Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
§Æt vÊn ®Ò
Tríc ®©y c¸c nhµ XHCN kh«ng t ëng chØ cã thÓ nãi vÒ sù
bãc lét cña TBCN, chØ më ra ® îc mét x· héi mµ hÇu nh mäi
c¸i cha thùc tÕ, nhng khi M¸c vµ Anghen cho ra ®êi hai ph¸t
triÓn vÜ ®¹i lµ "Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö vµ "häc thuyÕt gi¸ trÞ
thÆng d" mµ XHCN tõ kh«ng tëng trë thµnh hiÖn thùc. ChÝnh
nhê c¸c häc thuyÕt ®ã mµ sau nµy c¸c nhµ thõa kÕ xuÊt s¾c
nh Lª nin ®· tiÕp thu vµ ph¸t triÓn thªm, tiÕn tíi ®oµn kÕt c¸c
giai cÊp trong x· héi ®Ó x©y dùng mét nhµ n íc XHCN ®Çu
tiªn, kh«ng ph¶i lµ kh«ng t ëng, mµ lµ hiÖn thùc, më ra mét
thêi ®¹i míi, mét kû nguyªn míi cña x· héi loµi ng êi, ®ã lµ x·
héi XHCN, lËt ®æ chÕ ®é TBCN, t b¶n nöa phong kiÕn.
Trong bµi viÕt nµy, ta chØ gi¶i thÝch t¹i sao nãi r»ng nhê
hai ph¸t hiÖn vÜ ®¹i cña M¸c, Anghen duy vËt lÞch sö vµ häc
thuyÕt gi¸ trÞ thÆng d mµ chñ nghÜa x· héi tõ kh«ng t ëng trë
thµnh cã tëng.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
Tríc thêi kú XHCN ra ®êi, x· héi lu«n lµm sù ®Êu tranh
giai cÊp, ®Êu tranh c«ng n«ng cã sù ph©n ho¸ s©u s¾c, cô thÓ
lµ sau khi céng ®ång nguyªn thuû tan r·, trong c¸c giai cÊp
tÇng líp bÞ ¸p bøc bãc lét ®· xuÊt hiÖn nh÷ng t tëng muèn phñ
®Þnh x· héi ®¬ng thêi, nh÷ng t tëng ®ã kh¸t väng ®ã tuy ch a
thùc sù râ rÖt vµ ®ång nhÊt víi nhau nh ng ®iÒu ®ã cã ®iÓm
chung lµ muèn cã mét x· héi c«ng b»ng b×nh ®¼ng, b¸c ¸i, nh ng ®ã còng lµ mét ®iÓm s¸ng, mét kh¸t väng nhá nhoi lµ
nh÷ng mí gi¶ thuyÕt cha thùc tÕ cßn yªu s¸ch. BiÖn ph¸p ®Ó
®¹t ®îc nh÷ng m¬ íc kh¸t väng ®ã cßn rÊt m¬ hå.
Sau khi CNTB ra ®êi, ®Ó tÝch luü t b¶n vµ t¹o ra nh÷ng ®éi
qu©n lao ®éng lµm thuª, giai cÊp t s¶n dïng mäi biÖn ph¸p ®Ó
bãc lét gi¸ trÞ thÆng d , ®Ó chiÕm ®o¹t tµi s¶n, mang qu©n ®éi
®i ®¸nh chiÕm nh÷ng vïng ®Êt kh¸c ®Ó biÕn nã thµnh thuéc ®Þa
cña m×nh ®Ó cã nh÷ng nguån nh©n c«ng rÎ m¹t biÕn tµi nguyªn
cña níc ®ã thµnh cña m×nh. Trong bèi c¶nh lÞch sö ®ã ®· xuÊt
hiÖn nh÷ng nhµ níc XHCN kh«ng tëng, c¸c «ng cho r»ng ph¶i
cã mét x· héi thùc sù b¸c ¸i, ph¶i kÕt hîp nh÷ng nguyªn t¾c
cña CN nh©n ®¹o víi nguyªn t¾c céng ®ång dùa theo lßng
mong muèn vµ trÝ tëng tîng cña m×nh. Nh÷ng t tëng ë thêi kú
nµy tuy vÉn chØ lµ íc m¬ nhng ®· ®îc kÕt tinh thµnh nh÷ng
häc thuyÕt mang tÝnh chÆt chÏ h¬n, ®· phª ph¸n ngµy cµng s©u
s¾c nh÷ng h¹n chÕ cña CNTB vµ phÇn nµo lµ tiÕng nãi cña
nh÷ng ngêi lao ®éng tríc t×nh tr¹ng bÞ ¸p bøc bãc lét ngµy
cµng nÆng nÒ.
Tuy nhiªn, nh÷ng t tëng, nh÷ng häc thuyÕt nµy ngµy cµng
mang tÝnh chÆt chÏ h¬n mµ sau nµy c¸c nhµ s¸ng lËp CNXH KH ®· thõa kÕ mét c¸ch cã chän läc vµ chøng minh chóng trªn
c¬ së khoa häc v× ®· nªu ® îc nh÷ng luËn ®iÓm cã gi¸ trÞ vÒ sù
ph¸t triÓn cña x· héi trong t ¬ng lai. H¬n n÷a, ®· nªu ® îc
nh÷ng gi¸ trÞ nh©n ®¹o, nh©n v¨n, lßng yªu th ¬ng, th«ng c¶m
vµ bªnh vùc ®¹i ®a sè ngêi lao ®éng, muèn gióp ®ì vµ gi¶i
phãng hä trong c¸c t¸c phÈm vµ hµnh ®éng cña m×nh. Ngoµi
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ra, nã còng gãp phÇn lµm thøc tØnh tinh thÇn ®Êu tranh cña
giai cÊp bÞ bãc lét.
Tuy vËt, CNXH kh«ng tëng cßn cã nh÷ng h¹n chÕ cña nã
lµ cha khai ph¸ ra hÕt b¶n chÊt vµ quy luËt vËn ®éng cña
CNTB, cha ph¸t hiÖn ra vai trß lÞch sö cña giai cÊp c«ng nh©n
- mét lùc lîng x· héi cã ®ñ kh¶ n¨ng xo¸ bá CNTB ®Ó x©y
dùng thµnh c«ng CNXH. Lªnin tõng viÕt: "CNXH kh«ng t ëng
kh«ng thÓ v¹ch ra ® îc lèi tho¸t thùc sù. Nã kh«ng thÓ gi¶i
thÝch ®îc b¶n chÊt cña chÕ ®é n« lÖ lµm thuª trong XHCNTB,
còng kh«ng ph¸t hiÖn ra nh÷ng quy luËt ph¸t triÓn cña chÕ ®é
TBCN vµ cïng kh«ng t×m thÊy lùc l îng x· héi cã kh¶ n¨ng trë
thµnh ngêi s¸ng t¹o x· héi míi".
Nhê hai ph¸t triÓn vÜ ®¹i cña M¸c - ¡nghen ®ã lµ chñ
nghÜa duy vËt lÞch sö vµ häc thuyÕt gi¸ trÞ thÆng d mµ CNXH
tõ kh«ng tëng trë thµnh hiÖn thùc. Ta lÇn l ît xÐt hai ph¸t kiÕn
®ã:
Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö.
Dùa trªn nh÷ng kÕt qu¶ lý luËn vµ tæng kÕt lÞch sö, M¸c
vµ ¡nghen ®· nªu ra quan ®iÓm duy vËt lÞch sö cña m×nh.
M¸c ®· tõng viÕt :"Nh÷ng quan hÖ x· héi ®Òu g¾n liÒn víi
nh÷ng lùc lîng s¶n xuÊt. Do cã lùc lîng s¶n xuÊt míi mµ loµi
ngêi thay ®æi ph¬ng thøc s¶n xuÊt cña m×nh vµ do thay ®æi c¸c
ph¬ng thøc s¶n xuÊt, c¸ch kiÕm sèng cña m×nh, loµi ng êi thay
®æi tÊt c¶ nh÷ng quan hÖ x· héi cña m×nh. C¸i cèi xay quay
b»ng tay ®a l¹i x· héi cã l·nh chóa, c¸i cèi xay ch¹y b»ng h¬i
níc ®a l¹i x· héi cã nhµ t b¶n c«ng nghiÖp".
M¸c ®· dïng mét tæng thÓ c¸c quan hÖ s¶n xuÊt lµm tiªu
chuÈn trùc tiÕp ph©n biÖt nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn ®Æc thï
trong lÞch sù nh©n lo¹i, tøc lµ trùc tiÕp ph©n biÖt nh÷ng h×nh
th¸i kh¸c nhau cña x· héi. VÒ sau Anghen viÕt:"Trong mçi
thêi ®¹i lÞch sö, ph ¬ng thøc chñ yÕu cña s¶n xuÊt kinh tÕ vµ
trao ®æi, cïng víi c¬ cÊu x· héi do ph ¬ng thøc ®ã quyÕt ®Þnh
®· cÊu thµnh c¬ së cho lÞch sö chÝnh trÞ cña thêi ®¹i vµ lÞch sö
ph¸t triÓn trÝ tuÖ cña thêi ®¹i, c¸i c¬ së mµ chØ xuÊt ph¸t tõ ®ã
míi c¾t nghÜa ®îc lÞch sö".
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Trong häc thuyÕt cña m×nh, M¸c ®· nhÊn m¹nh vai trß
quyÕt ®Þnh cña nh©n tè kinh tÕ, song kh«ng bao giê coi kinh tÕ
lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh duy nhÊt trong lÞch sö. Chøng minh luËn
®iÓm nµy cña M¸c, Anghen ®· cho r»ng "Theo quan ®iÓm duy
vËt lÞch sö, nh©n tè quyÕt ®Þnh trong lÞch sö, xÐt ®Õn cïng lµ
sù s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt ra ®êi sèng hiÖn thùc. Do ®ã, nÕu
ai coi kinh tÕ lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh duy nhÊt trong lÞch sö,
khiÕn cho nã cã nghÜa lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh duy nhÊt th× nh
vËy lµ hä ®· biÕn thµnh mét c©u nãi trèng rçng, tr×u t îng vµ
v« nghÜa. T×nh h×nh kinh tÕ lµ c¬ së nh ng mäi yÕu tè kh¸c cña
thîng tÇng kiÕn tróc, sù ph¸t triÓn vÒ mÆt chÝnh trÞ, ph¸p luËt,
triÕt häc, t«n gi¸o, v¨n häc, nghÖ thuËt... lµ dùa trªn sù ph¸t
triÓn kinh tÕ. Hoµn toµn ®iÒu kiÖn kinh tÕ kh«ng ph¶i lµ
nguyªn nh©n duy nhÊt chñ ®éng, cßn mäi thø kh¸c chØ cã t¸c
dông thô ®éng". M¸c ®· nh×n thÊy ®éng lùc cña lÞch sö do
ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng êi díi t¸c ®éng cña c¸c quy luËt
kh¸ch quan. Trong häc thuyÕt cña m×nh M¸c ®· b¸c bá c¸ch
miªu t¶ mét x· héi nãi chung mét x· héi cÊu thµnh chØ bëi con
ngêi. Quan ®iÓm phi lÞch sö vÒ x· héi ph¶i nh êng chç cho
quan ®iÓm lÞch sö. M¸c ®· lµm næi bËt nh÷ng quan hÖ x· héi
vËt chÊt, tøc lµ quan hÖ h×nh thµnh mµ kh«ng th«ng qua ý
thøc. §ã lµ quan hÖ s¶n xuÊt mµ M¸c ®· coi nh÷ng quan hÖ c¬
b¶n ban ®Çu vµ quyÕt ®Þnh mäi quan hÖ kh¸c. M¸c ®· ®¸nh ®æ
mäi quan niÖm cho r»ng x· héi lµ mét tæ hîp cã tÝnh chÊt m¸y
mãc, cã thÓ tuú ý kiÕn thay ®æi theo ®ñ kiÓu, mét tæ hîp sinh
ra vµ biÕn ho¸ mét c¸ch ngÉu nhiªn.
Nh vËy, qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn cña sù ph¸t triÓn x· héi
ch¼ng diÔn ra b»ng con ® êng ph¸t triÓn tuÇn tù mµ cßn bao
hµm c¶ trêng hîp bá qua mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nhÊt
®Þnh trong nh÷ng hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ nhÊt ®Þnh. V× vËy
nh÷ng quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö ®· lµm s¸ng tá
tÝnh chÊt lÞch sö cña h×nh th¸i kinh tÕ x· héi TBCN, tÝnh tÊt
yÕu vµ nh÷ng tiÒn ®Ò kh¸ch quan, chñ quan cña cuéc c¸ch
m¹ng XHCN.
Häc thuyÕt gi¸ trÞ thÆng d .
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
B¾t ®Çu tõ viÖc nghiªn cøu h×nh th¸i tÕ bµo cña x· héi
CNTB, tøc lµ h×nh th¸i hµng ho¸, M¸c ®· nãi râ lªn ®êi sèng
kinh tÕ - x· héi cña CNTB. ë ®©y, M¸c ®· ph¸t hiÖn ra tÝnh hai
mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸: lao ®éng cô thÓ vµ lao
®éng trõu tîng. Gi¶i thÝch tÝnh hai mÆt nµy, M¸c ®· nªu ra
m©u thuÉn c¬ b¶n cña s¶n xuÊt hµng ho¸ (lµ m©u thuÉn gi÷a
lao ®éng t nh©n víi lao ®éng x· héi). Nhê ®ã, chÝnh M¸c lµ
ngêi ®Çu tiªn ®· chØ râ: BÊt cø qu¸ tr×nh lao ®éng nµo còng
ph¶i ®ßi hái cã ba nh©n tè chñ yÕu lµ lao ®éng cã môc ®Ých
cu¶ con ngêi, ®èi tîng lao ®éng vµ c«ng cô s¶n xuÊt. Kh«ng
thÓ xem nhÑ hoÆc bÊt cø nh©n tè nµo. §Æc biÖt, M¸c ®· nhÊn
m¹nh vai trß cña c«ng cô s¶n xuÊt, M¸c nãi r»ng c«ng cô s¶n
xuÊt kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ mµ chØ lµ ph ¬ng tiÖn m¹nh mÏ nhÊt
®Ó n©ng cao søc s¶n xuÊt cña lao ®éng sèng. Tõ ®ã M¸c ®·
v¹ch ra b¶n chÊt cña gi¸ trÞ thÆng d vµ cña chÕ ®é t b¶n. M¸c
nãi "T b¶n lµ lao ®éng chÕt, nã gièng nh con quû hót m¸u, chØ
sèng nhê hót ®îc lao ®éng sèng vµ nã cµng hót ® îc nhiÒu lao
®éng sèng bao nhiªu th× nã l¹i cµng sèng ® îc nhiÒu bÊy
nhiªu". M¸c còng nãi: "NÕu ®øng vÒ mÆt kÕt qu¶ cña nã, tøc
lµ ®øng vÒ mÆt s¶n phÈm mµ xÐt toµn bé qu¸ tr×nh th× c¶ t liÖu
lao ®éng lÉn ®èi t îng lao ®éng ®Òu biÓu hiÖn ra lµ t liÖu s¶n
xuÊt, cßn b¶n th©n lao ®éng th× biÓu hiÖn ra lµ lao ®éng s¶n
xuÊt".
M¸c ®· ®Ò cËp ®Õn vai trß cña lao ®éng qu¶n lý trong qu¸
tr×nh t¹o ra gi¸ trÞ khi nãi vÒ nÒn s¶n xuÊt x· héi ho¸: NÒn s¶n
xuÊt x· héi ho¸ ®îc vÝ nh mét dµn hîp xíng, nÕu dµn hîp xíng cÇn ph¶i cã vai trß ®iÒu khiÓn cña ng êi nh¹c trëng th×
trong c«ng nghiÖp phaØ cã nh÷ng "sÜ quan c«ng nghiÖp vµ h¹
sÜ quan". NÕu nhµ t b¶n lµ nhµ qu¶n lý th× lao ®éng cña hä
trùc tiÕp t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d , thu nhËp cña hä tõ kho¶n nµy
lµ mét bé phËn n»m trong t b¶n kh¶ biÕn tøc tiÒn c«ng. Trªn
thùc tÕ th× nhµ t b¶n kh«ng trùc tiÕp qu¶n lý s¶n xuÊt nh ng vÉn
cã thu nhËp cao trong khi nh÷ng ng êi c«ng nh©n trùc tiÕp t¹o
ra cña c¶i vËt chÊt l¹i ® îc hëng mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d rÊt
nhá.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Nh vËy, häc thuyÕt gi¸ trÞ thÆng d nh»m nghiªn cøu quy
luËt vËn ®éng cña x· héi t b¶n, nã cã ý nghÜa v¹ch trÇn b¶n
chÊt bãc lét cña chÕ ®é t b¶n, v¹ch râ m©u thuÉn gi÷a giai cÊp
c«ng nh©n vµ giai cÊp t s¶n lµ m©u thuÉn ®èi kh¸ng, kh«ng thÓ
®iÒu hoµ.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
KÕt thóc vÊn ®Ò
Nhê hai ph¸t kiÕn vÜ ®¹i ®ã cña M¸c vµ ¡nghen mµ sau
nµy Lªnin ®· thõa kÕ vµ ph¸t huy, l·nh ®¹o nh©n d©n lao ®éng
vµ giai cÊp c«ng nh©n ®øng lªn lËt ®æ chÕ ®é Nga hoµng vµ më
ra mét thêi kú míi, mét kû nguyªn míi, mét h×nh th¸i x· héi
míi: X· héi chñ nghÜa.
Tõ mét kiÓu nhµ níc XHCN kh«ng tëng trë thµnh hiÖn
thùc lµ do hai ph¸t kiÕn vÜ ®¹i cña M¸c - Anghen lµ chñ nghÜa
duy vËt lÞch sö vµ häc thuyÕt gi¸ trÞ thÆng d .
7