TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
CƠ SỞ II TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
---------***---------
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh quốc tế
XUẤT KHẨU RAU QUẢ CỦA VIỆT NAM SANG
THỊ TRƯỜNG ĐÀI LOAN
Họ và tên sinh viên: Đoàn Lưu Minh Huy
Mã sinh viên: 0852015117
Lớp: Anh 3
Khóa: 47A
Người hướng dẫn khoa học: ThS. Nguyễn Thị Huyền Trân
Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 4 năm 2012
NHẬN XÉT CỦA NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Thành phố Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2012
Người hướng dẫn khoa học
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ
LỜI MỞ ĐẦU........................................................................................................1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ XUẤT KHẨU VÀ TẦM QUAN TRỌNG
CỦA HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU RAU QUẢ CỦA VIỆT NAM SANG THỊ
TRƯỜNG ĐÀI LOAN..........................................................................................3
1.1. Tổng quan về xuất khẩu................................................................................3
1.1.1. Khái niệm và đặc điểm..................................................................................3
1.1.2. Phân loại........................................................................................................4
1.1.3. Vai trò, vị trí..................................................................................................7
1.2. Giới thiệu về rau quả Việt Nam....................................................................10
1.2.1. Chủng loại.....................................................................................................10
1.2.2. Diện tích........................................................................................................11
1.2.3. Chất lượng sản phẩm.....................................................................................13
1.2.4. Hệ thống chế biến và bảo quản rau quả.........................................................14
1.3. Thị trường Đài Loan và các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu
rau quả của Việt Nam sang thị trường Đài Loan giai đoạn 2000 - 2011...........15
1.3.1. Tổng quan về thị trường Đài Loan................................................................15
1.3.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu rau quả của Việt Nam sang thị
trường Đài Loan......................................................................................................19
1.4. Tầm quan trọng của hoạt động xuất khẩu rau quả của Việt Nam sang thị
trường Đài Loan....................................................................................................21
1.4.1. Về lợi ích kinh tế...........................................................................................22
1.4.2. Về xã hội.......................................................................................................23
1.4.3. Về hội nhập quốc tế.......................................................................................23
1.4.4.Về sự phát triển của ngành nông nghiệp nói chung và ngành rau quả nói riêng
của Việt Nam..........................................................................................................23
Tiểu kết chương 1..................................................................................................24
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU RAU QUẢ
CỦA VIỆT NAM SANG THỊ TRƯỜNG ĐÀI LOAN TRONG GIAI ĐOẠN
2000 - 2011.............................................................................................................25
2.1. Tình hình xuất khẩu rau quả của Việt Nam sang thị trường Đài Loan giai
đoạn 2000 - 2011....................................................................................................25
2.1.1. Kim ngạch xuất khẩu.....................................................................................25
2.1.2. Cơ cấu sản phẩm...........................................................................................29
2.1.3. Chất lượng sản phẩm.....................................................................................32
2.1.4. Giá cả............................................................................................................34
2.1.5. Kênh phân phối.............................................................................................37
2.1.6. Loại hình xuất khẩu.......................................................................................39
2.2. Phân tích thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến xuất khẩu rau quả của Việt
Nam sang thị trường Đài Loan.............................................................................41
2.2.1. Các yếu tố trong nước...................................................................................41
2.2.2. Các yếu tố ngoài nước...................................................................................44
2.3. Nhận xét..........................................................................................................49
2.3.1. Thành tựu đạt được........................................................................................49
2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân................................................................................51
Tiểu kết chương 2..................................................................................................56
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU RAU QUẢ CỦA VIỆT
NAM SANG THỊ TRƯỜNG ĐÀI LOAN GIAI ĐOAN 2012 - 2020.................57
3.1. Dự báo về triển vọng xuất khẩu rau quả của Việt Nam sang thị trường Đài
Loan giai đoạn 2012 - 2020...................................................................................57
3.1.1. Nhu cầu nhập khẩu và môi trường cạnh tranh...............................................57
3.1.2. Triển vọng xuất khẩu rau quả của Việt Nam sang thị trường Đài Loan.........58
3.2. Mục tiêu phát triển và định hướng triển khai hoạt động xuất khẩu rau quả
của Việt Nam sang thị trường Đài Loan..............................................................60
3.3. Các giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu rau quả của Việt Nam sang thị trường
Đài Loan................................................................................................................. 61
3.3.1. Giải pháp đối với hoạt động trồng trọt...........................................................61
3.3.2. Giải pháp đối với hoạt động chế biến, bảo quản và xuất khẩu.......................67
3.4. Một số kiến nghị đối với Chính phủ và các cơ quan liên quan đến hoạt
động xuất khẩu rau quả của Việt Nam................................................................76
3.4.1. Chính sách về đất đai, khuyến nông..............................................................76
3.4.2. Chính sách hỗ trợ chế biến, bảo quản và xuất khẩu rau quả..........................78
Tiểu kết chương 3..................................................................................................79
KẾT LUẬN............................................................................................................80
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................81
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Ký hiệu
APEC
Diễn nghĩa từ bằng tiếng Anh
Asia-Pacific Economic
Diễn nghĩa từ bằng tiếng Việt
Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu
ASEAN
Cooperation
Association of Southeast Asian
Á-Thái Bình Dương
Hiệp hội các Quốc gia Đông
Nations
Bộ
Nam Á
Bộ Nông nghiệp và phát triển
NN & PTNT
ĐBSCL
ĐBSH
ĐNB
EU
KNXK
GDP
GlobalGAP
Gross Domestic Product
Good Agricultural Practice
nông thôn
Đồng bằng sông Cửu Long
Đồng bằng sông Hồng
Đông Nam Bộ
Liên minh châu Âu
Kim ngạch xuất khẩu
Tổng sản phẩm quốc nội
Thực hành nông nghiệp tốt toàn
HACCP
Hazard Analysis and Critical
cầu
Phân tích mối nguy và điểm
OECD
Control Points
The Organisation for Economic
kiểm soát tới hạn
Tổ chức Hợp tác và Phát triển
Co-operation and Development
European Union
QLCL
QĐ
USD
VietGAP
United States Dollar
Vietnamese Good Agricultural
Kinh tế
Quản lý chất lượng
Quyết định
Đồng đola
Thực hành sản xuất nông
WTO
Practices
World Trade Organization
nghiệp tốt ở Việt Nam
Tổ chức thương mại thế giới
DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ
Bảng biểu
Bảng 1.1
Bảng 1.2
Bảng 2.1
Tên bảng biểu
Trang
Diện tích trồng rau quả của Việt Nam từ năm 2000 đến năm
12
2011
Tỷ trọng một số thị trường nhập khẩu rau quả chính của Việt
22
Nam từ năm 2000 đến năm 2011
Kim ngạch xuất khẩu rau quả của Việt Nam sang Đài Loan từ
26
Bảng 2.2
Bảng 2.3
Bảng 2.4
Bảng 2.5
Bảng 2.6
Sơ đồ 2.1
năm 2000 đến năm 2011
Tỷ trọng các loại rau quả xuất khẩu của Việt Nam sang Đài
30
Loan từ năm 2000 đến năm 2011
Giá một số loại rau quả xuất khẩu chính của Việt Nam sang
35
thị trường Đài Loan từ năm 2000 đến năm 2011
Tỷ trọng các loại hình xuất khẩu rau quả của Việt Nam sang
40
thị trường Đài Loan từ năm 2000 đến năm 2011
Diện tích trồng rau quả của Đài Loan từ năm 2000 đến năm
46
2011
Nhu cầu tiêu thụ rau quả của Đài Loan từ năm 2000 đến năm
47
2011
Hệ thống thu mua và kênh phân phối chủ yếu mặt hàng rau
38
quả của Việt Nam sang thị trường Đài Loan
1
LỜI MỞ ĐẦU
Việt Nam có một nền nông nghiệp tồn tại từ lâu đời. Với những thuận lợi về
điều kiện tự nhiên, nông nghiệp ở nước ta trải dài từ Bắc và Nam với đa dạng,
phong phú các loại cây trồng. Cùng với lực lượng lao động trong lĩnh vực nông
nghiệp cao, chiếm tới gần 75% dân số cả nước, Việt Nam đã được đánh giá là nước
có nhiều tiềm năng phát triển ổn định, lâu dài trong sản xuất và xuất khẩu các sản
phẩm nông nghiệp, trong đó bao gồm cả rau quả. Hoạt động xuất khẩu rau quả đang
được Việt Nam mở rộng cả về thị trường và giá trị xuất khẩu và hiện tại rau quả của
Việt Nam đã có mặt trên 50 quốc gia, vùng lãnh thổ. Một trong những thị trường
tiêu thụ rau quả chính của Việt Nam chính là Đài Loan.
Đài Loan và Việt Nam có mối quan hệ từ rất lâu, có nhiều nét tương đồng và
hiểu nhau rất rõ. Đài Loan luôn đứng trong top 10 thị trường nhập khẩu rau quả của
Việt Nam từ năm 2000 đến nay. Các sản phẩm rau quả xuất khẩu sang Đài Loan rất
đa dạng, dưới nhiều dạng như rau quả tươi, rau quả đông lạnh, rau quả đóng bao bì,
đóng hộp và rau quả sấy khô. Nhu cầu rau quả của Đài Loan trong những năm gần
đây đang có xu hướng tăng khá nhanh. Điều này giúp Việt Nam có cơ hội mở rộng
kim ngạch xuất khẩu, đa dạng thêm nhiều mặt hàng rau quả khác và tăng thêm
nguồn ngoại tệ cho nền kinh tế, phát triển bền vững nền nông nghiệp trong nước.
Trong xu hướng nhu cầu của mặt hàng rau quả ngày một tăng hiện nay, việc
nghiên cứu, phân tích thực trạng xuất khẩu mặt hàng này sang Đài Loan là rất cần
thiết. Các phân tích cụ thể sẽ giúp đề ra giải pháp phù hợp có tính chiến lược lâu dài
để giải quyết những khó khăn, tồn tại mà ngành rau quả của Việt Nam đang gặp
phải. Đây là lý do tác giả chọn đề tài “Xuất khẩu rau quả của Việt Nam sang thị
trường Đài Loan” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp. Kết cấu khóa luận được chia
thành 3 phần như sau:
Chương 1: Tổng quan về xuất khẩu và tầm quan trọng của hoạt động
xuất khẩu rau quả Việt Nam sang thị trường Đài Loan
Chương 2: Thực trạng về hoạt động xuất khẩu rau quả Việt Nam sang
thị trường Đài Loan giai đoạn 2000 - 2011
Chương 3: Giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu rau quả Việt Nam sang thị
trường Đài Loan giai đoạn 2012-2020
2
2. Mục tiêu nghiên cứu
Thứ nhất, phân tích thị trường Đài Loan và sự cần thiết của việc đẩy mạnh
xuất khẩu rau quả của Việt Nam sang thị trường Đài Loan.
Thứ hai, phân tích và đánh giá tình hình xuất khẩu rau quả của Việt Nam sang
thị trường Đài Loan giai đoạn 2001 – 2011.
Thứ ba, đề xuất một số giải pháp và kiến nghị với Nhà nước và các cơ quan
ban ngành có liên quan nhằm đẩy mạnh xuất khẩu rau quả của Việt Nam sang thị
trường Đài Loan giai đoạn 2012 – 2020.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
_ Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động xuất khẩu rau quả của Việt Nam sang thị
trường Đài Loan.
_ Phạm vi nghiên cứu
+ Phạm vi thời gian: Phạm vi phân tích tình hình thực tế là giai đoạn 2001 – 2011,
phạm vi áp dụng các giải pháp là giai đoạn 2012 – 2020.
+ Phạm vi không gian: Nghiên cứu tình hình xuất khẩu rau quả của Việt Nam sang
thị trường Đài Loan
4. Phương pháp nghiên cứu
Khóa luận sử dụng phương pháp so sánh, phân tích, tổng hợp các thông tin, tư
liệu phục vụ cho công tác nghiên cứu từ sách, báo, Internet, báo cáo của ngành và
các đề tài nghiên cứu khác.
Để hoàn thành bài khóa luận, tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc
đến cán bộ, giảng viên trường Đại học Ngoại Thương Cơ sở II tại thành phố Hồ Chí
Minh, đặc biệt là giáo viên hướng dẫn khoa học Nguyễn Thị Huyền Trân, người đã
tận tình hướng dẫn tác giả trong quá trình viết khóa luận này.
Do giới hạn về thời gian, dung lượng của khóa luận, kinh nghiệm và kiến thức
của người viết nên nội dung của khóa luận không tránh khỏi những thiếu sót, khiếm
khuyết. Rất mong sự đóng góp của thầy cô, các bạn sinh viên và những người quan
tâm để xây dựng khóa luận tốt hơn. Xin chân thành cám ơn.
3
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ XUẤT KHẨU VÀ TẦM QUAN TRỌNG
CỦA HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU RAU QUẢ CỦA VIỆT NAM SANG THỊ
TRƯỜNG ĐÀI LOAN
1.1. Tổng quan về xuất khẩu
Xuất khẩu là một trong những hoạt động kinh doanh quan trọng của ngoại
thương, phản ánh mối quan hệ thương mại, buôn bán giữa các quốc gia trong khu
vực và trên thế giới. Hoạt động xuất khẩu hiện nay diễn ra trên phạm vi toàn cầu,
trong tất cả các lĩnh vực, các ngành của nền kinh tế, từ vật phẩm tiêu dùng đến tư
liệu sản xuất, từ các chi tiết linh kiện nhỏ nhất đến các loại máy móc phức tạp, các
loại công nghệ kỹ thuật cao, không chỉ có hàng hóa hữu hình mà cả hàng hoá vô
hình và với tỷ trọng ngày càng lớn.
1.1.1. Khái niệm và đặc điểm
1.1.1.1. Khái niệm
Xuất khẩu hàng hóa là việc bán, cung cấp hàng hóa, dịch vụ cho các quốc gia
khác trên cơ sở dùng tiền tệ làm phương tiện thanh toán, trong đó có sự chuyển dịch
hàng hóa ra khỏi biên giới hải quan. Hoạt động xuất khẩu không chỉ đơn thuần
mang lại lợi nhuận cho các bên chủ thể tham gia vào hoạt động này mà còn có ý
nghĩa quan trọng đối với sự phát triển của mỗi quốc gia. Hoạt động xuất khẩu mang
lại nguồn thu ngoại tệ, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, nâng cao năng lực sản xuất
trong nước, đẩy mạnh sản xuất hàng hoá, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, ổn
định và nâng cao từng bước đời sống nhân dân (Dương Hữu Hạnh, 2008, tr.5).
1.1.1.2. Đặc điểm
Hoạt động xuất khẩu có sự chuyển dịch hàng hóa, dịch vụ qua biên giới hải
quan. Theo luật Thương mại Việt Nam 2005, xuất khẩu được định nghĩa như sau:
“Xuất khẩu hàng hóa là việc đưa hàng hóa ra khỏi lãnh thổ Việt Nam hoặc đưa vào
khu vực đặc biệt nằm trên lãnh thổ Việt Nam được coi là khu vực hải quan riêng
theo quy định của pháp luật” (điều 28, mục 1, chương 2, luật Thương mại Việt Nam
2005).
Hoạt động xuất khẩu diễn ra trên mọi phạm vi rộng cả về không
gian lẫn thời gian. Nó có thể chỉ diễn ra trong một thời gian ngắn và cũng có thể
kéo dài, diễn ra hàng năm. Thị trường xuất khẩu rất rộng lớn và đa dạng, không
4
chỉ giới hạn trong một hai nước mà mở rộng trong phạm vi khắp thế giới. Do yêu
cầu của việc hội nhập kinh tế thế giới, các hoạt động thương mại quốc tế, trong đó
việc xuất khẩu được đẩy mạnh hơn nữa thông qua việc tham gia các tổ chức, các
khối kinh tế như tổ chức ASEAN, tổ chức WTO, khối EU nhằm mở rộng quan hệ
hợp tác với nhiều nước, thiết lập các thỏa thuận có lợi cho các bên tham gia hoạt
động thương mại.
Hoạt động xuất khẩu diễn ra trên nhiều ngành nghề. Nếu như khởi điểm của
xuất khẩu chỉ bao gồm các loại hàng hóa thuộc lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp
như giày dép, nông sản, hàng thủ công mỹ nghệ, may mặc… thì hiện nay xuất khẩu
dịch vụ cũng được xem là một trong những hoạt động đóng góp lớn vào nền kinh tế
trong nước. Hiện nay, các sản phẩm xuất khẩu rất đa dạng, từ xuất khẩu tiêu dùng,
xuất khẩu lao động, tri thức cho đến tư liệu sản xuất, máy móc, hàng hóa hóa công
nghệ cao.
Hoạt động xuất khẩu chịu tác động của nhiều yếu tố môi trường nước ngoài
như chính trị, pháp luật, xã hội, địa lý… Mỗi quốc gia cần chú ý đến những yếu tố
này nhằm đảm bảo việc xuất khẩu đạt được những kết quả thuận lợi, vượt qua
những rào cản, khó khăn và thu về lợi nhuận cao. Đây là một điều tất yếu quan
trọng trong suốt hoạt động xuất khẩu, từ nghiên cứu, định hướng thị trường, đối
tượng tiêu dùng đến các hoạt động vận chuyển, phân phối, thanh toán hàng hóa,
dịch vụ.
Hoạt động xuất khẩu mang lại nhiều lợi ích kinh tế cho doanh nghiệp và Nhà
nước. Nó thúc đẩy sự phát triển của doanh nghiệp về quy mô sản xuất và quy mô
hoạt động, tạo điều kiện cho đất nước rút ngắn thời gian thực hiện việc công nghiệp
hóa, hiện đại hóa nhờ các khoản thu ngoại tệ, các nguồn vốn đầu tư từ nước ngoài
cho hoạt động sản xuất trong nước, đẩy mạnh quan hệ hợp tác quốc tế với các nước
và tiến trình hội nhập nền kinh tế thế giới.
1.1.2. Phân loại
1.1.2.1. Xuất khẩu trực tiếp
5
Xuất khẩu trực tiếp là hình thức xuất khẩu từ nước người bán (nước xuất
khẩu) sang trực tiếp nước người mua (nước nhập khẩu) không thông qua nước thứ
ba (nước trung gian). Theo hình thức này, nhà sản xuất trực tiếp bán sản phẩm cho
khách hàng nước ngoài ở khu vực thị trường nước ngoài thông qua tổ chức, chi
nhánh của mình, có thể là công ty con hoặc chi nhánh bán hàng tại nước ngoài và
thu lại lợi nhuận.
Hình thức xuất khẩu này có ưu điểm là các nhà xuất khẩu tiếp xúc trực tiếp thị
trường và khách hàng, nắm bắt tình hình chính trị, văn hóa, pháp luật, xã hội của thị
trường rõ ràng và cụ thể, kiểm soát được nhiều hơn tiến trình xuất khẩu. Nhờ đó,
hoạt động xuất khẩu thực hiện nhanh, chất lượng sản phẩm đáp ứng đúng nhu cầu
của khách hàng. Các doanh nghiệp xuất khẩu không phải chia sẻ quyền lợi của mình
với các tổ chức trung gian nên lợi nhuận cao hơn và có điều kiện tiếp thu kinh
nghiệm xuất khẩu sang môi trường quốc tế.
Tuy nhiên, hạn chế của hình thức này là doanh nghiệp xuất khẩu sẽ phải chịu
rủi ro lớn, tốn nhiều thời gian, chi phí để tìm hiểu, mở rộng thị trường và tự tổ chức
hoạt động xuất khẩu. Bên cạnh đó, những doanh nghiệp nhỏ khó có cơ hội để thâm
nhập các thị trường mới, nhất là những thị trường khó tính khi doanh nghiệp vẫn
chưa có thương hiệu và uy tín cao trên thị trường.
1.1.2.2. Xuất khẩu gián tiếp
Xuất khẩu gián tiếp là hình thức mà doanh nghiệp thông qua dịch vụ của tổ
chức độc lập đặt ngay tại nước xuất khẩu để tiến hành xuất khẩu sản phẩm của nước
mình ra nước ngoài. Trong hình thức này doanh nghiệp có thể sử dụng các trung
gian phân phối như công ty quản lý xuất khẩu, nhà môi giới xuất khẩu, nhà ủy thác
xuất khẩu...
Loại hình này giúp cho các công ty nhỏ có một phương thức để thâm nhập vào
thị trường nước ngoài mà không phải đương đầu với những rắc rối và rủi ro như
trong xuất khẩu trực tiếp. Bên trung gian nắm rõ phong tục tập quán của thị trường
nên có khả năng đẩy nhanh việc mua bán và giảm rủi ro cho các doanh nghiệp xuất
khẩu. Doanh nghiệp xuất khẩu cũng giảm được chi phí thâm nhập thị trường do các
tổ chức trung gian thường có sẵn cơ sở vật chất, đồng thời doanh nghiệp xuất khẩu
6
cũng sẽ có được các thông tin về thị trường, về các đối thủ cạnh tranh thông qua các
tổ chức.
Nhược điểm của hình thức xuất khẩu này là các doanh nghiệp xuất khẩu
không tiếp cận trực tiếp với thị trường, khách hàng nên ít có khả năng đáp ứng đúng
các nhu cầu của khách hàng tiềm năng. Theo thỏa thuận với bên trung gian, doanh
nghiệp phải chia sẻ lợi nhuận sau khi xuất khẩu hoàn tất.
1.1.2.3. Buôn bán đối lưu (xuất khẩu hàng đổi hàng)
Buôn bán đối lưu là một phương thức giao dịch trong đó xuất khẩu kết hợp
chặt chẽ với nhập khẩu, người bán đồng thời là người mua. Khối lượng hàng hoá
được trao đổi có giá trị tương đương. Mục đích của xuất khẩu không phải thu về
một khoản ngoại tệ mà nhằm thu về một khối lượng hàng hoá với giá trị tương
đương. Tuy tiền tệ không được thanh toán trực tiếp nhưng nó được làm vật ngang
giá chung cho giao dịch này.
Lợi ích của buôn bán đối lưu là nhằm mục đích tránh được các rủi ro về sự
biến động của tỷ giá hối đoái trên thị trường ngoại hối, tiết kiệm được ngoại tệ.
1.1.2.4. Tái xuất
Trong hoạt động tái xuất khẩu người ta tiến hành nhập khẩu tạm thời hàng hoá
từ bên ngoài vào, sau đó lại xuất khẩu sang một thị trường thứ ba.
Hình thức này được áp dụng khi một doanh nghiệp không sản xuất được hay
sản xuất được nhưng với khối lượng ít, không đủ để xuất khẩu nên phải nhập vào để
sau đó tái xuất.
Hoạt động giao dịch tái xuất bao gồm hai hoạt động nhập khẩu và xuất khẩu
với mục đích thu về một khoản ngoại tệ lớn hơn lúc ban đầu bỏ ra. Các bên tham
gia gồm có: nước xuất khẩu, nước tái xuất khẩu và nước nhập khẩu.
1.1.2.5. Xuất khẩu tại chỗ
Đây là hình thức xuất khẩu mà hàng hoá và dịch vụ chưa vượt qua ngoài biên
giới hải quan nhưng hoạt động xuất khẩu vẫn được thực hiện. Theo đó, một người
mua ở nước ngoài, sau khi kí hợp đồng nhập khẩu hàng hóa của một doanh nghiệp
tại một nước, sẽ chỉ định giao hàng hóa cho một khách hàng khác, đã có thỏa thuận
với người mua, ngay tại nước đó.
7
Hoạt động này có thể đạt được hiệu quả cao do hàng hoá không cần phải vượt
qua biên giới quốc gia nên doanh nghiệp tránh được một số thủ tục rắc rối của hải
quan, không phải thuê phương tiện vận chuyển, mua bảo hiểm hàng hoá trong khi
vẫn có thể thu được ngoại tệ. Do đó, giảm được một lượng chi phí khá lớn.
1.1.2.6. Gia công xuất khẩu
Gia công quốc tế là một hình thức kinh doanh trong đó một bên (nhận gia
công) nhập khẩu nguyên liệu hay bán thành phẩm của bên khác (bên đặt gia công)
để chế biến ra thành phẩm giao lại cho bên đặt gia công và nhận thù lao gia công
(phí gia công).
Hình thức xuất khẩu gia công quốc tế đang phát triển mạnh mẽ và được nhiều
quốc gia, trong đó đặc biệt là quốc gia có nguồn lao động dồi dào, tài nguyên phong
phú, áp dụng rộng rãi vì thông qua hình thức gia công, ngoài việc tạo việc làm và
thu nhập cho người lao động, họ còn có điều kiện đổi mới và cải tiến máy móc kỹ
thuật công nghệ mới nhằm nâng cao năng lực sản xuất. Đối với bên đặt gia công, họ
thu được lợi nhuận cao hơn nhờ tận dụng giá nhân công và nguyên phụ liệu tương
đối rẻ của nước nhận gia công. Hình thức xuất khẩu này chủ yếu được áp dụng
trong các ngành sản xuất sử dụng nhiều lao động và nguyên vật liệu như dệt may,
giày da…
Trong số các hình thức xuất khẩu đã đề cập ở trên, hoạt động xuất khẩu rau
quả của Việt Nam vẫn được thực hiện chủ yếu qua hình thức xuất khẩu trực tiếp và
gián tiếp. Các doanh nghiệp Việt Nam chủ động trong việc thu mua nguồn hàng
trong nước và thực hiện xuất khẩu sang nước nhập khẩu trực tiếp hoặc thông qua
các công ty ủy thác. Các nhà nhập khẩu thường nhập khẩu trực tiếp các sản phẩm
rau quả để tiêu thụ, phân phối cho các nhà bán buôn, đại lý, các nhà bán lẻ hoặc tiếp
tục chế biến thành các sản phẩm khác.
1.1.3. Vai trò, vị trí
1.1.3.1. Xuất khẩu tạo ra nguồn thu ngoại tệ cho nhập khẩu, phục vụ công
nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước
Hiện nay, ngoại tệ được sử dụng rộng rãi trong mua bán trên thế giới nên việc
dự trữ ngoại tệ, nhất là các ngoại tệ mạnh là điều rất quan trọng. Dựa vào nguồn
ngoại tệ tích lũy được, quốc gia có thể nhập khẩu các máy móc thiết bị, công nghệ
8
hiện đại đáp ứng cho công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa diễn ra thuận lợi,
giúp quốc gia ngày càng phát triển. Đồng thời, doanh nghiệp dựa vào nguồn thu
ngoại tệ này để nâng cao hệ thống dây chuyền sản xuất cũng như quy mô doanh
nghiệp, khả năng cạnh tranh trước thị trường toàn cầu rộng lớn. Trên thực tế, các
quốc gia có thể huy động nguồn thu ngoại tệ thông qua các hoạt động xuất khẩu
hàng hóa, dịch vụ, các khoản đầu tư nước ngoài trực tiếp và gián tiếp, vay nợ viện
trợ, kiều bào nước ngoài gửi về… (Thư viện học liệu mở Việt Nam, 2011). Trong
đó, khoản thu ngoại tệ từ xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ là tích cực nhất vì nó
không gây ra các khoản nợ nước ngoài cho Chính phủ cũng như các nhà kinh
doanh, Chính phủ không phụ thuộc vào những ràng buộc, thỏa thuận từ các nguồn
đầu tư, tài trợ bên ngoài. Do đó, xuất khẩu là một phương cách tích lũy ngoại tệ hữu
hiệu cho quốc gia, tránh tạo ra tình trạng nợ nước ngoài và thâm hụt cán cân thương
mại.
1.1.3.2. Hoạt động xuất khẩu là động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế
Xuất khẩu đóng góp tích cực vào sự phát triển của quốc gia nhờ vào các tác
động tích cực của xuất khẩu đến nguồn nhân lực, quy mô hoạt động, sự phát triển
của các doanh nghiệp và nâng cao vị thế của quốc gia trên thị trường thương mại
thế giới.
Thứ nhất, các nguồn lực trong nước sử dụng hiệu quả hơn nhờ vào xuất khẩu.
Trước khi xuất khẩu, các quốc gia sẽ bị hạn chế rất nhiều về thị trường tiêu thụ nên
các hoạt động sản xuất thường chỉ ở mức trung bình, trình độ công nghệ, kĩ thuật
lúc này chưa cao. Từ khi đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu, nguồn lực về vốn, trí tuệ,
kĩ thuật, nguyên liệu phục vụ cho sản xuất được nâng cao, hiện đại hóa hơn, mở ra
những hướng đi đầy triển vọng cho sản xuất trong nước
Thứ hai, việc mở rộng quy mô xuất khẩu tạo ra sự phân công lao động hợp lý
và có hiệu quả trong nội bộ doanh nghiệp và giữa các doanh nghiệp với nhau. Đây
là điểm quan trọng đối với các đơn vị kinh tế tham gia chính vào hoạt động xuất
khẩu hàng hoá và dịch vụ. Dựa vào sự phân công lao động, các lợi thế so sánh của
quốc gia được phát huy hơn nữa, góp phần vào sự chuyên môn hóa, phân công lao
động quốc tế ngày càng chuyên nghiệp, thúc đẩy kinh tế trong nước phát triển theo
kịp sự phát triển của thế giới.
9
Thứ ba, xuất khẩu là phương thức tồn tại và phát triển của nhiều doanh nghiệp,
mang lại lợi ích cho quốc gia, nhất là trong thời đại toàn cầu hóa hiện này. Để có thể
đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu và không ngừng nâng cao tỷ trọng kim ngạch xuất
khẩu, các nhà sản xuất phải biết tận dụng các lợi thế của mình đồng thời luôn đổi
mới công nghệ, trang thiết bị phục vụ sản xuất, nắm bắt nhanh biến động thị trường
và phản ứng linh hoạt để tạo ra những sản phẩm có chất lượng cao thì mới tăng
được khả năng cạnh tranh hàng hoá của trên thị trường thế giới. Chính sự đầu tư đó,
doanh nghiệp sẽ tạo ra những sản phẩm có chất lượng ngày càng cao, xây dựng
được lòng tin đối với khách hàng và tạo được thương hiệu trên thị trường toàn cầu.
Xây dựng thương hiệu doanh nghiệp đóng góp phần nào vào việc quảng cáo về
quốc gia mình, giới thiệu về quốc gia mình và với những sản phẩm chất lượng cao,
tạo uy tín với các quốc gia khác, nâng cao vị thế của nước ta trong quan hệ chính trị
và thương mại, tạo điều kiện cho kinh tế quốc gia phát triển.
1.1.3.3. Xuất khẩu góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế
Nhận thấy các lợi ích từ hoat động xuất khẩu, các nhà đầu tư ngày có xu
hướng đầu tư vào những ngành có triển vọng xuất khẩu lâu dài, tạo lợi nhuận cao,
đẩy mạnh xuất khẩu sang nhiều thị trường khác nhau. Sự phát triển của các ngành
này sẽ tạo ra sự gia tăng nhu cầu đầu vào, giúp các ngành nghề hỗ trợ như điện,
nước, nguyên phụ liệu, máy móc thiết bị… gia tăng doanh thu. Đồng thời, sự phát
triển của xuất khẩu giúp cho thu nhập quốc dân tăng lên, dân số có thu nhập cao sẽ
chi tiêu vào các sản phẩm công nghệ cao và các dịch vụ đa dạng như các loại máy
móc hiện đại, các dịch vụ nghỉ dưỡng cao cấp. Nhự vậy, thông qua các mối quan hệ
trực tiếp, gián tiếp, xuất khẩu tạo điều kiện cho các ngành liên quan có cơ hội phát
triển, tạo khả năng mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm, góp phần ổn định và mở
rộng sản xuất, tạo điều kiện mở rộng khả năng cung cấp đầu vào cho sản xuất, khai
thác tối đa năng lực sản xuất trong nước và đặc biệt đã góp phần chuyển dịch cơ cấu
nền kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hội nhập hóa, phù hợp với xu thế phát
triển của kinh tế thế giới.
1.1.3.4. Xuất khẩu có tác động đến đời sống xã hội
Xuất khẩu tác động tích cực đến việc giải quyết công ăn việc làm và cải thiện
đời sống nhân dân.Việc đẩy mạnh xuất khẩu đòi hỏi gia tăng sản xuất hàng xuất
10
khẩu, hoạt động này tạo thêm việc làm cho nhiều đối tượng lao động, nhất là lao
động ở những ngành nghề có đông nhân lực, giảm bớt tình trạng thất nghiệp trong
nước và tăng thu nhập cho người dân.
Xuất khẩu gia tăng làm tăng GDP, tăng thu nhập quốc dân, nâng cao đời sống
nhân dân. Nhu cầu tiêu dùng hàng hóa càng tăng lên với chất lượng ngày càng cao.
Việc xuất khẩu hàng hóa cũng tạo nguồn vốn cho việc nhập khẩu những vật phẩm
tiêu dùng thiết yếu phục vụ đời sống và đáp ứng nhu cầu tiêu dùng ngày càng cao
của người dân.
Có thể thấy rằng, hoạt động xuất khẩu đã đóng góp rất lớn vào việc đẩy mạnh
hoạt động thương mại giữa các nước với nhau, mở rộng thị trường tiêu thụ hàng
hóa, dịch vụ, tạo nguồn vốn để phục vụ cho các hoạt động nhập khẩu, đầu tư quy
mô, năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp kinh doanh, góp phần nâng cao đời
sống của nhân dân và tạo những điều kiện thuận lợi đối với quá trình phát triển kinh
tế của một quốc gia. Trong xu thế thế giới hiện nay đang đẩy mạnh khu vực hóa,
toàn cầu hoá, các quốc gia ngày coi trọng phát triển thương mại quốc tế nói chung
và hoạt động xuất khẩu nói riêng.
1.2. Giới thiệu về rau quả Việt Nam
Việt Nam có diện tích 331.211,6 km2, nằm ở trung tâm khu vực Đông Nam Á,
phía bắc giáp Trung Quốc, phía tây giáp Lào và Campuchia, phía đông nam giáp
biển Đông và Thái Bình Dương. Nhìn tổng thể Việt Nam gồm ba miền với miền
Bắc có cao nguyên và vùng châu thổ sông Hồng, miền Trung là phần đất thấp ven
biển, những cao nguyên theo dãy Trường Sơn, và miền Nam là vùng châu thổ Cửu
Long. Do đặc điểm khí hậu đa dạng, miền Bắc có đầy đủ bốn mùa xuân, hạ, thu,
đông, miền Nam chỉ có hai mùa là mùa mưa và mùa khô, các sản phẩm rau quả của
Việt Nam rất đa dạng, từ các loại rau quả nhiệt đới như rau muống, rau ngót, rau
cải, dừa, xoài đến các loại rau xứ lạnh như xu hào, bắp cải, cà rốt, mận, hồng..., thu
hoạch quanh năm đáp ứng yêu cầu trong nước và xuất khẩu (Wikipedia, 2012).
Các sản phẩm rau, quả Việt hiện đã có mặt tại trên 50 quốc gia, vùng lãnh thổ.
Mặt hàng xuất khẩu chủ lực gồm các loại quả nhiệt đới như thanh long, dứa, xoài,
bơ, đu đủ, mít, các loại rau quả đóng hộp và chế biến. Các loại rau quả này được
11
tiêu thụ nhiều ở thị trường EU, Mỹ, Nhật, Trung Quốc, Đài Loan, Nga, Singapore,
Hồng Kông…
1.2.1. Chủng loại
Do sự phong phú về sinh thái, chủng loại rau quả của Việt Nam rất đa dạng.
Mặt hàng trái cây có đến hơn 30 loại cây ăn quả khác nhau thuộc 3 nhóm: cây ăn
quả nhiệt đới như chuối, dừa, xoài, cây ăn quả á đới như cam, quýt, vải, nhãn và ôn
đới như mận, lê. Những nhóm cây ăn quả có diện tích trồng lớn nhất và phát triển
mạnh nhất là nhãn, vải, chôm chôm. Rau quả Việt Nam có nhiều loại rau quả nhiệt
đới ngon, quý hiếm như xoài, thanh long, vú sữa, nhãn, sầu riêng, chôm chôm,
măng cụt và một số loại rau củ như rau muống, rau bó xôi… Mỗi khu vực trồng trái
cây đều có những loại trái cây đặc sản được nhiều người yêu chuộng. Nếu như miền
Bắc nổi tiếng với vải thiều Hải Dương, nhãn lồng Hưng Yên, miền Trung có bưởi
Phúc Trạch, nho Phan Rang, thanh long Bình Thuận, Ninh Thuận thì miền Nam nổi
tiếng với bưởi Tuyên Hòa, Tân Triều, chôm chôm Vĩnh Long, dưa hấu Sóc Trăng,
dứa Ninh Bình, Tiền Giang, Hậu Giang (Vnexpress, 2011).
Về mặt hàng rau, rau của Việt Nam cũng rất đa dạng về chủng loại, điển hình
như rau ăn lá có bắp cải, cải thảo, rau bí hay rau ăn quả như bầu, bí, mướp và các
loại rau ăn thân như súp lơ, cải ngồng, cần tây… Dựa vào đặc tính sinh học của các
loại rau mà sự phân bố canh tác rau của được thể hiện rõ qua các vùng miền. Ở
miền Bắc, các loại rau ôn đới như cải xanh, rau muống, bắp cải, su hào, rau bó xôi
được trồng phổ biến nhất. Miền Trung có sự chiếm ưu thế của cà chua, đậu, rau
thơm, hành và miền Nam với khí hậu nhiệt đới phổ biến để trồng nấm, khoai tây, củ
dền, bí đao, cà rốt.
Nhờ vào ứng dụng công nghệ hiện đại ngày nay, nhiều giống rau quả được cải
thiện giúp tăng chất lượng, sản lượng và nhiều giống có thể trồng quanh năm, đáp
ứng nhu cầu tiêu thụ trong và ngoài nước, tạo được giá trị lợi nhuận cao, nhất là vào
các vụ thu hoạch và xuất khẩu rau quả “trái vụ”. So với nhiều nước ôn đới, mỗi loại
rau quả chỉ trồng được trong một vụ trong một năm như Nhật Bản thì Việt Nam có
thể sản xuất hai đến ba vụ trong năm. Đây là một thuận lợi để đa dạng mặt hàng
xuất khẩu rau quả theo mùa của Việt Nam.
1.2.2. Diện tích trồng trọt
12
Theo như bảng 1.1, từ năm 2000 đến 2007, diện tích trồng trái cây của Việt
Nam tăng mạnh vào năm 2001, 2002 với tốc độ tăng hàng năm trên 10% và năm
2004 với tốc độ tăng là 8,03%. Diện tích trồng trái cây giai đoạn 2005 - 2007 tăng
nhẹ. Đến năm 2008, diện tích trồng trái cây giảm gần 0,4% so với năm 2007, còn
775.502 ha. Diện tích trồng trái cây năm 2009 giảm 0,2% so với năm 2008. Năm
2010, tốc độ tăng diện tích trái cây tăng nhẹ, một số nơi có tăng nhẹ khoảng
1%/năm so với mức tăng 12-13% giai đoạn 2001 – 2002. Ước tính cả năm 2011,
diện tích trồng trái cây đạt khoảng 779.000 ha, tăng 2.700 ha so với năm 2010
(Nông dân 24 giờ, 2011).
Bảng 1.1. Diện tích trồng rau quả của Việt Nam từ năm 2000 đến năm 2011
(Đơn vị: ha)
Năm 2000
Trái cây
Diện tích
trồng (ha)
544.000
Tốc độ tăng
trưởng (%)
8,95
Năm 2001
609.600
12,05
Năm 2002
677.500
11,13
Năm 2003
692.200
2,16
Năm 2004
747.800
8,03
Năm 2005
756.000
1,09
Năm 2006
767.000
1,45
Năm 2007
775.531
1,11
Năm 2008
775.502
-0,38
Rau quả
Diện tích
trồng (ha)
Tốc độ tăng
trưởng (%)
464.600
1,20
514.600
10,76
560.600
8,94
577.800
3,07
614.900
6,42
644.000
4,73
643.970
-0,01
910.000
41,31
722.000
-20,66
13
Năm 2009
773.954
-0,20
Năm 2010
776.300
0,30
Năm 2011
779.000
0,35
813.000
12,60
862.495
6,09
984.200
14,11
Nguồn: Tổng hợp từ Nông dân 24 giờ, Rau hoa quả Việt Nam và Vinafruit
Trên địa bàn cả nước, bước đầu đã hình thành các vùng trồng cây ăn quả tập
trung, cho sản lượng nhiều. Một số vùng cây ăn quả tập trung điển hình như vải
thiều ở Bắc Giang, Hải Dương, cam sành ở ĐBSCL, thanh long ở Bình Thuận, Tiền
Giang, xoài ở tỉnh Tiền Giang, tỉnh Đồng Tháp, dứa ở Tiền Giang, Kiên Giang,
Nghệ An, Ninh Bình và Quảng Nam (Trung tâm Thông tin thương mại, 2010).
So với diện tích trồng trái cây của nước ta từ năm 2000 đến năm 2011, diện
tích trồng rau thường có những biến động mạnh, không ổn định. Nếu như trong năm
2000, diện tích trồng rau ít hơn diện tích trồng trái cây 79.400 ha thì đến năm 2011,
diện tích trồng rau đã lớn hơn diện tích trồng trái cây 205.200 ha. Trong đó, diện
tích trồng rau an toàn có sự đầu tư phát triển và gia tăng đáng kể sang khu vực
ngoại thành Hà Nội, miền Trung, ĐBSCL, Tây Nguyên,….
Diện tích trồng rau của Việt Nam tăng mạnh vào năm 2001 (tăng 10,76%),
năm 2007 (tăng 41,13%), năm 2009 (12,6%) và năm 2011 (tăng 14,11%). Trong
khoảng thời gian từ năm 2002 đến năm 2005, diện tích rau thường tăng chậm và tốc
độ thường giảm dần qua các năm. Năm 2007 tuy có tăng rất mạnh nhưng diện tích
năm 2008 lại giảm xuống mạnh, chỉ còn 722.000 ha. Từ năm 2009 đến 2011, diện
tích trồng rau bắt đầu tăng trở lại và đạt mức tăng 14,11% năm 2011 với diện tích
trồng rau đạt 984.200 ha.
Những vùng trồng rau tập trung trên cả nước là vùng sản xuất chuyên canh cà
rốt ở Hải Dương, Thái Bình, vùng chuyên canh sản xuất dưa chuột ở Thái Bình, Hà
Nam, trồng măng ở Đan Phượng, trồng các loại rau ở Nghệ An, Tiền Giang, thành
phố Hồ Chí Minh, trồng nấm ở Vĩnh Long, Tiền Giang, các loại rau ôn đới được
đầu tư ở khu vực Lâm Đồng, Thái Bình, Hà Nội. Bên cạnh đó, nhiều vùng rau an
toàn đã được chú trọng đầu tư xây dựng mới và mở rộng: Hà Nội, Hải Phòng, thành
- Xem thêm -
.DOCX 
96 
196 
114 
