
ph¶i t¨ng cêng nguån vèn nh»m chuyÓn giao, ¸p dông c«ng nghÖ tiªn
1
tiÕn, më réng quy m« s¶n xuÊt ph¸t huy néi lùc, ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt
níc, n©ng cao n¨ng lùc xuÊt khÈu, c¹nh tranh, hîp t¸c, tÝch cùc tham
gia hoµ nhËp, thÝch øng qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ thÕ giíi... §Ó
t¨ng cêng nguån vèn ®Çu t cho nÒn s¶n xuÊt cã nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c
nhau, ®a d¹ng vµ phong phó, trong ®ã mét biÖn ph¸p rÊt quan träng lµ
n©ng cao kh¶ n¨ng cña ho¹t ®éng tÝn dông. VÒ mÆt lý luËn kinh tÕ
còng nh thùc tiÔn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ níc ta vµ thÕ giíi tõ tríc ®Õn
nay, ®Æc biÖt trong t×nh h×nh kinh tÕ thÕ giíi, khu vùc, níc ta nh÷ng
n¨m gÇn ®©y cho thÊy tÝn dông ngµy cµng cã vai trß quan träng ®èi víi
sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nãi chung nÒn kinh tÕ thÞ tr êng cã sù qu¶n lý
cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN nãi riªng. Bëi vËy viÖc t×m hiÓu,
nghiªn cøu vÊn ®Ò b¶n chÊt, chøc n¨ng, h×nh thøc cña tÝn dông vµ vai
trß cña nã ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr êng ®Þnh híng
XHCN lµ viÖc lµm cÇn thiÕt, bæ Ých tríc hÕt lµ víi nh÷ng ngêi häc tËp
vÒ khoa häc kinh tÕ, nh÷ng nhµ qu¶n lý, ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kinh
tÕ.
2
I. B¶n chÊt, ®Æc ®iÓm vµ c¸c h×nh thøc tÝn dông.
1.1. TÝn dông h×nh thµnh, ph¸t triÓn lµ mét tÊt yÕu kh¸ch
quan.
Theo sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt x· héi loµi ngêi còng
ph¸t triÓn theo c¸c h×nh th¸i kinh tÕ kh¸c nhau. ë mçi giai ®o¹n, thêi
®¹i kinh tÕ ®ã do ®Æc ®iÓm vÒ n¨ng lùc cña nÒn kinh tÕ nªn ë x· héi
céng s¶n nguyªn thñy do lùc lîng s¶n xuÊt kÐm ph¸t triÓn, x· héi
kh«ng cã cña d, s¶n phÈm do con ngêi lµm ra cha ®ñ tÝch lòy, quan hÖ
s¶n xuÊt dùa trªn c¬ së céng ®ång mäi s¶n phÈm ®Òu lµ cña chung, con
ngêi hoµn toµn dùa vµo nhau, chung sèng, t h÷u cha ra ®êi... Do ®ã cha
xuÊt hiÖn quan hÖ mua b¸n, trao ®æi.
Sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt sau ®ã ®· t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng
n¨ng suÊt lao ®éng, s¶n phÈm lµm ra ngµy cµng nhiÒu, con ngêi kh«ng
chØ ®ñ tiªu dïng mµ dÇn dÇn cßn cã tÝch lòy, dù tr÷ xuÊt hiÖn cña d .
Cïng víi sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng x· héi, cña c«ng cô lao
®éng chÕ ®é t h÷u dÇn dÇn xuÊt hiÖn, sù ph©n ho¸ gi÷a ngêi giµu ngêi
nghÌo vµ c¸c tÇng líp, giai cÊp, c¸c giai cÊp còng theo ®ã ph¸t triÓn
ngµy cµng râ rÖt. Quan hÖ trao ®æi, mua b¸n, vay m în còng tõng bíc
xuÊt hiÖn víi nhiÒu h×nh thøc ®a d¹ng phong phó. Tuy nhiªn quan hÖ
vay mîn thêi kú ®Çu chØ lµ h×nh thøc s¬ khai, ph«i thai cña tÝn dông
sau nµy.
Khi s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh nhu cÇu mua
b¸n, trao ®æi, vay mîn t¨ng lªn, xuÊt hiÖn tiÒn tÖ (mét lo¹i hµng ho¸
®Æc biÖt vËt trung gian trong trao ®æi mua b¸n, mét lo¹i cña c¶i ®Ó tÝch
tr÷...), x· héi dÇn dÇn xuÊt hiÖn quan hÖ tÝn dông. Sù tån t¹i vµ ph¸t
triÓn quan hÖ tÝn dông do c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu sau ®©y:
- Mét lµ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh do sù vËn ®éng cña
vèn tiÒn tÖ dÉn ®Õn n¶y sinh hiÖn tîng trong cïng mét thêi gian cã
nh÷ng ®¬n vÞ kinh tÕ thõa vèn ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh, ch a cã nhu cÇu
sö dông. Ngîc l¹i cã nh÷ng ®¬n vÞ thiÕu vèn, cã nhu cÇu vay m în t¨ng
vèn ®Çu t cho s¶n xuÊt kinh doanh. T×nh tr¹ng ®ã n¶y sinh m©u thuÉn
®ái hái cã c¸ch thøc gi¶i quyÕt më ®êng cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Do
3
vËy cÇn cã sù tËp trung vèn, ph©n phèi l¹i c¸c nguån vèn t¹m thêi
nhµn rçi theo nguyªn t¾c vay mîn hoµn tr¶ c¶ gèc vµ l·i trong mét thêi
gian nhÊt ®Þnh, b¶o ®¶m qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt, tuÇn hoµn, xoay vßng
cña nguån vèn ®îc diÔn ra liªn tôc n©ng cao kh¶ n¨ng s¶n xuÊt kinh
doanh, tiÕt kiÖm ®îc nguån vèn ...
- Hai lµ: Trong ®êi sèng sinh ho¹t, vËn ®éng cña toµn x· héi cã
t×nh tr¹ng cã nh÷ng c¬ quan, ®¬n vÞ, tæ chøc tËp thÓ vµ trong nh©n d©n
(c¸ nh©n, hé gia ®×nh ...) thêng xuyªn cã lîng tiÒn nhµn rçi cha cÇn sö
dông ngay. §©y còng lµ mét ®iÒu kiÖn, c¬ së tiÒm tµng dÉn ®Õn n¶y
sinh quan hÖ tÝn dông bëi lÏ kh«ng cã nh÷ng lîng tiÒn nhµn rçi ®ã th×
kh«ng cã c¬ së ®Ó thùc hiÖn quan hÖ tÝn dông.
- Ba lµ do chÕ ®é së h÷u vÒ vèn trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ nhiÒu
thµnh phÇn nÒn kinh tÕ thÞ trêng, do tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau vÒ vèn songl ¹i ®ßi hái cã sù chuyÓn
ho¸ trong néi bé cña c¸c h×nh thøc së h÷u vµ gi÷a c¸c h×nh thøc së
h÷u, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Tuy nhiªn ®Ó viÖc chuyÓn vèn gi÷a c¸c
h×nh thøc së h÷u c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ kh«ng lµm ¶nh hëng,
kh«ng x©m ph¹m ®Õn quyÒn lîi cña nhau gi÷a c¸c chñ së h÷u cÇn ph¶i
th«ng qua quan hÖ tÝn dông cã vay cã tr¶ theo tho¶ thuËn nhÊt ®Þnh mµ
bªn cho vay khi nhËn l¹i sè tiÒn cho vay ngoµi phÇn gèc cßn ®îc thªm
mét sè tiÒn l·i theo tû lÖ quy ®Þnh. Nhê ®ã mµ quyÒn lîi cña c¸c chñ
së h÷u kh¸c nhau khi tham gia quan hÖ tÝn dông ®îc ®¶m b¶o mét c¸ch
chÆt chÏ, theo mét quy t¾c thèng nhÊt, víi sù b¶o ®¶m cã tÝnh ph¸p lý,
ph¸p luËt.
- Bèn lµ do yªu cÇu cña qu¸ tr×nh h¹ch to¸n kinh tÕ trong s¶n
xuÊt, kinh doanh rÊt chÆt chÏ, cô thÓ chi tiÕt nªn c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc
kinh tÕ, c¸c doanh nghiÖp ph¶i lu«n chñ ®éng, thËn träng trong tÝnh
to¸n huy ®éng, chuÈn bÞ t¹o nguån vèn n¾m ch¾c nguån vèn còng nh
sö dông vèn kÓ c¶ vèn cè ®Þnh vµ lu ®éng. TÝnh to¸n c©n nh¾c, x¸c
®Þnh ®óng vÒ nhu cÇu vèn cña m×nh trong s¶n xuÊt kinh doanh ®¶m
b¶o lÊy thu bï chi vµ cã l·i. ChÝnh viÖc ®i vay vµ cho vay th«ng qua
quan hÖ tÝn dông c¸c ®¬n vÞ tæ chøc kinh tÕ... gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò
nhu cÇu vÒ vèn, sö dông vèn.
4
Tõ nh÷ng vÊn ®Ò tr×nh bµy ë trªn cã thÓ ®i ®Õn kh¼ng ®Þnh r»ng sù
h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña quan hÖ tÝn dông ho¹t ®éng tÝn dông
trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ lµ mét tÊt yÕu
kh¸ch quan, lµ vÊn ®Ò cã tÝnh quy luËt.
1.2. B¶n chÊt, ®Æc ®iÓm cña tÝn dông trong thêi kú qu¸ ®é lªn
chñ nghÜa x· héi ë níc ta hiÖn nay.
* B¶n chÊt cña tÝn dông.
Tõ sù ph©n tÝch qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn cña tÝn dông, qua
nghiªn cøu chóng ta cã thÓ thÊy r»ng tÝn dông lµ mét ph¹m trï cña
kinh tÕ hµng ho¸, lµ h×nh thøc vËn ®éng cña vèn cho vay. TÝn dông
ph¶n ¸nh quan hÖ kinh tÕ gi÷a chñ thÓ së h÷u vµ c¸c chñ thÓ sö dông
nguån vèn nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ theo nguyªn t¾c hoµn tr¶ cã kú
h¹n c¶ vèn gèc lÉn lîi tøc.
B¶n chÊt tÝn dông biÓu hiÖn ë qu¸ tr×nh vËn ®éng cña tÝn dông
trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng thÓ hiÖn th«ng qua c¸c giai ®o¹n sau:
ë giai ®o¹n cho vay: vèn tiÒn tÖ ®îc chuyÓn tõ ngêi cho vay sang
ngêi ®i vay. Khi ®ã gi¸ trÞ vèn tÝn dông ®îc chuyÓn sang ngêi ®i vay.
ë giai ®o¹n sö dông vèn tÝn dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ngêi ®i
vay ®îc quyÒn sö dông gi¸ trÞ cña vèn tÝn dông vèn vay ®îc sö dông
trùc tiÕp ®Ó mua hµng ho¸ (nÕu vay b»ng tiÒn) hoÆc ®îc sö dông trùc
tiÕp (nÕu vay b»ng hµng ho¸) ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh
hoÆc tiªu dïng cña ngêi ®i vay. Song ngêi ®i vay kh«ng cã quyÒn së
h÷u gi¸ trÞ cña vèn vay mµ chØ ®îc sö dông t¹m thêi trong mét thêi
gian nhÊt ®Þnh theo tho¶ thuËn gi÷a ngêi cho vay vµ ngêi ®i vay.
ë giai ®o¹n: hoµn tr¶ tÝn dông - kÕt thóc mét vßng tuÇn hoµn cña
tÝn dông. Vèn tÝn dông sau khi ®a vµo s¶n xuÊt trë vÒ h×nh th¸i tiÒn tÖ
- vèn, ®îc ngêi ®i vay tr¶ l¹i cho ngêi vay gåm ph©n gèc vµ l·i (lîi
tøc). Nh vËy vèn ®a vµo ho¹t ®éng tÝn dông ®· sinh lîi cho ngêi së h÷u
nã. Qu¸ tr×nh nµy vÒ thùc chÊt theo C. M¸c khi ph©n tÝch nÒn kinh tÕ
TBCN ®· chØ râ: "TiÒn ch¼ng qua chØ rêi khái tay ng êi së h÷u trong
mét thêi gian vµ ch¼ng qua chØ t¹m thêi chuyÓn tõ tay ng êi së h÷u
5
sang tay nhµ t b¶n ho¹t ®éng, cho nªn tiÒn kh«ng ph¶i bá ra ®Ó thanh
to¸n hay kh«ng ph¶i tù ta b¸n ®i ®Ó cho vay. TiÒn chØ ®em nh îng l¹i
víi mét ®iÒu kiÖn lµ nã sÏ quay vÒ ®iÓm xuÊt ph¸t sau mét kú h¹n nhÊt
®Þnh" (C.M¸c t b¶n quyÒn III, tËp II, NXB Sù thËt, Hµ Néi, 1978). Râ
rµng r»ng ë ®©y sù hoµn tr¶ tÝn dông lµ sù quay trë vÒ cña gi¸ trÞ. §ã lµ
sù vËn ®éng cña mét lîng gi¸ trÞ. Sù hoµn tr¶ theo ®óng nghÜa cña nã
lu«n ®îc b¶o toµn vÒ mÆt gi¸ trÞ vµ céng víi phÇn t¨ng thªm (lîi tøc).
Nh vËy "§em tiÒn cho vay víi t c¸ch lµ mét vËt cã ®Æc ®iÓm lµ sÏ quay
trë vÒ ®iÓm xuÊt ph¸t cña nã mµ vÉn gi÷ nguyªn vÑn gi¸ trÞ cña nã,
®ång thêi lín thªm trong qu¸ tr×nh vËn ®éng" (Theo C.M¸c s¸ch ®·
dÉn).
VÊn ®Ò tr×nh bµy ë trªn ®· lµm râ b¶n chÊt tÝn dông. Bªn c¹nh ®ã,
lµ mét ph¹m trï cña kinh tÕ hµng hãa, g¾n víi nÒn kinh tÕ hµng ho¸,
kinh tÕ thÞ trêng nªn tÝn dông tån t¹i trong nhiÒu nÒn kinh tÕ hµng ho¸,
kh«ng tÝnh ®Õn chÕ ®é chÝnh trÞ x· héi ë ®ã. Tuy nhiªn, tån t¹i trong
nh÷ng ph¬ng thøc s¶n xuÊt x· héi kh¸c nhau th× tÝn dông còng mang
b¶n chÊt kh¸c nhau do b¶n chÊt chÕ ®é chÝnh trÞ x· héi ®ã chi phèi.
Riªng ®èi víi nÒn kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi
(nh níc ta hiÖn nay), c¸c ng©n hµng Nhµ níc khi cho vay tiÒn còng ®Òu
theo quy luËt chung cña ho¹t ®éng nµy: cã vay, cã tr¶, cã lîi thÕ, song
chóng ta kh«ng chØ v× môc ®Ých thu lîi tøc mµ cßn v× môc ®Ých chñ yÕu
lµ ®Ó thóc ®Èy nÒn s¶n xuÊt ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n theo ®Þnh híng x·
héi chñ nghÜa vµ ®ång thêi tõng bíc tho¶ m·n nhu cÇu ngµy cµng t¨ng
cña nh©n d©n, c¶i thiÖn, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cña nh©n
d©n. Ngîc l¹i ë chÕ ®é tù b¶n chñ nghÜa môc ®Ých chñ yÕu trªn hÕt cña
nh÷ng chñ thÓ së h÷u - cña ngêi cho vay lµ nh»m thu lîi tøc - cµng
nhiÒu cµng tèt (dÜ nhiªn lµ ngoµi viÖc thu håi ®ñ vèn gèc). N¬i nµo, tæ
chøc, ®¬n vÞ kinh tÕ, c¸ nh©n nµo vay víi l·i suÊt cao h¬n th× hä sÏ tËp
trung ®Çu t cho vay nhiÒu h¬n, thuËn lîi h¬n....mµ xem nhÑ môc ®Ých
sö dông vèn vay, kh«ng quan t©m nhiÒu ®Õn viÖc ngêi ®i vay sö dông
vèn vay vµo môc ®Ých g×, hoÆc cã ch¨ng còng chØ nh»m thu ® îc nhiÒu
lîi tøc, hoÆc v× môc ®Ých cña sè Ýt v× lîi Ých cña giai cÊp t s¶n...
ChÝnh v× tÝn dông trong thêi kú qu¸ ®é ®i lªn x· héi chñ nghÜa ë
níc ta cã b¶n chÊt tèt ®Ñp, tiÕn bé, tÝch cùc nh vËy cho nªn nã t¹o ®iÒu
kiÖn, c¬ së, thuËn lîi vµ ®éng lùc m¹nh mÏ ®Èy m¹nh, më réng ho¹t
6
®éng tÝn dông, n©ng cao vai trß, hiÖu qu¶ cña tÝn dông trong qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n.
II. C¸c h×nh thøc cña tÝn dông.
1. §Æc ®iÓm vµ c¸c h×nh thøc tÝn dông.
Sù cÇn thiÕt cña tÝn dông trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®îc quyÕt
®Þnh bëi ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt hµng ho¸, bëi sù ph¸t triÓn cña chøc n¨ng
tiÒn tÖ lµm ph¬ng tiÖn thanh to¸n. Quan hÖ tÝn dông ra ®êi b¾t nguån
tõ ®Æc ®iÓm chu chuyÓn vèn trong c¸c doanh nghiÖp mµ trong tõng
thêi ®iÓm thêng xuyªn cã mét bé phËn vèn nhµn rçi cÇn ®îc sö dông
®Ó sinh lêi. Ch¼ng h¹n, vèn dïng ®Ó tr¶ l¬ng nhng cha ®Õn kú tr¶, vèn
mua nguyªn liÖu nhng cha ®Õn kú mua....Trong khi ®ã, mét sè doanh
nghiÖp kh¸c muèn cã vèn ®Ó thanh to¸n, ®Ó më mang doanh nghiÖp
nhng cha tÝch luü kÞp. T¬ng tù nh vËy, trong d©n c vµ trong tæ chøc x·
héi còng cã sè tiÒn nh·n rçi. Râ rµng cïng trong mét thêi ®iÓm, n¬i th×
cã vèn nhng cha cÇn sö dông, n¬i th× cÇn sè vèn nhng l¹i cha cã. Quan
hÖ tÝn dông cÇn vµ cã thÓ ra ®êi tõ ®iÒu kiÖn kinh tÕ ®ã.
Quan hÖ tÝn dông tån t¹i trong nhiÒu nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Nh ng
tån t¹i trong c¸c ph¬ng thøc s¶n xuÊt x· héi kh¸c nhau th× tÝn dông
còng mang nh÷ng b¶n chÊt kh¸c nhau. Trong nÒn kinh tÕ qu¸ ®é lªn
chñ nghÜa x· héi, c¸c ng©n hµng nhµ níc khi cho vay tiÒn ®Òu ph¶i thu
lîi tøc, cã vay cã tr¶ nhng kh«ng chØ v× môc ®Ých thulîi tøc mµ cßn
chñ yÕu v× ®Ó ph¸t triÓn m¹nh mÏ nÒn s¶n xuÊt x· héi theo ®Þnh h íng
x· héi chñ nghÜa, tõng bíc tho¶ m·n nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña nh©n
d©n.
Quan hÖ tÝn dông trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi,ngoµi
®Æc ®iÓm chung lµ quyÒn së h÷u vèn t¸ch rêi quyÒn sö dông vèn, cßn
cã ®Æc ®iÓm lín lµ: nhiÒu quan hÖ tÝn dông kh¸c nhau víi nh÷ng nguån
lîi tøc kh¸cnhau ph¶n ¸nh nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. C¸c quan hÖ
tÝn dông nµy võ¨ hîp t¸c võa c¹nh tranh víi nhau trong nÒn kinh tÕ thÞ
töêng cã sù qu¶nlý cña nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. §©y
còng lµ lÜnh vùc ®Êu ranh gay g¾t, ®ßi hái quan hÖ tÝn dông nhµ níc
ph¶i kh«ng ngõng lín m¹nh ®Ó ®¶m nhiÖm vai trß chñ ®¹o trong quan
hÖ tÝn dông toµn x· héi.
7
2. Quan hÖ tÝn dông tån t¹i díi c¸c h×nh thøc:
- TÝn dông th¬ng m¹i lµ viÖc b¸n hµng ho¸ hoÆc cung cÊp dÞch vô
b»ng c¸ch cho chÞu tiÒn víi kú h¹n nhÊt ®Þnh vµ lîi tøc nhÊt ®Þnh.
TÝn dông th¬ng m¹i kh«ng chØ cã trong quan hÖ mua - b¸n lín mµ
cßn cã ngay c¶ trong tiªu dïng, nãi c¸ch kh¸c, nã còng g¾n liÒn víi
h×nh thøc tÝn dông tiªu dïng, mét h×nh thøc kh«ng chØ b¶o ®¶m lîi Ých
cña ngêi tiªu dïng, mµ cßn cã lîi cho ngêi s¶n xuÊt. Bëi vËy, tÝn dông
th¬ng m¹i lµ mét h×nh thøc kh«ng thÓ thiÕu trong kinh tÕ thÞ trêng.
- TÝn dông ng©n hµng
§©y lµ h×nh thøc tÝn dông rÊt quan träng vµ lµ quan hÖ tÝn dông
chñ yÕu gi÷a ng©n hµng vµ c¸c doanh nghiÖp. Nã lµ h×nh thøc mµ c¸c
quan hÖ tÝn dông ®îc thùc hiÖn th«ng qua vai trß trung t©m cña ng©n
hµng. Nã ®¸p øng phÇn lín nhu cÇu tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp vµ
c¸ nh©n. Theo ®µ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, h×nh thøc tÝn dông ng©n
hµng ngµy cµng trë thµnh h×nh thøc chñ yÕu kh«ng chØ ë trong n íc mµ
cßn trªn trêng quèc tÕ.
Tuú theo c¸ch ph©n chia kh¸c nhau, tÝn dông ng©n hµng cã c¸c
lo¹i kh¸c nhau. NÕu ph©n chia theo thêi gian th× cã tÝn dông ng¾n h¹n,
tÝn dông trung h¹n (trªn 1 n¨m vµ díi 5 n¨m) vµ tÝn dông dµi h¹n (trªn
5 n¨m). NÕu ph©n chia theo ®èi tîng ®Çu t cña tÝn dông th× cã tÝn dông
vèn lu ®éng, tÝn dông vèn cè ®Þnh.
3. Chøc n¨ng cña ng©n hµng Th¬ng mai
- Chøc n¨ng trung gian tµi chÝnh:
Huy ®éng vèn t¹m thêi nh·n rçi phôc vô cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
kinh tÕ x· héi. Víi chøc n¨ng nµy, nã cã vai trß quan träng trong viÖc
thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, ph¸t triÓn thªm viÖc lµm, c¶i thiÖn møc
sèng d©n c, æn ®Þnh chØ tiªu cña ChÝnh phñ vµ gãp phÇn ®Èy nhanh tèc
®é lu©n chuyÓn hµng ho¸ vµ vßng quay cña ®ång tiÒn thóc ®Èy qóa
tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸, gi¸n tiÕp ®iÒu hoµ lu
th«ng tiÒn tÖ, æn ®Þnh søc mua ®èi néi, k×m chÕ l¹m ph¸t, mÆt kh¸c,
8
nhê chøc n¨ng nµy, lu th«ng tµi chÝnh huy ®éng vµ cho vay mµ ng©n
hµng cã ®îc nguån thu ®Ó bï ®¾p chi phÝ tr¶ l·i tiÒn göi, chi phÝ kinh
doanh vµ cã l·i. §iÒu nµy quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn vµ lín m¹nh
kh«ng ngõng cña chÝnh b¶n th©n c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i.
- Chøc n¨ng trung gian thanh to¸n.
Hµng ngµy nÒn kinh tÕ xuÊt hiÖn hµng lo¹t c¸c quan hÖ giao dÞch
víi khèi lîng thanh to¸n rÊt lín. NÕu tµi kho¶n thanh to¸n ®Òu dïng
tiÒn mÆt trùc tiÕp sÏ dÉn ®Õn c¸c chi phÝ thanh to¸n rÊt tèn kÐm nh in
Ên, vËn chuyÓn, ®Õm, ngêi b¶o qu¶n tiÒn...
Nhng víi sù ra ®êi cña ng©n hµng th¬ng m¹i víi chøc n¨ng thanh
to¸n, th× c¸c kho¶n giao dÞch trªn ®îc thùc hiÖn th«ng qua hÖ thèng
ng©n hµng víi h×nh thøc thanh to¸n thÝch hîp, thñ tôc ®¬n gi¶n vµ kinh
tÕ ngµy cµng hiÖn ®¹i nh uû nhiÖm thu, uû nhiÖm chi, sÐc, th tÝn
dông...tõ ®ã lµm cho nhu cÇu chi tr¶ tiÒn mÆt ngµy cµng nhanh, tiÕt
kiÖm ®îc nhiÒu thêi gian, chi phÝ cho x· héi. Víi chøc n¨ng nµy, ng©n
hµng ®· gãp phÇn thùc hiÖn nhanh chãng c¸c kho¶n thanh to¸n, lµm
nhanh tèc ®é lu©n chuyÓn vèn, gi¶m sè lîng tiÒn mÆt in lu th«ng, tiÕt
kiÖm chi phÝ lu th«ng tiÒn mÆt. §ång thêi chøc n¨ng nµy huy ®éng tèi
®a nguån vèn cña c¸ nh©n, doanh nghiÖp ®Ó dµnh cho ®Çu t vµ ph¸t
triÓn. Qua ®ã, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i gi¸m s¸t lu th«ng luËt tµi
chÝnh, kiÓm so¸t ®îc luång lu th«ng tiÒn tÖ.
- Ng©n hµng th¬ng m¹i lµ cç m¸y t¹o tiÒn cña nÒn kinh tÕ: qu¸
tr×nh t¹o tiÒn cña hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i dùa trªn c¬ së tiÒn göi
x· héi. Ng©n hµng cho vay th«ng qua c¬ chÕ thanh to¸n chuyÓn kho¶n
gi÷a c¸c ng©n hµng. Søc t¹o tiÒn cña ng©n hµng th ¬ng m¹i phô thuéc
vµo nhiÒu yÕu tè nh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, tû lÖ dù tr÷ d thõa, tû lÖ gi÷a
lîng tiÒn lu th«ng ë hÖ thèng ng©n hµng vµ thÕ giíi cña x· héi ph¸t
triÓn trong hÖ thèng ng©n hµng.
- Ng©n hµng th¬ng m¹i lµ tæ chøc kinh doanh, do ®ã nã cã c¸c
ho¹t ®éng ®Çu t vµ kinh doanh ®Ó kiÕm lêi, gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr ëng kinh tÕ.
9
Th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i cã thÓ cã c¸c biÖn ph¸p
can thiÖp ®Ó kiÓm so¸t sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña thÞ trêng tµi chÝnh lµ
n¬i ®Ó ChÝnh phñ vËn hµnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« quan träng.
- TÝn dông Nhµ níc
TÝn dông Nhµ níc lµ quan hÖ vay mîn cã hoµn tr¶ vèn vµ l·i sau
mét thêi gian nhÊt ®Þnh gi÷a Nhµ níc víi c¸c tæ chøc kinh tÕ trong níc, gi÷a Nhµ níc víi c¸c tæ chøc kinh tÕ trong níc, gi÷a Nhµ níc víi
c¸c tÇng líp d©n c, gi÷a Nhµ níc víi chÝnh phñ c¸c níc kh¸c...
H×nh thøc nµy ®îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc Nhµ níc ph¸t hµnh
c«ng tr¸i b»ng thãc, b»ng vµng, b»ng tiÒn ®Ó vay d©n khi ng©n s¸ch
nhµ níc thiÕu hôt.
TÝnh hiÖu qu¶ cña h×nh thøc tÝn dông nhµ níc phô thuéc vµo viÖc
thùc hiÖn ®óng ®¾n nguyªn t¾c tù nguuyÖn vµ còng cã lîi gi÷a Nhµ níc
vµ ngêi mua c«ng tr¸i. Muèn vËy ph¶i ®¶m b¶o l·i suÊt tÝn dông nhµ
n¬c phï hîp víi l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng, thêi gian tr¶ ph¶i ®¶m
b¶o ®óng thêi h¹n vµ ghi trªn c«ng tr¸i, ph¬ng thøc thanh to¸n ®¬n
gi¶n, thuËn tiÖn cho ngêi mua c«ng tr¸i.
- TÝn dông tËp thÓ
TÝn dông tËp thÓ lµ h×nh thøc tù nguyÖn gãp vèn cña c¸c thµnh
viªn cho nhau vay hoÆc ®Ó cïng nhau kinh doanh tÝn dông. Nã tån t¹i
díi h×nh thøc tæ chøc nh c¸c hiÖp héi tÝn dông, hîp t¸c x· tÝn
dông...TÝn dông tËp thÓ lµ h×nh thøc cã vai trß bæ sung cho tÝn dông
ng©n hµng vÒ huy ®éng vµ cho vay chñ yÕu ë n«ng th«n.
ë níc hîp t¸c x· tÝn dông ®îc thµnh lËp tõ n¨m 1956 vµ trë thµnh
phæ biÕn vµo nh÷ng n¨m 1960, cã t¸c dông mét thêi trong phong trµo
hîp t¸c ho¸. Song, do ho¹t ®éng theo c¬ chÕ hµnh chÝnh bao cÊp, nã
chØ lµ "ch©n rÕt" cña ng©n hµng, nªn ®· bÞ h¹n chÕ t¸c dông vµ tan r·.
Tõ khi cã ChØ thÞ 100 cña Ban bÝ th Trung ¬ng vÒ kho¸n s¶n phÈm
trong hîp t¸c x· n«ng nghiÖp, trong n«ng th«n ®· xuÊt hiÖn m¹nh mÏ
nhu cÇu vÒ tÝn dông. N¨m 1982, c¸c hîp t¸c x· tÝn dông ® îc kh«i phôc
l¹i. C¸c quü tÝn dông nh©n d©n vµ c¸c h×nh thøc tÝn dông hÖ thèng
10
ng©n hµng, mµ ®Ønh cao lµ n¨m 1988 vµ ®Çu 1989. Ch¼ng bao l©u,
hµng lo¹t nh÷ng tæ chøc tÝn dông ®ã bÞ ®æ vì, mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n
vµ chi tr¶, ®· g©y rèi lo¹n vÒ kinh tÕ - x· héi, nhÊt lµ trong lÜnh vùc
tiÒn tÖ, tÝn dông. HËu qu¶ trªn do nhiÒu nguyªn nh©n, song tr íc hÕt
ph¶i kÓ ®Õn sù thiÕu thÕ chÊp ph¸p lý hoµn chØnh, thiÕu hÖ thèng kiÓm
tra, thanh to¸n vµ hiÖu lùc ®Ó ho¹t ®éng tÝn dông ®îc an toµn vµ n»m
trong khu«n khæ cña luËt ph¸p thèng nhÊt.
TÝn dông tËp thÓ lµ h×nh thøc tån t¹i tÊt yÕu trong nÒn kinh tÕ thÞ
trêng, cã vai trß cùc kú quan träng ®èi víi viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu
kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n khi hé gia ®×nh lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ
vµ khi ng©n hµng cha v¬n tíi tõng hé n«ng th«n. Tuy nhiªn, ®iÒu ®ã
chØ trë thµnh hiÖn thùc khi c¸c tæ chøc tÝn dông tËp thÓ cã c¬ chÕ kinh
doanh phï hîp, tån t¹i vµ ph¸t triªnr trªn c¬ së t«n träng ph¸p luËt
trong lÜnh vùc tiÒn tÖ, tÝn dông, cã sù gióp ®ì cña nhµ níc.
Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, ngoµi c¸c h×nh thøc tÝn
dông chñ yÕu trªn cßn cã mét sè h×nh thøc tÝn dông kh¸c nh tÝn dông
tiªu dïng, tÝn dông häc ®êng...
III. Chøc n¨ng vµ vai trß cña tÝn dông
1. Chøc n¨ng cña tÝn dông
Lµ mét bé phËn cña hÖ thèng tµi chÝnh, quan hÖ tÝn dông còng cã
chøc n¨ng ph©n phèi vµ gi¸m ®èc.
- Chøc n¨ng ph©n phèi cña tÝn dông ®îc thùc hiÖn th«ng qua ph©n
phèi l¹i vèn. Ph©n phèi cña tÝn dông dùa trªn c¬ së tù nguyÖn theo
nguyªn t¾c hoµn tr¶ vµ cã hiÖu qu¶. Néi dung cña chøc n¨ng nµy biÓu
hiÖn ë c¬ chÕ "hót" (hay huy ®éng) c¸c nguån vèn tiÒn tÖ nhµn rçi,
ph©n t¸n trong x· héi ®Ó (®Èy) (hay cho vay) nã vµo ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh vµ tiªu dïng "thu håi" vèn cho vay theo kú h¹n vµ
"tham dù ph©n phèi" ë c¸c c¬ së ®i vay theo sè l îng cho vay víi tû
suÊt lîi tøc ®· ghi trong hîp ®ång.
11
- Chøc n¨ng gi¸m ®èc, kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña tÝn
dông cã liªn quan ®Õn ®Æc ®iÓm quyÒn së h÷u t¸ch rêi quyÒn sö dông
vèn, ®Õn mèi quan hÖ gi÷a ngêi cho vay vµ ngêi ®i vay.
Ngêi cã vèn cho vay lu«n quan t©m ®Õn sù an toµn cña vèn, kh«ng
nh÷ng thÕ, hä cßn mong muèn vèn cña hä khi sö dông cã kh¶ n¨ng
sinh lîi ®Ó hä cã thÓ thu vÒ thªm kho¶n lîi tøc. Muèn vËy,ngêi cho vay
ph¶i am hiÓu vµ kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña ngêi ®i vay, tõ kh©u xem xÐt
t c¸ch ph¸p nh©n ngêi vay, t×nh h×nh vèn liÕng, mÆt hµng s¶n xuÊt kinh
doanh c¶ vÒ chÊt lîng vµ sè lîng, kh¶ n¨ng tr¶ nî nãi riªngvµ t×nh h×nh
tµi chÝnh nãi chung, quan hÖ víi c¸c chñ nî kh¸cv..v..Sau khi xÏmÐt t
c¸ch ph¸p nh©n ®Ó cho vay, ngêi cho vay cßn ph¶i kiÓm so¸t viÖc sö
dông vèn cho vay cã ®óng môc ®Ých kh«ng, cã hiÖu qu¶ kh«ng ®Ó ®iÒu
chØnh liÒu lîng vèn vµ ®Ó thu håi vèn ®óng h¹n, cã kÌm theo lîi tøc.
2. Vai trß cña tÝn dông
Thùc hiÖn tèt hai chøc n¨ng trªn, tÝn dông cã vai trß sau ®©y:
- Víi t c¸ch lµ c«ng cô tËp trung vèn vµ tÝch luü, tÝn dông gãp
phÇn gi¶m hÖ sè tiÒn nhµn rçi, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn, gãp
phÇn t¨ng vßng quay cña vèn, tiÕt kiÖm tiÒn mÆt trong l u th«ng vµ gãp
phÇn kh¾c phôc l¹m ph¸t tiÒn tÖ.
- TÝn dông gãp phÇn cung cÊp khèi lîng vèn cho c¸c doanh
nghiÖp, tõ ®ã t¨ng quy m« s¶n xuÊt kinh doanh, ®æi míi thiÕt bÞ, ¸p
dông tiÕn bé khoa häc - kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi, n©ng cao n¨ng
suÊt lao ®éng vµ chÊt lîng s¶n phÈm, t¹o kh¶ n¨ng vµ khuyÕn khÝch
®Çu t vµ c¸c c«ng tr×nh lín, c¸c ngµnh, lÜnh vùc cã ý nghÜa quan träng
®èi víi quèc tÕ d©n sinh, thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn.
- TÝn dông gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh më réng mèi quan hÖ giao
lu tiÒn tÖ gi÷a níc ta vµ níc kh¸c trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc.
- TÝn dông gãp phÇn vµo viÖc h×nh thµnh, ®iÒu chØnh vµ chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh
híng x· héi chñ nghÜa.
12
- TÝn dông t¹m thêi hç trî vèn tiªu dïng cho c d©n c¶i thiÖn ®êi
sèng.
13
14
Tµi liÖu tham kh¶o
1. Gi¸o tr×nh kinh tÕ M¸c - Lªnin phÇn 2.
2. T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ
3. NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng 9 ( phÇn nãi vÒ tµi chÝnh - tÝn dông ng©n hµng)
15
Môc lôc
Më ®Çu.....................................................................................................................
I. B¶n chÊt, ®Æc ®iÓm vµ c¸c h×nh thøc tÝn dông...................
1.1. TÝn dông h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan........
1.2. B¶n chÊt, ®Æc ®iÓm cña tÝn dông trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ
nghÜa x· héi ë níc ta hiÖn nay.......................................................................
II. C¸c h×nh thøc cña tÝn dông..............................................................
1. §Æc ®iÓm vµ c¸c h×nh thøc tÝn dông..................................................
2. Quan hÖ tÝn dông tån t¹i díi c¸c h×nh thøc......................................
3. Chøc n¨ng cña ng©n hµng Th¬ng m¹i.............................................10
III. Chøc n¨ng vµ vai trß cña tÝn dông.........................................
1. Chøc n¨ng cña tÝn dông....................................................................13
2. Vai trß cña tÝn dông..........................................................................14
Tµi liÖu tham kh¶o.....................................................................................
16
- Xem thêm -