Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
lêi më ®Çu
Sau h¬n ba n¨m thùc hiÖn ( tõ 01/01/1999) dÕn nay, luËt thuÕ gi¸ trÞ gia
t¨ng (GTGT) ®· gãp phÇn to lín vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc: khuyÕn
khÝch ®Çu t níc ngoµi, më réng vµ ph¸t triÓn xuÊt khÈu, thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh
doanh, t¹o nguån thu æn ®Þnh vµ ngµy cµng t¨ng cho ng©n s¸ch nhµ níc
(NSNN). Nhng gÇn ®©y trªn mét sè ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®· chÝnh
thøc c«ng bè con sè thÊt tho¸t lªn tíi hµng tr¨m tû ®ång tõ thuÕ thuÕ GTGT.
VËy b¶n chÊt cña nh÷ng con sè thÊt thu khæng lå trªn lµ g×, nguyªn nh©n v×
sao vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn cã liªn quan nh thÕ nµo?
§i t×m c©u tr¶ lêi cho thùc tr¹ng nµy ngêi ta thÊy phÇn lín c¸c bªn ®Òu qui
kÕt tr¸ch nhiÖm cho c«ng t¸c hoµn thuÕ GTGT. VÒ phÝa ngµnh thuÕ cã c¸c lÝ
do sau: Do doanh nghiÖp trèn lËu thuÕ, khai man ®Ó ®îc hoµn thuÕ, do mét sè
qui ®Þnh chñ quan vÒ viÖc hoµn thuÕ lµm sai lÖch b¶n chÊt cña thuÕ GTGT.
Cßn vÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp, hä ®¸nh gi¸ c¬ chÕ hoµn thuÕ hiÖn nay cßn qu¸
nhiÒu bÊt cËp, tõ khi kª khai cho ®Õn khi chÝnh thøc nhËn ®îc v¨n b¶n hoµn
thuÕ cña c¬ quan thuÕ lµ c¶ mét qu·ng thêi gian dµi, ®Êy lµ cha kÓ ®Õn nh÷ng
thñ tôc rêm rµ vµ m¸y mãc cña c¸n bé thuÕ trong kh©u kiÓm tra ho¸ ®¬n
chøng tõ còng nh mét phÇn kh«ng nhá lîng vèn cña doanh nghiÖp bÞ nhµ níc
chiÕm dông ®îc nguþ biÖn b»ng c¸ch “chê hoµn thuÕ”.
Nh÷ng lÝ do trªn ®· khiÕn kh«ng Ýt ngêi b¨n kho¨n: LiÖu cã ph¶i ®· ®Õn lóc
thuÕ GTGT béc lé nh÷ng nhîc ®iÓm cña nã? HoÆc ph¶i ch¨ng thuÕ GTGT chØ
cã duy nhÊt mét u ®iÓm lµ tr¸nh sù trïng lÆp thuÕ ®¸nh chång lªn thuÕ cña
thuÕ doanh thu? Hay c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cña ta ®· qu¸ l¹m dông
yÕu tè chñ quan nh»m ®iÒu chØnh thuÕ GTGT mµ theo hä lµ ®Ó phï hîp víi
t×nh h×nh vµ møc ®é ph¸t triÓn nÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam ? §ã kh«ng ph¶i lµ
nh÷ng c©u hái dÔ tr¶ lêi.
Tríc thùc tÕ nµy, t«i ®· chän ®Ò tµi “Bµn vÒ c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n
hoµn thuÕ GTGT trong c¸c doanh nghiÖp” kh«ng ph¶i víi mét tham väng lµ sÏ
t×m ra mét gi¶i ph¸p tèi u kh¾c phôc ®îc t×nh tr¹ng thÊt thu tõ hoµn thuÕ vµ
hîp lý ho¸ c«ng t¸c hoµn thuÕ GTGT trong c¸c doanh nghiÖp mµ xu¸t ph¸t tõ
mong muèn ®îc hiÓu râ b¶n chÊt cña c«ng t¸c hoµn thuÕ GTGT vµ cã thÓ t×m
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m kh¾c phôc ®îc phÇn nµo cña thùc tr¹ng nªu trªn. Do
®ã, ®Ò ¸n nµy cã kÕt cÊu nh sau:
PhÇn I: Lý luËn chung vÒ thuÕ GTGT gåm:
A. Kh¸i qu¸t vÒ luËt thuÕ GTGT.
B. Kh¸i qu¸t chung vÒ nh÷ng quy ®Þnh trong hoµn thuÕ GTGT.
PhÇn II: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p cho c«ng t¸c hoµn thuÕ GTGT trong
c¸c doanh nghiÖp.
Qua ®©y, t«i xin tr©n träng c¶m ¬n thÇy gi¸o NguyÔn H÷u §ång ®· gióp
t«i hoµn thiÖn ®Ò ¸n nghiªn cøu khoa häc nµy.
Do kiÕn thøc vµ thêi gian nghiªn cøu cã h¹n, ®Ò ¸n kh«ng tr¸nh khái
nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong nhËn ®îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy c« vµ c¸c
b¹n ®Ó ®Ò ¸n nµy thùc sù mang tÝnh khoa häc.
PhÇn i: lý luËn chung vÒ thuÕ GTGT
A. Kh¸i qu¸t vÒ luËt thuÕ GTGT:
ThuÕ GTGT (VAT- Value Added Tax) lµ mét lo¹i thuÕ gi¸n thu tÝnh trªn
gi¸ trÞ gia t¨ng cña hµng ho¸ dÞch vô qua mçi kh©u lu©n chuyÓn. Ra ®êi ®Çu
tiªn ë Ph¸p, ®Õn nay thuÕ GTGT ®· ®ùoc ¸p dông trªn 100 níc bëi nh÷ng u
viÖt trong ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ cña nã.
ë ViÖt Nam, thuÕ GTGT ®· ®îc Quèc héi kho¸ IX, k× häp thø 11 th«ng
qua ngµy 10/05/1997 vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 01/01/1999 ®Ó thay thÕ
cho thuÕ doanh thu ®îc ¸p dông tõ n¨m 1990.
VËy thuÕ GTGT lµ g×, ®èi täng vµ ph¬ng ph¸p tÝnh ra sao? Xin lÇn lît
xem xÐt:
I. §Þnh nghÜa vÒ thuÕ GTGT:
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ThuÕ GTGT lµ lo¹i thuÕ gi¸n thu ®¸nh trªn phÇn gi¸ tri gia t¨ng cña
hµng ho¸ dÞch vô ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt, lu th«ng ®Õn tiªu dïng.
II. C¨n cø tÝnh thuÕ vµ ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ
C¨n cø tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ tÝnh thuÕ vµ thuÕ suÊt.
1. Gi¸ tÝnh thuÕ:
§îc qui ®Þnh t¹i ®iÒu 7 luËt thuÕ GTGT vµ ®iÒu 6 cña nghÞ ®Þnh sè
79/2000/N§-CP.
2. ThuÕ suÊt thuÕ GTGT
§îc qui ®Þnh t¹i ®iÒu 8 luËt thuÕ GTGT vµ ®iÒu 7 nghÞ ®Þnh sè
79/2000/N§-CP cña chÝnh phñ. ThuÕ suÊt thuÕ GTGT ®îc ¸p dông gåm 4 møc
nh sau: 0%, 5%, 10%, 20%.
Trong ®ã, ®èi tîng chÞu møc thuÕ suÊt 0% hiÖn ®· cã mét sè söa ®æi, bè
sung chi tiÕt theo th«ng t sè 82/2002/TT-BTC.
3. Ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ:
ThuÕ GTGT c¬ së kinh doanh ph¶i nép ®îc tÝnh theo mét trong hai ph¬ng ph¸p: ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ vµ ph¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ
gia t¨ng. Trêng hîp c¬ së kinh doanh thuéc ®èi tîng nép thuÕ theo ph¬ng
ph¸p khÊu trõ thuÕ cã ho¹t ®éng kinh doanh mua b¸n vµng b¹c ®¸ quÝ ngo¹i
tÖ th× c¬ së ph¶i h¹ch to¸n riªng ho¹t ®éng kinh doanh nµy dÓ tÝnh thuÕ trùc
tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng.
§èi tîng ¸p dông vµ viÖc x¸c ®Þnh thuÕ ph¶i nép theo tõng ph¬ng ph¸p
nh sau:
3.1. Ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ:
Theo ph¬ng ph¸p nµy, sè thuÕ GTGT ph¶i nép ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng
thøc :
Sè thuÕ GTGT = ThuÕ GTGT - ThuÕ GTGT ®Çu vµo
ph¶i nép
®Çu ra
®îc khÊu trõ
Tr×nh tù kÕ to¸n mua hµng ho¸, vËt t, dÞch vô trong níc thuéc ®èi tîng
chÞu thuÕ GTGT ¸p dông ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ ®îc thÓ hiÖn trªn s¬ ®å sau
®©y:
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
S¬ ®å h¹ch to¸n thuÕ GTGT ®èi víi hµng ho¸ dÞch vô mua trong níc.
Tk 111, 112, 331
Tk 152, 153, 156…
Mua hµng ho¸, vËt t nhËp kho
( gi¸ thanh to¸n)
( gi¸ vèn thùc tÕ cha
cã thuÕ GTGT)
Tk 133
ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ
Tk 627, 641, 642…
Mua hµng ho¸, vËt t sö dông ngay cho sxkd.
ChiÕt khÊu th¬ng m¹i, gi¶m gi¸, hµng tr¶ l¹i khi mua hµng
Víi hµng ho¸, vËt t… nhËp khÈu ta cã s¬ ®å sau:
Tk 331, 111, 112
Tk 156( 152, 153, 211)
Gi¸ mua vµ chi phÝ thu mua
TK3333
thuÕ nk
TK3333
TK133
thuÕ GTGT ph¶i nép
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Khi b¸n ®îc hµng, doanh nghiÖp h¹ch to¸n thuÕ GTGT ®Çu ra lµ mét
trong nh÷ng c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh thuÕ GTGT ph¶i nép:
Tk 133
Tk 33311
KhÊu trõ VAT ®Çu vµo (1)
Tk 111, 112
Nép thuÕ(2)
Tk 721
Kho¶n ®îc gi¶m thuÕ (3)
HiÖn nay, theo quy ®Þnh míi th× t¹i (3) (kho¶n ®îc gi¶m thuÕ) ®îc h¹ch
to¸n vµo TK 711, khi ®ã ta cã ®Þnh kho¶n:
Nî TK 33311
Cã TK 711
3.2. Ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc x¸c ®Þnh
nh sau:
Sè thuÕ
Gi¸ trÞ gia t¨ng
ThuÕ suÊt thuÕ
GTGT ph¶i = cña hµng ho¸ dÞch x GTGT cña nh÷ng
nép
vô chÞu thuÕ
hµng ho¸, dÞch vô ®ã
Trong ®ã:
GTGT
Gi¸ thanh to¸n
Gi¸ thanh to¸n cña
cña
=
cña hµng ho¸
_ hµng ho¸, dÞch vô
hµng ho¸ dÞch vô dÞch vô b¸n ra
mua vµo
Gi¸ thanh to¸n cña hµng ho¸, dÞch vô b¸n ra lµ gi¸ b¸n thùc tÕ bªn mua
ph¶i thanh to¸n cho bªn b¸n, bao gåm c¶ thuÕ GTGT vµ c¸c kho¶n phô thu,
phÝ thu thªm mµ bªn mua ph¶i tr¶.
Gi¸ thanh to¸n cña hµng ho¸, dÞch vô mua vµo t¬ng øng cña hµng ho¸
dÞch vô b¸n ra ®îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸ trÞ hµng ho¸ dÞch vô mua vµo( gi¸ mua
bao gåm c¶ thuÕ GTGT) mµ c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ®· dïng vµo s¶n xuÊt
kinh doanh hµng ho¸ dÞch vô chÞu thuÕ GTGT b¸n ra
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Tr×nh tù kÕ to¸n mua hµng ho¸, vËt t, dÞch vô nhËp khÈu, hoÆc trong níc thuéc ®èi tîng chÞu thuÕ GTGT ¸p dông ph¬ng ph¸p thuÕ GTGT trùc tiÕp
nh sau:
Tk 111, 112, 331
Tk 152, 153, 156…
Gi¸ thanh to¸n( gåm c¶ thuÕ GTGT)
Tk 33312
ThuÕ GTGT cña hµng ho¸ nhËp khÈu
Khi ph¶n ¸nh thuÕ GTGT ph¶i nép theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp ta cã s¬
®å:
Tk 3331
Tk 6425
ThuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép
Nhng hiÖn nay, theo th«ng t 89/2002/TT- BTC th× môc nµy l¹i ®îc h¹ch
to¸n lµm gi¶m doanh thu chø kh«ng ph¶i lµm gi¶m chi phÝ nh trªn:
Nî TK 511
Cã TK 3331: thuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép
B. Kh¸i qu¸t chung nh÷ng qui ®Þnh trong hoµn thuÕ GTGT
I.
§èi tîng ®îc hoµn thuÕ GTGT :
1. C¬ së kinh doanh thuéc ®èi tîng nép thuÕ theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ
®îc xÐt hoµn thuÕ trong c¸c trêng hîp sau:
a. C¬ së kinh doanh trong ba th¸ng liªn tôc trë lªn( kh«ng ph©n biÖt niªn ®é
kÕ to¸n) cã luü kÕ sè ®Çu vµo ®îc khÊu trõ lín h¬n sè thuÕ ®Çu ra ®îc hoµn
thuÕ.
b. C¬ së kinh doanh trong th¸ng cã hµng ho¸ xuÊt khÈu nÕu cã sè thuÕ GTGT
®Çu vµo cha ®îc khÊu trõ tõ 200 triÖu ®ång trë lªn th× ®îc xÐt hoµn thuÕ.
2. §èi víi c¬ së míi thµnh lËp, ®Çu t tµi s¶n míi ®· ®¨ng ký nép thuÕ theo
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ nhng cha cã ph¸t sinh doanh thu b¸n hµng ®Ó tÝnh
thuÕ GTGT ®Çu ra, nÕu thêi gian ®Çu t tõ mét n¨m trë lªn ®îc xÐt hoµn thuÕ
®Çu vµo theo tõng n¨m.
3. C¬ së kinh doanh quyÕt to¸n thuÕ khi s¸p nhËp, hîp nhÊt, chia t¸ch, gi¶i
thÓ, ph¸ s¶n cã thuÕ GTGT nép thõa.
4. C¬ së kinh doanh ®îc hoµn thuÕ theo quyÕt ®Þnh cña c¬ quan cã thÈm
quyÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
5. ViÖc hoµn thuÕ GTGT ®· tr¶ ®èi víi c¸c dù ¸n sö dông vèn ODA nh sau:
- Chñ dù ¸n sö dông vèn ODA kh«ng hoµn l¹i mua hµng ho¸, dÞch vô tõ
c¸c nhµ cung cÊp trong níc cã thuÕ GTGT ®Ó sö dông cho c¸cd dù ¸n nµy.
- Nhµ thÇu chÝnh thuéc ®èi tîng nép thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ
thuÕ sö dông vèn ODA kh«ng hoµn l¹i cung cÊp c¸c hµng ho¸ dÞch vô cho c¸c
dù ¸n sö dông ODA kh«ng hoµn l¹i.
6. Tæ chøc ë ViÖt Nam sö dông tiÒn viÖn trî nh©n ®¹o, viÖn trî kh«ng hoµn
l¹i cña tæ chøc, c¸ nh©n níc ngoµi ®Ó mua hµng ho¸ t¹i ViÖt Nam.
C¸c c¬ së kinh doanh, tæ chøc thuéc ®èi tîng ®îc hoµn thuÕ GTGT theo
quy ®Þnh t¹i môc I nµy ph¶i lµ ®èi tîng lu giò sæ s¸ch, chøng tõ kÕ to¸n vµ cã
Tµi kho¶n TiÒn göi t¹i ng©n hµng.
7. §èi tîng ®îc hëng u ®·i miÔn trõ ngo¹i giao theo Ph¸p lÖnh vÒ u
®·i miÔn trõ ngo¹i giao mua hµng ho¸, dÞch vô t¹i ViÖt Nam ®îc hoµn l¹i sè
thuÕ GTGT ®· tr¶ ghi trªn ho¸ ®¬n GTGT.
8. Ph©n lo¹i ®èi tîng hoµn thuÕ:
a. §èi tîng ¸p dông kiÓm tra, thanh tra tríc khi hoµn thuÕ:
- C¬ së kinh doanh míi thµnh lËp cã thêi gian kinh doanh díi mét n¨m, ®Ò
nghÞ hoµn thuÕ lÇn ®Çu.
- C¬ së kinh doanh ®· cã c¸c hµnh vi vi ph¹m gian lËn vÒ thuÕ GTGT.
- C¬ së kinh doanh xuÊt khÈu hang ho¸ lµ n«ng s¶n, l©m s¶n, thuû h¶i s¶n
cha qua chÕ biÕn theo ®êng biªn giíi, ®Êt liÒn.
- C¬ së kinh doanh chia t¸ch, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n.
b. §èi tîng ¸p dông hoµn thuÕ tríc kiÓm tra sau: lµ c¸c ®èi tîng kh«ng thuéc
®èi tîng quy ®Þnh t¹i ®iÓm 8a trªn ®©y.
c. C¸c trêng hîp ®· göi hå s¬ ®Ò nghÞ hoµn thuÕ ®Çy ®ñ ®óng quy ®Þnh
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
nhng ®ang trong giai ®o¹n bÞ ®iÒu tra, khëi tè vµ c¸c hµnh vi gian lËn vÒ thuÕ
GTGT theo quyÕt ®Þnh cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng th× t¹m thêi dõng viÖc xem
xÐt gi¶i quyÕt viÖc hoµn thuÕ ®Õn khi cã quyÕt ®Þnh xö lý.
Trêng hîp c¬ së kinh doanh cã hµnh vi gian lËn vÒ thuÕ GTGT, thuéc ®èi tîng ¸p dông kiÓm tra tríc khi hoµn thuÕ sau thêi gian 12 th¸ng nÕu ®· chÊp
hµnh tèt c¸c quy ®Þnh cña luËt thuÕ, chÕ ®é qu¶n lý sö dông ho¸ ®¬n, chøng
tõ sÏ ®îc ¸p dông hoµn thuÕ tríc kiÓm tra sau. C¬ quan thuÕ xem xÐt cô thÓ
trêng hîp nµy.
II.
Hå s¬ hoµn thuÕ GTGT.
1. C¬ së hoµn thuÕ GTGT gåm:
- C«ng v¨n ®Ò nghÞ hoµn thuÕ GTGT.
- B¶ng kª khai tæng hîp thuÕ.
- B¶ng kª hµng ho¸, dÞch vô mua vµo, b¸n ra trong kú liªn quan ®Õn viÖc x¸c
®Þnh thuÕ GTGT ®Çu vµo, ®Çu ra ( mÉu sè 02, 03, 04/GTGT).
- Trêng hîp hoµn thuÕ theo quy ®Þnh (bao gåm c¶ hµng ho¸, dÞch vô xuÊt
khÈu, ho¹t ®éng x©y dùng, l¾p ®Æt c«ng tr×nh ë níc ngoµi vµ cña doanh nghiÖp
chÕ xuÊt) th× ph¶i cã b¶ng kª c¸c hå s¬ cã ch÷ ký vµ ®ãng dÊu cña c¬ së.
Trêng hîp viÖc kª khai thuÕ hµng th¸ng ®· ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c, phï hîp
víi B¶ng kª khai tæng hîp, c¬ së kh«ng ph¶i nép B¶ng kª hµng ho¸ - dÞch
vô ®Ó mua vµo, b¸n ra c¸c th¸ng ®Ò nghÞ hoµn thuÕ. Trêng hîp cã ®iÒu
chØnh thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ, thuÕ GTGT ®Çu ra cña c¸c th¸ng
trong thêi gian hoµn thuÕ, sè thuÕ ®iÒu chØnh ph¶i gi¶i tr×nh râ lý do.
2. Hå s¬ hoµn thuÕ ®èi víi c¸c c¬ së kinh doanh khi s¸p nhËp, hîp nhÊt,
chia t¸ch, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n cã thuÕ GTGT nép thõa gåm:
- C«ng v¨n ®Ò nghÞ hoµn thuÕ GTGT nép thõa vµo ng©n s¸ch Nhµ níc.
- QuyÕt ®Þnh s¸p nhËp, hîp nhÊt, chia t¸ch, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n cña cÊp cã thÈm quyÒn.
- QuyÕt to¸n thuÕ GTGT ®Õn thêi ®iÓm s¸p nhËp gi¶i thÓ.
III. §èi tîng ®îc hoµn thuÕ GTGT cã tr¸ch nhiÖm:
1. LËp hå s¬ ®Ò nghÞ hoµn thuÕ göi c¬ quan thuÕ.
2. Trêng hîp hå s¬ kh«ng râ rµng hoÆc kh«ng ®Çy ®ñ, c¬ quan thuÕ yªu cÇu
bæ sung hå s¬ hoÆc gi¶i tr×nh th× c¬ së ®Ò nghÞ hoµn thuÕ ph¶i cung cÊp hå
s¬ bæ sung hoÆc gi¶i tr×nh theo yªu cÇu cña c¬ quan thuÕ.
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
3. Ngoµi c¸c hå s¬ ph¶i göi ®Õn c¬ quan thuÕ theo quy ®Þnh, c¸c hå s¬ kh¸c
liªn quan ®Õn hoµn thuÕ, khÊu trõ thuÕ, c¸c ®èi tîng ®îc hoµn thuÕ ph¶i lu
gi÷ ®Çy ®ñ t¹i c¬ së.
4. C¸c ®èi tîng ®îc hoµn thuÕ khi lËp vµ göi hå s¬ hoµn thuÕ ®Õn c¬ quan
thuÕ ph¶i kª khai ®óng, trung thùc c¸c sè liÖu kª khai vµ chÞu tr¸ch nhiÖm
tríc ph¸p luËt vÒ sè liÖu kª khai. Mäi trêng hîp sai sãt nÕu kiÓm tra, ph¸t
hiÖn ®Òu bÞ xö lý truy thu vÒ thuÕ. Tuú theo nguyªn nh©n vµ møc ®é vi
ph¹m cßn bÞ ph¹t hoÆc truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù theo ph¸p luËt.
IV. H¹ch to¸n hoµn thuÕ GTGT trong c¸c doanh nghiÖp.
1. Tæ chøc chøng tõ kÕ to¸n:
Theo luËt ®Þnh : ®èi víi c¸c c¬ së kinh doanh nép thuÕ GTGT theo ph¬ng
ph¸p khÊu trõ, khi b¸n hµng ho¸- dÞch vô ph¶i sö dông ho¸ ®¬n GTGT do Bé
Tµi ChÝnh ph¸t hµnh.
- §èi víi c¬ së kinh doanh nép thuÕ theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp, khi b¸n
hµng ho¸, dÞch vô ph¶i sö dông “ Ho¸ ®¬n b¸n hµng” do Bé Tµi ChÝnh ph¸t
hµnh. ViÖc ghi chÐp ph¶i ®Çy ®ñ vµ ®óng c¸c yÕu tè cña chøng tõ kÕ to¸n, bao
gåm:
- §èi víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt chÕ biÕn hµng n«ng l©m thuû s¶n cha qua
s¬ chÕ cña ngêi s¶n xuÊt trùc tiÕp b¸n ra kh«ng ho¸ ®¬n theo chÕ ®é quy ®Þnh
th× ngêi mua ph¶i lËp “ B¶ng kª mua hµng n«ng l©m thuû s¶n” theo mÉu 04GTGT .
2. Tµi kho¶n sö dông:
Tk 133 “ ThuÕ GTGT” ®îc khÊu trõ.
Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ, ®·
khÊu trõ vµ cßn ®îc khÊu trõ.
TK 133 gåm hai tiÓu kho¶n:
TK 1331: thuÕ GTGT cña hµng ho¸- dÞch vô
TK 1332: thuÕ GTGT cña TSC§
3. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n hoµn thuÕ GTGT:
Theo luËt ®Þnh, khi b¸n hµng; ngêi b¸n hµng giao ho¸ ®¬n GTGT, ho¸ ®¬n
b¸n hµng cho ngêi mua vµ ngêi mua coi ®ã lµ ho¸ ®¬n thuÕ GTGT ®Çu vµo
cña m×nh, lÊy ®ã lµm minh chøng sè thuÕ GTGT sÏ ®îc khÊu trõ khi tÝnh sè
thuÕ ph¶i nép. §Õn cuèi th¸ng, c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh lËp b¶ng kª sè ph¸t
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
sinh trong th¸ng gåm sè thuÕ ®Çu ra, sè thuÕ ®Çu vµo råi khÊu trõ cho nhau ra
sè thuÕ GTGT ph¶i nép hoÆc ®îc hoµn vµ lËp tê khai thuÕ víi c¬ quan thuÕ.
Cã thÓ kh¸i qu¸t trêng hîp ®iÓn h×nh cña ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT
theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ qua s¬ ®å sau:
S¬ ®å 1: KÕ to¸n thuÕ GTGT ®îc khÊu trõ
Tk 331, 111, 112…
Tk 152,156,151,211,621,627…
Tæng gi¸
thanh to¸n
Gi¸ mua
TK133
TK33311
KhÊu trõ vµo VAT ®Çu ra
TK111,112
ThuÕ GTGT
®Çu vµo
§îc hoµn thuÕ
TK632
Ph©n bæ thuÕ GTGT ®Çu vµo
cho c¸c ®èi tîng kh«ng chÞu
thuÕ
S¬ ®å 2: S¬ ®å h¹ch to¸n thuÕ GTGT ®Çu ra
Tk 3331
TK131,111,112
Tk 133
KhÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo
ThuÕ GTGT ph¶i nép
Tk 111, 112
Nép thuÕ
Tk 711
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Kho¶n ®îc gi¶m thuÕ
Cã thÓ thÊy viÖc h¹ch to¸n thuÕ GTGT nãi chung t¹i c¸c doanh nghiÖp
phô thuéc chÆt chÏ vµo c¬ chÕ tµi chÝnh hiÖn hµnh bao gåm nh÷ng qui
chÕ tµi chÝnh ®îc qui ®Þnh chi tiÕt trong:
- LËp ho¸ ®¬n GTGT.
- Møc thuÕ suÊt víi tõng lo¹i mÆt hµng, chñng lo¹i hµng ho¸, dÞch vô.
- Thñ tôc hµnh thu cña c¬ quan thuÕ.
Tõ s¬ ®å h¹ch to¸n cã thÓ thÊy hoµn thuÕ GTGT lµ mét phÇn cña c«ng
t¸c kÕ to¸n thuÕ GTGT t¹i doanh nghiÖp. V× vËy, h¹ch to¸n hoµn thuÕ GTGT
phô thuéc chÆt chÏ vµo c¸c nh©n tè trªn. Bªn c¹nh ®ã, c¬ chÕ hoµn thuÕ GTGT
hiÖn nay cßn bÞ chi phèi bëi mét sè qui ®Þnh ®Æc biÖt thÓ hiÖn sù u tiªn cña
nhµ níc víi nh÷ng mÆt hµng nh n«ng l©m thuû s¶n (NLTS) cha qua chÕ biÕn.
Trong phÇn II cña bµi viÕt nµy (phÇn thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p) sÏ t×m hiÓu mét
c¸ch chi tiÕt nh÷ng nh©n tè nªu trªn nh»m t×m ra mét gi¶i ph¸p cho c«ng t¸c
h¹ch to¸n hoµn thuÕ GTGT t¹i c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay.
PhÇn II: thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p cho c«ng t¸c hoµn thuÕ
VAT trong doanh nghiÖp.
I.
Hoµn thuÕ víi hµng n«ng l©m thuû s¶n vµ hµng xuÊt khÈu:
Thêi gian qua hoµn thuÕ GTGT ®ang lµ mét vÊn ®Ò bøc xóc, thu hót sù
quan t©m cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ c¶ phÝa c¸c doanh nghiÖp. Bé
Tµi ChÝnh võa ban hµnh th«ng t sè 82/2002/TT-BTC, trong ®ã cã qui ®Þnh cô
thÓ ®èi tîng hoµn thuÕ theo hai lo¹i:
Lo¹i 1: §èi tîng ¸p dông kiÓm tra - thanh tra tríc khi hoµn thuÕ.
Lo¹i 2: §èi tîng ¸p dông hoµn thuÕ tríc khi kiÓm tra sau.
ViÖc quy ®Þnh nµy kh«ng nh÷ng th¸o gì ®îc víng m¾c trong viÖc qu¶n
lý ®èi tîng ®îc hoµn thuÕ, tr¸nh thÊt thu cho ng©n s¸ch Nhµ níc (NSNN) mµ
cßn ®¶m b¶o mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Nhng vÉn cßn nh÷ng tån t¹i trong c«ng t¸c hoµn thuÕ GTGT t¹i thêi
®iÓm nµy, ®ã chÝnh lµ nh÷ng quy ®Þnh hoµn thuÕ víi hµng n«ng l©m thuû s¶n
(NLTS).
Trªn thùc tÕ, chÝnh s¸ch hoµn thuÕ GTGT ®èi víi hµng NLTS lµ mét
biÖn ph¸p tèt nh»m gi¶m gi¸ ®Çu ra, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ t¹o vÞ thÕ
v÷ng ch¾c cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trªn thÞ trêng quèc tÕ. ThËt vËy,
nÕu c¨n cø vµo c¸ch h¹ch to¸n t¹i doanh nghiÖp th× khi doanh nghiÖp thu mua
NLTS cha qua chÕ biÕn, kÕ to¸n sÏ ghi bót to¸n:
Nî TK 152, 156...
Nî TK 133: ThuÕ GTGT ®îc hoµn l¹i.
Cã TK 111,112,331...
Sè liÖu ®îc ghi trªn TK 111, 112, 331... lµ tæng gi¸ thanh to¸n ®îc ghi trªn
b¶ng kª mÉu sè 04 theo qui ®Þnh cña Bé Tµi ChÝnh; trªn TK 133 lµ tæng gi¸
thanh to¸n nh©n víi thuÕ suÊt thuÕ GTGT theo qui ®Þnh.
Cã thÓ tãm t¾t trªn s¬ ®å:
TK 111, 112, 331...
TK 152, 156...
Gi¸ mua
TK 133
ThuÕ GTGT ®îc hoµn l¹i
TK 111, 112...
NhËn l¹i tiÒn tõ hoµn thuÕ
Râ rµng lµ mét phÇn chi phÝ cña ®Çu vµo doanh nghiÖp ®· ®îc Nhµ níc
"hç trî". Sù "hç trî" tÝch cùc hoÆc kh«ng lµ tuú thuéc møc thuÕ suÊt GTGT
®Çu vµo ®îc khÊu trõ theo quy ®Þnh do Bé Tµi ChÝnh ban hµnh. Møc thuÕ suÊt
cã thÓ lµ 3%, 2%, 1% vµ cã xu híng tíi 0%. Së dÜ kÕ to¸n doanh nghiÖp ghi
chÐp ®îc ®Þnh kho¶n trªn lµ c¨n cø vµo B¶ng kª mÉu sè 04 do Bé Tµi chÝnh
ban hµnh.
Trong B¶ng kª cÇn ph¶i chi tiÕt nh÷ng th«ng tin vÒ:
- Tªn c¬ së s¶n xuÊt, chÕ biÕn
- §Þa chØ
- §Þa chØ n¬i tæ chøc thu mua
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
- Ngêi phô tr¸ch thu mua
Nhng ®Õn khi b¾t tay vµo c«ng viÖc thùc tÕ th× c¸c doanh nghiÖp l¹i tá
ra lóng tóng tríc viÖc ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm ghi chÐp b¶ng kª. Ngêi ta ®Æt ra
c©u hái viÖc ghi chÐp nµy do doanh nghiÖp hay do ngêi b¸n NLTS tiÕn hµnh?.
Cã ý kiÕn cho r»ng nÕu buéc doanh nghiÖp ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tÝnh
chÝnh x¸c trong B¶ng kª mua hµng th× nªn ch¨ng Nhµ níc bá quy ®Þnh khÊu
trõ khèng thuÕ GTGT ®Çu vµo ®èi víi hµng NLTS?.
XÐt trªn b×nh diÖn réng th× gi¶i ph¸p Êy chØ h¹n chÕ tiªu cùc ®èi víi
thuÕ GTGT bëi v× thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ cµng nhá th× thuÕ GTGT
ph¶i nép cµng t¨ng, cßn víi thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp th× cha æn. Bëi v×,
B¶ng kª hµng hãa chÝnh lµ c¬ së ph¸p lý thay cho ho¸ ®¬n mua hµng lµm c¨n
cø cho kÕ to¸n ghi chÐp nghiÖp vô vµ tÝnh ra chi phÝ hîp lý, x¸c ®Þnh thu nhËp
chÞu thuÕ vµ gi¶i tr×nh tríc c¬ quan thuÕ vô. VËy nÕu B¶ng kª kh«ng b¶o ®¶m
tÝnh hîp lý th× cã ®îc x¸c ®Þnh lµ chi phÝ hîp lý ®Ó x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu
thuÕ kh«ng?. NÕu kh«ng chÊp nhËn lµ chi phÝ hîp lý th× doanh nghiÖp s¶n xuÊt
kh«ng thÓ ho¹t ®éng ®îc. Ngîc l¹i, nÕu chÊp nhËn lµ chi phÝ hîp lý ®Ó x¸c
®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ th× l¹i t¹o c¸c kÏ hë ®Ó c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n
kh«ng ®óng ®¾n tham «, chiÕm dông tiÒn cña ng©n s¸ch Nhµ níc vµ lµm lòng
®o¹n gi¸ b¸n trªn thÞ trêng.
Râ rµng víi mét c¬ chÕ quy ®Þnh cßn nhiÒu láng lÎo th× c¨n cø ghi chÐp
h¹ch to¸n kÕ to¸n còng láng lÎo vµ kh«ng ®¶m b¶o tÝnh ph¸p lý lµ mét hËu
qu¶ tÊt yÕu. Nhng ®iÒu nghiªm träng h¬n lµ lµm thÊt thu hµng tr¨m ngµn tû
®ång cña NSNN xuÊt ph¸t tõ c¸i gäi lµ "níi láng c¬ chÕ hoµn thuÕ" vµ nã cßn
v« h×nh chung t¹o ra mét sù c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh
nghiÖp kª khai h¹ch to¸n nghiªm tóc víi doanh nghiÖp mãc ngoÆc ®Ó chiÕm
dông nguån NSNN.
Xem xÐt sè liÖu b¸o c¸o cña tæng côc thuÕ (BTC) sau hai n¨m thùc hiÖn
hoµn thuÕ GTGT, ngµnh thuÕ c¶ níc ®· hoµn gÇn 15.000 tû ®ång, trong ®ã
25% hoµn trong ngµnh NLTS. Qua ®ît thanh tra, kiÓm tra hoµn thuÕ GTGT ®·
ph¸t hiÖn 106 vô vi ph¹m víi sè tiÒn hoµn khèng thuÕ trªn 300 tû ®ång, chiÕm
gÇn 2% trªn tæng sè thuÕ ®îc hoµn, 8% trªn sè thuÕ hoµn cho ngµnh hµng
NLTS. Quan s¸t lîng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ngµnh hµng rau qu¶ cho thÊy
kim ngh¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ c¶ níc n¨m 1999 ®¹t 114 triÖu USD, n¨m 2000
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®¹t 214 triÖu USD, n¨m 2001 ®¹t trªn 300 triÖu USD, 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002
chØ ®¹t 107 triÖu USD. Sè liÖu trªn cho thÊy, kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ t¨ng
"bÊt thêng" trong n¨m 2000, ®Æc biÖt lµ n¨m 2001 gÊp 3 lÇn n¨m 1999, trong
khi ®ã thÞ trêng xuÊt khÈu khã kh¨n, gi¸ xuÊt khÈu gi¶m. Kim ng¹ch 6 th¸ng
®Çu n¨m 2002 gi¶m chØ b»ng 50% so víi cïng kú n¨m tríc lµ do t¨ng cêng
kiÓm tra thuÕ.
Trêng hîp vi ph¹m phæ biÕn nhÊt, dÔ thùc hiÖn vµ khã kiÓm tra nhÊt lµ
trêng hîp lËp b¶ng kª mua hµng theo gi¸ cao h¬n gi¸ thùc tÕ ®· mua ®Ó ®îc
khÊu trõ nhiÒu h¬n sè thùc tÕ. Còng dÓ hiÓu khi c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc rÊt
khã c¹nh tranh ®îc víi t nh©n trong lÜnh vùc bu«n b¸n n«ng s¶n v× c¬ chÕ thu
mua ë doanh nghiÖp Nhµ níc chÆt chÏ h¬n. Ph¶i ch¨ng, v« h×nh chung chÝnh
s¸ch thuÕ ®· t¹o ra mét m«i trêng c¹nh tranh thiÕu lµnh m¹nh trong kh©u tiªu
thô hµng NLTS gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ?.
§Ó kh¾c phôc mÆt tr¸i cña c¬ chÕ hoµn thuÕ VAT ®èi víi hµng xuÊt
khÈu nãi chung vµ hµng NLTS nãi riªng nªn ch¨ng Nhµ níc cÇn söa ®æi theo
híng sau:
Mét lµ: Nªn b·i bá quy ®Þnh "níi láng" hoµn thuÕ GTGT víi hµng
NLTS v× nguyªn t¾c hoµn thuÕ lµ cã thu míi cã hoµn. Hµng NLTS mua trùc
tiÕp tõ ngêi s¶n xuÊt kh«ng cã hãa ®¬n GTGT, ngêi mua kh«ng nép thuÕ
GTGT th× kh«ng ®îc hoµn thuÕ. Thªm vµo ®ã, Nhµ níc nªn gi¶m thuÕ GTGT
®Çu ra cña s¶n phÈm ®îc chÕ biÕn tõ hµng NLTS hiÖn ®ang ë møc 10%, trong
khi nguyªn liÖu chÝnh cña hä chiÕm tíi h¬n 80% chi phÝ. Nh÷ng kho¶n môc
mua vµo kh«ng cã hãa ®¬n nµy nÕu kh«ng ®îc khÊu trõ th× thuÕ GTGT ph¶i
nép cña c¸c doanh nghiÖp nµy sÏ rÊt cao vµ h¹n chÕ sù ®i sù ph¸t triÓn cña hä.
MÆt kh¸c, kho¶n ®Çu t tõ NSNN th«ng qua hoµn thuÕ nªn chuyÓn sang c¬ chÕ
t¨ng ®Çu t trùc tiÕp cho ngêi s¶n xuÊt b»ng gi¶m gi¸ c¸c yÕu tè ®Çu vµo (vËt t,
dÞch vô, n«ng nghiÖp), t¨ng kinh phÝ ®Çu t x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng (x©y dùng
kªnh m¬ng, tíi tiªu, quy ho¹ch ruéng ®ång), khuyÕn khÝch ¸p dông tiÕn bé kü
thuËt, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n sau thu ho¹ch. TÊt c¶ c¸c
kho¶n ®Çu t trùc tiÕp nh trªn th«ng qua chÝnh s¸ch gi¶m gi¸ ®Çu vµo sÏ cã t¸c
dông thiÕt thùc nh»m gi¶m gi¸ ®Çu ra cña hµng NLTS xuÊt khÈu. §iÒu ®ã cµng
cã ý nghÜa trong tõng bíc thùc hiÖn lé tr×nh cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan vµ c¸c
kho¶n tµi trî cña Nhµ níc ®èi víi hµng xuÊt khÈu khi tham gia héi nhËp kinh
tÕ thÕ giíi.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Hai lµ: §èi víi hµng hãa xuÊt khÈu cã ho¸ ®¬n GTGT, doanh nghiÖp ®·
®¨ng ký m· sè thuÕ kinh doanh th× chØ nªn hoµn thuÕ cho khèi lîng hµng hãa
xuÊt khÈu thùc thu ngo¹i tÖ qua ng©n hµng, kim ng¹ch cña sè lîng hµng hãa
xuÊt khÈu ph¶i t¬ng øng víi gi¸ trÞ hµnh xuÊt khÈu nh»m tr¸nh t×nh tr¹ng hoµn
thuÕ cho c¶ hµng hãa tiªu thô néi ®Þa ë nh÷ng doanh nghiÖp ®· ®¨ng ký kinh
doanh hµng xuÊt khÈu. Trong thùc tÕ, viÖc trao ®æi b»ng ngo¹i tÖ qua ng©n
hµng, nhÊt lµ b»ng L/C, chØ ®îc dïng víi nh÷ng th¬ng vô lín. V× muèn më
L/C doanh nghiÖp ph¶i ®Æt tríc mét sè tiÒn kh¸ lín cho ng©n hµng, mµ ®iÒu
nµy l¹i cùc kú khã kh¨n cho nh÷ng doanh nghiÖp xuÊt khÈu nhng thiÕu vèn.
VËy nªn ch¨ng c¸c ng©n hµng nªn më thªm dÞch vô nhËn, chuyÓn tiÒn víi
nh÷ng th¬ng vô nhá, cíc phÝ Ýt nh»m khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp thanh
to¸n qua ng©n hµng. Mét khi dÞch vô nµy t¹o ®îc sù thuËn lîi cho giao dÞch
cña doanh nghiÖp th× còng ®em l¹i lîi Ých cho c¸c ng©n hµng vµ c¶ nguån thu
cho NSNN.
Trªn ®©y chØ lµ mét sè biÖn ph¸p kh¾c phôc t×nh tr¹ng chÝnh s¸ch hoµn
thuÕ cha hîp lý víi hµng NLTS vµ hµng xuÊt khÈu. Thùc chÊt hoµn thuÕ GTGT
hiÖn ®ang lµ mét bøc xóc ®îc d luËn x· héi quan t©m. E r»ng, chØ víi nh÷ng
gi¶i ph¸p trªn th× ch¼ng kh¸c nµo "tr«ng c©y mµ mong thÊy rõng". Bëi lÏ,
xung quanh vÊn ®Ò hoµn thuÕ cßn mét lo¹t vÊn ®Ò cÇn quan t©m nh: thuÕ suÊt
thuÕ GTGT, t×nh tr¹ng ho¸ ®¬n gi¶, thñ tôc hoµn thuÕ vµ tµi kho¶n sö dông ®Ó
ph¶n ¸nh hoµn thuÕ GTGT. Xin lÇn lît xem xÐt:
II.
ThuÕ suÊt thuÕ GTGT vµ ¶nh hëng cña nã tíi c«ng t¸c hoµn thuÕ
Theo kho¶n 1a môc I phÇn D cña th«ng t sè 122/2000/TT-BTC th×:
“C¬ së kinh doanh trong 3 thµng liªn tôc trë nªn (kh«ng ph©n biÖt liªn ®é kÕ
to¸n) cã luü kÕ sè thuÕ ®Çu vµo ®îc khÊu trõ lín h¬n sè thuÕ ®Çu ra th× ®îc
hoµn thuÕ. Sè thuÕ ®îc hoµn lµ sè thuÕ ®Çu vµo cha ®îc khÊu trõ hÕt cña thêi
gian xin ®îc hoµn thuÕ...”
Tõ ®©y, nÕu gi¶ ®Þnh r»ng phÇn gi¸ trÞ gia t¨ng cña doanh nghiÖp kh«ng
thay ®æi qua c¸c kú kÕ to¸n th× thuÕ suÊt ®ãng vai trß quan träng cã tÝnh chÊt
quyÕt ®Þnh mét doanh nghiÖp lµ ®èi tîng ®îc hoµn thuÕ vµ ngîc l¹i. MÆt kh¸c,
xuÊt ph¸t tõ tÇm quan träng cña thuÕ suÊt "thuÕ suÊt lµ linh hån cña mçi s¾c
thuÕ". Nªn nÕu nghiªn cøu vÒ hoµn thuÕ GTGT mµ l¹i bá qua phÇn thuÕ suÊt e
sÏ lµ mét thiÕu sãt lín.
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
XÐt vÒ khÝa c¹nh h¹ch to¸n thuÕ GTGT ®Ó x¸c ®Þnh sè thuÕ ®îc hoµn,
nÕu gäi:
tr: thuÕ suÊt thuÕ GTGT ®Çu ra
tv: thuÕ suÊt thuÕ GTGT ®Çu vµo
T: sè thuÕ GTGT ph¶i nép
Gt: gi¸ trÞ gia t¨ng
Gv: gi¸ hµng hãa, dÞch vô mua vµo
Gr: gi¸ hµng hãa, dÞch vô b¸n ra
th× kÕ to¸n t¹i doanh nghiÖp sÏ tÝnh to¸n ®îc dùa vµo c«ng thøc:
T = Gr * tr - Gv *tv
T= (Gv +Gt) * tr - Gv *tv
T = Gv * tr + Gt * tr - Gv *tv
T= Gt * tr + Gv * (tr - tv)
Trêng hîp hµng hãa, dÞch vô xuÊt khÈu th× tr=0, thuÕ VAT ph¸t sinh lµ
Gv*tv, tøc lµ doanh nghiÖp ®îc hoµn thuÕ ®óng b»ng sè thuÕ GTGT ph¸t sinh
ë ®Çu vµo. khi ®ã, nÕu nhËn ®îc th«ng b¸o cña c¬ quan thuÕ vµ hoµn tÊt c¸c
thñ tôc hoµn thuÕ. KÕ to¸n sÏ ph¶n ¸nh:
TK 1331
TK 111, 112...
Sè thuÕ GTGT ®îc Nhµ níc hoµn
Trêng hîp thuÕ suÊt ®Çu ra = thuÕ suÊt ®Çu vµo th× tv = tr th× sè thuÕ
GTGT cña doanh nghiÖp ph¶i nép chÝnh lµ GTGT nh©n víi thuÕ suÊt
(Gt*tv=Gt*tr). Lóc nµy, kÕ to¸n sÏ ph¶n ¸nh:
TK 111,112,331
TK133
TK 33311
TK131,111
Sè thuÕ GTGT
®îc khÊu trõ
ThuÕ GTGT ®Çu ra
TK 152,156,211
TK511
Gi¸ b¸n
cha thuÕ
Gi¸ mua cha thuÕ
Víi cïng mét møc thuÕ suÊt, luËt thuÕ GTGT chØ thùc sù ¸p dông víi
phÇn GTGT t¨ng thªm. Do ®ã, trêng hîp nµy ph¶n ¸nh ®óng b¶n chÊt cña thuÕ
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
GTGT. Vµ nÕu doanh nghiÖp ®îc hoµn thuÕ, ®iÒu nµy chøng tá doanh nghiÖp
®· b¸n ra víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ mua vµo. Kho¶n hoµn thuÕ cña Nhµ níc cho
doanh nghiÖp còng lµ mét lÏ c«ng b»ng trong trêng hîp Êy.
Trêng hîp thuÕ suÊt ®Çu ra kh¸c thuÕ suÊt ®Çu vµo th× sè thuÕ GTGT
doanh nghiÖp ph¶i nép hoÆc ®îc hoµn l¹i kh«ng ®îc gi÷ ®óng b¶n chÊt lµ phÇn
gi¸ trÞ t¨ng thªm cña hµng hãa nh©n víi thuÕ suÊt. H¬n n÷a, víi thuÕ GTGT
nhiÒu møc thuÕ suÊt, c¸c doanh nghiÖp ph¶i hao tèn c«ng søc thªm trong viÖc
ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc s¶n xuÊt, chiÕn lîc mÆt hµng. Bëi lÏ, hä ph¶i ®a thªm
mét th«ng sè vµo tÝnh to¸n, ®ã lµ møc thuÕ suÊt thuÕ GTGT cña tõng lo¹i hµng
hãa, dÞch vô cô thÓ.
ë níc ta, thuÕ suÊt thuÕ GTGT hiÖn hµnh cã 4 møc 0%, 5%, 10% vµ
20%. Sù ®a d¹ng vÒ møc thuÕ suÊt thÓ hiÖn møc ®é khuyÕn khÝch hoÆc h¹n
chÕ ®èi víi tõng lo¹i h×nh kinh doanh, tõng lo¹i mÆt hµng - dÞch vô. Nhng
còng tõ sù ®a d¹ng vÒ møc thuÕ suÊt nµy ®· g©y rÊt nhiÒu bÊt cËp nh ®· nªu
trªn cho c¸c doanh nghiÖp, Êy lµ cha kÓ ®Õn sù lóng tóng cña c¬ quan thuÕ vô
khi hä t×m chØ tiªu ®Ó s¾p xÕp nhãm mÆt hµng dÞch vô t¬ng øng víi bèn møc
thuÕ suÊt trªn còng nh viÖc lµm t¨ng lªn sè lîng hoµn thuÕ hoÆc truy thu thuÕ
GTGT mét c¸ch kh«ng ®¸ng cã.
Râ rµng lµ viÖc ph¶i chuyÓn sang thuÕ GTGT mét møc thuÕ suÊt lµ yªu
cÇu hîp lý. CÇn nãi thªm r»ng, mét møc thuÕ suÊt ®îc hiÓu lµ kh«ng tÝnh ®Õn
møc thuÕ suÊt 0% dµnh cho hµng hãa - dÞch vô xuÊt khÈu.
Bµn vÒ tÝnh kh¶ thi cña ph¬ng ¸n nµy còng cÇn xem mÊy lý do thuéc vÒ
b¶n chÊt cña thuÕ GTGT.
Thø nhÊt: ThuÕ GTGT cã tÝnh luü tho¸i.
Thø hai: ViÖc ¸p dông thuÕ suÊt GTGT mét møc sÏ kh«ng t¹o nhiÒu c¬
héi cho Nhµ níc thÓ hiÖn chÝnh s¸ch mÆt hµng còng nh chÝnh s¸ch x· héi cña
m×nh (ThuÕ GTGT cã tÝnh trung lËp cao).
ThuÕ GTGT cã tÝnh luü tho¸i. §iÒu nµy kh«ng cÇn ph¶i bµn c·i nhiÒu
n÷a. Nhng nªn nhí hÖ thèng thuÕ lµ mét c¬ cÊu hoµn chØnh, bæ khuyÕt vµ bäc
lãt cho nhau trong viÖc ®iÒu tiÕt thu nhËp ph¸t sinh trong nÒn kinh tÕ nh»m
môc ®Ých mang l¹i sù b×nh ®¼ng t¬ng ®èi cho céng ®ång d©n c. VËy thËt sù cã
cÇn thiÕt lu ý ®Õn tÝnh luü tho¸i cña thuÕ GTGT hay kh«ng khi chóng ta ®ang
ë c¹nh nã mét thuÕ thu nhËp c¸ nh©n víi thiÕt kÕ mét hÖ thèng thuÕ suÊt luü
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
tiÕn tõng phÇn nh»m ®iÒu tiÕt trªn diÖn réng c¸c c¸ nh©n cã thu nhËp cao h¬n
møc b×nh qu©n céng ®ång.
Víi lý do thø hai th× ®©y lµ mét h¹n chÕ ®¬ng nhiªn cña mét s¾c thuÕ
mang tÝnh trung lËp cao. Nhng còng ®· ®Õn lóc c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh
s¸ch, c¸c nhµ qu¶n lý nªn chó träng ®Õn viÖc dµnh nh÷ng u ®·i cho ngµnh, ®Þa
ph¬ng m×nh th«ng qua thuÕ. Bëi bÊt cø c¸c u ®·i nµo còng lµ nguyªn nh©n cho
sù bÊt b×nh ®¼ng cho c¸c ®èi tîng cßn l¹i.
III. VÒ ho¸ ®¬n vµ qu¶n lý ho¸ ®¬n thuÕ GTGT
Ho¸ ®¬n sö dông trong luËt thuÕ GTGT lµ ho¸ ®¬n thuÕ GTGT, ho¸ ®¬n
b¸n hµng vµ ngoµi ra cßn cã B¶ng kª mua hµng NLTS cha qua chÕ biÕn, ®Êt,
®¸, c¸t, sái, phÕ liÖu kh«ng cã ho¸ ®¬n.
Hãa ®¬n lµ mét phÇn quan träng cña ph¬ng ph¸p chøng tõ trong tæ chøc
h¹ch to¸n kÕ to¸n. Theo ph¬ng ph¸p nµy th×:
- Hãa ®¬n chøng tõ lµ mét minh chøng cho tÝnh hîp ph¸p cho viÖc h×nh
thµnh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ thuéc ®èi tîng h¹ch to¸n kÕ to¸n vµ c¨n cø ghi
sæ.
- Ho¸ ®¬n phôc vô kÞp thêi cho c«ng t¸c l·nh ®¹o nghiÖp vô ë ®¬n vÞ h¹ch
to¸n vµ ph©n tÝch kinh tÕ.
- Ho¸ ®¬n g¾n liÒn víi quy m«, thêi ®iÓm ph¸t sinh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ víi
tr¸ch nhiÖm vËt chÊt cña c¸ nh©n, c¸c ®¬n vÞ vÒ nghiÖp vô ®ã.
- Víi hÖ thèng h¹ch to¸n kÕ to¸n, chøng tõ, ho¸ ®¬n lµ c¬ së ®Ó ph©n lo¹i,
tæng hîp c¸c nghiÖp vô kinh tÕ vµo c¸c sæ theo dâi tõng ®èi tîng h¹ch to¸n
cô thÓ.
Hãa ®¬n chøng tõ nãi chung vµ ho¸ ®¬n liªn quan ®Õn thuÕ GTGT nãi
riªng theo nh÷ng lý luËn trªn lµ cã mét tÇm quan träng ®Æc biÖt. Nhng mét
nghÞch lý lµ h¬n ba n¨m ®a luËt thuÕ GTGT vµo cuéc sèng, ®Õn giê phót nµy
khi ®îc hái vÒ c¸ch kª khai b¶ng kª víi mét sè mÆt hµng nh NLTS hay ®Êt ®¸
c¸t sái cha qua chÕ biÕn th× b¶n th©n doanh nghiÖp vÉn tá ra lóng tóng, vÉn
kh«ng ph©n biÖt ®îc nhiÖm vô kª khai lµ thuéc vÒ phÝa doanh nghiÖp hay
thuéc vÒ ngêi b¸n. VËy th× tÝnh chÝnh x¸c cña nh÷ng nghiÖp vô kÕ to¸n sÏ lÊy
g× ®Ó b¶o ®¶m vµ t¹i sao víi mét c¬ chÕ cßn qu¸ láng lÎo nh vËy mµ sè lîng
tiÒn hoµn thuÕ cho doanh nghiÖp vÉn kh«ng ngõng gia t¨ng?.
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
VËy gi¶i ph¸p nµo gióp c¸c doanh nghiÖp th¸o gì ®îc víng m¾c nµy vµ
hoµn thiÖn ®îc mét kh©u quan träng cã tÝnh chÊt tiªn quyÕt trong viÖc tæ chøc
h¹ch to¸n ho¸ ®¬n - chøng tõ?. Theo t¸c gi¶ bµi b¸o "Nªn bá khÊu trõ khèng
thuÕ GTGT ®Çu vµo ®èi víi hµng NLTS” th× viÖc hîp thøc ho¸ b¶ng kª lµ mét
®iÒu cÇn thiÕt. Bëi ®©y lµ c¨n cø hîp lý ®Ó tÝnh chi phÝ vµ thu nhËp hîp lý, hîp
lÖ trong kª khai thuÕ víi c¸c c¬ quan tµi chÝnh. Nªn ch¨ng, cã thÓ thiÕt kÕ
B¶ng kª theo mÉu nµy:
B¶ng kª
(Th¸ng............... n¨m.........)
- Tªn c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh :......................................................
- §Þa chØ:.........................................................M· sè:..........................
- §Þa chØ n¬i tæ chøc thu mua:.............................................................
- Ngêi phô tr¸ch thu mua:....................................................................
N-T-N
Mua
hµng
Ngêi b¸n
M· M·
thÎ vïng
M·
nghµnh
Hµng hãa mua vµo
Tªn
Sè l- §¬n Tæng gi¸ Ghi
hµng îng
gi¸ thanh to¸n chó
- Tæng gi¸ trÞ hµng mua vµo:..................................
- Sè tiÒn thuÕ GTGT tÝnh khÊu trõ:.........................
Ngµy ...... th¸ng ...... n¨m
n¨m
Ngêi lËp b¶ng kª
(Ký, ghi râ hä tªn)
Ngµy ...... th¸ng ......
Gi¸m ®èc c¬ së
(Ký tªn, ®ãng dÊu)
§iÒu kiÖn ¸p dông B¶ng kª nµy lµ:
C¸c ngµnh chøc n¨ng quy ®Þnh cô thÓ cho c¸c tæ chøc hiÖp héi nh: Héi
n«ng d©n, Héi khai th¸c ®¸nh b¾t thuû s¶n,.... vµ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm cÊp ph¸t
thÎ héi viªn (nh trêng hîp cÊp thÓ c«ng chøc cña c¸c nghµnh). Trong thÎ ph¶i
cã ®Çy ®ñ hä tªn, ®Þa chØ, ¶nh nhËn d¹ng, sè hiÖu, m· sè vïng, m· ngµnh, m·
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
thÎ. Khi b¸n hµng, ngêi b¸n ph¶i xuÊt tr×nh thÎ (lµm c¨n cø ®Ó miÔn thuÕ). Ngêi mua c¨n cø vµo thÎ héi viªn ®Ó ghi vµo chøng tõ mua hµng vµ lªn b¶ng kª.
2. Qu¶n lý ho¸ ®¬n thuÕ GTGT
Mét nguyªn nh©n quan träng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lóng tóng trong kª khai
b¶ng kª vµ ho¸ ®¬n GTGT gi¶ hoµnh hµnh nh hiÖn nay lµ do c¸c nhµ ho¹ch
®Þnh vµ c¸c ban ngµnh cã liªn quan.
Thêi gian qua, tõ phÝa c¸c c¬ quan h÷u tr¸ch còng ®· ban hµnh mét sè
v¨n b¶n ®Ó ®iÒu chØnh vµ ng¨n chÆn t×nh tr¹ng nªu trªn nhng c¸c quy ®Þnh vÒ
chÕ ®é qu¶n lý ho¸ ®¬n tríc nay chØ tån t¹i díi d¹ng quyÕt ®Þnh cña BTC,
trong khi ®ã vi ph¹m ho¸ ®¬n ®Òu n»m trong luËt, ph¸p lÖnh, thÊp nhÊt còng
díi d¹ng nghÞ ®Þnh. V× vËy, vÒ mÆt l« gÝc c¸c gi¶i ph¸p trong quyÕt ®Þnh cña
BTC lµ kh«ng cã gi¸ trÞ thi hµnh b»ng c¸c quy ®Þnh trong luËt. §¬n cö nh:
NghÞ ®Þnh 49 vÒ xö ph¹t vi ph¹m ho¸ ®¬n cña thanh tra tµi chÝnh kh«ng thÓ cã
gi¸ trÞ h¬n viÖc xö ph¹t vi ph¹m ho¸ ®¬n trong luËt thuÕ GTGT. Râ rµng, ®· cã
mét sù thiÕu ®ång bé trong viÖc qu¶n lý vÒ ho¸ ®¬n. C¸c v¨n b¶n quy ph¹m
th× khËp khiÔng kh«ng cã tÝnh nhÊt qu¸n vÒ thÈm quyÒn ,g©y ra mét sù chång
chÐo vÒ v¨n b¶n. VËy doanh nghiÖp thùc hiÖn hoÆc kh«ng thùc hiÖn theo v¨n
b¶n nµo vµ lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ cËp nhËt chø cha nãi g× tíi viÖc hiÓu biÕt mét
c¸ch têng tËn vÒ nh÷ng quy ®Þnh Êy? §ã lµ mét c©u hái kh«ng dÔ t×m ra lêi
gi¶i ®¸p.
Tríc thùc tr¹ng gia t¨ng ®ét biÕn nh÷ng hµnh vi mua b¸n ho¸ ®¬n ®Çu
vµo; kh«ng xuÊt ho¸ ®¬n khi b¸n hµng mµ nghiªm träng h¬n c¶ lµ viÖc in vµ
ph¸t hµnh ho¸ ®¬n gi¶ mÉu ho¸ ®¬n cña BTC; gi¸ mÉu ho¸ ®¬n ®Æc thï cña
doanh nghiÖp ®· ®¨ng ký vµ ®îc BTC cho phÐp lu hµnh; tæ chøc c¸ nh©n
kh«ng cã chøc n¨ng b¸n ho¸ ®¬n nhng vÉn b¸n ho¸ ®¬n cha sö dông cña BTC
ph¸t hµnh bÊt kÓ tõ nguån nµo ®· khiÕn d luËn ®Æt ra c©u hái: Ph¶i ch¨ng c¬
chÕ ®iÒu hµnh vµ qu¶n lÝ ho¸ ®¬n thuÕ GTGT cña ngµnh thuÕ ®ang bÞ v« hiÖu
ho¸?. Vµ nh÷ng kiÓu vi ph¹m nh trêng hîp c«ng ty xµ phßng Hµ Néi nhËp mét
lîng ho¸ chÊt lín råi bÝ mËt giao cho liªn doanh Lever Haso, hµng chuyÓn ®i
song kh«ng xuÊt ho¸ ®¬n mµ b¸o c¸o lµ hµng bÞ tån kho. Do sè thuÕ GTGT
®Çu vµo lín h¬n ®Çu ra nªn c«ng ty ®· nhËn ®îc 1,8 tû ®ång tiÒn hoµn thuÕ
trong s¸u th¸ng ®Çu n¨m 1999 ®Õn bao giê míi chÊm døt?
Theo «ng NguyÔn V¨n Ninh- Tæng côc trëng Tæng côc ThuÕ cho biÕt
20