Tài liệu Cph dnnn

§Ò ¸n m«n häc lêi më ®Çu Chóng ta ®ang chñ tr¬ng x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ ®i ®«i víi chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Muèn thùc hiÖn ®îc môc tiªu ®· ®Ò ra th× n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ nãi chung còng nh cña tõng doanh nghiÖp, tõng s¶n phÈm nãi riªng ph¶i kh«ng ngõng ®îc n©ng cao. Thùc chÊt cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ níc lµ phÇn lín c¸c doanh nghiÖp n«ng nghiÖp. Muèn n©ng cao ®îc søc c¹nh tranh cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam th× cæ phÇn ho¸ mét bé phËn c¸c doanh nghiÖp nhµ níc(DNNN) ®îc coi lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p quan träng. §¶ng vµ Nhµ Níc ta ®· chñ tr¬ng thùc hiÖn qu¸ tr×nh nµy tõ ®Çu thËp niªn 90, cho ®Õn nay th× ®· tr¶i qua bèn giai ®o¹n. Giai ®o¹n 19921996 thùc hiÖn thÝ ®iÓm theo quyªt ®Þnh sè 220/H§BT cña Héi §ång Bé Trëng (nay lµ ChÝnh Phñ). Giai ®o¹n 1996-1998 triÓn khai thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ mét bé phËn DNNN theo tinh thÇn NghÞ §Þnh 28/CP cña ChÝnh Phñ. Giai ®o¹n 1998-2001 ®Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ DNNN theo NghÞ §Þnh 44/1998/N§_CP. Giai ®o¹n míi, giai ®o¹n tiÕp tôc ®Èy m¹nh cæ phÇn hãa theo NghÞ ®Þnh sè 64/2002/N§-CP. Cæ phÇn ho¸ DNNN lµ mét chñ tr¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ níc ta nh»m huy ®éng thªm nguån vèn cña x· héi vµo s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o ®éng lùc m¹nh mÎ, c¬ chÕ qu¶n lÝ n¨ng ®éng nh»m sö dông hiÖu qu¶ nguån vèn cña Nhµ níc cung cÊp nh cña toµn x· héi, nh»m t¨ng søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trªn trêng quèc tÕ. Sau h¬n 10 n¨m thùc hiÖn víi kÕt qu¶ tÝch cùc chñ tr¬ng ngµy cµng cã søc sèng, c¬ chÕ chÝnh s¸ch ngµy cµng ®îc ®iÒu chØnh, bæ sung hîp lÝ h¬n vµ hoµn thiÖn h¬n. Cæ phÇn ho¸ DNNN lµ mét nhu cÇu, mét thùc tÕ kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. C¸c c«ng ty cæ phÇn sÎ lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp phæ biÕn do thu hót ®îc nguån vèn réng r·i trong x· héi, t¸ch ®îc quyÒn së h÷u vèn vµ quyÒn sö dông vèn trong s¶n xuÊt kinh doanh. XÐt mét c¸ch toµn diÖn th× cæ phÇn ho¸ DNNN ®· ®em l¹i lîi Ých râ rÖt cho ngêi lao ®éng, cæ ®«ng, Nhµ níc vµ x· héi. Th«ng qua cæ phÇn ho¸ vèn Nhµ níc kh«ng nh÷ng ®îc ®¶m b¶o mµ cßn ®îc t¨ng thªm. DNNN cã nhiÒu c¬ héi huy ®éng vèn trong x· héi ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, më réng s¶n xuÊt. Sau 3 n¨m triÓn khai thùc hiÖn nghÞ quyÕt lÇn thø 3 héi nghÞ ban chÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng kho¸ IX vÒ tiÕp tôc s¾p xÕp ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ DNNN viÖc thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ nãi riªng vµ ®æi míi DNNN nãi chung ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc. C¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®îc ban hµnh ®· sím ph¸t huy ®îc hiÖu qu¶, t¹o ra ®îc ®éng lùc quan träng vµ kÕt qu¶ ®¸ng ghi nhËn trong tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN. Tuy nhiªn qua qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN ®· xuÊt hiÖn nhiÒu tån t¹i h¹n chÕ cÇn sím ®îc kh¾c phôc..., tèc ®é cæ phÇn ho¸ ®ang diÔn ra kh¸ chËm mµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu chÝnh lµ nh÷ng “rµo c¶n”, v× thÕ viÖc x¸c ®Þnh cô thÓ chÝnh x¸c nh÷ng “rµo c¶n” trong tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó tõ ®ã ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p hîp lÝ nh»m h¹n chÕ bít nh÷ng “rµo c¶n” lµm chËm tiÕn tr×nh GVHD: TS. Vò ThÞ Minh §Ò ¸n m«n häc cæ phÇn ho¸ DNNN nãi riªng còng nh chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ níc ta nãi chung. Néi dung ®Ò ¸n ®îc chia lµm c¸c phÇn chÝnh sau: I). Kh¸i niÖm cæ phÇn ho¸ vµ cæ phÇn ho¸ DNNN. II). C¬ së lÝ luËn vµ thùc tiÔn cæ phÇn ho¸ DNNN. III).TiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN ë ViÖt Nam. IV). §¸nh gi¸ chung vÒ tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN ë ViÖt Nam. V). Môc tiªu cæ phÇn hãa DNNN ë ViÖt Nam. VI). Gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ DNNN ë ViÖt Nam GVHD: TS. Vò ThÞ Minh §Ò ¸n m«n häc  Néi dung I). Cæ phÇn ho¸ vµ cæ phÇn ho¸ DNNN. 1.Cæ phÇn ho¸. C«ng ty cæ phÇn lµ doanh nghiÖp trong ®ã vèn ®iÒu lÖ ®îc chia thµnh nhiÒu phÇn b»ng nhau gäi lµ cæ phÇn. Cæ ®«ng chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nî vµ c¸c nghÜa vô kh¸c cña doanh nghiÖp trong ph¹m vi sè vèn ®· gãp vµo doanh nghiÖp, cæ ®«ng cã quyÒn tù do chuyÓn nhîng cæ phÇn cña m×nh cho ngêi kh¸c trõ trêng hîp qui ®Þnh t¹i kho¶n 3 ®iÒu 55 vµ kho¶n 1 ®iÒu 58 cña luËt doanh nghiÖp. Cæ ®«ng cã thÓ lµ tæ chøc c¸ nh©n sè lîng cæ ®«ng tèi thiÓu lµ 3 kh«ng h¹n chÕ tèi ®a. C«ng ty cæ phÇn ®îc phÐp ph¸t hµnh chøng kho¸n vµ cã t c¸ch ph¸p nh©n kÓ tõ ngµy ®îc cÊp giÊy chøng nhËn ®¨ng kÝ kinh doanh. Cæ phÇn ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi h×nh thøc së h÷u, biÕn doanh nghiÖp mét chñ thµnh doanh nghiÖp cña nhiÒu chñ, tøc lµ chuyÓn tõ h×nh thøc së h÷u ®¬n nhÊt sang së h÷u chung th«ng qua chuyÓn mét phÇn tµi s¶n cho ngêi kh¸c, cæ phÇn ho¸ cã thÓ ¸p dông víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp thuéc së h÷u cña mét chñ duy nhÊt. V× thÕ doanh nghiÖp t nh©n, doanh nghiÖp Nhµ níc, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi...®Òu cã thÓ cæ phÇn ho¸. 2. Cæ phÇn ho¸ DNNN DNNN ®îc ®Þnh nghÜa ë ®iÒu 1 luËt DNNN: “ Doanh nghiÖp nhµ níc lµ tæ chøc kinh tÕ do nhµ níc së h÷u toµn bé vèn ®iÒu lÖ hoÆc cã cæ phÇn, vèn gãp chi phèi, ®îc tæ chøc díi h×nh thc c«ng ty nhµ níc, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n”. §Þnh nghÜa nµy chøa ®ùng nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n trong nhËn thøc cña c¸c nhµ lËp ph¸p vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Nh vËy viÖc x¸c ®Þnh DNNN kh«ng hoµn toµn dùa vµo tiªu chÝ së h÷u nh tríc ®©y ( tríc ®©y doanh nghiÖp ®îc Nhµ níc thµnh lËp, ®Çu t vèn, tæ chøc qu¶n lÝ ®îc coi lµ DNNN trong ®ã së h÷u ®îc coi lµ tiªu chÝ c¬ b¶n nhÊt); tiªu chÝ quyÒn chi phèi ®îc ¸p dông trong luËt DNNN n¨m 2003 lµ tiªu chÝ ®Þnh lîng, tÝnh chÊt ®Þnh lîng thÓ hiÖn ë phÇn vèn gãp cña Nhµ níc trong toµn bé vèn cña doanh nghiÖp. Nh vËy quyÒn kiÓm so¸t ®îc coi lµ tiªu chÝ c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh mét doanh nghiÖp cã ph¶i lµ DNNN hay kh«ng, ®©y cã thÓ coi lµ mét bíc tiÕn trong c¸ch tiÕp cËn DNNN. Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ níc lµ mét qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi h×nh thøc së h÷u mét phÇn tµi s¶n cña Nhµ níc, biÕn doanh nghiÖp tõ së h÷u cña Nhµ níc thµnh d¹ng së h÷u hçn hîp trong ®ã Nhµ níc cã thÓ gi÷ mét tû lÖ nhÊt ®Þnh, tû lÖ nµy tuú thuéc vµo tõng doanh nghiÖp còng nh vai trß vµ vÞ trÝ cña nã trong nÒn kinh tÕ. ViÖc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®îc ®¹i héi §¶ngVI khëi xíng ®· t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò ®Ó c¶i c¸ch triÖt ®Ó h¬n ®èi víi DNNN, th«ng qua viÖc cæ phÇn ho¸ chóng. Së dÜ cæ phÇn ho¸ ®îc coi lµ gi¶i ph¸p triÖt ®Ó v× nã gi¶i quyÕt ®îc c¨n nguyªn trong tæ chøc qu¶n lÝ vµ ho¹t ®éng cña DNNN ®ã lµ së h÷u. Cæ phÇn ho¸ DNNN chÊp nhËn sù dung hoµ cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau mµ tríc hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp. Cæ phÇn ho¸ lµm thay ®æi kÕt cÊu së h÷u cña chóng. II). C¬ së lÝ luËn vµ thùc tiÔn cæ phÇn ho¸ DNNN GVHD: TS. Vò ThÞ Minh §Ò ¸n m«n häc Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN cã c¶ nh÷ng thµnh c«ng vµ nh÷ng va vÊp lÖch l¹c. Nh÷ng thµnh c«ng chñ yÕu lµ gÆt h¸i ®îc nhiÒu kinh nghiÖm, lµm s¸ng tá thªm nhiÒu vÊn ®Ò kh«ng chØ trong ph¹m vi cæ phÇn ho¸ mµ c¶ trong lÜnh vùc hÖ träng h¬n, nh s¾p xÕp ®æi míi DNNN vµ c¬ chÕ qu¶n lý. 1. C¬ së lÝ luËn. VÒ thùc chÊt h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn ®Çu tiªn ®· ®îc C.Mac ®¸nh gi¸ vµ kh¸i qu¸t mét c¸ch kh¸ch quan vµ khoa häc. Sù ra ®êi cña c¸c c«ng ty cæ phÇn lµ mét bíc tiÕn cña lùc lîng s¶n xuÊt: Chóng ®· biÕn nh÷ng ngêi sì h÷u t b¶n thµnh nh÷ng ngêi së h÷u thuÇn tuý, mét mÆt chØ gi¶n ®¬n ®iÒu khiÓn vµ qu¶n lÝ t b¶n cña ngêi kh¸c, mÆt kh¸c lµ nh÷ng nhµ t b¶n-tiÒn tÖ thuÇn tuý. QuyÒn së h÷u t b¶n hoµn toµn t¸ch rêi chøc n¨ng cña t b¶n trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt thùc tÕ. Lµm cho quy m« s¶n xuÊt ®îc t¨ng lªn, më réng, mét ®iÒu mµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp riªng lÎ rÊt khã thùc hiÖn. XuÊt hiÖn nh÷ng tiÒn ®Ò thñ tiªu t b¶n víi t c¸ch lµ së h÷u t nh©n ë ngay trong nh÷ng giíi h¹n cña b¶n th©n ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa, thñ tiªu ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa ë ngay trong lßng nã. C¸c c«ng ty cæ phÇn lµ ®iÓm qu¸ ®é ®Ó biÕn tÊt c¶ nh÷ng chøc n¨ng cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt hiÖn cßn g¾n liÒn víi quyÒn sì h÷u t b¶n ®¬n gi¶n thµnh nh÷ng chøc n¨ng cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt liªn hîp, tøc lµ thµnh nh÷ng chøc n¨ng x· héi. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh c«ng ®ã th× C.Mac còng ph©n tÝch nh÷ng h¹n chÕ ( tiªu cùc) cña c¸c c«ng ty cæ phÇn. C.Mac chñ yÕu ph©n tÝch nh÷ng ¶nh hëng cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa, so s¸nh c«ng ty cæ phÇn t b¶n chñ nghÜa víi c«ng ty hîp t¸c cña c«ng nh©n. Díi chñ nghÜa t b¶n cã thÓ h×nh thøc s¶n xuÊt míi nµy sÎ ®a ®Õn viÖc thiÕt lËp chÕ ®é ®éc quyÒn vµ ®a ®Õn sù can thiÖp cña Nhµ níc. Nh vËy sù xuÊt hiÖn cña c¸c c«ng ty cæ phÇn theo lÝ luËn cña C.Mac lµ kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ lµ bíc tiÕn tõ së h÷u t nh©n lªn së h÷u tËp thÓ cña c¸c cæ ®«ng. Qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa mét bé phËn DNNN ë níc ta cã nhiÒu nÐt ®Æc thï, ®ã lµ cæ phÇn hãa mét bé phËn doanh nghiÖp thuéc së h÷u nhµ níc, thuéc së h÷u x· héi, toµn d©n. Môc tiªu c¬ b¶n cña viÖc chuyÓn mét bé phËn DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn lµ nh»m hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt, phï hîp víi tÝnh chÊt tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ cña DNNN. Cô thÓ lµ t×m mét h×nh thøc qu¶n lÝ võa ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña ngêi lao ®éng võa ®¶m b¶o qu¶n lÝ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ tµi s¶n cña doanh nghiÖp. Chóng ta ®· ®a ra nhiÒu h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn nhng cã thÓ gãi gän trong hai nhãm chÝnh: Nhãm c¸c c«ng ty cæ phÇn trong ®ã Nhµ níc cã tham gia cæ phÇn nh: Gi÷ nguyªn gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp kªu gäi thªm vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu, b¸n mét phÇn tµi s¶n doanh nghiÖp, cæ phÇn hãa mét bé phËn doanh nghiÖp. TÊt c¶ c¸c h×nh thøc cæ phÇn hãa theo ba d¹ng trªn th× Nhµ níc hoÆc lµ n¾m gi÷ cæ phiÕu khèng chÕ(51%) hoÆc lµ kh«ng n¾m gi÷ cæ phiÕu khèng chÕ. Lo¹i h×nh cæ phÇn hãa theo thÓ thøc Nhµ níc b¸n toµn bé doanh nghiÖp cho ngêi lao ®éng. Nh»m rót vèn, ®Çu t vµo nh÷ng ngµnh lÜnh vùc quan träng, then GVHD: TS. Vò ThÞ Minh §Ò ¸n m«n häc chèt, ®Þa bµn quan träng. Kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i gi÷ tû träng lín trong tÊt c¶ c¸c ngµnh, lÜnh vùc, s¶n phÈm cña nÒn kinh tÕ. Dï tån t¹i díi bÊt k× h×nh thøc nµo th× c«ng ty cæ phÇn lµ mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp ®a së h÷u. khi ngêi lao ®éng tham gia mua cæ phÇn cña doanh nghiÖp th× hä còng ®· g¾n lîi Ých cña b¶n th©n vµo lîi Ých cña doanh nghiÖp, t¹o ra sù gi¸m s¸t tËp thÓ ®èi víi ®èi víi qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o ra c¬ chÕ ph©n phèi hµi hßa gi÷a doanh nghiÖp, Nhµ níc vµ ngêi lao ®éng. Nhê ®ã mµ hiÖu qu¶, søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn ®îc n©ng lªn. Nh vËy cã thÓ nãi qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa mét bé phËn DNNN kh«ng ph¶i lµ qu¸ tr×nh t nh©n hãa. Bëi v× Nhµ níc chØ n¾m gi÷ nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc cÇn thiÕt, vai trß chñ ®¹o cña khu vùc kinh tÕ nhµ níc kh«ng nh÷ng kh«ng ®îc còng cè mµ cßn cã thÓ bÞ yÕu ®i nÕu cø tiÕp tôc duy tr× nh÷ng doanh nghiÖp hiÖu qu¶ thÊp, n¨ng lùc c¹nh tranh kÐm. ViÖc b¸n toµn bé tµi s¶n chØ ®îc ¸p dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp mµ Nhµ níc kh«ng cÇn n¾m gi÷, nh÷ng lÜnh vùc mµ khu vùc d©n doanh hoµn toµn cã thÓ lµn tèt h¬n DNNN. Nhµ níc sÎ lùa chän h×nh thøc b¸n phï hîp vµ nÕu b¸n theo c¸ch ®Ó cho ngêi lao ®éng cã cæ phÇn u ®·i hay cæ phÇn kh«ng chia th× râ rµng kh«ng thÓ nãi ®ã lµ t nh©n hãa. Cæ phÇn hãa còng xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu ®æi míi DNNN. DNNN n¾m gi÷ trong tay nh÷ng nguån lùc cña nÒn kinh tÕ nh tµi nguyªn thiªn nhiªn, vèn vµ nh©n lùc. ViÖc sö dông l·ng phÝ, kh«ng hiÖu qu¶ cao c¸c nguån lùc khan hiÕm lµ mét trong nh÷ng nh©n tè lµm chËm tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña níc ta. Tèc ®é t¨ng trëng cao cña nÒn kinh tÕ níc ta trong nh÷ng n¨m qua kh«ng cã nghÜa lµ nÒn kinh tÕ chóng ta ®ang vËn hµnh tr¬n tru mµ sù t¨ng trëng cao ®ã nh c¸c tæ chøc kinh tÕ thÕ giíi ®· c¶nh b¸o lµ do chóng ta cã xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp. HiÖn nay mèi quan hÖ gia nhµ níc vµ c¸c DNNN lµ kh«ng râ rµng, ®Ó duy tr× c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶ Nhµ níc ®· sö dông hµng lo¹t c¸c biÖn ph¸p trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp nh : xãa nî, khoanh nî, t¨ng vèn, u ®·i tÝn dông... Vµ nh vËy DNNN trë thµnh ®èi tîng “trî cÊp” cña x· héi, vµ x· héi trë thµnh chæ bÊu vÝu cho c¸c DNNN lµm ¨n thua lç. Theo b¸o c¸o tæng kiÓm kª tµi s¶n vµ x¸c ®Þnh l¹i gi¸ trÞ tµi s¶n cña DNNN th× thùc tr¹ng nh sau: “tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cña DNNN theo sæ s¸ch kÕ to¸n lµ 517.654 tû ®ång, theo gi¸ kiÓm kª x¸c ®Þnh l¹i lµ 527.256 tû ®ång; sè nî ph¶i thu lµ 187.091 tû ®ång chiÕm 35% gi¸ trÞ tµi s¶n cña doanh nghiÖp, gÊp 1,43 lÇn vèn kinh doanh; hµng hãa tån kho lµ 45.688 tû ®ång, trong ®ã hµng ø ®äng, mÊt phÈm chÊt kh«ng dïng ®Õn lµ 1.600 tû ®ång; doanh nghiÖp cã 1 ®ång vèn th× ph¶i vay hoÆc chiÕm dông 1,2 ®ång cho kinh doanh, hÖ sè vèn vay vµ vèn chiÕm dông so víi vèn së h÷u lµ 1,8 lÇn; tæng sè nî ph¶i tr¶ lµ 353.410 tû ®ång, b»ng 2,3 lÇn vèn nhµ níc cÊp, gÊp 2 lÇn nî ph¶i thu trong ®ã nî qu¸ h¹n ph¶i tr¶ lµ 10.171 tû” theo b¸o c¸o tæng kiÓm kª tµi s¶n vµ x¸c ®Þnh l¹i tµi s¶n DNNN t¹i thêi ®iÓm 0 h ngµy 01-01-2000. Yªu cÇu ®æi míi DNNN cßn ph¸t sinh sù tõ c¹nh tranh víi khu vùc kinh tÕ t nh©n ®ang cã nh÷ng bíc chuyÓn m×nh m¹nh mÎ. MÆt kh¸c trong qu¸ tr×nh héi nhËp DNNN kh«ng chØ c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp t nh©n trong níc mµ cßn c¶ víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c cña níc ngoµi. C¹nh tranh trªn thÞ trêng kh«ng chÊp nhËn sù b¶o hé cña Nhµ níc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cña m×nh GVHD: TS. Vò ThÞ Minh §Ò ¸n m«n häc mµ c¹nh tranh b×nh ®¼ng ®ßi hái nhµ níc kh«ng chØ xãa ®éc quyÒn mµ c¶ bao cÊp. Nh vËy cæ phÇn hãa lµ mét gi¶i ph¸p tèt cho nÒn kinh tÕ níc ta nãi chung còng nh c¸c DNNN nãi riªng. 2. Thùc tiÔn cæ phÇn hãa DNNN. DNNN cã mÆt ë hÇu hÕt c¸c níc trªn thÕ giíi, kÓ c¶ nh÷ng níc t b¶n chñ nghÜa. Sù tån t¹i cña DNNN ë c¸c níc t b¶n chñ nghÜa lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan . Khi mµ nh÷ng cuéc khñng ho¶ng liªn tôc cña chñ nghÜa t b¶n vµo nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kØ XIX ®· chøng minh sù sôp ®æ cña häc thuyÕt bµn tay v« h×nh . Sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó duy tr× sù ph¸t triÓn c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tuy nhiªn sù ph¸t triÓn cña DNNN ë nhiÒu níc ®Òu vÊp ph¶i t×nh tr¹ng chung lµ hiÖu qu¶ thÊp, tham nhòng, l·ng phÝ... V× thÕ c¶i c¸ch DNNN lµ mét ®iÒu tÊt yÕu; Cã nhiÒu c¸ch thøc ®Ó c¶i c¸ch DNNN nhng t nh©n hãa lµ biÖn ph¸p ®îc sö dông réng r·i nhÊt vµ ®em l¹i nhiÒu kÕt qu¶ kh¶ quan nhÊt. T nh©n hãa ®îc tiÕn hµnh m¹nh mÎ ë c¸c níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh nh Hµn Quèc, Xingapo, Nam phi... còng nh c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c níc ph¸t triÓn vµ nã ®ang trë thµnh mét xu thÕ mang tÝnh chÊt toµn cÇu. Lµ mét níc x· h«i chñ nghÜa, cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ x· héi còng gÇn gièng víi ViÖt Nam. Trung Quèc còng tiÕn hµnh c¶i c¸ch DNNN vµ thùc tiÔn c¶i c¸ch DNNN ë Trung Quèc ®· ®Ó l¹i cho chóng ta nhiÒu kinh nghiÖm quý b¸u. C¶i c¸ch DNNN ë Trung quèc ®îc thùc hiÖn kh¸ réng r·i vµ thµnh c«ng, thùc sù lµ mét kinh nghiÖm cho viÖc c¶i c¸ch DNNN mµ kh«ng cÇn ph¶i t nh©n hãa hµng lo¹t. C¶i c¸ch DNNN b¾t ®Çu tõ n¨m 1984 vµ ®· tr¶i qua bèn giai ®o¹n... Cæ ph©n hãa DNNN trong giai ®o¹n nµy thùc sù trë thµnh chiÕn lîc cña Trung Quèc trong viÖc hiÖn ®¹i hãa vµ ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®· thÓ hiÖn râ rÖt hiÖu qu¶ cña khu vùc kinh tÕ c«ng còng nh n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DNNN. Ph¶i nãi r»ng côm tõ “cæ phÇn “ ®· rÊt quen thuéc tõ h¬n nhiÒu n¨m nay, kÓ tõ khi §¶ng ta lËp hîp t¸c x· mua b¸n, hîp t¸c x· tÝn dông, lËp cöa hµng xÝ nghiÖp c«ng t hîp doanh vµ ®· ®îc ph¸t triÓn réng kh¾p. Tríc søc Ðp ®Èy nhanh viÖc cæ phÇn hãa mét sè ®Þa ph¬ng vµ DNNN ®· t×m mäi c¸ch ®Ó ®¹t ®îc chØ tiªu kÕ ho¹ch. NÕu chän ®¬n vÞ kÐm hÊp dÉn ®Ó cæ phÇn hãa th× cæ phÇn hãa thêng rÊt bÕ t¾c v× xuÊt ph¸t tõ t©m lÝ chñ quan cña mäi ngêi lµ ai còng muèn b¶o toµn lîi Ých cña m×nh, kh«ng ai muèn rñi ro v× thÕ kh«ng ai muèn bá vèn ra ®Ó mua cæ phÇn. Bëi vËy ®Ó cã thÓ su«n sÎ viÖc chän ®¬n vÞ nµo ®ang lµm ¨n ®îc, ®ang cã triÓn väng ®îc coi lµ mét gi¶i ph¸p h÷u hiÖu dÔ ®îc c¸n bé c«ng nh©n viªn vµ ngêi ngoµi doanh nghiÖp chÊp nhËn viÖc mua cæ phÇn. NÕu chØ lµ DNNN thuÇn tóy th× c¬ chÕ tµi chÝnh rÊt ngÆt nghÌo, dï lµm ¨n cã hiÖu qu¶, l·i lín th× tiÒn l¬ng vÉn bÞ khèng chÕ, kh«ng ®îc t¨ng lªn t¬ng øng. Sù xuÊt hiÖn cña c«ng ty cæ phÇn ®· phÇn nµo kh¾c phôc ®îc nh÷ng h¹n chÕ ®ã. Nhng qua thùc tÕ th× râ rµng kh«ng ph¶i cæ phÇn hãa lµ mét phÐp mµu lµm cho c¸c c«ng ty cæ phÇn bçng nhiªn ph¸t ®¹t, bëi v× nÕu kh«ng cã sù “hç trî” cña c¸c DNNN th× c¸c c«ng ty®ã mÊt rÊt nhiÒu hîp ®ång kinh tÕ, mÊt viÖc lµm vµ cã thÓ dÉn ®Õn sa sót ngay. §iÒu nµy cµng chøng tá cæ phÇn hãa lµm s¸ng tá nhu cÇu vµ néi dung ®æi míi DNNN, ®ã lµ ph¶i ®ång bé c¶ vÒ s¾p xÕp c¶i tiÕn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp vµ c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®èi víi nã ®Ó ®¶m GVHD: TS. Vò ThÞ Minh §Ò ¸n m«n häc b¶o ®éng lùc ph¸t triÓn, nh©n tè kÝch thÝch sù h¨ng h¸i s¸ng t¹o, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. C¸c c«ng ty thµnh viªn hoÆc bé phËn trong DNNN sau khi cæ phÇn hãa vÒ nguyªn t¾c coi nh ®· ra khái doanh nghiÖp mÑ. Nhng xÐt vÒ thùc chÊt th× c«ng ty cæ phÇn míi vÉn g¾n chÆt víi c«ng ty mÑ vµ th«ng thêng kh«ng muèn rêi bá quan hÖ mËt thiÕt trong hÖ thèng cña tæng c«ng ty Nhµ níc. Bëi vËy cæ phÇn hãa ®· gîi më m« h×nh tæng c«ng ty ®a së h÷u víi thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o, vai trß chñ ®¹o ë ®©y b¾t nguån tõ kh¶ n¨ng chi phèi b»ng søc m¹nh kinh tÕ, tõ lîi Ých mµ thµnh phÇn kinh tÕ chñ ®¹o dÉn d¾t vµ mang l¹i cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Trong thùc tÕ ®· b¾t ®Çu xuÊt hiÖn c«ng ty ®a sì h÷u kiÓu nµy ë mét vµi DNNN cã quy m« lín nhng m« h×nh nµy cha ®îc thÓ chÕ hãa vµ nh©n réng. Khi m« h×nh nµy ®îc ph¸t triÓn th× sÎ Èn chøa kh¶ n¨ng h×nh thµnh c¸c c«ng ty ®Çu t hoÆc kinh doanh tµi s¶n cña Nhµ níc, qua ®ã quyÒn së h÷u tµi s¶n cña doanh nghiÖp sÎ chuyÓn thµnh quyÒn së h÷u gi¸ trÞ díi h×nh thøc phæ biÕn lµ cæ phiÕu. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng c¸c c«ng ty cæ phÇn c¸c, c«ng ty TNHH, t nh©n... ®Çu t mua chøng kho¸n cña nhau, ®an xen x©m nhËp nhau t¹o nªn nh÷ng h×nh th¸i doanh nghiÖp ®a së h÷u, t¸ch quyÒn së h÷u víi quyÒn kinh doanh nhng l¹i g¾n kÕt c¸c thµnh viªn trong x· héi ë hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Cã thÓ nãi ®©y lµ xu híng tÝch cùc, ngµy cµng phæ biÕn lµm cho c¸c thµnh viªn trong nÒn kinh tÕ cã thÓ hîp søc nhau l¹i t¹o nªn mét ®éng lùc míi cho tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc. III). TiÕn tr×nh cæ phÇn hãa DNNN ë ViÖt Nam. Cæ phÇn hãa lµ mét phÇn quan träng trong c¶i c¸ch hÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ níc cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi kÓ tõ ®µu thËp niªn 80 cña thÕ kØ XX ë ViÖt Nam, cæ phÇn hãa DNNN lµ mét qu¸ tr×nh t×m tßi thö nghiÖm vµ tõng bíc th¸o gì khã kh¨n trong qu¸ tr×nh triÓn khai. Trong qu¸ tr×nh ®ã §¶ng ta kh«ng ngõng ®æi míi t duy, tõng bíc chØ ®¹o ®óng ®¾n cæ phÇn hãa gãp phÇn s¾p xÕp, còng cè, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña hÖ thèng DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Trong thêi gian tõ 1960 ®Õn 1990 tøc lµ tríc thêi ®iÓm thùc hiÖn cæ phÇn hãa, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· triÓn khai nhiÒu biÖn ph¸p nh»m c¶i tiÕn qu¶n lý xÝ nghiÖp quèc doanh. Trong thêi k× ®æi míi ý tëng vÒ cæ phÇn hãa DNNN ®· ®îc h×nh thµnh kh¸ sím. Tõ héi nghÞ Trung ¬ng 3( khãa VI) vÒ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lÝ ®· nªu: “ NÕu kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó còng cè vµ kh«ng cÇn thiÕt duy tr× h×nh thøc quèc doanh th× chuyÓn sang h×nh thøc së h÷u kh¸c ( kÓ c¶ cho tËp thÓ, t nh©n thuª), hoÆc gi¶i thÓ, tríc hÕt lµ nh÷ng xÝ nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng kh«ng thuéc lo¹i thiÕt yÕu, xÝ nghiÖp dÞch vô trang bÞ kÜ thuËt thÊp, bÞ thua lç thêng xuyªn. Nh÷ng biÖn ph¸p c¶i c¸ch t¬ng ®èi cã gi¸ trÞ ®ét ph¸ ®îc qui ®Þnh trong quyÕt ®Þnh sè 21/H§BT ngµy 14-11-1987 cña héi ®ång bé trëng. NÕu tÝnh vÒ sè lîng c¸c v¨n b¶n ®îc ban hµnh th× vÊn ®Ò ®æi míi DNNN chiÕm vÞ trÝ hµng ®Çu trong hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt ë níc ta. QuyÕt ®Þnh 21/H§BT ®· ®Ò cËp tíi viÖc tiÕn hµnh thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa DNNN vµ giao cho bé tµi chÝnh chñ tr×. Nhng do ®iÒu kiÖn thÞ trêng cha ph¸t triÓn, tån t¹i qu¸ l©u trong c¬ chÕ cñ nªn tõ Trung ¬ng ®Õn c¬ së cha hiÓu hÕt vÊn ®Ò phøc t¹p nµy do ®ã cha thèng nhÊt GVHD: TS. Vò ThÞ Minh §Ò ¸n m«n häc vÒ quan ®iÓm. ë giai ®o¹n nµy th× cæ phÇn hãa lµ mét vÊn ®Ò míi ®èi víi thùc tiÔn qu¶n lÝ DNNN ë níc ta. §Çu n¨m 1990 trªn c¬ së ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ sau 5 n¨m ®æi míi, Héi ®ång bé trëng ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh sè 143/H§BT ngµy 10/5/1990 vÒ chñ tr¬ng nghiªn cøu lµm thö xÝ nghiÖp quèc doanh sang c«ng ty cæ phÇn. Tuy vËy ®Õn n¨m 1992 c¶ níc cha cæ phÇn hãa ®îc doanh nghiÖp nµo. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ quyÕt ®Þnh 143/H§BT cña Héi ®ång bé trëng ®Æt ra qu¸ nhiÒu môc tiªu kh«ng râ rµng dÔ g©y hiÓu nhÇm ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vµ ngêi lao ®éng. §Õn ®¹i héi XII §¶ng ta l¹i chñ tr¬ng thùc hiÖn quan ®iÓm: “ khÈn tr¬ng s¾p xÕp l¹i vµ ®æi míi qu¶n lÝ kinh tÕ quèc d©n. Cho thuª, chuyÓn h×nh thøc së h÷u hoÆc gi¶i thÓ c¸c c¬ së thua lç kÐo dµi vµ kh«ng cã kh¶ n¨ng v¬n lªn”. §¹i héi ®· chØ rá: “®èi víi nh÷ng c¬ së kh«ng cÇn gi÷ h×nh thøc quèc doanh, cÇn chuyÓn h×nh thøc kinh doanh, h×nh thøc së h÷u hoÆc gi¶i thÓ, ®ång thêi gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ ®êi sèng cho ngêi lao ®éng. Khuynh híng coi nhÑ kinh tÕ quèc doanh, muèn t nh©n hãa trµn lan, cho r»ng chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng ph¶i t h÷u hãa tÊt c¶ c¸c t liÖu s¶n xuÊt lµ sai lÇm. Tuy nhiªn nÕu duy tr× vµ ph¸t triÓn kinh tÕ quèc doanh mét c¸ch trµn lan, kÐo dµi c¬ chÕ bao cÊp còng kh«ng ®óng”. Cæ phÇn hãa DNNN cã thÓ chia thµnh 4 giai ®o¹n chÝnh: 1. Giai ®o¹n thø nhÊt(1992-gi÷a n¨m 1998): Nh»m thÓ chÕ hãa NghÞ quyÕt §¹i héi XII cña §¶ng, Héi ®ång bé trëng ®· ra quyÕt ®Þnh sè 202/Q§H§BT chØ ®¹o tiÕp tôc triÓn khai tiÕp tôc tiÕn hµnh cæ phÇn hãa DNNN b»ng viÖc chuyÓn thÝ ®iÓm mét sè DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn. §©y ®îc coi lµ mét mèc trong tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa DNNN ë níc ta, ®¸nh dÊu tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa ®ang ®îc xóc tiÕn vµ ®ang trong giai ®o¹n thÝ ®iÓm. §Ó thùc hiÖn NghÞ quyÕt nµy theo chØ thÞ sè 84/TTg ngµy 4/3/1993 cña Thñ tíng ChÝnh phñ ®· chän 7 doanh nghiÖp, ®ång thêi còng giao cho c¸c bé, c¸c tØnh c¸c thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng chän 1 ®Õn hai doanh nghiÖp ®Ó tiÕn hµnh thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa. TriÓn khai thùc hiÖn theo tinh thÇn chØ thÞ cña Thñ tíng ChÝnh phñ c¸c bé ,nghµnh, ®Þa ph¬ng ®· th«ng b¸o ®Õn tõng doanh nghiÖp ®Ó c¸c doanh nghiÖp tù nguyÖn tiÕn hµnh thÝ ®iÓm chuyÓn doanh nghiÖp m×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn. Cuèi n¨m 1993 ®· cã 30 doanh nghiÖp ®¨ng kÝ thùc hiÖn thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa nhng v× nhiÒu lÝ do mµ c¶ 7 doanh nghiÖp ®· ®¬c ChÝnh phñ chän vµ nhiÒu doanh nghiÖp kh¸c xin rót lui hoÆc kh«ng tiÕp tôc lµm thö. §iÒu nµy ®· ®Æt chóng ta tríc nh÷ng khã kh¨n lín vµ ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n, víng m¾c trong qu¸ tr×nh thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa §¶ng ta ®· chñ tr¬ng: “ ®Ó thu hót thªm c¸c nguån vèn, t¹o ®éng lùc, ng¨n chÆn tiªu cùc, thóc ®Èy DNNN lµm ¨n cã hiÖu qu¶ cÇn thùc hiÖn c¸c h×nh thøc cæ phÇn hãa cã møc ®é phï hîp víi tÝnh chÊt vµ lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh; Trong ®ã Nhµ níc chiÕm tû lÖ cæ phÇn chi phèi” . Héi NghÞ gi÷a nhiÖm k× khãa XII §¶ng ta ®· ®Æt ra yªu cÇu: ¸p dông tõng bíc v÷ng ch¾c viÖc b¸n mét tû lÖ cæ phÇn cho c«ng nh©n viªn chøc lµn viÖc t¹i doanh nghiÖp; ThÝ ®iÓm viÖc b¸n mét phÇn cæ phÇn, cæ phiÕu cña mét sè DNNN cho mét sè tæ chøc vµ c¸ nh©n ngoµi doanh nghiÖp; Trªn c¬ së cæ phÇn hãa tæ chøc Héi ®ång qu¶n trÞ gåm ®¹i diÖn cho së h÷u nhµ níc, së h÷u c«ng nh©n vµ së h÷u vµ c¸c chñ së h÷u kh¸c... MÆc dï cã sù chØ ®¹o sÝt sao cña §¶ng víi quan diÓm râ rµng nhng kÕt qu¶ thu ®îc kh«ng cao, tíi th¸ng 4/1996 chØ cã 5 doanh nghiÖp chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn trong ®ã 2 trong GVHD: TS. Vò ThÞ Minh §Ò ¸n m«n häc tæng sè 61 tØnh thµnh vµ 3 trong sè 7 bé cã doanh nghiÖp cæ phÇn hãa. C¶ 5 doanh nghiÖp nµy ®Òu lµ nh÷ng doanh nghiÖp nhá, s¶n xuÊt hµng hãa vµ dÞch vô trong nh÷ng lÜnh vùc kh«ng quan träng. Cã thÓ nãi giai ®o¹n thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa DNNN ®· khj«ng ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ nh mong ®îi, tèc ®é cæ phÇn hãa qu¸ chËm vµ cßn qu¸ nhiÒu nh÷ng víng m¾c khã kh¨n cÇn ®îc th¸o gì vµ rót kinh nghiÖm. 2. Giai ®o¹n 2( gi÷a n¨m 1996-gi÷a n¨m1998): §©y lµ giai ®o¹n võa lµm võa rót kinh nghiÖm ®Ó t¹o hµnh lang ph¸p lÝ cho c¸c doanh nghiÖp khi cæ phÇn hãa, hay nãi c¸ch kh¸c ®©y lµ giai ®o¹n më réng cæ phÇn hãa. Víi kinh nghiÖm sau 4 n¨m tiÕn hµnh thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa vµ tríc nhu cÇu vÒ vèn cña c¸c DNNN, ngµy 7/5/1996 ChÝnh phñ ®· chñ tr¬ng më réng cæ phÇn hãa b»ng NghÞ ®Þnh 28/CP víi nh÷ng qui ®Þnh râ rµng, ®Çy ®ñ vµ cô thÓ h¬n vÒ viÖc chuyÓn mét sè DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn. Sau h¬n 2 n¨m thùc hiÖn tÝnh ®Õn th¸ng 6/1998 c¶ níc ®· tiÕn hµnh cæ phÇn hãa ®îc 25 DNNN. ViÖc triÓn khai thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 25/CP vÉn cßn kh¸ nhiÒu víng m¾c bÊt cËp nh ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp, chÕ ®é u ®·i cho doanh nghiÖp vµ ngêi lao ®éng sau cæ phÇn hãa..., ®©y chÝnh lµ nh÷ng rµo c¶n bíc ®µu lµm chËm tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa, tuy nhiªn nÕu nh×n nhËn mét c¸ch kh¸ch quan th× cæ phÇn hãa trong giai ®o¹n nµy còng ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan. 3. Giai ®o¹n 3(1998-2001): Trªn c¬ së nh÷ng kÕt qu¶ bíc ®Çu cña giai ®o¹n më réng cæ phÇn hãa, §¶ng ta ®· chñ tr¬ng chñ tr¬ng ®Èy m¹nh tèc ®é cæ phÇn hãa DNNN. Héi nghÞ Trung ¬ng 4 khãa XIII ®· yªu cÇu: §èi víi c¸c doanh nghiÖp mµ Nhµ níc kh«ng cÇn n¾m gi÷ 100% vèn, cÇn lËp kÕ ho¹ch cæ phÇn hãa t¹o ®éng lùc thóc ®Èy doanh nghiÖp ph¸t triÓn, lµm ¨n cã hiÖu qu¶ ph¸t huy tèt nguån lùc hiÖn cã. TiÕn hµnh thÝ ®iÓm b¸n cæ phÇn cho ngêi níc ngoµi, khuyÕn khÝch n«ng d©n tham gia s¶n xuÊt nguyªn liÖu cung øng cho c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp , tham gia mua cæ phÇn ë c¸c doanh nghiÖp ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n... Tõ thùc tiÔn kinh nghiÖm ngµy 4/4/1997 Bé ChÝnh trÞ ra th«ng b¸o sè 63TB/TW “ ý kiÕn cña Bé ChÝnh trÞ vÒ tiÕp tôc triÓn khai tÝch cùc vµ v÷ng ch¾c cæ phÇn hãa DNNN”. Nh»m thùc hiÖn quan ®iÓm cña §¶ng ngµy 29/6/1998 ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 44/1998/N§CP thay thÕ cho c¸c v¨n b¶n vÒ cæ phÇn hãa tríc ®ã, cïng víi chØ thÞ 20/CTTTg ngµy 21/4/1998 cña Thñ tíng ChÝnh phñ vÒ ®Èy m¹nh s¾p xÕp vµ ®æi míi DNNN. NghÞ ®Þnh nµy lµ mét bíc tiÕn lín trong viÖc ®Èy nhanh tèc ®é cæ phÇn hãa, h¹n chÕ bít ®îc nh÷ng bÊt cËp trong c¸c v¨n b¶n chØ ®¹o thùc hiÖn tríc ®ã. NghÞ ®Þnh nµy ®· bíc ®Çu cho nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan, ®Õn 6 th¸ng cuèi n¨m 1998 ®· cã 90 DNNN ®îc cæ phÇn hãa gÊp h¬n 3 lÇn kÕt qu¶ cña nh÷ng n¨m tríc ®ã, ®Æc biÖt n¨m 1999 c¶ níc cæ phÇn hãa ®îc h¬n 240 doanh nghiÖp. §¹t ®îc nh÷ng thµnh c«ng nµy mét phÇn lµ nhê ë sù chØ ®¹o, gi¸m s¸t, ®«n ®èc cña c¸c c¬ quan, ban , nghµnh tõ Trung ¬ng ®Õn c¬ së. Trong vßng hai n¨m c¸c c¬ quan Nhµ níc ®· ban hµnh 15 v¨n b¶n híng dÉn th¸o gì nh÷ng víng m¾c khã kh¨n trong cæ phÇn hãa. Nhng ®Õn n¨m 2000 c¶ níc chØ cæ phÇn hãa ®îc 155 doanh nghiÖp vµ bé phËn doanh nghiÖp ®¹t 26% kÕ ho¹ch. Sù ch÷ng l¹i cña cæ phÇn hãa cã nhiÒu nguyªn nh©n nhng mét trong sè c¸c nguyªn nh©n chÝnh vÉn lµ nh÷ng bÊt cËp vÒ chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ ph¸p lÝ. Tríc t×nh h×nh ®ã Héi nghÞ Trung ¬ng 3 khãa IX vÒ s¾p xÕp ®æi míi vµ n©ng cao GVHD: TS. Vò ThÞ Minh §Ò ¸n m«n häc hiÖu qu¶ doanh nghiÖp Nhµ níc ®· x¸c ®Þnh: ph¶i kiªn quyÕt ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Ó doanh nghiÖp cã c¬ cÊu hîp lÝ vµ theo ®ã th× cæ phÇn hãa DNNN ®îc x¸c ®Þnh lµ kh©u t¹o ra nh÷ng chuyÓn biÕn quan träng trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ DNNN. 4. Giai ®o¹n 4( giai ®o¹n míi): Theo tinh thÇn NghÞ quyÕt Trung ¬ng khãa IX ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 64/2002/N§-CP nh»m thay thÕ NghÞ ®inh 44/1998/N§-CP, ®ång thêi ra quyÕt ®Þnh sè 50/2002/Q§-CP vÒ ban hµnh tiªu chÝ, danh môc ph©n lo¹i DNNN vµ mét sè v¨n b¶n chØ ®¹o thùc hiÖn kh¸c nh»m tõng bíc th¸o gì nh÷ng víng m¾c cña c¸c v¨n b¶n tríc ®ã, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa. ChÝnh phñ ®· tËp trung chØ ®¹o c¸c bé, c¸c tØnh, c¸c tæng c«ng ty rµ so¸t, s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp, x©y dùng ®Ò ¸n ®æi míi n©ng cao hiÖu qu¶ cña DNNN trong mét sè ngµnh, lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. B»ng c¸c h×nh thøc s¸p nhËp, hîp nhÊt, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n, giao b¸n, kho¸n, cho thuª vµ cæ phÇn hãa. Tõ 2001-2003 cæ phÇn hãa ®îc 979 doanh nghiÖp, riªng 2003 lµ 611 doanh nghiÖp vµ bé phËn doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn hãa. C¸c doanh nghiÖp cæ phÇn hãa chØ chiÕm 6% tæng sè vèn cña DNNN, víi tèc ®é, sè lîng vµ møc ®é cæ phÇn hãa nh vËy th× cæ phÇn hãa cha thùc sù t¹o ®îc nh÷ng chuyÓn biÕn c¬ b¶n trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ DNNN nh NghÞ quyÕt Trung ¬ng 3 khãa IX ®· ®Ò ra. Bíc sang n¨m 2004 Héi nghÞ Trung ¬ng 9 khãa IX ®· ®Ò ra nh÷ng ®iÓm rÊt míi vµ rÊt quan träng trong chñ tr¬ng ®æi míi s¾p xÕp l¹i DNNN: “ kiªn quyÕt ®Èy nhanh tiÕn ®é cæ phÇn hãa vµ më réng diÖn c¸c DNNN cÇn cæ phÇn hãa kÓ c¶ nh÷ng doanh nghiÖp lín vµ mét sè tæng c«ng ty lµm ¨n cã hiÖu qu¶, g¾n víi viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tham gia niªm yÕt trªn thÞ trêng chøng kho¸n gi¸ trÞ DNNN ®îc cæ phÇn hãa, trong ®ã cã gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt, vÒ nguyªn t¾c ph¶i do thÞ trêng quyÕt ®Þnh. ViÖc mua b¸n cæ phiÕu ph¶i c«ng khai trªn thÞ trêng, kh¾c phôc t×nh tr¹ng cæ phÇn hãa khÐp kÝn trong néi bé doanh nghiÖp”. Cho ®Õn nay tuy cßn nhiÒu khã kh¨n nhng kÕt qu¶ cæ phÇn hãa ®· phÇn nµo ph¶n ¸nh ®îc nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh. Nguån: tõ ban chØ ®¹o ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp Giai đoạn Thí điểm (1992 – giữa 1996) Mở rộng thí điểm theo Nghị định 28/CP (giữa 1996 - giữa 1998) Đẩy mạnh cổ phần hoá theo Nghị định 44/1998/NĐ-CP (1998-2001) Tiếp tục đẩy mạnh cổ phần hoá theo Nghị định 64/2002/NĐ-CP Tổng Số DN cổ phần hoá 5 25 745 2002 164 2003 611 1550 Sè doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn hãa trong 2 n¨m 2002 vµ 2003 t¬ng ®¬ng víi giai ®o¹n 1998-2001. tuy nhiªn kªt qu¶ cßn nhiÒu h¹n chÕ, sè doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn hãa kh«ng ®¹t môc tiªu ®Ò ra, riªng 6 th¸ng ®Çu n¨m 2004 chØ ®¹t ®îc 16% kÕ ho¹ch ( chØ tiªu ®Ò ra trong n¨m nay lµ cæ phÇn hãa ®îc 1770 ®¬n vÞ). IV). §¸nh gi¸ chung vÒ qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa DNNN ë ViÖt Nam. GVHD: TS. Vò ThÞ Minh §Ò ¸n m«n häc Cæ phÇn hãa DNNN lµ mét chñ tr¬ng lín cña §¶ng. MÊy n¨m tríc diÔn biÕn kh¸ chËm ch¹p. §Õn héi NghÞ lÇn thø 9 Héi nghÞ Trung ¬ng khãa IX §¶ng ta ®· chñ tr¬ng ®Èy nhanh tiÕn ®é, vµ ®Èy m¹nh h¬n n÷a c«ng viÖc ®ã. Thùc tiÔn cæ phÇn hãa ®ang b¾t ®Çu diÔn ra s«i ®éng, qu¸ tr×nh diÔn ra kh«ng ®¬n gi¶n võa cã nh÷ng thuËn lîi võa cã nh÷ng khã kh¨n phøc t¹p, tuy nhiªn sau h¬n 10 n¨m thùc hiÖn chñ tr¬ng ®æi míi doanh nghiÖp th× cæ phÇn hãa DNNN ®· cã ®îc nh÷ng thµnh c«ng vµ nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. 1.Nh÷ng thµnh tùu. 1.1. Nh÷ng thµnh tùu mang tÝnh ®Þnh lîng. Chñ tr¬ng cæ phÇn hãa DNNN ®· ®îc thùc hiÖn ë níc ta h¬n 10 n¨m qua. Cho ®Õn nay th× c¶ níc ®· cæ phÇn hãa ®îc 1790 DNNN. Trong 10 th¸ng cña n¨m 2003 th× trong sè 766 DNNN thùc hiÖn viÖc chuyÓn ®æi th× cã 425 doanh nghiÖp cæ phÇn hãa (nguån t ban ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp). Tõ thùc tiÔn cã thÓ thÊy cæ phÇn hãa lµ h×nh thøc chuyÓn ®æi së h÷u chiÕm u thÕ trong qu¸ tr×nh ®æi míi s¾p xÕp l¹i DNNN. Tõ n¨m 1992 ®Õn th¸ng 6 n¨m 1998 c¶ níc ®· cæ phÇn hãa ®îc 30 DNNN. Trong ®ã cã 5 doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn hãa theo c¬ chÕ, chÝnh s¸ch thÝ ®iÓm qui ®inh t¹i quyÕt ®Þnh 202/CT cña Héi ®ång bé trëng, 25 doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn hãa theo tinh thÇn NghÞ ®Þnh 28/CP cña ChÝnh phñ. C¸c doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn hãa trong thêi gian nµy nh×n chung ®Òu cã nh÷ng tiÕn bé vÒ n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶. Cæ phÇn hãa ®· thu hót ®îc mét nguån vèn kh¸ lín trong x· héi t¹o ®îc ®éng lùc tèt cho doanh nghiÖp ph¸t triÓn, ph¸t huy tÝch cùc tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña ngêi lao ®éng. Tõ ®ã gãp phÇn lµm t¨ng ng©n s¸ch ChÝnh phñ, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng ®ång thêi kh¾c phôc bít ®îc nh÷ng tiªu cùc trong c¸c doanh nghiÖp. Tõ 2/6/1998 ®Õn 31/12/1999 ®· cã thªm 340 DNNN vµ bé phËn DNNN ®îc chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn. Riªng trong n¨m 1999 ®· cã 250 doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn. Nh×n chung sau khi NghÞ ®Þnh sè 44/1998/N§-CP ra ®êi cæ phÇn hãa DNNN ®· ®¹t ®îc nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ. NghÞ ®Þnh sè 44/1998/N§-CP ®· quy ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®èi víi doanh nghiÖp vµ ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp cæ phÇn hãa mét c¸ch râ rµng vµ cô thÓ h¬n; Cã sù quan t©m h¬n ®Õn ngêi lao ®éng ®Æc biÖt lµ ngêi lao ®éng nghÌo. ChÝnh ®©y lµ nguyªn nh©n khiÕn chñ tr¬ng cæ phÇn hãa trë nªn hÊp dÉn h¬n ®èi víi doanh nghiÖp còng nh ngêi lao ®éng. Tõ th¸ng 1/2000 ®Õn cuèi th¸ng 11/2002 c¶ níc ®· cæ ph©n hãa ®îc 523 doanh nghiÖp, ®a tæng sè doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn hãa lªn 907 doanh nghiÖp. N¨m 2002 ®· cã 427 DNNN ®îc s¾p xÕp l¹i trong ®ã 164 doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn hãa. N¨m 2003 cã 766 doanh nghiÖp ®îc s¾p xÕp l¹i b»ng 48% so víi kÕ ho¹ch, trong ®ã cã 425 doanh nghiÖp vµ bé phËn doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn hãa. Vµ cho ®Õn nay th× ®· cã 1.790 doanh nghiÖp Nhµ níc ®îc cæ phÇn hãa. Nh vËy cµng vÒ sau th× tèc ®é cæ phÇn hãa cµng ®îc ®Èy m¹nh vµ cµng vÒ sau th× quy m« c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ®îc cæ phÇn hãa hoÆc chuyÓn ®æi díi h×nh thøc kh¸c cµng lín. Tríc kia c¶ níc cã kho¶ng 12.000 DNNN phÇn lín c¸c DNNN cã quy m« vèn rÊt nhá vµ chiÕm lÜnh hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. h¬n 10 n¨m qua chóng ta ®· s¾p xÕp ®iÒu chØnh cßn l¹i kho¶ng 5.000 doanh nghiÖp, tuy hiÖu qu¶ cha cao, cha t¬ng xøng víi vÞ trÝ GVHD: TS. Vò ThÞ Minh §Ò ¸n m«n häc tiÒm n¨ng cña nã nhng c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ®· cã nh÷ng ®ãng gãp to lín cho nÒn kinh tÕ quèc d©n: 63,8%GDP, 63% ng©n s¸ch, 72% kim ng¹ch xuÊt khÈu, trong khi 120.000 doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh kÓ c¶ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi chØ ®ãng gãp 20%GDP, 15% nguån thu ng©n s¸ch, 12,5% kim ng¹ch xuÊt khÈu. Trong ®iÒu kiÖn ®ã th× cæ phÇn hãa DNNN lµ mét gi¶i ph¸p tèt ®Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ khu vùc kinh tÕ quèc doanh, thÓ hiÖn lµ mét khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng, dêng cét cña nÒn kinh tÕ. Qua kh¶o s¸t 500 doanh nghiÖp ®· cæ phÇn hãa trªn 1 n¨m cho thÊy : vèn ®iÒu lÖ t¨ng 50%, doanh thu t¨ng 60%, lîi nhuËn tríc thuÕ t¨ng 13,7%, nép ng©n s¸ch t¨ng 45%, thu nhËp cña ngêi lao ®éng t¨ng 63%, cæ tøc trung b×nh lµ 15,5%, sè lao ®«ngb t¨ng 23%. Tríc n¨m 2003 sè DNNN ®îc cæ phÇn hãa cã vèn trªn 10 tû chØ chiÕm 7,9% th× n¨m 2003 lµ 15%. §©y chÝnh lµ nh÷ng con sè b¸o hiÖu nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc cña tiÕn tr×nh cæ ph©n hãa DNNN. 1.2. Thµnh tùu cña cæ phÇn hãa DNNN ®èi víi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp cæ phÇn hãa vµ t¸c ®éng cña nã tíi viÖc gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng. Bªnh c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ vÒ mÆt sè lîng ®· ®îc ®Ò cËp ë trªn viÖc thùc hiÖn chñ tr¬ng cæ phÇn hãa DNNN cßn ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ quan träng vÒ mÆt kinh tÕ x· héi. 1.2.1. VÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp sau khi tiÕn hµnh cæ phÇn hãa. XÐt mét c¸ch tæng thÓ th× phÇn lín c¸c DNNN sau khi chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn ®Òu ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n tríc. Qua b¸o c¸o cña c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn hãa sau khi ho¹t ®éng ®îc mét n¨m th× doanh thu b×nh qu©n cña c¸c doanh nghiÖp t¨ng gÇn gÊp hai lÇn so víi tríc khi tiÕn hµnh cæ phÇn hãa kÓ c¶ nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç. §iÓn h×nh nh c«ng ty GEMADEPT khi bíc vµo cæ phÇn hãa vèn Nhµ níc chØ cã 1,2 tû ®ång ®îc ®¸nh gi¸ lªn thµnh 6 tû ®ång, sau b¶y n¨m ho¹t ®éng theo m« h×nh míi tæng sè vèn ®· lªn tíi 140 tû ®ång; Hay nh c«ng ty b«ng B¹ch TuyÕt n¨m 1999 ®¹t 86 tû ®ång, gÊp 1,5 lÇn so víi sè doanh thu tríc khi thùc hiÖn cæ phÇn hãa lµ 55 tû ®ång n¨m 1998. Lîi nhuËn cña doanh nghiÖp t¨ng b×nh qu©n h¬n hai lÇn, cæ tøc b×nh qu©n ®¹t tõ 1-2% mét th¸ng. Vèn cña doanh nghiÖp t¨ng gÇn 2,5 lÇn so víi tríc khi tiÕn hµnh cæ phÇn hãa. ChÝnh nhê ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ c¸c DNNN thùc hiÖn cæ ph©n hãa chÝnh lµ nh÷ng c«ng ty cæ phÇn ®Çu tiªn niªm yÕt trªn thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam. ®iÒu nµy lµm t¨ng uy tÝn còng nh vÞ thÕ cña c¸c DNNN ®îc cæ phÇn hãa trªn th¬ng trêng, tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp nµy cã ®îc mét chæ ®øng tèt trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang trong ®µ héi nhËp vµ ph¸t triÓn. 1.2.2. VÒ huy ®éng vèn . ViÖc thùc hiÖn chñ tr¬ng cæ phÇn hãa DNNN ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp thu hót ®îc mét nguån vèn lín trong x· héi ®Ó ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. ChØ tÝnh riªng 370 DNNN ®îc cæ phÇn hãa tÝnh ®Õn ngµy 31/12/1999 th× t¹i thêi ®iÓm cæ phÇn hãa gi¸ trÞ phÇn vèn Nhµ níc cña c¸c doanh nghiÖp nµy lµ 1.349 tû ®ång qua cæ phÇn hãa ®· thu hót thªm ®îc 1.432 tû ®ång , ®ång thêi Nhµ níc còng thu ®îc 714 tû ®ång. PhÇn vèn Nhµ níc t¹i c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn hãa ®Òu t¨ng tö 10-15% so víi gi¸ trÞ ghi trªn sæ GVHD: TS. Vò ThÞ Minh §Ò ¸n m«n häc s¸ch. ChØ tÝnh riªng thµnh phè Hµ Néi cuèi n¨m 1998 ë 30 doanh nghiÖp ®· cæ phÇn hãa th× gi¸ trÞ phÇn vèn cña Nhµ níc lµ 80,8 tû ®ång, t¨ng thªm 1,5 tû ®ång so víi gi¸ trÞ ghi trªn sæ s¸ch kÕ to¸n, thµnh phè Hå ChÝ Minh sau khi ®¸nh gi¸ l¹i 10 doanh nghiÖp tiÕn hµnh cæ phÇn hãa th× gi¸ trÞ lªn tíi 80 tû ®ång t¨ng thªm 34 tû ®ång...Nh vËy khi thùc hiÖn cæ phÇn hãa phÇn vèn cña Nhµ níc trong c¸c c«ng ty cæ phÇn kh«ng nh÷ng kh«ng mÊt ®i mµ cßn t¨ng thªm mét lîng rÊt ®¸ng kÓ, phÇn vèn nhµn rçi mµ c¸c doanh nghiÖp huy ®éng ®îc tõ ngoµi x· héi cóng rÊt lín. Chóng ta l¹i nãi tíi c«ng ty b«ng B¹ch TuyÕt nh mét doanh nghiÖp ®iÓn h×nh cña cæ phÇn hãa, sau khi tiÕn hµnh cæ phÇn hãa sè lîng lao ®éng t¹i thêi ®iÓm hiÖn t¹i lµ 205 ngêi so víi 198 tríc khi tiÕn hµnh cæ phÇn hãa, thu nhËp b×nh qu©n lµ 3,2 triÖu ®ång/ngêi/th¸ng vµ l·i cæ tøc n¨m 1998 lµ 7%. Tãm l¹i cæ phÇn hãa ®· ®em l¹i lîi Ých cho c¸c doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn, ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp vµ c¸c cæ ®«ng gãp vèn vµo doanh nghiÖp. 1.2.3. VÒ gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ t¨ng thu nhËp cho ng êi lao ®éng. Cæ phÇn hãa lµ mét gi¶i ph¸p cã hiÖu qu¶ tÝch cùc ®èi víi c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi. ViÖc c¸c c«ng ty cæ phÇn lµm ¨n hiÖu qu¶ ph¸t ®¹t ®· t¹o c¬ héi lín vÒ viÖc lµm cho ngêi lao ®éng. Khi ®ang lµm ¨n cã hiÖu qu¶, nguån vèn huy ®éng ®îc lín th× c¸c doanh nghiÖp nµy cã xu híng më réng qui m« s¶n xuÊt, ®Çu t thªm nhiÒu m¸y mãc trang thiÕt bÞ... Do më réng s¶n xuÊt nªn sè lao ®éng ë c¸c doanh nghiÖp ®· thùc hiÖn cæ phÇn hãa t¨ng b×nh qu©n 12%, riªng c«ng ty cæ phÇn c¬ ®iÖn l¹nh thµnh phè Hå ChÝ Minh(REE) sè lao ®éng t¨ng tõ 334 ngêi lªn 731 ngêi, c«ng ty cæ phÇn chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu Long An sè lao ®éng t¨ng tõ 900 ngêi lªn 1.280 ngêi. Vµ cã nhu cÇu tuyÓn thªm lao ®éng ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña m×nh. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn hãa th× viÖc lµm vµ thu nhËp cña ngêi lao ®éng ®Òu ®îc ®¶m b¶o æn ®Þnh vµ cã xu híng t¨ng lªn. Sè lao ®éng trë thµnh cæ ®«ng cña doanh nghiÖp cæ phÇn chiÕm tû lÖ kh¸ lín, riªng trong n¨m 2003 58% sè cæ phÇn trong c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ®Òu do nh÷ng lao ®éng chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp nµy n¾m gi÷. TÝnh ®Õn 30/10/2003 quü hç trî lao ®éng d«i d ®· cÊp 409,63 tû ®ång hç trî cho 387 doanh nghiÖp, gi¶i quyÕt 14.579 lao ®éng d«i d. Thu nhËp b×nh qu©n cña lao ®éng lµm viÖc trong c¸c c«ng ty cæ phÇn t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 20%, ®iÓn h×nh lµ c«ng ty cæ phÇn ®¹i lÝ liªn hiÖp vËn chuyÓn thu nhËp b×nh qu©n cña lao ®éng xÝ nghiÖp nµy ®· t¨ng gÇn 3 lÇn so víi tríc khi tiÕn hµnh cæ phÇn hãa tõ 1,4 triÖu ®ång lªn 4 triÖu ®ång/ngêi /th¸ng (n¨m 1999). Víi chñ tr¬ng cæ phÇn hãa, víi c¬ chÕ chÝnh s¸ch míi ngêi lao ®éng thùc sù trë thµnh chñ nh©n cña c¸c c«ng ty cæ phÇn. ChÝnh nhê vËy hä ®· n©ng cao ®îc tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o, ý thùc kØ luËt còng nh t×nh thÇn tr¸ch nhiÖm nh»m ®em l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt ®èi víi c«ng viÖc cung nh ®èi víi thµnh c«ng cña c¸c doanh nghiÖp tõ ®ã lµm cho s¶n lîng, chÊt lîng, doanh thu , lîi nhuËn, tÝch lòy vèn t¨ng ®¸ng kÓ sau mçi n¨m ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. TiÕn tr×nh cæ phÇn hãa ®· t¹o mét sè lîng kh«ng nhá c¸c c«ng ty cæ phÇn, tÝnh ®Ðn nay c¶ níc ®· cã kho¶ng 1790 c«ng ty cæ phÇn ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së c¸c DNNN ®îc cæ phÇn hãa.ViÖc cæ phÇn hãa ®· cã hiÖu øng kh¸ tÝch cùc ®èi víi viÖc thµnh lËp míi DNNN. T×nh tr¹ng thµnh lËp c¸c DNNN trµn lan ®· GVHD: TS. Vò ThÞ Minh §Ò ¸n m«n häc diÔn ra trong nhiÒu n¨m tríc ®ã ®· ®îc kh¾c phôc, trong ba n¨m 2001-2003 c¶ níc chØ thµnh lËp 59 DNNN hÇu hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp ë c¸c lÜnh vùc nh dÇu khÝ, n¨ng lîng nguyªn tö, s¶n xuÊt c¬ khÝ. N¨m 2003 th× sè DNNN cã l·i chiÕm 77,2%, tæng sè nép ng©n s¸ch Nhµ níc lµ 87.000 tû ®ång , nî xÊu 8,5%. 2. Nh÷ng h¹n chÕ. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh c«ng th× viÖc thùc hiÖn chñ tr¬ng cæ phÇn hãa ®· béc lé nhiÒu h¹n chÕ. Nh÷ng h¹n chÕ yÕu kÐm cña DNNN cã nguyªn nh©n kh¸ch quan, nhng chñ yÕu lµ do nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan. 2.1. H¹n chÕ lín nhÊt cña viÖc thùc hiÖn chñ tr¬ng cæ phÇn hãa lµ tèc ®é cæ phÇn hãa cßn chËm. Trong nhiÒu n¨m qua kÓ tõ khi chóng ta b¾t ®µu tiÕn hµnh cæ phÇn hãa DNNN th× tèc ®é cæ phÇn hãa diÔn ra kh¸ chËm mµ nh mét sè nhµ ph©n tÝch kinh tÕ ®· nãi lµ cæ phÇn hãa ®ang diÔn ra víi tèc ®é rïa bß. Theo dù kiÕn trong ba n¨m tõ 200-2002 c¶ níc sÎ tiÕn hµnh cæ phÇn hãa 1.056 DNNN nhng ®Õn th¸ng 12/2002 th× chóng ta chØ thùc hiÖn ®îc gÇn 50% so víi dù kiÕn. Bé th¬ng m¹i ®· ®Ò ra kÕ ho¹ch cæ phÇn hãa 7 doanh nghiÖp nhng kÕt qu¶ chØ thùc hiÖn ®îc 1 doanh nghiÖp; ChØ tiªu ®Ò ra trong n¨m 1999 lµ cæ phÇn hãa 12 doanh nghiÖp nhng thùc tÕ chØ thùc hiÖn ®îc 5 doanh nghiÖp, n¨m 2000 chØ thùc hiÖn ®îc cæ phÇn hãa ë 8 doanh nghiÖp trong khi chØ tiªu ®Ò ra lµ 19 doanh nghiÖp. Sang n¨m 2001 t×nh h×nh cßn xÊu h¬n khi chØ cæ phÇn hãa ®îc 5 doanh nghiÖp so víi 19 doanh nghiÖp ®· ®Ò ra, thËm chÝ trong n¨m 2002 chØ tiÕn hµnh cæ phÇn hãa ®îc 4 doanh nghiÖp. Nh vËy trong suèt 5 n¨m triÓn khai nghµnh th¬ng m¹i chØ cæ phÇn hãa ®îc 23 doanh nghiÖp chØ ®¹t 20% so víi kÕ ho¹ch n¨m. §©y chØ lµ nh÷ng con sè ®iÓn h×nh cong thùc tÕ th× cßn rÊt nhiÒu bé, nghµnh cßn rÊt chËm trong viÖc s¾p xÕp ®æi míi DNNN. 2.2. ViÖc thùc hiÖn cæ phÇn hãa cha ®îc thùc hiÖn ®Òu kh¾p trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc , chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp trong thuéc c¸c nghµnh c«ng nghiÖp, th¬ng m¹i vµ x©y dùng, do ®ã sè doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn hãa kh«ng cao vµ c¸c doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn hãa chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. MÆt kh¸c Nhµ níc vÉn gi÷ l¹i mét tû lÖ ®¸ng kÓ cæ phÇn cña m×nh trong c¸c c«ng ty cæ phÇn nªn nh×n chung viÖc cæ phÇn hãa cha t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®Õn ®Õn c¬ cÊu vèn Nhµ níc t¹i c¸c doanh nghiÖp, c¸c c«ng ty cæ phÇn chñ yÕu ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së c¸c DNNN cã quy m« nhá ®îc cæ phÇn hãa. N¨m Tæng sè doanh nghiÖp ®· cæ phÇn hãa Díi 10 tû Trªn 10 tû 1999 370 2000 250 2001 288 2002 242 2003 213 327 89% 43 11% Quy m« 224 90% 26 10% 244 86% 44 14% 187 78% 55 22% 172 81% 41 11% Mét sè DNNN sau khi cæ phÇn hãa cha cã chiÕn lîc s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶, cha thùc sù tÝch cùc tuyªn truyÒn kªu gäi sù ®ãng gãp nguån vèn ngoµi x· héi vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh daonh cña m×nh, cha thùc hiÖn ®æi míi c«ng nghÖ trang thiÕt bÞ kÜ thuËt mµ chØ chó träng vµo tiÕt kiÖm GVHD: TS. Vò ThÞ Minh §Ò ¸n m«n häc gi¶m gi¸ thµnh ®Ó t¨ng lîi nhuËn, chia cæ tøc. Míi chØ chó träng ®Õn lîi Ých tríc m¾t mµ cha cã chiÕn lîc ph¸t triÓn l©u dµi. ChÝnh v× thÕ mµ bªn c¹nh nh÷ng doanh nghiÖp sau khi cæ phÇn lµn ¨n cã hiÖu qu¶ th× vÉn cã nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç, kÐm hiÖu qu¶. V× thÕ mµ ®· cã mét sè doanh nghiÖp sau khi tiÕn hµnh cæ phÇn hãa ®· biÕn mÊt trªn th¬ng trêng. MÆc dï sè lîng doanh nghiÖp nµy kh«ng nhiÒu nhng ®©y chÝnh lµ nh÷ng tÝn hiÖu kh«ng tèt lµm c¶n trë ®Õn tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa, ¶nh hëng ®Õn uy tÝn doanh nghiÖp cæ phÇn hãa. 2.3. C¬ chÕ chÝnh s¸ch cho doanh nghiÖp sau cæ phÇn hãa cha ®Çy ®ñ,viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi víi ngêi lao ®éng cßn nh÷ng bÊt cËp. V× thÕ cha thùc sù t¹o ®iÒu kiÖn khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn. Khi chuyÓn tõ c¬ chÕ doanh nghiÖp Nhµ níc sang ho¹t ®éng theo luËt doanh nghiÖp kh«ng Ýt c¸n bé qu¶n lÝ vÉn ®iÒu hµnh c«ng ty theo ph¬ng thøc ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña DNNN, cha chuyÓn sang ®iÒu lÖ vµ luËt c«ng ty, lóng tóng trong x¸c ®Þnh c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y c«ng ty vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña c«ng ty cæ phÇn. DNNN sau khi cæ phÇn hãa bÞ k× thÞ ph©n biÖt ®èi xö nh: khã vay vèn, bÞ chÝnh c¸c c«ng ty mÑ c¹nh tranh chÌn Ðp. Quan hÖ tµi chÝnh sau khi cæ phÇn hãa thiÕu minh b¹ch, thñ tôc ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp nãi chung cßn rêm rµ, thêng kÐo dµi, ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp thêng thÊp h¬n thùc tÕ g©y tæn thÊt kh«ng nhá cho Nhµ níc. VÉn cßn hiÖn tîng cæ ®«ng chuyÓn nhîng cæ phiÕu tù do kh«ng ®óng luËt vµ ®iÒu lÖ mµ c«ng ty kh«ng kiÓm so¸t ®îc. Cha cã híng dÉn quy chÕ tµi chÝnh, chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng nªn nhiÒu doanh nghiÖp vÉn vËn dông c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña doanh nghiÖp Nhµ níc. Vµ thùc tÕ nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng ®ñ kinh phÝ ®Ó gi¶i quyÕt chÝnh s¸ch cho ngêi lao ®éng. ChÝnh v× vËy sè lîng lao ®éng ®îc gi¶i quyÕt chÕ ®é sau khi DNNN chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn vÉn cßn rÊt thÊp. §©y còng chÝnh lµ mét trong nh÷ng rµo c¶n chÝnh trong tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa DNNN. 2.4. Sù chØ ®¹o cña c¸c cÊp cßn thiÕu sù kiªn quyÕt vµ cha s©u s¸t kÞp thêi, cßn nÆng vÒ kªu gäi ®éng viªn chung chung, cha ®i s©u kh¶o s¸t t×nh h×nh, cha x©y dùng ch¬ng tr×nh, ®Ò ¸n cã c¨n cø vµ kh¶ thi cho tõng doanh nghiÖp cô thÓ víi tiÕn ®é, lé tr×nh, bíc ®i. Cha kiÓm tra ,®¸nh gi¸ vµ cã biÖn ph¸p th¸o gì kÞp thêi nh÷ng khã kh¨n, víng m¾c ph¸t sinh. C«ng t¸c tæng kÕt, ®óc rót kinh nghiÖm vµ nh©n réng nh÷ng mÉu h×nh tiªn tiÕn vÒ cæ phÇn hãa ë c¸c nghµnh ®Þa ph¬ng cha ®îc quan t©m chØ ®¹o tÝch cùc, cha cã søc thuyÕt phôc réng r·i PGS.TS Hå Träng Viªn- nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra tõ thùc tiÔn cæ phÇn hãa DNNN). 2.5. C«ng t¸c tuyªn truyÒn, vËn ®éng cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt vÒ qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa vÉn cßn bÞ xem nhÑ, nªn cha t¹o ra ®îc sù quan t©m hëng øng tÝch cùc cña x· héi. Mét sè c¸n bé, c«ng nh©n cha cã ®îc nh÷ng hiÓu biÕt cÇn thiÕt vÒ c«ng ty cæ phÇn do ®ã cßn do dù, cha thùc sù ñng hé vµ tham gia tÝch cùc vµo c¸c c«ng ty cæ phÇn nªn ®· g©y ra nh÷ng l·ng phÝ ®¸ng tiÕc vÒ nguån lùc, lµm chËm tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa. Tû lÖ b¸n cæ phÇn trong x· héi cßn thÊp vµ cha thµnh quy ®Þnh b¾t buéc, cæ phÇn hãa cßn mang tÝnh néi bé. Toµn bé qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa kh«ng ®îc c«ng khai trªn c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, thiÕu nh÷ng quy ®Þnh b¾t buéc ph¶i c«ng bè c«ng khai tõng bíc cæ phÇn hãa, nhÊt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã nhiÒu lîi thÕ kinh GVHD: TS. Vò ThÞ Minh §Ò ¸n m«n häc doanh. Bªn c¹nh ®ã ph¸p luËt cßn khèng chÕ tû lÖ tèi ®a ®îc mua cæ phÇn, ®èi víi c¸ nh©n lµ kh«ng qu¸5-10%, ®èi víi ph¸p nh©n kh«ng qu¸ 10-20%. §©y chÝnh lµ nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc mua cæ phÇn cña ngêi lao ®éng lÉn c¸c c¸ nh©n c¸c tæ chøc kinh tÕ, x· héi muèn ®Çu t vµo doanh nghiÖp. 2.6. Nh÷ng h¹n chÕ, tr× trÖ tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp, nhiÒu gi¸m ®èc doanh nghiÖp Nhµ níc t×m c¸ch nÐ tr¸nh, tr× kÐo cæ phÇn hãa v× sî mÊt nh÷ng ®Æc quyÒn , ®Æc lîi ®ang cã. NhiÒu c«ng nh©n kh«ng muèn cæ phÇn hãa v× nhiÒu rñi ro vµ dÔ mÊt viÖc lµm...NhiÒu doanh nghiÖp Nhµ níc tuy ®· ®îc chØ ®Þnh cæ phÇn hãa nhng ®ang rèi bêi bëi nîi ph¶i tr¶, nî khã ®ßi, kÜ thuËt c«ng nghÖ l¹c hËu, tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lÝ cßn nhiÒu yÕu kÐm... nªn cha thÓ tiÕn hµnh cæ phÇn hãa ®îc ngay. C¸c quy ®Þnh vÒ chÕ ®é tr¸ch nhiÖm cæ phÇn hãa cßn nhiÒu bÊt cËp...PGS.TS Hå TrängViªn-nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra tõ thùc tiÔn cæ phÇn hãa DNNN. Víi t c¸ch lµ h×nh thøc chuyÕn ®æi së h÷u DNNN chñ yÕu, viÖc cæ phÇn hãa chËm ®· ¶nh hëng ®¸ng kÓ ®Õn qu¸ tr×nh s¾p xÕp lai DNNN ë níc ta, ¶nh hëng kh«ng nhá tíi nh÷ng chØ tiªu chung cña nÒn kinh tÕ. V). Môc tiªu cña cæ phÇn hãa DNNN ë ViÖt Nam. Trong h¬n 10 n¨m qua §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· thùc hiÖn nhiÒu chñ tr¬ng, biÖn ph¸p tÝch cùc nh»m ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ DNNN. Trong bèi c¶nh thÕ giíi cã nhiÒu diÔn biÕn phøc t¹p, nÒn kinh tÕ cßn nhiÒu khã kh¨n nhng DNNN vÉn ®øng v÷ng, vît qua nhiÒu thö th¸ch gãp phÇn quan träng vµo sù nghiÖp ®æi míi vµ ph¸t triÓn ®Êt níc, thÓ hiÖn lµ ®Çu tµu trong nÒn kinh tÕ quèc d©n ®a níc ta ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ – x· héi, chuyÓn sang thêi k× c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Sau h¬n 10 n¨m thùc hiÖn th× cæ phÇn hãa DNNN ®îc coi lµ h×nh thøc chuyÓn ®æi së h÷u chñ yÕu, tÝnh tÊt yÕu cña nã thÓ hiÖn ë lÝ luËn, thùc tiÔn còng nh nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan mµ gi¶i ph¸p nµy ®em l¹i, vµ trong nhiÒu n¨m tíi th× gi¶i ph¸p nµy vÉn lµ lùa chän hµng ®Çu cña níc ta. NÕu ®Æt gi¶i ph¸p nµy trong bèi c¶nh hiÖn nay sÎ cµng thÊy râ h¬n tÝnh cÊp b¸ch cña nã. Sù cÇn thiÕt ph¶i ®Èy m¹nh h¬n n÷a cæ phÇn hãa DNNN b¾t nguån tõ nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh sau: Do nÒn kinh tÕ níc ta vÉn cha tho¸t khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn nªn ¸p lùc c¶i c¸ch DNNN trë nªn nÆng nÒ h¬n, c¨n cø vµo tû lÖ nghÌo ®ãi vµ c¸c chØ sè ph¸t triÓn kh¸c th× níc ta vÉn n»m trong danh s¸ch c¸c quèc gia chËm ph¸t triÓn. Theo b¸o c¸o ph¸t triÓn thÕ giíi th× ViÖt Nam ®ang n»m trong sè c¸c níc cã thu nhËp thÊp víi tæng thu nhÊp quèc d©n lµ 34,9 tû USD vµ b×nh qu©n ®Çu ngêi lµ 430 USD. Toµn cÇu hãa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· trë thµnh xu thÕ bao trïm chi phèi toµn bé sù ph¸t triÓn kinh tÕ –x· héi cña mçi quèc gia vµ quan hÖ quèc tÕ. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ trong bèi c¶nh hiÖn nay kh«ng chØ ®¬n thuÇn giíi h¹n trong ph¹m vi c¾t gi¶m thuÕ quan mµ ®· ®îc më réng ra tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc liªn quan ®Ðn chÝnh s¸ch kinh tÕ th¬ng m¹i, nh»m môc ®Ých më cöa thÞ trêng cho hµng hãa vµ dÞch vô, laäi bá c¸c rµo c¶n h÷u h×nh vµ v« h×nh ®èi víi trao ®æi th¬ng m¹i. ®¬ng nhiªn ®èi víi nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn, kinh tÕ GVHD: TS. Vò ThÞ Minh §Ò ¸n m«n häc cßn yÕu kÐm, doanh nghiÖp cßn nhá bÐ, søc c¹nh tranh cßn thÊp, tr×nh ®é qu¶n lÝ Nhµ níc vµ kinh doanh cßn h¹n chÕ th× héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ kh«ng chØ cã c¬ héi mµ cßn cã c¶ khã kh¨n thö th¸ch, thËm chÝ khã kh¨n lµ rÊt lín. §èi víi níc ta hiÖn nay vÊn ®Ò ®Æt ra hiÖn nay kh«ng ph¶i lµ héi nhËp hay kh«ng héi nhËp mµ lµ lµm thÕ nµo ®Ó héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã hiÖu qu¶, ®¶m b¶o lîi Ých d©n téc, n©ng cao ®îc søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. B¸o c¸o chÝnh trÞ vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· nhÊn m¹nh quan ®iÓm: “Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a néi lùc, ®ång thêi tranh thñ nguån lùc bªn ngoµi ®Ó ph¸t triÓn nhanh, cã hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng, ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, b¶o vÖ lîi Ých d©n téc, gi÷ g×n an ninh quèc gia, ph¸t huy b¶n s¾c vµ v¨n hãa d©n téc,b¶o vÖ m«i trên sinh th¸i”. N©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, cña doanh nghiÖp vµ hµng hãa lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng nhÊt ®Ó héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ hiÖu qu¶ thùc hiÖn th¾ng lîi c¸c môc tiªu cña chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi 2001_2010. tuy nhiªn h¹n chÕ lín nhÊt cña nÒn kinh tÕ níc ta nãi chung còng nh c¸c doanh nghiÖp nãi riªng lµ søc c¹nh tranh cßn yÕu kÐm, chËm ®îc c¶i thiÖn. Søc c¹nh tranh vµ n¨ng lùc qu¶n lÝ doanh nghiÖp cßn yÕu...vµ theo lé tr×nh th× chóng ta ®ang chñ tr¬ng xóc tiÕn ®Ó cã thÓ gia nhËp tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµo n¨m 2005. Nh vËy c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i c¹nh tranh ®Ó tån t¹i, c¹nh tranh ngay chÝnh trÞ trêng néi ®Þa vµ c¶ ë thÞ trêng quèc tÕ. Vµ thùc tÕ ®ã ®· ®Æt ra yªu cÇu lµ DNNN cÇn ®îc tiÕp tôc s¾p xÕp ®æi míi ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ søc c¹nh tranh, thùc sù lµ chñ lùc trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. TiÕn ®é cæ phÇn hãa trong nh÷ng n¨m võa qua tuy cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn song so víi yªu cÇu ®æi míi th× nã vÉn cha ®¸p øng ®îc. Trong giai ®o¹n tíi §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· chñ tr¬ng ®Èy m¹nh h¬n n÷a c¶i c¸ch DNNN th«ng qua cæ phÇn hãa. NghÞ quyÕt Héi nghÞ trung ¬ng §¶ng khãa IX ®· nhÊn m¹nh: “ tiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ khu vùc DNNN, träng t©m lµ cæ phÇn hãa m¹nh h¬n n÷a...”, “ ®Èy nhanh tiÕn ®é cæ phÇn hãa, më réng diÖn c¸c DNNN cÇn cæ phÇn hãa, kÓ c¶ mét sè tæng c«ng ty vµ doanh nghiÖp lín trong c¸c nghµnh nh ®iÖn lùc, luyÖn kim, c¬ khÝ, hãa chÊt, ph©n bãn, xi m¨ng, x©y dùng, vËn t¶i ®êng bé, dêng s«ng, hµng kh«ng, hµng h¶i, viÔn th«ng, ng©n hµng, b¶o hiÓm”. NghÞ quyÕt héi nghÞ lÇn thø ba Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng khãa IX vÒ tiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ DNNN ®· chØ râ môc tiªu 10 n¨m 2001-2010 lµ “ s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn, n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña DNNN ®Ó DNNN gãp phÇn quan träng b¶o ®¶m c¸c s¶n phÈm, dÞch vô c«ng Ých thiÕt yÕu cña x· héi vµ nhu cÇu cÇn thiÕt cña quèc phßng, an ninh, lµ lùc lîng nßng cèt ®Èy nhanh t¨ng trëng kinh tÕ vµ t¹o nÒn t¶ng cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa”. Môc tiªu cæ phÇn hãa DNNN lµ nh»m; T¹o ra lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u, sö dông cã hiÖu qu¶ vèn, tµi s¶n cña Nhµ níc vµ huy ®éng thªm vèn x· héi vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh. T¹o ®éng lùc m¹nh mÎ vµ c¬ chÕ qu¶n lÝ n¨ng ®éng, ph¸t huy vai trß lµm chñ thùc sù cña ngêi lao ®éng, cña cæ ®«ng vµ t¨ng cêng sù gi¸m s¸t cña x· héi ®èi víi ho¹t ®éng cña doanh GVHD: TS. Vò ThÞ Minh §Ò ¸n m«n häc nghiÖp; B¶o ®¶m hµi hßa lîi Ých cña c¸c ®èi tîng tõ ngêi lao ®éng, doanh nghiÖp cho ®Õn Nhµ níc. Cæ phÇn hãa trong thêi gian qua chñ yÕu diÔn ra ®èi víi c¸c DNNN cã quy m« nhá, kh«ng cã t¸c ®éng lín tíi c¬ cÇu vèn, ®Çu t còng nh vÞ thÕ cña c¸c DNNN trong nÒn kinh tÕ. VÊn ®Ò kh«ng chØ bæ sung ®èi tîng cæ phÇn hãa mµ cÇn m¹nh d¹n tiÕn hµnh cæ phÇn hãa c¸c DNNN lín, c¸c tæng c«ng ty mµ Nhµ níc kh«ng cÇn n¾m gi÷ 100% vèn, kh«ng cÇn n¾m gi÷ cæ phÇn chi phèi... ®Ó cæ phÇn hãa c¸c tæng c«ng ty cÇn v¹ch râ c¸ch thøc tiÕn hµnh, viÖc cæ phÇn hãa toµn bé tæng c«ng ty ph¶i dÇn dÇn tõng bíc mét, kh«ng nãng véi chñ quan, g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh tæ chøc l¹i tæng c«ng ty theo m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con vµ tËp ®oµn kinh tÕ. Nªn ¸p dông c¸c h×nh thøc cæ phÇn hãa, chuyÓn sang c«ng ty TNHH mét thµnh viªn hoÆc s¸t nhËp thµnh ®¬n vÞ h¹ch to¸n phô thuéc tæng c«ng ty; §èi víi c¸c liªn doanh ®· h×nh thµnh tõ tríc khi cæ phÇn hãa th× tïy theo c¬ cÊu vèn së h÷u cña tæng c«ng ty mµ trë thµnh c«ng ty con hoÆc c«ng ty liªn kÕt. Bªn c¹nh ®ã cÇn thÞ trêng hãa gi¸ trÞ tµi s¶n DNNN thùc hiÖn cæ phÇn hãa ®Ó tõ ®ã cã c¸i nh×n kh¸ch quan h¬n vÒ doanh nghiÖp, vÒ c¸c nguån lùc hiÖn cã cña doanh nghiÖp tõ ®ã ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®æi míi doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶ h¬n. Kh¾c phôc t×nh tr¹ng cæ phÇn hãa khÐp kÝn trong néi bé trong doanh nghiÖp, më réng ®èi tîng mua cæ phÇn sao cho cæ phÇn hãa trë thµnh mét chñ tr¬ng mang tÝnh x· héi, ®¹i chóng s©u réng, thu hót ®îc sù ñng hé vµ tham gia nhiÖt t×nh cña ngêi d©n. §a ra c¸c biÖn ph¸p xö kÝ kiªn quyÕt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç, kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®éc quyÒn kh«ng cÇn thiÕt cña mét sè DNNN,Xãa bá sù b¶o hé bÊt hîp lÝ vµ t×nh tr¹ng bao cÊp nh khoanh nî, gi¶m nî, xãa nî, bï lç, u ®·i vÒ vay vèn, tÝn dông, bï lç...®èi víi c¸c DNNN. §Ó tõ ®ã t¹o m«i trêng kinh doanh lµnh m¹nh b×nh ®¼ng, t¹o nÒn t¶ng c¬ së cho sù ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. ViÖc ®Èy m¹nh c¶i c¸ch DNNN th«ng qua h×nh thøc cæ phÇn hãa ®· ®îc ChÝnh phñ x¸c ®Þnh theo mét lé tr×nh cô thÓ. H×nh thøc Cæ phÇn hãa C¸c tØnh C¸c bé C¸c tæng c«ng ty B¸n, kho¸n, s¸t nhËp, giao C¸c tØnh C¸c bé C¸c tæng c«ng ty C¸c biÖn ph¸p kh¸c Tæng sè 2003 907 582 259 66 495 385 70 40 57 1459 2004 765 454 222 89 108 71 14 23 17 890 2005 394 214 128 52 20 14 3 3 17 431 Tæng 2066 1250 609 207 623 470 87 66 91 2780 Cho ®Õn nay ®· cã 104 ®Ò ¸n tæng thÓ vÒ s¾p xÕp ®æi míi DNNN giai ®o¹n 2002-2005. Trong tæng sè 4.722 DNNN hiÖn cã sÎ tiÕn hµnh s¾p xÕp l¹i 2.791 doanh nghiÖp; Nhµ níc sÎ n¾m gi÷ cæ phÇn chi phèi ë 1.042 DNNN vµ n¾m gi÷ cæ phÇn ë 1.011 doanh nghiÖp mµ Nhµ níc cã cæ phÇn, 738 DNNN kh¸c ®GVHD: TS. Vò ThÞ Minh §Ò ¸n m«n häc îc gi¶i thÓ, ph¸ s¶n, cho thuª, kho¸n kinh doanh. Cßn l¹i 1.931 DNNN mµ Nhµ níc n¾m gi÷ 100% vèn sÎ tËp trung vµo c¸c doanh nghiÖp thuéc lÜnh vùc c«ng Ých, c¸c doanh nghiÖp thuéc lÜnh vùc ®éc quyÒn, c¸c tæng c«ng ty lín vµ c¸c doanh nghiÖp lín cã ý nghÜa quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n. Doanh nghiÖp Nhµ níc sÎ tËp trung vµo nh÷ng nghµnh, lÜnh vùc then chèt, ®Þa bµn quan träng, tham gia ho¹t ®éng vµo nh÷ng nghµnh, lÜnh vùc mµ c¸c khu vùc kinh tÕ kh¸c kh«ng muèn tham gia ho¹t ®éng hoÆc kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ho¹t ®éng. Qui m« cña DNNN sÎ ®îc c¶i thiÖn, 100% DNNN cã quy m« võa vµ nhá víi vèn b×nh qu©n lµ 71,55 tû ®ång t¨ng gÊp 3,1 lÇn so víi thêi ®iÓm 2001; Víi nh÷ng môc tiªu ®· ®Ò ra th× cæ phÇn hãa DNNN ®· vµ ®ang trë thµnh mét h×nh thøc phæ biÕn, chñ yÕu ®Ó tiÕn hµnh s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña DNNN thùc hiÖn th¾ng lîi NghÞ quyÕt Trung ¬ng §¶ng khãa IX, hoµn thµnh chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi giai ®o¹n2001-2010. VI). Gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh cæ phÇn hãa DNNN ë ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m tiÕp theo, ®Æc biÖt lµ nhiÖm vô hai n¨m 2004-2005 ChÝnh phñ ®· x¸c ®Þnh cæ phÇn hãa DNNN lµ nhiÖm vô träng t©m cÇn ®îc triÓn khai nghiªm tóc vµ ®ång bé, ®ång thêi coi cæ phÇn hãa lµ kh©u quan träng, lµ h×nh thøc chñ yÕu t¹o chuyÓn biÕn c¬ b¶n trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ DNNN. Qua h¬n 10 n¨m thùc hiÖn qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa c¸c DNNN ®· ®¹t ®îc mét sè thµnh c«ng ®¸ng khÝch lÖ, nhiÒu DNNN ®· ®øng v÷ng, b¾t ®Çu æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. MÆc dï ®· cã nhiÒu ®æi míi quan träng, nhiÒu bíc tiÕn ®¸ng kÓ trong nhiÒu lÜnh vùc nhng cho ®Õn nay th× hÖ thèng DNNN vÉn cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n; TiÕn tr×nh cæ phÇn hãa qu¸ chËm so víi chØ tiªu, kÕ ho¹ch ®· ®Ò ra, nhiÒu DNNN sau khi cæ phÇn hãa ®· vÊp ph¶i nh÷ng trë ng¹i, khã kh¨n lín ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp...thùc tiÔn ®ßi hái ph¶i ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p lín nh»m ®Èy nhanh tèc ®é cæ phÇn hãa còng nh gi¶i quyÕt kÞp thêi nh÷ng víng m¾c cña c¸c doanh nghiÖp sau cæ phÇn. Sau ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p chÝnh : 1.TiÕp tôc ®æi míi, hoµn thiÖn chÕ ®é chÝnh s¸ch ®Ó thóc ®Èy tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa DNNN. VÒ ®èi tîng vµ h×nh thøc cæ phÇn hãa sÎ më réng ra toµn tæng c«ng ty Nhµ níc vµ hÇu hÕt c¸c nghµnh c¸c lÜnh vùc quan träng mµ tríc ®©y Nhµ níc vÉn n¾m ®éc quyÒn nh ng©n hµng, luyÖn kim, hãa chÊt, bu chÝnh-viÔn th«ng, ®iÖn lùc...§Ó cæ phÇn hãa tæng c«ng ty th× tríc hÕt cÇn lµm rá c¸ch thøc tiÕn hµnh. Tæng c«ng ty lµ tËp hîp c¸c doanh nghiÖp h¹ch to¸n ®éc lËp vµ phô thuéc, trong khi ®èi tîng cæ phÇn hãa tõ tríc ®Õn nay lµ c¸c DNNN ®éc lËp, doanh nghiÖp thµnh viªn cña tæng c«ng ty hoÆc mét ®¬n vÞ bé phËn cña doanh nghiÖp ®éc lËp. V× thÕ cÇn ph¶i tiÕn hµnh cæ phÇn hãa dÇn dÇn tõng bíc mét vµ nªn theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh. Sau khi tæ chøc l¹i vµ chuyÓn ®æi c¸c thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp míi tiÕn hµnh cæ phÇn hãa tæng c«ng ty hay c«ng ty mÑ. H×nh thøc cæ phÇn hãa sÎ vÉn gi÷ nguyªn nhng cã bæ sung thªm nh÷ng qui ®Þnh ®Ó t¨ng cêng tÝnh hiÖu qu¶ cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh ë c¸c doanh nghiÖp cã quy m« lín vµ c¸c tæng c«ng ty. GVHD: TS. Vò ThÞ Minh §Ò ¸n m«n häc Thùc hiÖn c¬ chÕ ®Êu thÇu gi¸ trÞ tµi s¶n DNNN khi cæ phÇn hãa thay cho ®Þnh gi¸ b»ng héi ®ång .NÕu sö dông ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ th× cÇn sö dông c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian, cÇn tiÕn hµnh ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp theo gi¸ thÞ trêng nh»m h¹n chÕ bít nh÷ng thÊt tho¸t kh«ng ®¸ng cã còng nh h¹n chÕ bít sù can thiÖp cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ níc, n©ng cao tÝnh minh b¹ch, c«ng khai vµ tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña ®¹i diÖn chñ së h÷u vèn Nhµ níc t¹i doanh nghiÖp. Kh¾c phôc nh÷ng bÊt cËp trong viÖc x©y dùng vµ phª duyÖt ph¬ng ¸n cæ phÇn hãa vµ ®Èy nhanh tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa, cÇn x©y dùng mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp trong mét m«i trêng kinh doanh lµnh m¹nh. ®¶m b¶o sau khi cæ phÇn hãa c¸c c«ng ty cæ phÇn vÉn cã c¸c quyÒn lîi b×nh ®¼ng nh c¸c doanh nghiÖp cha cæ phÇn. Nhµ níc cÇn ban hµnh quy chÕ vÒ tæ chøc qu¶n lÝ c¸c DNNN sau khi cæ phÇn hãa cho phï hîp víi luËt c«ng ty. Thùc hiÖn viÖc thi tuyÓn, cö tuyÓn theo chÕ ®é hîp ®ång lao ®éng ®Ó chän c¸c thµnh viªn l¶nh ®¹o c«ng ty thay cho viÖc bæ nhiÖm cña c¬ quan chñ qu¶n nh ®èi víi DNNN tríc ®ã. Kh«ng h¹n chÕ møc mua cæ phÇn lÇn ®Çu cña mäi ®èi tîng trong c¸c DNNN thùc hiÖn cæ phÇn hãa, u tiªn ®èi víi c¸c ®èi tîng lµ ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp, khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t cã tiÒm n¨ng vÒ vèn, c«ng nghÖ, kinh nghiÖm qu¶n lÝ. §©y lµ mét gi¶i ph¸p hÕt søc quan träng ®Ó t¹o ra nh÷ng chuyÓn biÕn thùc sù trong c¸c doanh nghiÖp sau cæ phÇn hãa. Më réng viÖc b¸n cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m, thñy s¶n cho ngêi s¶n xuÊt vµ cung cÊp nguyªn liÖu; Nh»m t¹o nªn sù liªn minh v÷ng ch¾c gi÷a doanh nghiÖp vµ ngêi cung cÊp nguyªn liÖu, b¶o ®¶m sù vËn hµnh liªn tôc ph¸t huy hiÖu qu¶ cña m¸y mãc trang thiÕt bÞ...ngoµi ra cÇn tuyªn truyÒn s©u réng chñ tr¬ng cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp vµ cã c¬ chÕ khuyÕn khÝch t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó thu hót nh÷ng nhµ ®Çu t chiÕn lîc. 2. Më réng ®Ò cao c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ, h¹n chÕ thu hÑp c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh trong thùc hiÖn cæ phÇn hãa DNNN. C«ng khai minh b¹ch vÒ tµi chÝnh sao cho c¸c cæ ®«ng thÊy ®îc m×nh thËt sù lµ ngêi chñ vÒ së h÷u, ph©n phèi, qu¶n lÝ mäi ho¹t ®éng cña c«ng ty, cæ ®«ng ®îc biÕt, ®îc bµn, ®îc lµm v× lîi Ých cña c«ng ty nãi chung còng nh lîi Ých cña chÝnh m×nh nãi riªng. VÊn ®Ò quan träng hiÖn nay lµ ph¶i gi¶m yÕu tè hµnh chÝnh vµ t¨ng yÕu tè thÞ trêng trong c«ng t¸c ®Þnh gi¸ vµ b¸n cæ phÇn. V× vËy cÇn ®a thªm c¸c yÕu tè thÞ trêng vµo trong c¸c quy ®Þnh vÒ qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa nh: thùc hiÖn viÖc ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp th«ng qua c¸c tæ chøc tµi chÝnh ®éc lËp, ®Êu gi¸ cæ phiÕu ë trung t©m giao dÞch chøng kho¸n lÉn trong néi bé doanh nghiÖp. Nh vËy gi¸ trÞ doanh nghiÖp sÎ do ngêi mua quyÕt ®Þnh, thËm chÝ c¶ gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt cñng sÎ ®îc gi¸n tiÕp x¸c nhËn. Nãi c¸ch kh¸c ph¶i chuyÓn tõ viÖc c¬ quan Nhµ níc ®Þnh gi¸ sang ngêi mua ®Þnh gi¸. ViÖc tÝnh gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµo gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp th× cÇn x¸c ®Þnh rá doanh nghiÖp ®ã lùa chän h×nh thøc giao ®Êt hay thuª ®Êt. Trong trêng hîp giao ®Êt th× gi¸ trÞ cña cña doanh nghiÖp cæ phÇn hãa b¾t buéc ph¶i tÝnh c¶ gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµ gi¸ trÞ nµy ph¶i s¸t víi gi¸ chuyÓn nhîng trªn thÞ trêng vµ phï hîp víi luËt ®Êt ®ai. GVHD: TS. Vò ThÞ Minh