Lêi nãi ®Çu
T
rong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nhÊt lµ trong c¬ chÕ thÞ tr-êng
hiÖn nay, ®Ó cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp
ph¶i t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó kh«ng ngõng h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng tÝnh c¹nh
tranh, t¨ng tÝch luü. Do ®ã, c¸c doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn môc tiªu s¶n xuÊt
kinh doanh nh»m ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr-êng, c¬ chÕ h¹ch to¸n kinh doanh ®ßi
hái c¸c doanh nghiÖp kh«ng nh÷ng bï ®¾p ®-îc chi phÝ s¶n xuÊt mµ ph¶i cã
l·i. V× vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ c¸c doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph¶i
tÝnh ®-îc chi phÝ s¶n xuÊt bá ra mét c¸ch chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ, kÞp thêi. H¹ch
to¸n chÝnh x¸c chi phÝ s¶n xuÊt lµ c¬ së ®Ó tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ gi¸ thµnh. Tõ ®ã
gióp c¸c doanh nghiÖp t×m mäi c¸ch ®Ó h¹ thÊp chi phÝ s¶n xuÊt ë møc tèi ®a
h¹ thÊp vµ tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt còng chÝnh lµ biÖn ph¸p ®Ó h¹ thÊp tõng
yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh-: Chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu, chi phÝ tiÒn
l-¬ng, chi phÝ qu¶n lý....®Ó tõ ®ã h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm.
§èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, kho¶n môc chi phÝ nguyªn vËt liÖu
chiÕm mét tû träng lín trong toµn bé chi phÝ cña doanh nghiÖp. Mäi sù biÕn
®éng vÒ chi phÝ nguyªn vËt liÖu ®Òu lµm ¶nh h-ëng ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm tõ
®ã ¶nh h-ëng ®Õn thu nhËp cña doanh nghiÖp. Do vËy, h¹ thÊp vµ tiÕt kiÖm
chi phÝ nguyªn vËt liÖu lµ gi¶m mét phÇn ®¸ng kÓ chi phÝ s¶n xuÊt. MÆt kh¸c,
trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vËt chÊt nguyªn vËt liÖu gåm nhiÒu chñng
lo¹i, ®-îc cung cÊp tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau th-êng xuyªn biÕn ®éng vÒ sè
l-îng còng nh- gi¸ c¶. Do ®ã, cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p theo dâi qu¶n lý tõ kh©u
thu mua vËt liÖu ®Õn kh©u xuÊt sö dông cho s¶n xuÊt vÒ c¶ chØ tiªu sè l-îng
còng nh- gi¸ trÞ, ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt diÔn ra b×nh th-êng. Th«ng
qua c«ng t¸c h¹ch to¸n vËt liÖu sÏ lµm cho doanh nghiÖp sö dông vËt liÖu mét
c¸ch tèt nhÊt, tr¸nh l·ng phÝ tõ ®ã gi¶m chi phÝ nguyªn vËt liÖu, h¹ gi¸ thµnh
s¶n phÈm. V× vËy, bªn c¹nh vÊn ®Ò träng t©m lµ kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n
xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm th× tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu
còng lµ vÊn ®Ò ®¸ng ®-îc c¸c doanh nghiÖp quan t©m hiÖn nay.
1
T¹i C«ng ty cæ phÇn S¬n T©y lµ mét doanh nghiÖp s¶n xuÊt thuéc ngµnh
c¬ khÝ víi ®Æc ®iÓm nguyªn vËt liÖu chiÕm tû träng lín trong gi¸ thµnh s¶n
phÈm th× viÖc tiÕt kiÖm chi phÝ nguyªn vËt liÖu lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu nhÊt ®Ó
gi¶m gi¸ thµnh, t¨ng lîi nhuËn cho c«ng ty, v× vËy ®iÒu tÊt yÕu lµ c«ng ty ph¶i
quan t©m ®Õn kh©u h¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu.
NhËn thøc vÒ tÇm quan träng cña vËt liÖu ®èi víi qu¸ tr×nh ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n vÞ ®ång thêi qua nghiªn cøu thùc tÕ c«ng t¸c kÕ
to¸n t¹i C«ng ty cæ phÇn S¬n T©y, ®-îc sù gióp ®ì tËn t×nh cña Ban gi¸m ®èc
C«ng ty, c¸c c¸n bé phßng kÕ to¸n C«ng ty, em nhËn thÊy kÕ to¸n vËt liÖu ë
C«ng ty gi÷ mét vai trß rÊt quan träng. ChÝnh v× vËy em ®· chän vµ ®i s©u vµo
nghiªn cøu ®Ò tµi “Hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu t¹i C«ng ty
cæ phÇn S¬n T©y - TØnh Hµ T©y“.
Néi dung cña chuyªn ®Ò bao gåm: Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn,
môc lôc vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, chuyªn ®Ò bao gåm c¸c néi dung
chÝnh sau:
Ch-¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu
trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt.
Ch-¬ng 2: Thùc tr¹ng c«ng t¸c kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu t¹i C«ng ty
cæ phÇn S¬n T©y.
Ch-¬ng 3: Mét sè ý kiÕn ®ãng gãp nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n
nguyªn vËt liÖu t¹i c«ng ty cæ phÇn S¬n T©y.
2
Ch-¬ng 1
Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ kÕ to¸n
nguyªn vËt liÖu trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt
1.1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm, vÞ trÝ vµ yªu cÇu qu¶n lý nguyªn vËt liÖu trong
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.
1.1.1. Kh¸i niÖm.
Kal Max gäi t¾t mäi vËt trong thiªn nhiªn ë xung quanh ta mµ lao ®éng
cã Ých cña con ng-êi cã thÓ t¸c ®éng vµo lµ ®èi t-îng lao ®éng. Nguyªn vËt liÖu
lµ ®èi t-îng lao ®éng nh-ng kh«ng ph¶i bÊt cø ®èi t-îng lao ®éng nµo còng lµ
nguyªn vËt liÖu. ChØ trong ®iÒu kiÖn ®èi t-îng lao ®éng cã thÓ phôc vô cho qu¸
tr×nh s¶n xuÊt hay t¸i t¹o ra s¶n phÈm vµ ®èi t-îng ®ã do lao ®éng t¹o ra míi
trë thµnh vËt liÖu.
VËy nguyªn vËt liÖu lµ ®èi t-îng lao ®éng thÓ hiÖn d-íi d¹ng vËt ho¸,
vËt liÖu chØ tham gia vµo mét chu kú s¶n xuÊt kinh doanh nhÊt ®Þnh vµ toµn bé
gi¸ trÞ vËt liÖu ®-îc chuyÓn hÕt mét lÇn vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong
kú. Hay còng cã thÓ ph¸t biÓu nguyªn vËt liÖu lµ tµi s¶n l-u ®éng ®-îc mua s¾m,
dù tr÷ ®Ó phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh b»ng nguån vèn l-u ®éng.
1.1.2. §Æc ®iÓm.
- Nguyªn vËt liÖu lµ ®èi t-îng lao ®éng, lµ mét trong 3 yÕu tè c¬ b¶n
cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ c¬ së vËt chÊt cÊu thµnh nªn thùc thÓ cña s¶n phÈm.
§Æc ®iÓm næi bËt cña nguyªn vËt liÖu lµ khi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
kinh doanh, nguyªn vËt liÖu chØ tham gia vµo mét chu kú s¶n xuÊt kinh doanh
vµ bÞ tiªu hao toµn bé vµo trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kh«ng gi÷ l¹i nguyªn h×nh
th¸c vËt chÊt ban ®Çu, gi¸ trÞ cña chóng ®-îc chuyÓn toµn bé mét lÇn vµo chi
phÝ s¶n xuÊt kinh doanh.
1.1.3. VÞ trÝ.
Trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, nguyªn vËt liÖu lµ tµi s¶n dù tr÷ s¶n
xuÊt thuéc tµi s¶n lao ®éng. Nã lµ c¬ së vËt chÊt h×nh thµnh nªn s¶n phÈm
3
míi, lµ 1 trong 3 yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®-îc khi tiÕn hµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm.
V× vËy viÖc cung cÊp nguyªn vËt liÖu cã kÞp thêi hay kh«ng ®Òu cã ¶nh h-ëng
trùc tiÕp ®Õn t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch s¶n xuÊt. MÆt kh¸c chÊt l-îng s¶n
phÈm cao hay thÊp phô thuéc rÊt nhiÒu vµo chÊt l-îng nguyªn vËt liÖu sö
dông. Qua ®ã, ta thÊy nguyªn vËt liÖu cã vÞ trÝ quan träng nh- thÕ nµo ®èi víi
c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh, gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu chiÕm tû träng
lín trong tæng chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña mét doanh nghiÖp chóng lµ ®èi
t-îng lao ®éng trùc tiÕp cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra s¶n phÈm. ThiÕu nguyªn
vËt liÖu s¶n xuÊt sÏ bÞ ®×nh trÖ, gi¸ trÞ s¶n phÈm cña Doanh nghiÖp phô thuéc
rÊt nhiÒu vµo t×nh h×nh biÕn ®éng chi phÝ nguyªn vËt liÖu v× chóng th-êng
chiÕm 60-80% gi¸ thµnh s¶n phÈm. Tõ ®ã cho thÊy chi phÝ nguyªn vËt liÖu cã
¶nh h-ëng kh«ng nhá tíi lîi nhuËn cña Doanh nghiÖp v× vËy ®ßi hái c¸c
Doanh nghiÖp ph¶i chó träng tíi c«ng t¸c kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu, ®Ó sö dông
nguyªn vËt liÖu mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt sao cho víi cïng mét khèi l-îng vËt
liÖu nhÊt ®Þnh cã thÓ lµm ra ®-îc nhiÒu s¶n phÈm h¬n, chÊt l-îng tèt h¬n...
§iÒu ®ã gióp Doanh nghiÖp cã thÓ ®øng v÷ng vµ c¹nh tranh trong c¬
chÕ thÞ tr-êng hiÖn nay. Muèn vËy Doanh nghiÖp ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ vËt
liÖu ë tÊt c¶ c¸c kh©u: Thu mua, b¶o qu¶n, dù tr÷ vµ sö dông vËt liÖu nh»m
h¹n thÊp chi phÝ vËt liÖu, gi¶m møc tiªu hao vËt liÖu cã ý nghÜa quan träng
trong viÖc h¹ thÊp chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng tÝch luü cho
Doanh nghiÖp.
1.1.4. Yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý nguyªn vËt liÖu.
- XuÊt ph¸t tõ vÞ trÝ, ®Æc ®iÓm cña vËt liÖu trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh. §Ó qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh diÔn ra mét c¸ch liªn tôc th× ph¶i
®¶m b¶o cung cÊp nguyªn vËt liÖu kÞp thêi vÒ mÆt sè l-îng, chÊt l-îng còng
nh- chñng lo¹i vËt liÖu do nhu cÇu s¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn ®ßi hái v©t
liªô ngµy cµng nhiÒu ®Ó ®¸p øng cho nhu cÇu s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ kinh
doanh cã l·i lµ môc tiªu mµ c¸c Doanh nghiÖp h-íng tíi. V× vËy, qu¶n lý tèt ë
kh©u thu mua, dù tr÷ vµ sö dông nguyªn vËt liÖu lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ®¶m
4
b¶o chÊt l-îng s¶n phÈm, tiÕt kiÖm chi phÝ, gi¶m gi¸ thµnh, t¨ng lîi nhuËn cña
Doanh nghiÖp.
- Nguyªn vËt liÖu lµ tµi s¶n dù tr÷ cho s¶n xuÊt th-êng xuyªn biÕn ®éng.
Do vËy, c¸c Doanh nghiÖp cÇn gi¸m s¸t chÆt chÏ qu¸ tr×nh thu mua, b¶o qu¶n
vµ sö dông vËt liÖu 1 c¸ch cã hiÖu qu¶.
+ ë kh©u thu mua: §¶m b¶o cung cÊp ®Çy ®ñ kÞp thêi nguyªn vËt liÖu
cho s¶n xuÊt s¶n phÈm vÒ mÆt sè l-îng, chñng lo¹i, chÊt l-îng, gi¸ c¶ hîp lý
ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ chÝnh x¸c gi¸ thùc tÕ cña vËt liÖu ( gi¸ mua, chi phÝ thu mua).
+ Kh©u b¶o qu¶n: Doanh nghiÖp ph¶i tæ chøc hÖ thèng kho tµng hîp lý,
®óng chÕ ®é b¶o qu¶n víi tõng lo¹i vËt liÖu ®Ó tr¸nh h- háng, thÊt tho¸t, hao
hôt, mÊt phÈm chÊt ¶nh h-íng ®Ên chÊt l-îng s¶n phÈm.
+ Kh©u dù tr÷: §Ó ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tiÕn hµnh, kh«ng bÞ
ngõng trÖ, gi¸n ®o¹n. Doanh nghiÖp ph¶i dù tr÷ vËt liÖu ®óng ®Þnh møc tèi ®a,
tèi thiÓu ®¶m b¶o cho s¶n xuÊt liªn tôc b×nh th-êng kh«ng g©y ø ®äng (do
kh©u dù tr÷ qu¸ lín) t¨ng nhanh vßng quay vèn.
+ Trong kh©u sö dông vËt liÖu: Sö dông vËt liÖu theo ®óng ®Þnh møc
tiªu hao, ®óng chñng lo¹i vËt liÖu, nh»m ph¸t huy hiÖu qu¶ sö dông vËt liÖu
n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm, chi phÝ vËt liÖu trong gi¸ thµnh s¶n phÈm v×
vËy ®ßi hái tæ chøc tèt viÖc ghi chÐp, theo dâi ph¶n ¸nh t×nh h×nh xuÊt vËt liÖu.
TÝnh to¸n ph©n bæ chÝnh x¸c vËt liÖu cho tõng ®èi t-îng sö dông theo ph-¬ng
ph¸p thÝch hîp, cung cÊp sè liÖu kÞp thêi chÝnh x¸c cho c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh
s¶n phÈm. §ång thêi th-êng xuyªn hoÆc ®Þnh kú ph©n tÝch t×nh h×nh thu mua,
b¶o qu¶n dù tr÷ vµ sö dông vËt liÖu, trªn c¬ së ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt
cho viÖc qu¶n lý ë tõng kh©u, nh»m gi¶m møc tiªu hao vËt liÖu trong s¶n xuÊt
s¶n phÈm, lµ c¬ së ®Ó t¨ng thªm s¶n phÈm cho x· héi.
1.2. Vai trß vµ nhiÖm vô cña kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu.
1.2.1. Vai trß cña kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu.
KÕ to¸n nguyªn vËt liÖu trong Doanh nghiÖp lµ viÖc ghi chÐp, ph¸n ¸nh
®Çy ®ñ t×nh h×nh thu mua, dù tr÷ nhËp xuÊt nguyªn vËt liÖu. MÆt kh¸c th«ng
qua tµi liÖu kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu cßn biÕt ®-îc chÊt l-îng, chñng lo¹i cã
5
®¶m b¶o hay kh«ng? sè l-îng thõa hay thiÕu ®èi víi s¶n xuÊt ®Ó tõ ®ã ng-êi
qu¶n lý ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p thiÕt thùc nh»m kiÓm so¸t gi¸ c¶, chÊt l-îng
nguyªn vËt liÖu.
- Th«ng qua tµi liÖu kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu cßn gióp cho viÖc kiÓm tra
chÆt chÏ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch sö dông, cung cÊp nguyªn vËt liÖu, tõ ®ã
cã c¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o nguyªn vËt liÖu cho s¶n xuÊt mét c¸ch cã hiÖu qu¶
nhÊt. Bªn c¹nh ®ã, kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu cßn ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn kÕ
to¸n gi¸ thµnh.
- Lµm tèt c«ng t¸c kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu trong Doanh nghiÖp sÏ cung
cÊp th«ng tin chÝnh x¸c kÞp thêi vÒ t×nh h×nh nguyªn vËt liÖu, gióp l·nh ®¹o
n¾m b¾t t×nh h×nh qu¶n lý, sö dông nguyªn vËt liÖu ®Ó cã biÖn ph¸p ®iÒu chØnh
phï hîp.
1.2.2. NhiÖm vô cña kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu.
XuÊt ph¸t tõ vÞ trÝ yªu cÇu qu¶n lý vËt liÖu còng nh- vai trß cña kÕ to¸n
trong qu¶n lý kinh tÕ nãi chung vµ qu¶n lý doanh nghiÖp nãi riªng th× kÕ to¸n
vËt liÖu trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt cÇn thùc hiÖn tèt nh÷ng nhiÖm vô sau
®©y:
- Ghi chÐp ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ kÞp thêi sè hiÖn cã vµ t×nh h×nh lu©n chuyÓn
cña nguyªn vËt liÖu vÒ gi¸ c¶ vµ hiÖn vËt. TÝnh to¸n ®óng ®¾n trÞ gi¸ vèn (hoÆc
gi¸ thµnh) thùc tÕ cña nguyªn vËt liÖu nhËp kho, xuÊt kho nh»m cung cÊp
th«ng tin kÞp thêi chÝnh x¸c phôc vô cho yªu cÇu lËp b¸o c¸o tµi chÝnh vµ qu¶n
lý doanh nghiÖp.
- KiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c chØ tiªu kÕ ho¹ch, ph-¬ng ph¸p kü
thuËt vÒ h¹ch to¸n nguyªn vËt liÖu. §ång thêi h-íng dÉn c¸c bé phËn, c¸c ®¬n
vÞ trong Doanh nghiÖp thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c chÕ ®é h¹ch to¸n ban ®Çu vÒ
nguyªn vËt liÖu, ph¶i h¹ch to¸n ®óng chÕ ®é, ®óng ph-¬ng ph¸p quy ®Þnh ®Ó
®¶m b¶o sù thèng nhÊt trong c«ng t¸c kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu.
- KiÓm tra viÖc chÊp hµnh chÕ ®é b¶o qu¶n, dù tr÷ vµ sö dông nguyªn
vËt liÖu tõ ®ã ph¸t hiÖn, ng¨n ngõa vµ ®Ò xuÊt nh÷ng biÖn ph¸p xö lý nguyªn
vËt liÖu thõa, ø ®äng, kÐm hoÆc mÊt phÈm chÊt, gióp cho viÖc h¹ch to¸n x¸c
6
®Þnh chÝnh x¸c sè l-îng vµ gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu thùc tÕ ®-a vµo s¶n xuÊt s¶n
phÈm. Ph©n bè chÝnh x¸c nguyªn vËt liÖu ®· tiªu hao vµo ®èi t-îng sö dông ®Ó
tõ ®ã gióp cho viÖc tÝnh gi¸ thµnh ®-îc chÝnh x¸c.
- Tæ chøc kÕ to¸n phï hîp víi ph-¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho, cung
cÊp th«ng tin cho viÖc lËp b¸o c¸o tµi chÝnh vµ ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh
doanh.
- Tæ chøc ghi chÐp ph¶n ¸nh tæng hîp sè liÖu vÒ t×nh h×nh thu mua, vËn
chuyÓn, b¶o qu¶n, ®¸nh gi¸ ph©n lo¹i t×nh h×nh nhËp xuÊt vµ qu¶n lý nguyªn
vËt liÖu. Tõ ®ã ®¸p øng ®-îc nhu cÇu qu¶n lý thèng nhÊt cña Nhµ n-íc còng
nh- yªu cÇu qu¶n lý cña Doanh nghiÖp trong viÖc tÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ cña
NVL ®· thu mua vµ nhËp kho ®ång thêi kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch
thu mua vËt t- vÒ sè l-îng, chñng lo¹i, gi¸ c¶, thêi h¹n cung cÊp nguyªn vËt
liÖu mét c¸ch ®Çy ®ñ, kÞp thêi.
Tãm l¹i: NÕu h¹ch to¸n kÕ to¸n nãi chung lµ c«ng cô ®¾c lùc ®Ó qu¶n
lý tµi chÝnh th× h¹ch to¸n kÕ to¸n vËt liÖu nãi riªng lµ c«ng cô ®¾c lùc cña
c«ng t¸c vËt liÖu. KÕ to¸n vËt liÖu cã chÝnh x¸c kÞp thêi hay kh«ng nã ¶nh
h-ëng ®Õn t×nh h×nh hiÖu qu¶ qu¶n lý doanh nghiÖp. V× vËy ®Ó t¨ng c-êng
c«ng t¸c qu¶n lý vËt liÖu ph¶i kh«ng ngõng c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ
to¸n vËt liÖu. H¹ch to¸n kÕ to¸n vËt liÖu gióp cho l·nh ®¹o doanh nghiÖp n¾m
b¾t ®-îc t×nh h×nh thu mua,nhËp xuÊt, dù tr÷ vËt liÖu mét c¸ch chÝnh x¸c ®Ó tõ
®ã cã biÖn ph¸p chØ ®¹o ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh kÞp thêi tæ chøc c«ng
t¸c h¹ch to¸n vËt liÖu chÆt chÏ sÏ gãp phÇn cung øng kÞp thêi vµ ®ång bé
nguyªn vËt liÖu cho s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông nguyªn vËt liÖu. MÆt
kh¸c do chi phÝ nguyªn vËt liÖu chiÕm mét tû träng lín trong gi¸ thµnh do ®ã
chÊt l-îng cña c«ng t¸c kÕ to¸n vËt liÖu cã ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn viÖc tËp
hîp chi phÝ gi¸ thµnh s¶n phÈm.
1.3. Ph©n lo¹i vµ ®¸nh gi¸ nguyªn vËt liÖu.
1.3.1. Ph©n lo¹i nguyªn vËt liÖu.
Trong c¸c Doanh nghiÖp s¶n xuÊt nguyªn vËt liÖu bao gåm rÊt nhiÒu
lo¹i, nhiÒu thø víi néi dung kinh tÕ c«ng dông vµ tÝnh n¨ng lý ho¸ kh¸c nhau.
7
§Ó cã thÓ qu¶n lý nguyªn vËt liÖu mét c¸ch chÆt chÏ vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao ®ång
thêi h¹ch to¸n chi tiÕt nguyªn vËt liÖu phôc vô cho kÕ to¸n qu¶n trÞ cÇn thiÕt
ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i nguyªn vËt liÖu.
Mçi Doanh nghiÖp do tÝnh chÊt ®Æc thï trong s¶n xuÊt kinh doanh nªn
sö dông nh÷ng lo¹i vËt liÖu kh¸c nhau ph©n lo¹i nguyªn vËt liÖu lµ viÖc nghiªn
cøu s¾p xÕp c¸c lo¹i vËt t- theo tõng néi dung, c«ng dông tÝnh chÊt thµnh phÇn
cña chóng nh»m phôc vô cho yªu cÇu qu¶n trÞ cña Doanh nghiÖp, tuú thuéc
vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh vµ yªu cÇu qu¶n lý vËt liÖu cña kÕ to¸n chi
tiÕt.
Tïy thuéc vµo yªu cÇu qu¶n lý vµ h¹ch to¸n chi tiÕt, cô thÓ cña tõng
Doanh nghiÖp mµ trong tõng lo¹i nguyªn vËt liÖu lu«n ®-îc chia hµnh tõng
nhãm, tõng quy c¸ch kh¸c nhau vµ cã thÓ ®-îc ký hiÖu riªng. Nh×n chung th×
nguyªn vËt liÖu ®-îc ph©n chia theo c¸c c¸ch sau ®©y:
1.3.1.1. Ph©n lo¹i theo vai trß vµ t¸c dông cña nguyªn vËt liÖu trong
s¶n xuÊt kinh doanh vËt liÖu ®-îc ph©n thµnh nh÷ng lo¹i sau ®©y.
- Nguyªn vËt liÖu chÝnh: Lµ nh÷ng ®èi t-îng chñ yÕu cÊu thµnh nªn
thùc thÓ cña s¶n phÈm (kÓ c¶ b¸n thµnh phÈm mua ngoµi) nh- t«n, sillic,
s¾t...trong chÕ t¹o ®éng c¬.
- VËt liÖu phô: Lµ nh÷ng thø chØ cã t¸c ®éng phô trî trong s¶n xuÊt vµ
chÕ t¹o s¶n phÈm nh»m lµm t¨ng chÊt l-îng cña nguyªn vËt liÖu chÝnh hoÆc
t¨ng chÊt l-îng cña s¶n phÈm s¶n xuÊt ra nh- dÇu nhên, hå keo, thuèc nhuém,
thuèc tÈy, thuèc chèng rß rØ, h-¬ng liÖu, xµ phßng...
- Nhiªn liÖu: Lµ nh÷ng thø ®-îc sö dông cho c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n
phÈm cho c¸c ph-¬ng tiÖn vËt chÊt, m¸y mãc thiÕt bÞ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
kinh doanh.
- Phô tïng thay thÕ: Lµ c¸c chi tiÕt phô tïng dïng ®Ó thay thÕ s÷a ch÷a
vµ thay thÕ cho m¸y mãc, thiÕt bÞ s¶n xuÊt, ph-¬ng tiÖn vËn t¶i.
- ThiÕt bÞ x©y dùng c¬ b¶n: Bao gåm vËt liÖu vµ thiÕt bÞ cÇn l¾p, kh«ng
cÇn l¾p, vËt kÕt cÊu kh¸c Doanh nghiÖp phôc vô môc ®Ých ®Çu t- x©y dùng c¬
b¶n.
8
- V©t liÖu kh¸c: Lµ toµn bé vËt liÖu cßn l¹i trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chÕ
t¹o ra s¶n phÈm hoÆc phÕ liÖu thu håi tõ thanh lý tµi s¶n cè ®Þnh
ViÖc ph©n chia vËt liÖu mét c¸ch tû mØ chi tiÕt trong doanh nghiÖp s¶n
xuÊt ®-îc thùc hiÖn trªn c¬ së x©y dùng vµ lËp sæ danh ®iÓm vËt liÖu. Trong
®ã, vËt liÖu ®-îc chia thµnh c¸c lo¹i nhãm thø b»ng hÖ thèng ký hiÖu c¸c ch÷
sè ®Ó thay thÕ cho tªn gäi nh·n hiÖu, quy c¸ch vËt liÖu. Nh÷ng ký hiÖu ®ã
®-îc gäi lµ danh ®iÓm vËt liÖu vµ ®-îc ¸p dông thèng nhÊt trong ph¹m vi toµn
Doanh nghiÖp, gióp cho c¸c bé phËn trong Doanh nghiÖp phèi hîp chÆt chÏ
trong c«ng t¸c qu¶n lý vËt liÖu.
Mçi lo¹i vËt liÖu cã thÓ sö dông mét sè trong danh ®iÓm vËt liÖu, sæ
danh ®iÓm vËt liÖu ®-îc x©y dùng trªn c¬ së sè liÖu cña tõng nhãm vµ ®Æc tÝnh
c«ng dông cña chóng. Tuú theo nhãm, thø vËt liÖu mµ kÕt cÊu sè liÖu gåm 1,2,
hoÆc 3 ch÷ sè.
1.3.1.2. Ph©n lo¹i theo nguån gèc nguyªn vËt liÖu
- Nguyªn vËt liÖu mua ngoµi.
- Nguyªn vËt liÖu tù chÕ hoÆc thuª ngoµi gia c«ng chÕ biÕn.
- Nguyªn vËt liÖu nhËn vèn gãp liªn doanh cña c¸c ®¬n vÞ kh¸c hoÆc
®-îc cÊp ph¸t biÕu tÆng.
- Nguyªn vËt liÖu thu håi vèn gãp liªn doanh.
- Nguyªn vËt liÖu kh¸c nh- kiÓm kª thõa, vËt liÖu kh«ng dïng hÕt.
1.3.1.3. Ph©n lo¹i theo môc ®Ých vµ néi dung nguyªn vËt liÖu
- Nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh.
- Nguyªn vËt liÖu dïng cho c¸c nhu cÇu kh¸c phôc vô ë qu¶n lý ph©n
x-ëng, tæ ®éi s¶n xuÊt, cho nhu cÇu b¸n hµng qu¶n lý doanh nghiÖp.
1.3.2. §¸nh gi¸ nguyªn vËt liÖu.
1.3.2.1. Môc ®Ých cña viÖc ®¸nh gi¸ nguyªn vËt liÖu.
- Tæng hîp c¸c nguyªn vËt liÖu kh¸c nhau ®Ó b¸o c¸o t×nh h×nh nhËpxuÊt- tån kho nguyªn vËt liÖu.
- Gióp kÕ to¸n thùc hiÖn chøc n¨ng ghi chÐp b»ng tiÒn c¸c nghiÖp vô
kinh tÕ ph¸t sinh.
9
1.3.2.2. C¸c nguyªn t¾c ®¸nh gi¸ nguyªn vËt liÖu.
§¸nh gi¸ nguyªn vËt liÖu lµ viÖc dïng th-íc ®o tiÒn tÖ ®Ó biÓu hiÖn gi¸
trÞ cña vËt liÖu. ViÖc ®¸nh gi¸ vËt liÖu nhËp- xuÊt- tån kho lµ mét viÖc hÕt søc
cÇn thiÕt ®Ó tÝnh ®óng, ®ñ chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm.
VÒ nguyªn t¾c, nguyªn vËt liÖu lµ tµi s¶n dù tr÷ thuéc tµi s¶n l-u ®éng
nªn ph¶i ®¸nh gi¸ theo gi¸ trÞ thùc tÕ cña nguyªn vËt liÖu do mua s¾m hay gia
c«ng chÕ biÕn, tuy nhiªn do ®Æc ®iÓm cña nguyªn vËt liÖu lµ th-êng xuyªn
biÕn ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh vµ yªu cÇu cña kÕ to¸n vËt liÖu
lµ ph¶i ph¶n ¸nh kÞp thêi t×nh h×nh nhËp, xuÊt, tån hµng ngµy cña vËt liÖu, v×
vËy kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu ngoµi viÖc sö dông gi¸ thùc tÕ ra, vËt liÖu cßn cã
thÓ ®¸nh gi¸ theo gi¸ h¹ch to¸n. Trong qu¸ tr×nh h¹ch to¸n vËt t-, tuú ®iÒu
kiÖn cô thÓ vÒ gi¸ trÞ vËt t- ë Doanh nghiÖp biÕn ®éng th-êng xuyªn hay
t-¬ng ®èi æn ®Þnh, cã gi¸ kÞp thêi hay kh«ng mµ khi tæ chøc kÕ to¸n vËt tng-êi ta cã thÓ sö dông mét trong 2 c¸ch ®¸nh gi¸ vËt t-, ®ã lµ ®¸nh gi¸ vËt ttheo gi¸ h¹ch to¸n hay gi¸ mua thùc tÕ. Sö dông c¸ch ®¸nh gi¸ vËt t- tøc lµ sö
dông gi¸ nµo ®Ó ghi sæ kÕ to¸n vËt t- hµng ngµy vµ tÝnh to¸n gi¸ xuÊt vËt tdïng hµng ngµy.
- Nguyªn vËt liÖu phÝ ( gi¸ vèn) ®©y lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n nhÊt cña kÕ
to¸n. Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái tÊt c¶ c¸c nguyªn vËt liÖu ph¶i ®-îc ghi chÐp
ph¶n ¸nh theo gi¸ phÝ cña chóng, tøc lµ sè tiÒn mµ Doanh nghiÖp bá ra ®Ó cã
sè nguyªn vËt liÖu ®ã.
- Nguyªn t¾c thËn träng: Nguyªn t¾c nµy ®Ò cËp ®Õn viÖc lùa chän c¸c
ph-¬ng ph¸p sao cho Ýt ¶nh h-ëng ®Õn vèn chñ së h÷u.
- Nguyªn t¾c nhÊt qu¸n: Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái kÕ to¸n viªn ph¶i qu¶n
lý kÞp thêi sè l-îng nguyªn vËt liÖu nhËp - xuÊt hµng ngµy ®Ó phôc vô cho
c«ng t¸c qu¶n lý, gióp cho Doanh nghiÖp biÕt chÝnh x¸c sè l-îng vµ gi¸ trÞ
vËt liÖu t¹i kho cña m×nh t¹i c¸c thêi ®iÓm, nh»m x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch s¶n
xuÊt phï hîp, chèng sù biÕn ®éng vÒ gi¸ vèn vµ l-îng nguyªn vËt liÖu tån kho
®ét suÊt.
10
1.3.3. C¸c ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ nguyªn vËt liÖu
- Gi¸ vèn thùc tÕ cña vËt liÖu cã t¸c dông lín trong c«ng t¸c qu¶n lý kÕ
to¸n vËt liÖu. Nã ®-îc dïng ®Ó h¹ch to¸n tæng hîp t×nh h×nh nhËp, xuÊt, tån
kho nguyªn vËt liÖu, tÝnh to¸n ph©n bæ chÝnh x¸c vÒ vËt liÖu ®· tiªu hao trong
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh ®ång thêi ph¶n ¸nh chÝnh x¸c gi¸ trÞ vËt liÖu
thùc tÕ hiÖn cã cña doanh nghiÖp.
1.3.3.1. Gi¸ thùc tÕ nguyªn vËt liÖu nhËp kho.
Trong h¹ch to¸n, nguyªn vËt liÖu ®-îc tÝnh theo gi¸ thùc tÕ ( gi¸ gèc)
tuú theo h×nh thøc tÝnh thuÕ nguyªn vËt liÖu theo ph-¬ng ph¸p khÊu trõ hay
trùc tiÕp mµ Doanh nghiÖp ®ang ¸p dông mµ trong gi¸ thùc tÕ cña Doanh
nghiÖp cã hay kh«ng cã c¶ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng.
* §èi víi vËt liÖu mua ngoµi.
- Tr-êng hîp Doanh nghiÖp nép thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng theo ph-¬ng ph¸p
khÊu trõ th× gi¸ vèn thùc tÕ cña vËt liÖu nhËp kho lµ gi¸ mua kh«ng cã thuÕ gi¸
trÞ gia t¨ng ®Çu vµo céng víi c¸c kho¶n chi phÝ mua (chi phÝ vËn chuyÓn, bèc
dì, b¶o qu¶n, ph©n lo¹i, b¶o hiÓm, chi phÝ thuª kho, b·i, chi phÝ nh©n viªn) trõ
®i c¸c kho¶n gi¶m gi¸, hµng tr¶ l¹i ( nÕu cã).
- Tr-êng hîp Doanh nghiÖp nép thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng theo ph-¬ng ph¸p
trùc tiÕp, Doanh nghiÖp kh«ng thuéc ®èi t-îng chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng hoÆc
c¸c ho¹t ®éng dù ¸n, sù nghiÖp, ho¹t ®éng v¨n ho¸ phóc lîi vµ ho¹t ®éng kh¸c
cã nguån chi riªng th× gi¸ vèn thùc tÕ cña nguyªn vËt liÖu mua ngoµi lµ tæng
gi¸ thanh to¸n ghi trªn ho¸ ®¬n (bao gåm c¸c kho¶n thuÕ nÕu cã, c¶ thuÕ gi¸
trÞ gia t¨ng) céng víi c¸c chi phÝ thu mua thùc tÕ trõ ®i c¸c kho¶n gi¶m gi¸,
hµng tr¶ l¹i ( nÕu cã).
+ §èi víi vËt liÖu do Doanh nghiÖp gia c«ng chÕ biÕn th× trÞ gi¸ vèn
thùc tÕ nhËp kho lµ gi¸ thµnh c«ng x-ëng thùc tÕ bao gåm chi phÝ nguyªn vËt
liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung.
+ §èi víi vËt liÖu thuª ngoµi gia c«ng chÕ biÕn: Gi¸ vèn thùc tÕ bao
gåm gi¸ thùc tÕ cña vËt liÖu xuÊt kho thuª chÕ biÕn céng víi c¸c chi phÝ vËn
11
chuyÓn bèc dì ®Õn n¬i thuª ®Ó chÕ biÕn vµ tõ ®ã vÒ doanh nghiÖp céng víi sè
tiÒn ph¶i tr¶ cho ng-êi nhËn gia c«ng chÕ biÕn.
* §èi víi vËt liÖu do ®¬n vÞ kh¸c gãp vèn liªn doanh: Gi¸ vèn thùc tÕ
cña nguyªn vËt liÖu nhËn gãp vèn liªn doanh lµ gi¸ do héi ®ång liªn doanh
®¸nh gi¸ céng víi c¸c chi phÝ vËn chuyÓn ( nÕu cã).
* §èi víi phÕ liÖu nhËp kho: PhÕ liÖu nhËp kho ®-îc ®¸nh gi¸ theo gi¸
-íc tÝnh ( gi¸ thùc tÕ cã thÓ sö dông hoÆc b¸n ®-îc).
* §èi víi vËt liÖu ®-îc tÆng th-ëng.
Gi¸ thùc tÕ; nhËp kho =
+ Chi phÝ liªn quan; ®Õn viÖc tiÕp nhËn
1.3.3.2. Gi¸ thùc tÕ nguyªn vËt liÖu xuÊt kho
Theo chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh kÕ to¸n nhËp- xuÊt kho nguyªn vËt liÖu
trong c¸c Doanh nghiÖp ®-îc tÝnh theo gi¸ thùc tÕ. Song do ®Æc ®iÓm phong
phó vÒ chñng lo¹i vµ th-êng xuyªn biÕn ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh nªn ®Ó ®¬n gi¶n ho¸ vµ gi¶m bít khèi l-îng tÝnh to¸n, ghi sæ hµng ngµy
kÕ to¸n cã thÓ sö dông mét trong c¸c ph-¬ng ph¸p sau theo ph-¬ng ph¸p nhÊt
qu¸n trong h¹ch to¸n. Theo chuÈn mùc 02- Hµng tån kho ban hµnh theo
Q§149/2001/Q§-BTC ngµy 31/12/2001 cña Bé tr-ëng Bé Tµi chÝnh cã c¸c
ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ vËt liÖu xuÊt kho nh- sau:
- Ph-¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn.
- Ph-¬ng ph¸p nhËp tr-íc xuÊt tr-íc ( FIFO).
- Ph-¬ng ph¸p nhËp sau xuÊt tr-íc ( LIFO).
- Ph-¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ ®Ých danh ( trùc tiÕp).
Khi xuÊt nguyªn vËt liÖu , kÕ to¸n ph¶i tÝnh to¸n chÝnh x¸c gi¸ trÞ thùc
tÕ cña vËt liÖu cho c¸c nhu cÇu, ®èi t-îng kh¸c nhau. ViÖc tÝnh gi¸ thùc tÕ cña
vËt liÖu xuÊt kho cã thÓ tÝnh theo mét trong c¸c ph-¬ng ph¸p sau ( nÕu cã thay
®æi ph¶i gi¶i thÝch râ rµng).
* Ph-¬ng ph¸p tÝnh theo ®¬n gi¸ b×nh qu©n gia quyÒn.
12
- Theo ph-¬ng ph¸p nµy, gi¸ thùc tÕ cña vËt liÖu xuÊt dïng trong kú
®-îc tÝnh theo gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n cña tõng lo¹i nguyªn vËt liÖu ®Çu kú vµ
tõng lo¹i nguyªn vËt liÖu ®-îc mua trong kú, gi¸ trÞ trung b×nh cã thÓ tÝnh theo
thêi kú hoÆc mçi khi nhËp mét l« hµng vÒ, phô thuéc vµo t×nh h×nh cña doanh
nghiÖp.
Gi¸ thùc tÕ nguyªn vËt liÖu; XuÊt kho
Sè l-îng nguyªn vËt liÖu; xuÊt kho
=
x §¬n gi¸ thùc tÕ; b×nh qu©n
- Cã 3 c¸ch tÝnh ®¬n gi¸ thùc tÕ b×nh qu©n.
C¸ch 1: Ph-¬ng ph¸p gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n c¶ kú dù tr÷:
§¬n gi¸ thùc;tÕ b×nh qu©n =
Lỗi!
Ph-¬ng ph¸p nµy ®¬n gi¶n, dÔ lµm, gi¶m nhÑ viÖc h¹ch to¸n chi tiÕt
nguyªn vËt liÖu, nh-ng c«ng viÖc h¹ch to¸n l¹i dån vµo cuèi kú h¹ch to¸n nªn
¶nh h-ëng ®Õn tiÕn ®é cña kh©u kÕ to¸n kh¸c, ®ång thêi sö dông ph-¬ng ph¸p
nµy ph¶i tiÕn hµnh tÝnh gi¸ theo tõng danh ®iÓm nguyªn vËt liÖu, ph-¬ng ph¸p
nµy ¸p dông víi nh÷ng doanh nghiÖp cã Ýt danh ®iÓm nguyªn vËt liÖu nh-ng
sè lÇn nhËp, xuÊt cña mçi danh ®iÓm nhiÒu.
C¸ch 2: Ph-¬ng ph¸p gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n cuèi kú tr-íc.
Víi ph-¬ng ph¸p nµy kÕ to¸n x¸c ®Þnh gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n trªn gi¸
thùc tÕ vµ l-îng nguyªn vËt liÖu tån kho cuèi kú tr-íc.
§¬n gi¸ thùc
tÕ b×nh qu©n
cuèi kú tr-íc
TrÞ gi¸ thùc tÕ cña NVL tån ®Çu kú( cuèi kú tr-íc)
=
SL thùc tÕ cña NVL tån ®Çu kú( cuèi kú tr-íc)
Ph-¬ng ph¸p nµy cho phÐp gi¶m nhÑ khèi l-îng tÝnh to¸n cña kÕ to¸n,
nh-ng ®é chÝnh x¸c cña c«ng viÖc tÝnh gi¸ phô thuéc vµo t×nh h×nh biÕn ®éng gi¸
c¶ cña nguyªn vËt liÖu nªn trong tr-êng hîp gi¸ c¶ cña thÞ tr-êng nguyªn vËt liÖu
cã biÕn ®éng lín th× viÖc tÝnh gi¸ nguyªn vËt liÖu xuÊt kho theo ph-¬ng ph¸p nµy
trë nªn thiÕu chÝnh x¸c.
13
C¸ch 3: Ph-¬ng ph¸p gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n sau mçi lÇn nhËp.
- Sau mçi lÇn nhËp, kÕ to¸n x¸c ®Þnh l¹i gi¸ b×nh qu©n cho tõng danh
®iÓm nguyªn vËt liÖu. C¨n cø vµo ®¬n gi¸ b×nh qu©n vµ l-îng nguyªn vËt liÖu
xuÊt kho gi÷a 2 lÇn nhËp kÕ tiÕp ®Ó kÕ to¸n x¸c ®Þnh gi¸ thùc tÕ nguyªn vËt
liÖu xuÊt kho.
§¬n gi¸ thùc
tÕ b×nh qu©n
say mçi lÇn
nhËp
TrÞ gi¸ thùc tÕ cña NVL tån kho sau mçi lÇn nhËp
=
SL thùc tÕ cña NVL tån kho sau mçi lÇn nhËp
- Ph-¬ng ph¸p nµy cho phÐp kÕ to¸n tÝnh gi¸ nguyªn vËt liÖu xuÊt kho
kÞp thêi nh-ng khèi l-îng tÝnh to¸n nhiÒu vµ ph¶i tiÕn hµnh tÝnh to¸n theo
tõng danh ®iÓm nguyªn vËt liÖu. Ph-¬ng ph¸p nµy chØ sö dông ë nh÷ng doanh
nghiÖp cã Ýt danh ®iÓm nguyªn vËt liÖu vµ sè lÇn nhËp cña mçi lo¹i kh«ng
nhiÒu.
- Ph-¬ng ph¸p nµy cã thÓ thùc hiÖn trong c¶ th¸ng vµ liªn hoµn trong th¸ng.
* Ph-¬ng ph¸p nhËp tr-íc, xuÊt tr-íc ( FIFO).
- Theo ph-¬ng ph¸p nµy, gi¶ thiÕt r»ng sè vËt liÖu vµo nhËp tr-íc th×
xuÊt tr-íc, xuÊt hÕt sè nhËp tr-íc míi ®Õn sè nhËp sau theo gi¸ thùc tÕ cña l«
hµng xuÊt. Nãi c¸ch kh¸c, c¬ së cña ph-¬ng ph¸p nµy lµ tÝnh gi¸ thùc tÕ cña
vËt liÖu mua tr-íc sÏ dïng ®Ó tÝnh gi¸ thùc tÕ cña vËt liÖu tr-íc vµ do vËy gi¸
trÞ vËt liÖu tån kho cuèi kú sÏ lµ gi¸ thùc tÕ cña vËt liÖu mua vµo sau cïng.
Ph-¬ng ph¸p nµy thÝch hîp trong tr-êng hîp gi¸ c¶ æn ®Þnh hoÆc cã xu h-íng
gi¶m.
Gi¸ thùc tÕ
NVL xuÊt
kho
=
Sè l-îng
xuÊt kho cña
tõng lÇn
nhËp kho
x
§¬n gi¸ tÝnh
theo tõng lÇn
nhËp
14
- ¦u ®iÓm:
+ Ph¶n ¸nh t-¬ng ®èi chÝnh x¸c gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu xuÊt dïng vµ tån
cuèi kú.
+ Khi gi¸ nguyªn vËt liÖu cã xu h-íng t¨ng, ¸p dông ph-¬ng ph¸p nµy
sÏ cã l·i nhiÒu h¬n khi ¸p dông ph-¬ng ph¸p kh¸c v× gi¸ vèn b¸n hiÖn t¹i ®-îc
t¹o ra tõ gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu nhËp kho tõ tr-íc víi gi¸ thÊp h¬n hiÖn t¹i.
- Nh-îc ®iÓm:
+ Ph¶i theo dâi chÆt chÏ chi tiÕt tõng nghiÖp vô nhËp kho nguyªn vËt liÖu.
+ Doanh thu hiÖn t¹i kh«ng phï hîp víi chi phÝ hiÖn t¹i v× doanh thu
hiÖn t¹i ®-îc t¹o ra tõ c¸c chi phÝ trong qu¸ khø.
* Ph-¬ng ph¸p nhËp sau, xuÊt tr-íc ( LIFO).
Theo ph-¬ng ph¸p nµy, gi¶ thiÕt vËt liÖu vµ nµo nhËp kho sau còng sÏ
xuÊt tr-íc vµ nh÷ng vËt liÖu tån kho cuèi kú sÏ gåm vËt liÖu mua vµo ®Çu kú,
ng-îc l¹i víi ph-¬ng ph¸p nhËp tr-íc xuÊt tr-íc ë trªn, ph-¬ng ph¸p nhËp sau
xuÊt tr-íc thÝch hîp trong tr-êng hîp l¹m ph¸t.
- ¦u ®iÓm:
+ ¸p dông ph-¬ng ph¸p nµy sÏ cho doanh thu hiÖn t¹i phï hîp víi chi
phÝ hiÖn t¹i v× doanh thu hiÖn t¹i ®-îc t¹o ra tõ nguyªn vËt liÖu mua ë thêi ®iÓm
gÇn nhÊt.
+ Khi gi¸ nguyªn vËt liÖu trªn thÞ tr-êng cã xu h-íng t¨ng lªn, viÖc ¸p
dông ph-¬ng ph¸p nµy sÏ cho gi¸ vèn cao h¬n.
- Nh-îc ®iÓm:
+ Bá qua luång nhËp, xuÊt nguyªn vËt liÖu trong thùc tÕ.
+ Gi¸ trÞ hµng tån kho ®-îc ph¶n ¸nh thÊp h¬n so víi gi¸ thùc tÕ nÕu cã
xu h-íng t¨ng.
+ Ph¶i theo dâi chÆt chÏ chi tiÕt tõng nghiÖp vô nhËp kho.
* Ph-¬ng ph¸p tÝnh theo gi¸ thùc tÕ ®Ých danh (ph-¬ng ph¸p thùc tÕ).
Ph-¬ng ph¸p nµy thÝch hîp víi nh÷ng doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn b¶o
qu¶n riªng tõng l« nguyªn vËt liÖu nhËp kho. V× vËy khi xuÊt kho l« nµo th×
tÝnh theo gi¸ thùc tÕ nhËp kho ®Ých danh cña l« ®ã. Ph-¬ng ph¸p nµy cã -u
15
®iÓm lµ c«ng t¸c tÝnh gi¸ nguyªn vËt liÖu ®-îc thùc hiÖn kÞp thêi vµ th«ng qua
viÖc tÝnh gi¸ nguyªn vËt liÖu xuÊt kho, kÕ to¸n cã thÓ theo dâi ®-îc thêi h¹n
b¶o qu¶n cña tõng l« nguyªn vËt liÖu. Tuy nhiªn, ®Ó ¸p dông ph-¬ng ph¸p
nµy, th× ®iÒu kiÖn cèt yÕu lµ hÖ thèng kho tµng cña doanh nghiÖp cho phÐp
b¶o qu¶n riªng tõng l« nguyªn vËt liÖu nhËp kho. Ph-¬ng ph¸p nµy cßn cã tªn
lµ ph-¬ng ph¸p ®Æc ®iÓm riªng vµ th-êng sö dông víi lo¹i vËt liÖu cã gi¸ trÞ
cao vµ cã tÝnh t¸ch biÖt.
1.4. Yªu cÇu qu¶n lý nguyªn vËt liÖu.
§èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt viÖc qu¶n lý nguyªn vËt liÖu mét c¸ch
khoa häc vµ hiÖu qu¶ lµ sù ®ßi hái cÊp b¸ch. HiÖn nay, nguyªn vËt liÖu kh«ng
cßn lµ khan hiÕm vµ kh«ng cßn ph¶i dù tr÷ nhiÒu nh- tr-íc nh-ng vÊn ®Ò ®Æt ra
lµ ph¶i cung cÊp ®Çy ®ñ, kÞp thêi ®Ó ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®-îc diÔn
ra th-êng xuyªn ®ång thêi sö dông vèn tiÕt kiÖm nhÊt kh«ng g©y ø ®äng vèn
kinh doanh. ChÝnh v× lý do ®ã nªn ta cã thÓ xem xÐt viÖc qu¶n lý nguyªn vËt
liÖu trªn c¸c khÝa c¹nh sau:
- Qu¶n lý thu mua nguyªn vËt liÖu sao cho hiÖu qu¶ theo ®óng yªu cÇu
sö dông víi gi¸ c¶ hîp lý, ®ång thêi tæ chøc tèt kh©u vËn chuyÓn ®Ó tr¸nh thÊt
tho¸t.
- Thùc hiÖn b¶o qu¶n nguyªn vËt liÖu t¹i kho b·i theo ®óng chÕ ®é quy
®Þnh cho tõng lo¹i trong ®iÒu kiÖn phï hîp víi quy m« tæ chøc doanh nghiÖp
®Ó tr¸nh l·ng phÝ nguyªn vËt liÖu.
- Do ®Æc tÝnh cña nguyªn vËt liÖu chØ tham gia vµo 1 chu kú s¶n xuÊt
kinh doanh vµ bÞ tiªu hao toµn bé trong qu¸ tr×nh ®ã. H¬n n÷a chóng th-êng
xuyªn biÕn ®éng nªn c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i x©y dùng ®Þnh møc tån kho
®Ó ®¶m b¶o tèt nhu cÇu s¶n xuÊt.
1.5. Ph-¬ng ph¸p kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu.
1.5.1. Ph-¬ng ph¸p kÕ to¸n chi tiÕt nguyªn vËt liÖu.
1.5.1.1. Chøng tõ kÕ to¸n sö dông.
- Mäi nghiÖp vô liªn quan ®Õn t×nh h×nh nhËp xuÊt nguyªn vËt liÖu ®Òu
ph¶i ®-îc ph¶n ¸nh ghi chÐp vµo c¸c chøng tõ kÕ to¸n theo ®óng quy ®Þnh cña
16
Nhµ n-íc nh»m ®¶m b¶o c¬ së ph¸p lý ®Ó ghi chÐp vµo thÎ kho vµ c¸c sæ liªn
quan chøng tõ kÕ to¸n lµ c¬ së, lµ c¨n cø ®Ó kiÓm tra gi¸m s¸t t×nh h×nh biÕn
®éng vÒ sè l-îng cña tõng lo¹i nguyªn vËt liÖu, thùc hiÖn qu¶n lý cã hiÖu qu¶,
phôc vô ®Çy ®ñ nhu cÇu nguyªn vËt liÖu cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.
- Theo chÕ ®é chøng tõ kÕ to¸n quy ®Þnh ban hµnh theo quyÕt ®Þnh
1141/ TC/ Q§/ C§KT ngµy 1/11/ 1995 cña Bé tr-ëng tµi chÝnh, c¸c chøng tõ
kÕ to¸n vÒ NVL bao gåm.
+ PhiÕu nhËp kho ( MSO1- VT).
+ PhiÕu xuÊt kho ( MSO2- VT).
+ PhiÕu xuÊt kho kiªm vËn chuyÓn néi bé ( MSO3-VT).
+ Biªn b¶n kiÓm kª vËt t-, s¶n phÈm, hµng ho¸ ( MS 08-VT).
+ Ho¸ ®¬n GTGT ( MS O1- GTGT).
+ Ho¸ ®¬n kiªm phiÕu xuÊt kho ( MS O3- BH).
+ Ho¸ ®¬n c-íc phÝ vËn chuyÓn
+ B¶ng kª chøng tõ hµng ho¸, dÞch vô mua vµo ( MS 03- GTGT).
Bªn c¹nh ®ã lµ nh÷ng chøng tõ cã tÝnh chÊt h-íng dÉn.
+ PhiÕu xuÊt t- theo h¹n møc ( MS O4- VT).
+ PhiÕu b¸o vËt t- cßn l¹i cuèi kú ( MS O7- VT).
Ngoµi ra c¸c doanh nghiÖp cßn sö dông c¸c chøng tõ liªn quan kh¸c
c¨n cø vµo t×nh h×nh thùc tÕ t¹i doanh nghiÖp.
- Th«ng th-êng trong nghiÖp vô thu mua vµ nhËp kho nguyªn vËt liÖu
th× ph¶i dùa vµo ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng ( hoÆc ho¸ ®¬n b¸n hµng, ho¸ ®¬n
kiªm phiÕu xuÊt kho) cña bªn b¸n vµ phiÕu nhËp kho cña ®¬n vÞ.
- Ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng do bªn b¸n lËp ghi râ sè l-îng hµng, tõng lo¹i
hµng ho¸, ®¬n gi¸ vµ sè tiÒn mµ doanh nghiÖp ph¶i tr¶. Tr-êng hîp kh«ng cã ho¸
®¬n th× bé phËn mua hµng ph¶i lËp phiÕu mua hµng cã ®Çy ®ñ ch÷ ký cña nh÷ng
ng-êi liªn quan lµm c¨n cø cho nghiÖp vô mua hµng vµ thanh to¸n tiÒn hµng.
- PhiÕu nhËp kho do bé phËn mua hµng lËp trªn c¬ së ho¸ ®¬n cña
ng-êi b¸n hay phiÕu mua hµng. Thñ kho thùc hiÖn nhËp kho vµ ghi sè thùc
nhËp vµo phiÕu nhËp kho.
- Tr-êng hîp mua hµng víi sè l-îng lín hoÆc mua c¸c lo¹i nguyªn vËt
liÖu cã tÝnh chÊt lý ho¸ phøc t¹p hay quý hiÕm th× ph¶i lËp biªn b¶n kiÓm
17
nghiÖm ghi râ ý kiÕn vÒ sè l-îng chÊt l-îng, nguyªn nh©n ®èi víi nh÷ng
nguyªn vËt liÖu kh«ng ®óng sè l-îng, quy c¸ch, phÈm chÊt vµ c¸ch sö lý tr-íc
khi nhËp kho.
- Trong nghiÖp vô xuÊt kho nguyªn vËt liÖu th× kÕ to¸n ph¶i c¨n cø vµo
phiÕu xuÊt kho hay phiÕu xuÊt vËt t- theo h¹n møc ®Ó ghi sæ kÕ to¸n. PhiÕu
xuÊt kho do c¸c bé phËn sö dông hoÆc do phßng kinh doanh lËp, thñ kho ghi
sè l-îng thùc tÕ xuÊt vµ cïng ng-êi nhËn ký vµo phiÕu xuÊt kho.
Hµng ngµy hoÆc ®Þnh kú, khi nhËn ®-îc c¸c chøng tõ nhËp, xuÊt, tån
kho NVL kÕ to¸n ph¶i kiÓm tra vµ ph¶n ¸nh t×nh h×nh nhËp xuÊt tån kho cña
tõng thø NVL ë tõng kho vµo c¸c sæ (thÎ) kÕ to¸n chi tiÕt cÇn thiÕt c¶ vÒ mÆt
sè l-îng vµ gi¸ trÞ. Sau ®ã tæng hîp vµ tÝnh to¸n gi¸ trÞ NVL xuÊt kho theo
tõng ®èi t-îng sö dông, môc ®Ých sö dông ®Ó lËp ®Þnh kho¶n vµ ph¶n ¸nh vµo
c¸c tµi kho¶n cã liªn quan.
1.5.1.2. Sæ kÕ to¸n chi tiÕt nguyªn vËt liÖu.
Sæ kÕ to¸n dïng ®Ó ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ. Trªn c¬ së chøng tõ
kÕ to¸n hîp lý, hîp ph¸p, sæ kÕ to¸n NVL phôc vô cho viÖc thanh to¸n chi tiÕt
c¸c nghiÖp vô kinh tÕ liªn quan ®Õn NVL, tuú thuéc vµo ph-¬ng ph¸p kÕ to¸n
¸p dông trong doanh nghiÖp mµ sö dông c¸c sæ ( thÎ) kÕ to¸n chi tiÕt sau.
- Sæ ( thÎ) kho.
- Sæ ( thÎ) kÕ to¸n chi tiÕt NVL.
- Sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn.
- Sæ sè d-.
Ngoµi ra cßn më thªm c¸c b¶ng kª nhËp, b¶ng kª xuÊt, b¶ng luü kÕ
tæng hîp nhËp xuÊt tån kho vËt liÖu phôc vô cho viÖc ghi sæ kÕ to¸n chi tiÕt
®¬n gi¶n, kÞp thêi.
1.5.1.3. C¸c ph-¬ng ph¸p kÕ to¸n chi tiÕt nguyªn vËt liÖu.
Trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, viÖc qu¶n lý vËt liÖu do nhiÒu bé
phËn, ®¬n vÞ tham gia song viÖc qu¶n lý t×nh h×nh nhËp, xuÊt, tån kho NVL
hµng ngµy chñ yÕu ®-îc thùc hiÖn ë bé phËn vµ phßng kÕ to¸n trªn c¬ së vÒ
chøng tõ kÕ to¸n vÒ nhËp, xuÊt NVL, thñ kho vµ kÕ to¸n NVL ph¶i ph¶n ¸nh
18
chÝnh x¸c, kÞp thêi t×nh h×nh nhËp xuÊt tån kho theo tõng danh ®iÓm NVL. Bëi
vËy, gi÷a thñ kho vµ phßng kÕ to¸n ph¶i cã sù phèi hîp víi nhau ®Ó sö dông
c¸c chøng tõ kÕ to¸n nhËp, xuÊt NVL mét c¸ch hîp lý trong viÖc ghi chÐp vµo
thÎ kho cña thñ kho, ghi vµo sæ kÕ to¸n chi tiÕt cña kÕ to¸n nh»m ®¶m b¶o sù
phï hîp sè liÖu gi÷a thÎ kho vµ sæ kÕ to¸n, ®ång thêi tr¸nh ®-îc sù ghi chÐp
trïng lÆp, kh«ng cÇn thiÕt, tiÕt kiÖm hao phÝ lao ®éng, qu¶n lý cã hiÖu qu¶
nguyªn vËt liÖu. Sù liªn hÖ vµ phèi hîp ®ã t¹o nªn nh÷ng ph-¬ng ph¸p h¹ch
to¸n chi tiÕt NVL. HiÖn nay, viÖc h¹ch to¸n chi tiÕt NVL gi÷a kho vµ phßng
kÕ to¸n ®-îc thùc hiÖn theo c¸c ph-¬ng ph¸p sau:
+ Ph-¬ng ph¸p ghi thÎ song song.
+ Ph-¬ng ph¸p sæ sè d-.
+ Ph-¬ng ph¸p sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn.
a. H¹ch to¸n chi tiÕt vËt liÖu theo ph-¬ng ph¸p ghi thÎ song song.
Ph-¬ng ph¸p ghi thÎ song song nghÜa lµ tiÕn hµnh theo dâi chi tiÕt vËt
liÖu song song c¶ ë kho vµ phßng kÕ to¸n theo tõng thø vËt liÖu víi c¸ch ghi
chÐp gÇn nh- nhau chØ kh¸c ë chç thñ kho chØ theo dâi t×nh h×nh nhËp, xuÊt,
tån kho vËt liÖu theo chØ tiªu sè l-îng, cßn kÕ to¸n theo dâi c¶ chØ tiªu gi¸ trÞ
trªn sæ tiÕt vËt liÖu lµ c¸c chøng tõ nhËp, xuÊt, tån kho do thñ kho göi ®Õn sau
khi kÕ to¸n ®· kiÓm tra l¹i, ®èi chiÕu víi thñ kho. Ngoµi ra ®Ó c¸c sè liÖu ®èi
chiÕu kiÓm tra víi kÕ to¸n tæng hîp cÇn ph¶i tæng hîp sè liÖu kÕ to¸n chi tiÕt
vµo b¶ng tæng hîp nhËp, xuÊt, tån kho vËt liÖu cho tõng nhãm vËt liÖu.
- ë kho: Hµng ngµy khi cã chøng tõ nhËp- xuÊt, thñ kho c¨n cø vµo sè
l-îng thùc nhËp, thùc xuÊt trªn chøng tõ ®Ó ghi vµo thÎ kho liªn quan, mçi
chøng tõ ghi vµo mét dßng trªn thÎ kho. ThÎ kho ®-îc më cho tõng danh
®iÓm vËt t-, cuèi th¸ng thñ kho ph¶i tiÕn hµnh tæng céng sè l-îng nhËp, xuÊt,
tÝnh ra sè tån kho vÒ mÆt l-îng theo tõng danh ®iÓm vËt liÖu. Hµng ngµy hoÆc
®Þnh kú sau khi ghi thÎ kho, thñ kho ph¶i chuyÓn toµn bé chøng tõ nhËp xuÊt
kho vÒ phßng kÕ to¸n.
- ë phßng kÕ to¸n: KÕ to¸n sö dông sæ ( thÎ) kÕ to¸n chi tiÕt vËt liÖu ®Ó
theo dâi t×nh h×nh nhËp- xuÊt- tån kho hµng ngµy. Sæ chi tiÕt ®-îc theo dâi c¶
19
vÒ mÆt hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ khi nhËn ®-îc c¸c chøng tõ nhËp- xuÊt kho do thñ
kho chuyÓn ®Õn, nh©n viªn kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu ph¶i kiÓm tra ®èi chiÕu
chøng tõ nhËp, xuÊt kho víi c¸c chøng tõ liªn quan nh- ( ho¸ ®¬n GTGT,
phiÕu mua hµng...).
Cuèi th¸ng, kÕ to¸n céng sæ tÝnh ra tæng sè nhËp, tæng sè xuÊt vµ sè tån
kho cña tõng danh ®iÓm vËt liÖu. Sè l-îng NVL tån kho ph¶n ¸nh trªn sæ kÕ
to¸n chi tiÕt ph¶i ®-îc ®èi chiÕu khíp víi sè tån kho ghi trªn thÎ kho t-¬ng
øng. Sau khi ®èi chiÕu víi thÎ kho cña thñ kho kÕ to¸n ph¶i c¨n cø vµo sæ kÕ
to¸n chi tiÕt nguyªn vËt liÖu lËp b¶ng tæng hîp nhËp, xuÊt, tån kho nguyªn vËt
liÖu, sè liÖu cña b¶ng nµy ®-îc ®èi chiÕu víi sè liÖu cña sæ kÕ to¸n tæng hîp.
- Ph-¬ng ph¸p nµy ¸p dông víi nh÷ng doanh nghiÖp cã Ýt chñng lo¹i vËt
liÖu khèi l-îng nghiÖp vô (chøng tõ ) nhËp, xuÊt Ýt kh«ng th-êng xuyªn vµ tr×nh
®é chuyªn m«n, nghiÖp vô chuyªn m«n cña c¸c bé phËn kÕ to¸n cßn h¹n chÕ.
Cã thÓ kh¸i qu¸t néi dung, tr×nh tù h¹ch to¸n chi tiÕt vËt liÖu theo
ph-¬ng ph¸p thÎ song song theo s¬ ®å sau:
S¬ ®å 01: KÕ to¸n chi tiÕt nguyªn vËt liÖu theo ph-¬ng ph¸p thÎ song song.
Chøng tõ nhËp
ThÎ kho
Sè ( thÎ) KT chi
tiÕt
Chøng tõ xuÊt
B¶ng tæng hîp
N-X-T
KÕ to¸n tæng hîp
Ghi chó:
Ghi hµng ngµy
Ghi cuèi th¸ng
§èi chiÕu, kiÓm tra.
20
- Xem thêm -