Tài liệu Kc170 kttt

a.®Æt vÊn ®Ò Tríc hÕt cÇn kh¼ng ®Þnh níc ta lùa chän ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng(KTTT) lµ tÊt yÕu, lµ sù lùa chän ®óng ®¾n, nã khång chØ tån t¹I kh¸ch quan mµ cßn cÇn thiÕt cho c«ng cuéc x©y dùng x· héi chu nghÜa (XHCN). Nhng kh«ng nh c¸c níc t b¶n chñ nghÜa(TBCN), víi níc ta viÖc ph¸t triÓn KTTT cã nh÷ng ®Æc trng riªng biÖt:võa ®ßi hái ph¸t triÓn kinh tÕ, võa ph¶i gi÷ v÷ng ®Þnh híng XHCN. KTTT tuy cã nhiÒu u ®iÓm, nhng kh«ng ph¶i tuyÖt ®èi, nã cßn cã nh÷ng khuyÕt tËt mµ nÕu ta cø ®Ó cho nã tù do ph¸t triÓn th× ®Õn mét lóc nµo ®ã nÒn kinh tÕ sÏ r¬i vµo t×nh tr¹ng rÊt nguy hiÓm vµ cã thÓ ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t. V× vËy, §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh ph¸t triÓn KTTT lµ ®óng ®¾n, nhng ph¶i cã sù ®iÒu chØnh sao cho phï hîp víi t×nh h×nh ®Êt níc còng nh ®Þnh híng cña níc ta. Víi vèn hiÓu biÕt cßn h¹n chÕ, em mong r»ng th«ng qua ®Ò tµi nµy t×m hiÓu thªm vÒ nÒn kinh tÕ níc ta còng nh ®êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng qua mét sè néi dung sau: Ph¸t triÓn KTTT ®Þnh híng XHCN lµ tÊt yÕu kh¸ch quan. Nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n cña KTTT ®Þnh híng XHCN ë níc ta. Thùc tr¹ng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn KTTT ®Þnh híng XHCN ë ViÖt Nam. 1 B . gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. I- Lý luËn vÒ KTTT ®Þnh híng XHCN. 1. Kh¸i niÖm vÒ KTTT. a. Quan niÖm vÒ KTTT. Kinh tÕ thÞ trêng nãi chung lµ nh÷ng h×nh thøc ph¸t triÓn cao cña kinh tÕ hµng ho¸, mét h×nh thøc mµ ë ®ã hÇu hÕt c¸c quan hÖ kinh tÕ trªn diÔn ra trªn thÞ trêng, chÞu sù chi phèi cña c¸c quy luËt kinh tÕ vèn cã cña nã. KTTT lµ kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng, diÔn ra trong m«i trêng c¹nh tranh vµ lÊy lîi nhuËn lµm ®éng lùc thóc ®Èy. b. KTTT ®Þnh híng XHCN lµ g×? §· cã nhiÒu ý kiÕn, quan ®iÓm kh¸c nhau xung quanh viÖc ®a ra mét kh¸i niÖm vÒ KTTT ®Þnh híng XHCN, nhng nãi chung ®Òu tËp trung lµm næi bËt mét sè ý sau: §ã lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng díi sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN. KTTT ®Þnh híng XHCN lµ viÖc sö dông c«ng nghÖ KTTT dÓ thùc hiÖn môc tiªu cña CNXH. Lµ qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt ®ång thêi hai nhiÖm vô: võa ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng, võa ph¶i thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña CNXH. Ph¸t triÓn nÒn KTTT ®Þnh híng XHCN nh»m môc ®Ých ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña CNXH, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. II. Ph¸t triÓn KTTT ®Þnh híng XHCN lµ tÊt yÕu kh¸ch quan. 1. Ph¸t triÓn KTTT ®Þnh híng XHCN lµ sù lùa chän ®óng ®¾n. Níc ta qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét níc thuéc ®Þa nöa phong kiÕn, víi nÒn s¶n xuÊt thÊp kÐm, bá qua giai ®o¹n TBCN nªn nÒn kinh tÕ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n: c¬ së vËt chÊt kü thuËt l¹c hËu, c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm… Tríc ®©y, do qu¸ nãng véi muèn tiÕn lªn CNXH, kh«ng xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn, kh«ng t«n träng vµ hµnh ®éng theo c¸c quy luËt kh¸ch quan chóng ta ®· vËn hµnh nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ tËp trung, quan liªu, bao cÊp. Chóng ta ®· m¾c ph¶i sai lÇm nghiªm träng ®ã lµ ®· vËn dông mét m« h×nh kinh tÕ mµ quan hÖ s¶n xuÊt ë tr×nh ®é ph¸t triÓn cao, trong khi lùc lîng s¶n xuÊt cßn ë tr×nh ®é ph¸t triÓn rÊt thÊp nã ®· trë nªn kh«ng phï hîp, sù bÊt cËp nµy ®· dÉn ®Õn hËu qu¶ lµm cho nÒn kinh tÕ l©m vµo khung ho¶ng. Chóng ta ®· cã quan niÖm sai lÇm lµ ®· cho r»ng kinh tÕ hµng ho¸( mµ KTTT lµ hinh thøc ph¸t triÓn cao cña nã) lµ s¶n phÈm riªng cã cña CNTB vµ ®· phñ nhËn nã. Nhng trong thùc tÕ kh«ng ph¶i nh vËy, m« h×nh 2 kinh tÕ thÞ trêng kh«ng thuéc vÒ mét chÕ ®é x· héi nµo, nã ®· vµ sÏ cßn tån t¹i trong nhiÒu giai ®o¹n kh¸c nhau nh mét ph¬ng thøc ®Ó tiÕn tíi mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn h¬n. Do ®ã, ®Ó thùc hiÖn ®îc môc tiªu tèt ®Ñp lµ tiÕn ®Õn mét x· héi míi tèt ®Ñp h¬n, tríc hÕt chóng ta ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ mµ ph¬ng thøc ®Ó thùc hiÖn ®iÒu ®ã kh«ng n»m ngoµi viÖc ph¸t triÓn KTTT ®Þnh híng XHCN . §¹i héi lÇn thø VI cña §¶ng ®îc ®¸nh dÊu nh mét c¸i mèc quan träng trong viÖc chuyÓn ®æi c¬ chÕ. Trªn c¬ së phª ph¸n mét c¸ch nghiªm kh¾c c¬ chÕ tËp trung quan liªu, bao cÊp mµ nguån gèc tõ kinh tÕ hiÖn vËt vµ nh÷ng hËu qu¶ cña nã, nhÊt qu¸n chuyÓn sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, còng tõ ®ã t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò cÇn thiÕt ®Ó chuyÓn sang kttt. Thùc tiÔn nh÷ng n¨m ®æi míi ®· chØ ra r»ng viÖc chuyÓn sang m« h×nh kinh tÕ hµng ho¸ lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. 2. KTTT kh«ng nh÷ng tån t¹i kh¸ch quan mµ cßn cÇn thiÕt cho c«ng cuéc x©y dùng CNXH. Thùc tÕ vÉn ph¶i tån t¹i KTTT v× nã cßn c¬ së kh¸ch quan cho sù tån t¹i, ®ã lµ: Sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi kh«ng mÊt ®i, sù chuyªn m«n ho¸ ngµy cµng s©u, sù ph©n c«ng lao ®éng tr«ng níc cßn g¾n liÒn víi sù hîp t¸c ph©n c«ng quèc tÕ. C¸c quan hÖ kinh tÕ vµ nh÷ng sù trao ®æi ho¹t ®éng lao ®éng trong x· héi ph¶i dùa trªn thíc ®o gi¸ trÞ vµ chØ ®îc thùc hiÖn tèt nhÊt b»ng quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ. VÉn cßn sù t¸ch biÖt vÒ kinh tÕ: cßn cã nhiÒu quan hÖ së h÷u kh¸c nhau vÒ t liÖu s¶n xuÊt, dÉn ®Õn tån t¹i nhiÒu chñ thÓ kinh tÕ cïng tån t¹i trong mét hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi, nhng vÉn cã sù ®éc lËp, t¸ch biÖt víi nhau v× vËy chóng võa c¹nh tranh võa hîp t¸c víi nhau vµ nã chØ cã thÓ thùc hiÖn b»ng trao ®æi hµng ho¸- tiÒn tÖ theo c¬ chÕ thÞ trêng. Gi÷a c¸c doanh nghiÖp vÉn cßn sù t¸ch biÖt vÒ kinh tÕ, quyÒn tù chñ trong, s¶n xuÊt, kinh doanh vµ do ®ã còng kh¸c nhau vÒ lîi Ých kinh tÕ. Do ®ã c¸c mèi liªn hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c doanh nghiÖp nhµ níc còng ®îc thùc hiÖn th«ng qua quan hÖ hµng hãa- tiÒn tÖ. S¶n xuÊt hµng ho¸, quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ lµ tÊt yÕu trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña c¸c níc trªn thÕ giíi. ChÝnh v× diÔn ra trong m«i trêng c¹nh tranh, chÞu sù chi phèi cña nh÷ng quy luËt kinh tÕ vèn cã, lÊy lîi nhuËn lµ ®éng lùc thóc ®Èy buéc c¸c chñ thÓ kinh tÕ ph¶i c¶i tiÕn kü thuËt, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng ®Ó gi¶m 3 chi phÝ s¶n xuÊt, nã còng ®ßi hái c¸c chñ thÓ kinh tÕ ph¶i n¨ng ®éng s¸ng t¹o. ®©y chÝnh lµ u ®iÓm næi bËt cña kinh tÕ thÞ trêng. Chóng ta cã thÓ thÊy CNTB ®· sö dông vai trß to lín cña KTTT cïng víi nh÷ng u ®iÓm cña nã ®Ó thóc ®Èy t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nh thÕ nµo. TÊt nhiªn lµ ®em l¹i lîi Ých cho giai cÊp t s¶n, nhng ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ KTTT lµ s¶n phÈm riªng cã cña CNTB. Còng nh CNTB, chóng ta còng cÇn ph¶i ph¸t huy nh÷ng u ®iÓm cña KTTT, vai trß to lín cña nã kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ, khuyÕt tËt, mÆt tr¸i cña nã ®Ó x©y dùng CNXH, t¨ng trëng vµ ph¸t triªn kinh tÕ. Nã thóc ®Èy viÖc c¶i tiÕn ky thuËt. Do ®ã §¶ng ta chñ tr¬ng chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng, kh«ng ph¶i lµ mét thÞ trêng bÊt kú, mµ lµ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chu nghÜa. Nã võa phï hîp víi ®Æc ®iÓm kinh tÕ thêi kú qu¸ ®é ë níc ta nã võa cho phÐp khai th¸c mäi tiÒm n¨ng cña nÒn kinh tÕ. VÒ b¶n chÊt ®ã lµ c¬ chÕ hçn hîp mang tÝnh ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, võa kÕ thõa nh÷ng thµnh tùu cña loµi ngêi, võa g¾n liÒn víi ®Æc ®iÓm vµ môc tiªu chÝnh trÞ lµ sù kÕt hîp gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ tiÕn bé x· héi.... Vµ thùc tÕ , qua nh÷ng n¨m ®Çu thùc hiÖn ®æi míi cung ®· cho kÕt qu¶ kh¶ quan bíc ®Çu: ®êi sèng kinh tÕ- x· héi cña ®Êt níc ®· cã sù thay ®æi râ rÖt, s¶n xuÊt trong níc ph¸t triÓn, ®êi sèng, vËt chÊt, v¨n ho¸, tinh thÇn cã sù c¶i thiÖn râ rÖt… ®iÒu ®ã cho thÊy kinh tÕ thÞ tr êng kh«ng nh÷ng kh«ng ®èi lËp víi CNXH mµ nã cßn lµ ph¬ng thøc ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña CNXH. III. Nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n cña KTTT ®Þnh hìng XHCN ë ViÖt Nam. 1. KTTT ®Þnh híng XHCN lµ mét m« h×nh kinh tÕ tæng qu¸t trong thêi kú qu¸ ®é ë níc ta, lµ sù kÕt hîp gi÷a c¸i chung vµ c¸i ®Æc thï. V× c¸c níc kh¸c nhau th× cã tr×nh ®é kinh tÕ, kÕt cÊu x· héi, phong tôc tËp qu¸n kh¸c nhau, nªn viÖc ¸p dông m« h×nh KTTT còng cã sù kh¸c nhau, ngoµi nh÷ng ®Æc ®iÓm chung, c¸i phæ biÕn, cßn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt. Níc ta còng kh«ng n»m ngoµi quy luËt ®ã. a. C¸i chung, phæ biÕn cña m« h×nh KTTT ®Þnh híng XHCN. Nãi ®Õn KTTT lµ nãi ®Õn mét nÒn kinh tÕ chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan nh: quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu, quy luËt c¹nh tranh. C¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ lµ c¬ chÕ thÞ trêng . 4 Cã nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau dÉn ®Õn nÒn kinh tÕ tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn. Trong ®ã kinh tÕ t nh©n cã vai trß quan träng trong viÖc lµm phong phó thÞ trêng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, sù can thiÖp cña nhµ níc lµ mét ®iÒu kiÖn rÊt quan träng, quyÕt ®Þnh mét phÇn ®Õn sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i , æn ®Þnh hay rèi lo¹n cña nÒn kinh tÕ. V× sù can thiÖp cña nhµ níc vµo kinh tÕ th«ng qua hÖ thèng luËt lÖ vµ chÝnh s¸ch nh»m h¹n chÕ nh÷ng khuyÕt tËt cña thÞ trêng, t¹o lËp c¸c c©n ®èi vÜ m«, ng¨n ngõa nh÷ng ®ét biÕn xÊu. Sù h×nh thµnh gi¸ c¶ chñ yÕu lµ do thÞ trêng vµ sù c¹nh tranh lµ ®iÒu ®¬ng nhiªn. Nãi ®Õn KTTT lµ nãi ®Õn tÝnh tù chñ cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ, mçi ®¬n vÞ kinh tÕ lµ mét chñ thÓ tù do, tù chñ kinh doanh theo ph¸p luËt. ThÞ trêng quèc gia lµ mét thÓ thèng nhÊt vµ tõng bíc héi nhËp vµo thÞ trêng khu vùc vµ quèc tÕ. ThÞ trêng tæng thÓ lµ tæng hîp cña nhiÒu lo¹i thÞ trêng: thÞ trêng hµng ho¸, thÞ trêng vèn, thÞ trêng lao ®éng… LÊy tiªu chuÈn t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ lµm thíc ®o ®¸nh gi¸. b. NÒn KTTT ®Þnh híng XHCN ë níc ta ngoµi nh÷ng c¸i chung cña mét nÒn KTTT cßn cã nh÷ng ®Æc trng riªng: Tríc hÕt, ®©y lµ nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh híng XHCN, vËy c¸i ®¶m b¶o sù ®Þnh híng nµy lµ sù qu¶n lý vÜ m« cña nhµ níc. Vµ nhµ XHCN víi t c¸ch lµ Nhµ níc cña d©n, do d©n vµ v× d©n sÏ ®Þnh híng cho thÞ trêng võa ho¹t ®éng theo nh÷ng nguyªn t¾c vµ quy luËt cña m×nh, võa phôc vô c¸c môc tiªu cña XHCN. KTTT ®Þnh híng XHCN ë níc ta kh«ng chØ phÊn ®Êu ®¹t tr×nh ®é ph¸t triÓn cao vÒ ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn, mµ quan träng h¬n lµ c«ng b»ng x· héi vµ h¬n thÕ n÷a lµ b×nh ®¼ng x· héi. Kh¸c víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng TBCN, trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng XHCN kh«ng cã sù thèng trÞ cña së h÷u t nh©n mµ ®a d¹ng c¸c quan hÖ së h÷u còng nh c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã së h÷u Nhµ níc vµ kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o. 2. C¸c ®Æc trng c¬ b¶n cña nÒn KTTT ®Þnh híng XHCN ë níc ta. a. ®Æc trng vÒ môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng. §Æc trng nµy ®îc thÓ hiÖn ë chç: x©y dùng vµ ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, x©y dùng c¬ së vËt chÊt cho CNXH. ThiÕt lËp vµ hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt XHCN. NghÜa lµ chóng ta kh«ng chØ quan t©m ph¸t triÓn kinh tÕ 5 ®¬n thuÇn mµ cßn ph¶i chó träng ®Õn c¸c vÊn ®Ò x· héi, thùc hiÖn ®ång thêi môc tiªu t¨ng trëng kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. Lµm cho d©n giµu níc m¹nh víi thùc hiªn d©n chñ vµ c«ng b»ng x· héi. b. §Æc trng vÒ chÕ ®é së h÷u. Nãi ®Õn kinh tÕ thÞ trêng lµ nãi ®Õn mét nÒn kinh tÕ víi sù ®a d¹ng vÒ c¸c h×nh thøc së h÷u: së h÷u t nh©n, së h÷u t nh©n, së h÷u tËp thÓ, së h÷u nhµ níc… V× vËy, ®a d¹ng ho¸ së h÷u lµ vÊn ®Ò tÊt yÕu vµ do ®ã tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau. Tuy nhiªn, kh¸c víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng TBCN dùa trªn së h÷u t nh©n vÒ t liÖu s¶n xuÊt, th× trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng XHCN dùa trªn chÕ ®é së h÷u x· héi vÒ t liÖu s¶n xuÊt. Tõ sù ®a d¹ng vÒ c¸c h×nh thøc së h÷u dÉn ®Õn ®a d¹ng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nµy võa c¹nh tranh võa hîp t¸c víi nhau. c. §Æc trng vÒ quan hÖ ph©n phèi. ChÝnh sù ®a d¹ng vÒ c¸c h×nh thøc së h÷u dÉn ®Õn tån t¹i nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi. Kh«ng nh nÒn KTTT TBCN lÊy ph©n phèi theo t liÖu s¶n xuÊt vµ theo vèn lµ chñ yÕu, trong nÒn KTTT ®Þnh híng XHCN chñ yÕu thùc hiÖn ph©n phèi theo lao ®éng, ngoµi ra cßn cã nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi kh¸c nh: ph©n phèi theo nguån lùc ®ãng gãp, ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi vµ tËp thÓ. Nhµ níc ph¶i cã chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt sao cho phï hîp ®Ó ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng còng nh lµm gi¶m bít sù chªnh lÖch vÒ thu nhËp trong x· héi. d. §Æc trng vÒ vai trß ®iÒu tiÕt cña nhµ níc ®èi víi nÒn kinh tÕ. Nhµ níc qu¶n lý nÒn KTTT theo ®Þnh híng XHCN ë níc ta lµ Nhµ níc ph¸p quyÒn XHCN, lµ nhµ níc cña d©n, do d©n vµ v× d©n. §Þnh híng XHCN ®îc ®¶m b¶o bëi sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ qu¶n lý cña nhµ níc. Nhµ níc tham gia vµo c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ. §©y võa lµ ®iÒu kiÖn võa lµ néi dung ®Ó ph©n biÖt sù kh¸c biÖt vÒ b¶n chÊt cña m« h×nh KTTT cña níc ta víi KTTT cña c¸c níc TBCN trªn thÕ giíi. e. §Æc trng vÒ xu híng ph¸t triÓn. Ph¸t triÓn trong sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a søc m¹nh d©n téc vµ søc m¹nh thêi cña thêi ®¹i, coi träng viÖc kÕt hîp vai trß thóc ®Èy sù ra ®êi c¸c nh©n tè cña KTTT vµ vai trß qu¶n lý vÜ m« cña nhµ níc XHCN trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang KTTT hiÖn ®¹i. 6 Sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ g¾n liÒn víi ph¸t triÓn gi¸o dôc, v¨n ho¸ n©ng cao d©n chÝ, ®µo t¹o nguån nh©n lùc vµ x©y dùng nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. KTTT níc ta ph¸t triÓn theo xu híng më cöa, héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi trªn c¬ së gi÷ v÷ng ®éc lËp, tù chñ vµ toµn vÑn l·nh thæ quèc gia. Ph¸t triÓn trong sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a quy luËt ph¸t triÓn theo tuÇn tù víi quy luËt ph¸t triÓn nh¶y vät. Tõ c¸c ®Æc trng trªn cã thÓ nãi: qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn KTTT ®Þnh híng XHCN ë níc ta lµ qu¸ tr×nh tiÕn tíi thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu, níc m¹nh. Tõng bíc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ híng tíi mét x· héi hiÖn ®¹i vµ tèt ®Ñp, trong ®ã nh©n d©n ®îc lµm chñ, nh©n ¸i, cã v¨n ho¸ cã tr×nh ®é, kh«ng cã ¸p bøc bãc lét, mäi ngêi ®Òu ®îc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn. IV. Thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ níc ta qua nh÷ng n¨m ®æi míi. 1. Mét sè thµnh tùu ®¹t ®îc. Tõ nh÷ng nhËn ®Þnh ®óng ®¾n vÒ KTTT ®Þnh híng XHCN §¶ng vµ nhµ níc ta ®· cã nh÷ng bíc ®i ®óng ®¾n, ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp, chóng ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu bíc ®Çu, lµ b»ng chøng x¸c thùc nhÊt cho sù lùa chän ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ níc ta, cã t¸c dông khÝch lÖ to lín trong sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ ®Êt níc trong t×nh hinh thÕ giíi ®ang diÔn biÕn phøc t¹p. Kinh tÕ t¨ng trëng kh¸, v¨n ho¸ x· héi cã nhiÒu tiÕn bé, ®êi sèng nh©n d©n ®ang tõng bíc ®îc c¶i thiÖn, t×nh h×nh chÝnh trÞ- x· héi c¬ b¶n æn ®Þnh, hÖ thèng chÝnh trÞ ®îc cñng cè, quan hÖ ®èi ngo¹i kh«ng ngõng ®îc më réng, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®îc tiÕn hµnh chñ ®éng vµ ®¹t ®îc nhiÒu kÕt qu¶ kh¶ quan. Cô thÓ, th«ng qua viÖc thùc hiÖn c¸c chiÕn lîc 10 n¨m(1991- 2000) chóng ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu quan träng: §Êt níc ®· tho¸t ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ- x· héi, tæng s¶n phÈm t¨ng 2,07 lÇn, tÝch luü néi bé cña nÒn kinh tÕ ®· ®¹t 27% GDP, nÒn kinh tÕ tõ t×nh tr¹ng hµng ho¸ khan hiÕm, nay s¶n xuÊt ®· ®¸p øng ®îc c¸c nhu cÇu thiÕt yÕu cña nh©n d©n vµ nÒn kinh tÕ, t¨ng xuÊt khÈu vµ cã dù tr÷, kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi ph¸t triÓn nhanh, cã sù chuyÓn dÞch vÒ c¬ cÊu nÒn kinh tÕ: tû träng n«ng nghiÖp gi¶m( tõ 38,7% xuèng cßn 24,3% GDP) c«ng nghiÖp, x©y dùng t¨ng (tõ 22,7 % ®Õn 36,6 % GDP), dÞch vô còng t¨ng (tõ 38,6 % lªn 39,1%). 7 Quan hÖ s¶n xuÊt ®ang tõng bíc phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®ang dÇn h×nh thµnh. Vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc ®ang ngµy cµng ph¸t huy vai trß chñ ®¹o nÒn kinh tÕ cña m×nh. Quan hÖ ®èi ngo¹i còng ngµy cµng më réng gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù t¨ng trëng bíc ®Çu cña nÒn kinh tÕ. Kh«ng nh÷ng t¨ng vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu mµ cßn thu hót ®îc mét lîng kh¸ lín vèn, c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn tõ bªn ngoµi. Kh«ng chØ trong kinh tÕ, vÒ v¨n ho¸, x· héi cïng víi sù cè g¾ng to lín cña toµn ®¶ng, toµn d©n ta còng cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc: tõ nh÷ng thµnh tùu vÒ kinh tÕ ®¹t ®îc ®· t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt còng nh tinh thÇn cña nh©n d©n, môc tiªu phÊn ®Êu b©y giê kh«ng chØ cßn lµ ®ñ ¨n n÷a mµ ph¶i cã cña ¨n cña ®Ó. H¬n thÕ n÷a c¸c mÆt vÒ y tÕ, gi¸o dôc, gi¶i trÝ… ®· cã sù quan t©m râ rÖt nh»m n©ng cao chÊt lîng cuéc sèng. 2. Thùc tr¹ng kÐm ph¸t triÓn cña nÒn KTTT níc ta. Tuy ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu quan träng, nhng nh×n chung chóng ta vÉn cha tho¸t khái khñng ho¶ng kinh tÕ- x· héi, vÉn lµ mét níc nghÌo, kÐm ph¸t triÓn. Søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ cßn yÕu, n¨ng suÊt lao ®éng vµ tÝch luü cßn thÊp, kü thuËt c«ng nghÖ l¹c hËu. ViÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu cßn chËm, lao ®éng n«ng nghiÖp vÉn chiÕm 75%, d©n sè vµ viÖc lµm lu«n lu«n lµ nh÷ng vÊn ®Ò gay g¾t. Ph©n c«ng lao ®éng x· héi cha ph¸t triÓn, c¬ së vËt chÊt kü thuËt cßn l¹c hËu, c¬ së h¹ tÇng cßn yÕu kÐm. Sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ vÉn cßn kh¸ chªnh lÖch gi÷a c¸c vïng vµ c¸c ngµnh. Bé m¸y tæ chøc c¸n bé cßn c«ng kÒnh vµ nhiÒu bÊt cËp g©y chång chÐo vµ l·ng phÝ. Thùc lùc kinh tÕ cßn yÕu kÐm nªn cha t¹o ra søc hót m¹nh mÏ tíi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi VÉn cßn cã n¬i cã lóc t duy cßn chÞu ¶nh hëng cña c¬ chÕ cò, g©y khã kh¨n c¶n trë sù ph¸t triÓn cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ, cha thùc sù b×nh ®¼ng vµ yªn t©m ®Çu t kinh doanh. Nh÷ng yÕu kÐm kÓ trªn mét phÇn lµ do nhiÒu nguyªn nh©n, tríc hÕt lµ do ®iÒu kiÖn kh¸ch quan: níc ta chÞu hËu qu¶ nÆng nÒ cña nhiÒu n¨m cã 8 chiÕn tranh tríc ®ã lµm cho nÒn kinh tÕ bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ mµ kh«ng chØ trong mét thêi gian ng¾n cã thÓ kh«i phôc ®îc. Tuy nhiªn nguyªn nhan chinh lµ do nh÷ng hËu qu¶ cña c¬ chÕ cò ®Ó l¹i, mµ khuyÕt ®iÓm lín thuéc vÒ c«ng t¸c l·nh ®¹o, chØ ®¹o ®iÒu hµnh. VI. Môc tiªu phÊn ®Êu vµ nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn KTTT ®Þnh híng XHCN. 1. Môc tiªu phÊn ®Êu l©u dµi vµ tríc m¾t cña §¶ng vµ Nhµ níc ta. Môc tiªu chung cña c¶ thêi kú qu¸ ®é ë níc ta ®ã lµ”®éc lËp d©n téc g¾n liÒn víi chñ nghÜa x· héi, d©n giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. §ã lµ môc tiªu l©u dµi, cßn tríc m¾t, môc tiªu phÊn ®Êu cña níc ta ®Õn n¨m 2005 lµ h×nh thµnh mét bíc KTTT ®Þnh híng XHCN. Cßn trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi 10 n¨m 2001-2010 th× môc tiªu phÊn ®Êu lµ ®a níc ta tho¸t khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cña nh©n d©n t¹o nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 KTTTh×nh thµnh vÒ c¬ b¶n 2. Nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn KTTT ®Þnh híng XHCN. a. Thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Sö dông c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®Ó khai th¸c mäi tiÒm n¨ng vÒ vèn, khoa häc kÜ thuËt, lao ®éng… mét mÆt khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn, mét mÆt t¹o ra søc m¹nh tæng hîp cïng híng tíi thùc hiÖn môc tiªu chung cña ®Êt níc. Tuy nhiªn, do tÝnh chÊt ®Þnh híng XHCN cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng nªn bªn c¹nh viÖc thõa nhËn vµ khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ th× thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc ph¶i ®îc cñng cè,kh«ng ngõng n©ng cao vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ ®Ó cïng víi kinh tÕ tËp thÓ, híng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn theo quü ®¹o tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi. §Ó thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch nµy cÇn cã hÖ thèng ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch cô thÓ ®Ó t¹o m«i trêng ph¸p lý cho c¸c doanh nghiÖp, cacs thµnh phÇn kinh tÕ yªn t©m lµm ¨n l©u dµi. Vµ kiªn quyÕt sö lý ng¨n chÆn c¸c hµnh vi lõa ®¶o, bu«n lËu, hµng gi¶…®Ó t¹o m«i trêng ®Çu t lµnh m¹nh. b. §Èy m¹nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi trong ph¹m vi c¶ níc, tõng ®Þa ph¬ng, tõng vïng theo híng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. §Ó ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸, cÇn ph¶i më réng ph©n c«ng lao ®éng x· héi, ph©n bè l¹i d©n c trong ph¹m vi c¶ níc còng nh tõng ®Þa ph¬ng, tõng vïng theo híng chuyªn m«n ho¸, hîp t¸c ho¸ nh»m khai th¸c mäi 9 nguån lùc, ph¸t triÓn nhiÒu ngµnh nghÒ mét mÆt sö dông hiÖu qu¶ c¬ së vËt chÊt kü thuËt mét mÆt gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm cho ngêi lao ®éng. Bªn c¹nh ®ã, cßn ph¶i tiÕn tíi hîp t¸c tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ®Ó kh«ng ngõng më réng thÞ trêng vÒ quy m« vµ kÝch thÝch sù h×nh thµnh c¸c lo¹i thÞ trêng míi. c. §Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu , øng dông khoa häcvµ c«ng nghÖ, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c¹nh tranh lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái, do ®ã c¸c doanh nghiÖp muèn ®øng v÷ng trªn thÞ trêng th× ph¶i thêng xuyªn ®æi míi c«ng nghÖ ®Ó h¹ thÊp chi phÝ, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng tÝnh c¹nh tranh. §Ó thùc hiÖn ®îc ®iÒu ®ã ph¶i ®Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu, øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ. ChÝnh v× vËy, chóng ta ph¶i ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ d. Thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh së h÷u. §a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh së h÷u, t¹o ra sù c¸ch biÖt nhÊt ®Þnh vÒ kinh tÕ, ®©y ®iÒu kiÖn c¬ së cho kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn. e. X©y dùng x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c yÕu tè thÞ trêng. Bªn c¹nh tiÕp tôc ph¸t triÓn m¹nh thÞ trêng hµng ho¸ vµ dÞch vô cÇn thóc ®Èy sù ra ®êi cña c¸c lo¹i thÞ trêng míi nh: thÞ trêng vèn, thÞ trêng lao ®éng, thÞ trêng bÊt ®éng s¶n, thÞ trêng chøng kho¸n,…®Ó khai th¸c hiÖu qu¶ mäi tiÒm n¨ng. §Ó thùc hiÖn ®îc ®iÒu ®ã, tríc hÕt ph¶i cÇn t«n träng quyÒn tù chñ s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp, b¶o ®¶m sù c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh, t¨ng søc c¹nh tranh cho s¶n phÈm. f. §µo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ vµ c¸c nhµ kinh doanh giái, phï hîp víi yªu cÇu cña KTTT ®Þnh híng XHCN. Con ngêi bao giê còng lµ lùc lîng s¶n xuÊt c¬ b¶n nhÊt cña x· héi. V× vËy chóng ta cÇn ®Èy m¹nh viÖc ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ, kinh doanh sao cho phï hîp víi môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn. CÇn cã chÕ ®é båi dìng, ®·i ngé ®óng ®¾n ®éi ngò c¸n bé nh»m n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô, kh¶ n¨ng qu¶n lý, kinh doanh cña hä. g. Gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, tiÕn tíi xo¸ bá hoµn toµn c¬ chÕ qu¶n lý cò. Cã æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ th× míi ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ ®îc, v× chØ cã nh vËy c¸c doanh nghiÖp míi yªn t©m ®Çu t. vµ víi níc ta hiÖn nay, æn ®Þnh 10 chÝnh trÞ còng chÝnh lµ gi÷ v÷ng ®Þnh híng XHCN vµ vai trß l·nh ®¹o cña ®¶ng, t¨ng cêng hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ qu¶n lý cña nhµ níc, ph¸t huy vai trß lµm chñ cña nh©n d©n. h. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cã lîi cho ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸. Xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ ®ang bïng næ lµm cho më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i trë thµnh mét yÕu tè tÝch cùc nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia xuÊt khÈu. Ta chñ tr¬ng më réng thÞ trêng vµ thÞ phÇn. Muèn vËy, cÇn thùc hiÖn ®a ph¬ng ho¸ ®a d¹ng ho¸ quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i víi nguyªn t¾c ®«i bªn cïng cã lîi ®¶m b¶o ®éc lËp tù chñ kh«ng can thiÖp vµo néi bé cña nhau. 11 c. kÕt thóc vÊn ®Ò. Tãm l¹i, ®Ó cã ®îc nÒn KTTT ®Þnh híng XHCN nh hiÖn nay, §¶ng vµ nhµ níc ta ®· tõng ph¶i tr¶i qua mét thêi kú rÊt khã kh¨n, mét phÇn do nh÷ng nhËn ®Þnh sai lÇm vÒ KTTT vµ chóng ta còng ®· ph¶i tr¶ gi¸. Tuy nhiªn, §¶ng vµ Nhµ níc ta tõ qu¸ tr×nh ph©n tÝch vµ xem xÐt t×nh h×nh trong níc còng nh nh÷ng biÕn ®éng trªn thÕ giíi ®· kÞp thêi ®æi míi t duy, kÞp thêi ®a ra quyÕt ®Þnh vµ bíc ®i ®óng ®¾n, ®ã lµ thay thÕ m« h×nh tËp trung quan liªu bao cÊp b»ng m« h×nh KTTT ®Þnh híng XHCN, coi KTTT lµ c«ng cô ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu híng tíi CNXH, ®©y cã thÓ coi nh mét bíc ®i t¸o b¹o nhng nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan thu ®îc qua nh÷ng n¨m ®Çu ®æi míi ®· chøng minh cho sù lùa chän cña §¶ng vµ Nhµ níc ta lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. MÆc dï vËy, chóng ta vÉn lu«n x¸c ®Þnh kinh tÕ thÞ trêng kh«ng ph¶i lµ liÒu thuèc v¹n n¨ng, nªn viÖc t×m hiÓu râ vÒ kinh tÕ thÞ trêng vÒ c¸c u ®iÓm, nhîc ®iÓm, vÒ nh÷ng ®Æc trng vµ t¸c dông cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ lµ hÕt søc cÇn thiÕt, ®Ó ®a ra c¸c chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó võa ®¶m b¶o ph¸t triÓn kinh tÕ võa ®¶m b¶o gi÷ v÷ng ®Þnh híng XHCN. Qu¸ tr×nh tiÕn lªn CNXH cßn rÊt dµi vµ cßn nhiÒu khã kh¨n, nã kh«ng nh÷ng ®ßi hái sù ®ång lßng, nhÊt chÝ, quyÕt t©m cña toµn §¶ng, toµn d©n ta mµ cßn ®ßi hái lu«n cã sù nhËn ®Þnh ®óng ®¾n t×nh h×nh trong tõng giai ®o¹n, tõng thêi kú ®Ó cã nh÷ng thay ®æi kÞp thêi, ®Ó tr¸nh nh÷ng gÆp ph¶i nh÷ng sai lÇm vµ tõng bíc ®a nÒn kinh tÕ níc ta héi nhËp nÒn kinh tÕ khu vùc vµ trªn thÕ giíi. 12 D. danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh kinh tÕ chÝnh trÞ Mac- Lenin. NXB chÝnh trÞ quèc gia. N¨m 2002 2. V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX. NXB chÝnh trÞ quèc gia. Hµ Néi- 2001. 3.Pts. NguyÔn Cóc. Kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. 4. Pgs . Pts Phan Thanh Phè. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ kinh tÕ vµ ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam. 5. Ts. NguyÔn TÊn Hïng. Kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa: m©u thuÉn vµ ph¬ng híng gi¶i quyÕt. Nghiªn cøu vµ lÝ luËn sè 8- 2000 6. Gs. Ts Hoµng §¹t. t×m hiÓu vµ x¸c ®Þnh ®Æc trng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam. T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn. 7. D¬ng B¸ Ph¬ng- NguyÔn Minh Kh¶i. Kinh tÕ thÞ trêng vµ ®Þnh híng XHCN. Nghiªn cøu- trao ®æi sè 18( 9/ 1998) 8. gs. Ts. Mai Ngäc Cêng. HiÓu thÕ nµo lµ kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN? T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn . sè 71(5/2003). 9. V¬ng ThÞ BÝch Thuû. TÝnh tÊt yÕu cña c«ng cuéc ®æi míi theo ®Þnh híng XHCN ë ViÖt Nam. TriÕt häc sè 12( 12- 2002). 13