Tài liệu Kế toán trách nhiệm tại viễn thông quảng bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG NGUYỄN THANH HƯNG KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI VIỄN THÔNG QUẢNG BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Đà Nẵng - Năm 2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG NGUYỄN THANH HƯNG KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI VIỄN THÔNG QUẢNG BÌNH Chuyên ngành : Kế toán Mã số : 60.34.30 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Người hướng dẫn khoa học: TS. ĐƯỜNG NGUYỄN HƯNG Đà Nẵng - Năm 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả phương án nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận văn Nguyễn Thanh Hưng MỤC LỤC MỞ ĐẦU ...........................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài.......................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................2 4. Câu hỏi nghiên cứu ..............................................................................3 5. Phương pháp nghiên cứu .....................................................................3 6. Bố cục luận văn....................................................................................3 7. Tổng quan tài liệu nghiên cứu .............................................................3 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TRONG DOANH NGHIỆP ............................................................................6 1.1. TỔNG QUÁT VỀ HỆ THỐNG KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TRONG DOANH NGHIỆP..............................................................................................6 1.1.1. Khái niệm về kế toán trách nhiệm .................................................6 1.1.2. Vai trò của kế toán trách nhiệm.....................................................7 1.2. PHÂN CẤP QUẢN LÝ - CƠ SỞ HÌNH THÀNH KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM...............................................................................................................8 1.2.1. Khái niệm về phân cấp quản lý......................................................8 1.2.2. Ý nghĩa của phân cấp quản lý........................................................8 1.2.3. Những tác động của phân cấp quản lý tới kế toán trách nhiệm.....9 1.3. KHÁI NIỆM VÀ PHÂN LOẠI CÁC TRUNG TÂM TRÁCH NHIỆM TRONG DOANH NGHIỆP.............................................................................12 1.3.1. Khái niệm trung tâm trách nhiệm ................................................12 1.3.2. Xác định các trung tâm trách nhiệm............................................12 1.4. ĐÁNH GIÁ THÀNH QUẢ CỦA CÁC TRUNG TÂM TRÁCH NHIỆM15 1.4.1. Đánh giá thành quả của trung tâm chi phí ...................................15 1.4.2. Đánh giá thành quả của trung tâm doanh thu ..............................16 1.4.3. Đánh giá thành quả của trung tâm lợi nhuận...............................17 1.4.4. Đánh giá thành quả của trung tâm đầu tư....................................18 1.5. VẬN DỤNG THẺ ĐIỂM CÂN BẰNG TRONG ĐÁNH GIÁ TRÁCH NHIỆM QUẢN LÝ..........................................................................................20 1.5.1. Khái niệm thẻ điểm cân bằng ......................................................20 1.5.2. Nội dung của thẻ điểm cân bằng..................................................20 1.5.3. Vận dụng thẻ điểm cân bằng trong xác định và đánh giá trách nhiệm của quản lý ............................................................................................26 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1.................................................................................29 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI VIỄN THÔNG QUẢNG BÌNH................................................................................30 2.1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ KHÁI QUÁT VỀ VIỄN THÔNG QUẢNG BÌNH ..30 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển ..................................................30 2.1.2. Đặc điểm ngành nghề kinh doanh của Viễn thông Quảng Bình .31 2.2. CƠ CẤU TỔ CHỨC QUẢN LÝ VÀ PHÂN CẤP QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI VIỄN THÔNG QUẢNG BÌNH .................................................32 2.2.1. Cơ cấu tổ chức quản lý tại Viễn Thông Quảng Bình ..................32 2.2.2. Phân cấp quản lý tài chính tại Viễn thông Quảng Bình ..............34 2.2.3. Chế độ khen thưởng trong mô hình phân cấp quản lý tại Viễn thông Quảng Bình ............................................................................................38 2.2.4. Mô hình tổ chức kế toán tại Viễn thông Quảng Bình..................39 2.3. THỰC TRẠNG KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI VIỄN THÔNG QUẢNG BÌNH.................................................................................................42 2.3.1. Các chỉ tiêu đánh giá trách nhiệm quản lý tại Viễn thông Quảng Bình ................................................................................................................42 2.3.2. Phân cấp công tác lập kế hoạch và giao kế hoạch tại Viễn thông Quảng Bình ......................................................................................................44 2.3.3. Đánh giá việc hoàn thành trách nhiệm tại Viễn thông Quảng Bình53 2.4. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI VIỄN THÔNG QUẢNG BÌNH..................................................................................62 2.4.1. Những mặt mạnh .........................................................................62 2.4.2. Những mặt hạn chế ......................................................................63 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2.................................................................................65 CHƯƠNG 3: HOÀN THIỆN KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI VIỄN THÔNG QUẢNG BÌNH................................................................................66 3.1. SỰ CẦN THIẾT HOÀN THIỆN TỔ CHỨC KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI VIỄN THÔNG QUẢNG BÌNH .................................................66 3.2. TỔ CHỨC CÁC TRUNG TÂM TRÁCH NHIỆM TẠI VIỄN THÔNG QUẢNG BÌNH.................................................................................................67 3.2.1. Thiết lập các trung tâm trách nhiệm tại Viễn thông Quảng Bình67 3.2.2. Xác định trách nhiệm của các trung tâm trách nhiệm tại Viễn thông Quảng Bình ............................................................................................69 3.3. HOÀN THIỆN CÔNG TÁC LẬP DỰ TOÁN GẮN LIỀN VỚI CÁC TRUNG TÂM TRÁCH NHIỆM TẠI VIỄN THÔNG QUẢNG BÌNH..........73 3.3.1. Hoàn thiện công tác lập dự toán tại các trung tâm lợi nhuận của Viễn thông Quảng Bình ...................................................................................73 3.3.2. Hoàn thiện công tác lập dự toán ở trung tâm đầu tư tại Viễn Thông Quảng Bình...........................................................................................83 3.4. HOÀN THIỆN VIỆC ĐÁNH GIÁ HOÀN THÀNH TRÁCH NHIỆM THÔNG QUA CÁC CHỈ TIÊU VÀ BÁO CÁO CỦA CÁC TRUNG TÂM TRÁCH NHIỆM TẠI VIỄN THÔNG QUẢNG BÌNH ..................................88 3.4.1. Hoàn thiện việc đánh giá hoàn thành trách nhiệm ở các trung tâm lợi nhuận tại Viễn thông Quảng Bình ..............................................................89 3.4.2. Hoàn thiện việc đánh giá hoàn thành trách nhiệm ở trung tâm đầu tư tại Viễn thông Quảng Bình ..........................................................................96 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3...............................................................................100 TÀI LIỆU THAM KHẢO QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI (bản sao) PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Số Tên bảng Trang Dự toán phát triển thuê bao dịch vụ Viễn thông – Công nghệ 45 hiệu 2.1. thông tin năm 2013 2.2. Dự toán về doanh thu dịch vụ Viễn thông – Công nghệ thông 46 tin năm 2013 2.3. Dự toán về chi phí ở Viễn thông Quảng Bình năm 2013 47 2.4. Dự toán lợi nhuận năm 2013 48 2.5. Dự toán về phát triển thuê bao viễn thông – công nghệ thông tin 49 2.6. Dự toán về doanh thu dịch vụ viễn thông – Công nghệ thông 50 tin năm 2013 2.7. Dự toán chi phí tại Viễn thông Đồng Hới năm 2013 52 2.8. Đánh giá phát triển thuê bao trong năm của Viễn thông Đồng 54 Hới năm 2013 2.9. Đánh giá về doanh thu dịch vụ viễn thông – Công nghệ thông 55 tin năm 2013 2.10. Báo cáo tổng hợp chi phí năm 2013 56 2.11. Tình hình phát triển thuê bao trong năm của Viễn thông 59 Quảng Bình năm 2013 2.12. Báo cáo tổng hợp doanh thu Viễn thông Quảng Bình năm 60 2013 2.13. Báo cáo kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh năm 2013 61 3.1. Dự toán doanh thu từ khách hang năm 2013 74 3.2. Bảng phân loại chi phí tại các Viễn thông trực thuộc Viễn 75 thông Quảng Bình theo cách ứng xử 3.3. Bảng dự toán các khoản mục chi phí theo cách ứng xử năm 76 2013 3.4. Dự toán trung tâm lợi nhuận năm 2013 78 3.5. Dự toán các chỉ tiêu đánh giá trách nhiệm về phương diện 79 khách hàng 3.6. Mẫu phiếu khảo sát sự hài lòng của khách hàng 80 3.7. Dự toán về phương diện quy trình nội bộ 82 3.8. Dự toán lợi nhuận theo cách ứng xử chi phí năm 2013 84 3.9. Dự toán trung tâm đầu tư năm 2013 85 3.10. Dự toán các chỉ tiêu đánh giá trách nhiệm về phương diện 86 khách hàng 3.11. Dự toán về phương diện quy trình nội bộ 87 3.12. Bảng đánh giá tình hình doanh thu từ khách hàng năm 2013 90 3.13. Dự toán điều chỉnh lại biến phí theo thực tế 91 3.14. Bảng tổng hợp chi phí thực hiện của Viễn thông Đồng Hới 92 năm 2013 3.15. Báo cáo đánh giá thành quả thực hiện lợi nhuận năm 2013 93 3.16. Đánh giá hoàn thành trách nhiệm về phương diện khách hàng 94 3.17. Đánh giá về phương diện quy trình nội bộ 95 3.18. Báo cáo thành quả thực hiện lợi nhuận theo cách ứng xử chi phí 96 3.19. Đánh giá hiệu quả đầu tư năm 2013 97 3.20. Đánh giá thực hiện các chỉ tiêu đánh giá trách nhiệm về 98 phương diện khách hàng 3.21. Đánh giá thực hiện về phương diện quy trình nội bộ 99 DANH MỤC SƠ ĐỒ Số Tên sơ đồ Trang hiệu 1.1. Sơ đồ liên kết giữa các thông tin triển vọng 21 1.2. Mô hình chuỗi giá trị kinh doanh nội bộ 24 2.1. Sơ đồ bộ máy tổ chức quản lý tại Viễn thông Quảng Bình 32 2.2. Sơ đồ bộ máy kế toán tại Viễn thông Quảng Bình 40 2.3. Sơ đồ bộ máy kế toán tại các Viễn thông trực thuộc 42 3.1. Sơ đồ các trung tâm trách nhiệm 68 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong nền kinh tế thị trường hiện nay ngày càng có nhiều sự cạnh tranh gay gắt, xu hướng hội nhập kinh tế toàn cầu đặt ra cho doanh nghiệp bài toán khó về hoạt động hiệu quả. Việc nâng cao nội lực, nâng cao khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp trên thương trường là một vấn đề sống còn. Có thể ví toàn bộ hoạt động doanh nghiệp như một cỗ máy khổng lồ, trong đó mỗi bộ phận là mỗi chi tiết máy của nó, chỉ cần một bộ phận không hoạt động hoàn hảo thì sẽ ảnh hưởng đến kết quả chung của toàn doanh nghiệp. Do đó để nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp thì đòi hỏi các bộ phận trong doanh nghiệp phải hoạt động hiệu quả và phối hợp một cách nhịp nhàng với nhau để hoàn thành các mục tiêu chung. Muốn vậy, kế toán quản trị cần xây dựng được các phương pháp giúp nhà quản trị thấy được kết quả hoạt động của từng bộ phận, qua đó phát huy những yếu tố tích cực và ngăn ngừa những mặt yếu kém trong việc thực hiện mục tiêu chung của tổ chức. Kế toán trách nhiệm là một trong những công cụ có thể giúp doanh nghiệp đáp ứng nhu cầu trên. Viễn Thông Quảng Bình là doanh nghiệp có quy mô lớn, phạm vi hoạt động rộng và cơ chế quản lý kinh tế đối với các đơn vị phụ thuộc cũng khá đa dạng. Vì vậy vấn đề đặt ra ở đây là cần phải có cơ cấu quản lý tài chính phù hợp, phân công rõ trách nhiệm của từng bộ phận như thế nào, qua đó làm cho doanh nghiệp hoạt động một cách nhịp nhàng và đem lại hiệu quả kinh tế cao nhất, hoàn thành các mục tiêu đã đề ra. Xuất phát từ những yêu cầu khách quan như vậy, tác giả đã vận dụng những lý luận của kế toán trách nhiệm vào thực tiễn để thực hiện đề tài: “ Kế toán trách nhiệm tại Viễn Thông Quảng Bình” để làm đề tài nghiên cứu. Đề tài tập trung nghiên cứu về tình hình phân cấp quản lý, quá trình hạch toán và 2 việc đánh giá trách nhiệm tại doanh nghiệp. Đồng thời xác định các trung tâm, nhiệm vụ của từng trung tâm, công tác lập dự toán, đánh giá, xây dựng thông tin báo cáo cho nhà quản trị để đánh giá đúng thành tích của từng trung tâm. Ngoài ra, theo quan điểm của tác giả ngoài việc đánh giá trách nhiệm về phương diện tài chính, thì cần phải đánh giá thêm trách nhiệm quản lý về các phương diện khác (như: Khách hàng, quy trình nội bộ, học tập và phát triển) nhằm giúp cho nhà quản lý đánh giá một cách toàn diện về mọi hoạt động của doanh nghiệp, đưa ra được các mục tiêu phù hợp cho việc phát triển của doanh nghiệp. Do đó, việc kết hợp giữa kế toán trách nhiệm và thẻ điểm cân bằng giúp cho nhà quản lý đánh giá một cách toàn diện và chính xác về các phương diện tồn tại trong doanh nghiệp. 2. Mục tiêu nghiên cứu Luận văn hướng đến các mục tiêu sau: - Nghiên cứu thực trạng kế toán trách nhiệm trên cơ sở phân cấp quản lý tại Viễn Thông Quảng Bình để tìm ra ưu, nhược điểm còn tồn tại trong kế toán trách nhiệm tại doanh nghiệp. - Đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện kế toán trách nhiệm tại Viễn Thông Quảng Bình, giúp nhà quản lý có cơ sở đánh giá một cách đúng đắn, toàn diện thành quả của đơn vị, bộ phận để hướng tới mục tiêu chung mà Viễn Thông Quảng Bình đề ra. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu những nội dung cơ bản của kế toán trách nhiệm và việc vận dụng kế toán trách nhiệm tại Viễn Thông Quảng Bình. - Phạm vi nghiên cứu: Là Viễn Thông Quảng Bình, bao gồm tất cả các đơn vị trực thuộc tham gia hoạt động sản xuất kinh doanh thuộc Viễn Thông Quảng Bình. 3 4. Câu hỏi nghiên cứu - Phân cấp quản lý tại doanh nghiệp được thể hiện như thế nào? Việc thành lập các trung tâm và trách nhiệm của các trung tâm có phù hợp với phân cấp quản lý hay không? - Việc đánh giá trách nhiệm quản lý hiện nay ở đơn vị, các bộ phận như thế nào? Có giải pháp nào để đánh giá trách nhiệm quản lý nào toàn diện hơn hay không? 5. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng phương pháp cụ thể như: Hệ thống hóa, so sánh, phân tích, logic, ... để hệ thống hóa lý luận về kế toán trách nhiệm, tìm hiểu thực tế liên quan đến kế toán trách nhiệm, từ đó triển khai kế toán trách nhiệm đáp ứng yêu cầu quản trị nội bộ tại doanh nghiệp. 6. Bố cục luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, luận văn được chia làm ba chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về kế toán trách nhiệm trong doanh nghiệp. Chương 2: Thực trạng kế toán trách nhiệm tại Viễn Thông Quảng Bình. Chương 3: Hoàn thiện kế toán trách nhiệm tại Viễn Thông Quảng Bình. 7. Tổng quan tài liệu nghiên cứu Tính đến thời điểm hiện tại thì đã có nhiều đề tài, cũng như bài báo nghiên cứu liên qua đến đề tài kế toán trách nhiệm, như một số đề tài sau: - Luận văn thạc sỹ, Đại Học Đà Nẵng (2013) “ Kế toán trách nhiệm tại tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai” của tác giả: Đỗ Thị Thu Loan. Luận văn đã giải quyết được một số nội dung: Về mặt lý luận: Luận văn đã hệ thống hóa được cơ sở lý luận cơ bản về kế toán trách nhiệm, làm tiền đề cho việc nghiên cứu thực trạng kế toán trách nhiệm tại công ty. 4 Về mặt thực tiễn: Luận văn đã tập trung nghiên cứu thực tiễn về đặc điểm tổ chức hoạt động kinh doanh, đặc điểm về tổ chức quản lý, cơ cấu bộ máy kế toán, đi sâu tìm hiểu thực trạng kế toán trách nhiệm tại công ty. Đồng thời, đã đưa ra nhận xét và đánh giá khách quan về thực trạng công tac kế toán trách nhiệm tại công ty, từ đó có hướng hoàn thiện kế toán trách nhiệm tại công ty. - Luận văn thạc sỹ, Đại Học Đà Nẵng (2012)“ Tổ chức công tác kế toán trách nhiệm tại Công ty Cổ phần Dược DANAPHA” của tác giả: Tôn Nữ Xuân Hương. Luận văn đã giải quyết được một số nội dung: Về mặt lý luận: Hệ thống hóa những vấn đề cơ bản của kế toán trách nhiệm trong doanh nghiệp sản xuất. Về mặt thực tiễn: Luận văn đã sử dụng phương pháp nghiên cứu như: Hệ thống hóa, so sánh, thống kê, phân tích..., để hệ thống hóa lý luận, tìm hiểu thực tế liên quan và từ đó triển khai kế toán trách nhiệm phù hợp với yêu cầu quản trị tại công ty. Kết quả thu được cho thấy mặc dù công ty đã thực hiện phân cấp quản lý, nhưng thông tin kế toán đưa ra chưa gắn liền với việc phân cấp quản lý đó. Qua đó tác giả đã đưa ra giải pháp cần tổ chức công tác kế toán trách nhiệm tại công ty này. - Luận văn thạc sỹ, Đại Học Đà Nẵng (2012) “Hoàn thiện kế toán trách nhiệm tại Bưu điện tỉnh Quảng Nam” của tác giả: Vũ Lê Bảo Trân. Luận văn đã nêu lên được một số nội dung: Về mặt lý luận: Hệ thống hóa những vấn đề cơ bản của kế toán trách nhiệm, làm tiền đề cho việc nghiên cứu thực trạng cũng như đưa ra giải pháp hoàn thiện kế toán trách nhiệm tại Bưu điện tỉnh Quảng Nam. Về mặt thực tiễn: Phân tích, đánh giá thực trạng kế toán trách nhiệm tại Bưu điện tỉnh Quảng Nam. Nêu ra được các tồn tại trong việc tổ chức, vận dụng kế toán trách nhiệm tại Bưu điện tỉnh Quảng Nam, và đề xuất số giải pháp hoàn thiện kế toán trách nhiệm tại đơn vị như: Tổ chức các trung tâm 5 trách nhiệm, hoàn thiện công tác lập dự toán và đánh giá thành quả của các trung tâm trách nhiệm tại Bưu điện tỉnh Quảng Nam. - Trong bài báo(2008): “ Kế toán trách nhiệm – Vũ khí của công ty lớn” của tác giả: Nguyễn Xuân Trường, đã chỉ ra như thế nào là kế toán trách nhiệm, sự quan trọng của việc thiết lập kế toán trách nhiệm và những lợi ích thu được khi vận dụng mô hình kế toán trách nhiệm. Theo tác giả, thì mô hình quản lý kế toán trách nhiệm được xem là vũ khí của công ty lớn, giúp phát huy tối đa các nguồn lực trong doanh nghiệp, từ đó nâng cao khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. Tuy nhiên các công trình nghiên cứu trên chưa nghiên cứu chuyên sâu về hệ thống kế toán trách nhiệm áp dụng cho doanh nghiệp kinh doanh lĩnh vực Viễn thông – Công nghệ thông tin. Cho nên hướng đi của đề tài là chất lọc, hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm áp dụng cho lĩnh vực Viễn thông – Công nghệ thông tin, cụ thể là áp dụng tại “ Viễn Thông Quảng Bình”, nhằm cung cấp cho nhà quản trị những nhận thức về kế toán trách nhiệm và tầm quan trọng của nó trong việc đưa ra các quyết định, định hướng phát triển. Qua đó, có thể vận dụng vào doanh nghiệp nhằm cải tạo hệ thống kế toán mang lại lợi ích kinh tế cao hơn cho doanh nghiệp. Ngoài ra, trong các công trình nghiên cứu trên thì người nghiên cứu chỉ chú trọng đến vấn đề tài chính trong quá trình vận dụng kế toán trách nhiệm mà các phương diện khác không được chú trọng, do đó không thể làm rõ được trách nhiệm của nhà quản lý một cách chính xác. Vì vậy đối với bài nghiên cứu này của tác giả có điểm đổi mới đó là: Vận dụng kết hợp giữa kế toán trách nhiệm và thẻ điểm cân bằng nhằm giúp cho nhà quản lý đánh giá một cách toàn diện về mọi phương diện trong doanh nghiệp (như là: Phương diện tài chính, phương diện khách hàng, phương diện quy trình nội bộ, phương diện học tập và phát triển) tạo ra nền tảng cho doanh nghiệp phát triển bền vững hơn trong tương lai. 6 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TRONG DOANH NGHIỆP 1.1. TỔNG QUÁT VỀ HỆ THỐNG KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TRONG DOANH NGHIỆP 1.1.1. Khái niệm về kế toán trách nhiệm Trong quá trình quản lý, các cá nhân, bộ phận được giao quyền ra quyết định và trách nhiệm để thực hiện một phần hay toàn bộ công việc nào đó. Việc phân quyền trong tổ chức tạo nên cơ cấu phức tạp và đòi hỏi cấp trên phải nắm được kết quả thực hiện của cấp dưới. Vì thế, kế toán trách nhiệm được xây dựng để theo dõi kết quả, hiệu quả sử dụng các nguồn lực trong doanh nghiệp. Kế toán trách nhiệm là hệ thống kế toán cung cấp thông tin về kết quả, hiệu quả hoạt động của các bộ phận, các đơn vị trong một doanh nghiệp. Đó là công cụ đo lường, đánh giá hoạt động của những bộ phận liên quan đến đầu tư, lợi nhuận, doanh thu, chi phí mà bộ phận đó có quyền kiểm soát và trách nhiệm tương ứng. Kế toán trách nhiệm được hiểu là hệ thống thu thập và báo cáo các thông tin về hoạt động của từng nhóm trách nhiệm. Các cấp quản lý sẽ phải chịu trách nhiệm về lĩnh vực quản lý của mình (đó là lĩnh vực mà mình được ra quyết định), của thuộc cấp và tất cả các hoạt động khác thuộc trách nhiệm của họ. Vậy kế toán trách nhiệm là một hệ thống thừa nhận mỗi bộ phận (thành viên, con người) trong một tổ chức có quyền chỉ đạo và chịu trách nhiệm về những nghiệp vụ riêng biệt thuộc phạm vi quản lý của mình, họ phải xác định và báo cáo cho tổ chức, thông qua đó các cấp quản lý cấp cao hơn sử dụng các thông tin này để đánh giá thành quả của các bộ phận trong tổ chức. Hay nói cách khác, kế toán trách nhiệm trong một tổ chức chính là việc 7 thiết lập quyền hạn, trách nhiệm của mỗi bộ phận, thành viên và một hệ thống chỉ tiêu, báo cáo thành quả của mỗi bộ phận thành viên. 1.1.2. Vai trò của kế toán trách nhiệm - Kế toán trách nhiệm cung cấp thông tin cho việc thực hiện chức năng tổ chức và điều hành của doanh nghiệp. Kế toán trách nhiệm xác định các trung tâm trách nhiệm, qua đó nhà quản lý có thể hệ thống hóa các công việc của từng trung tâm mà thiết lập các chỉ tiêu đánh giá. Kế toán trách nhiệm giúp nhà quản trị đánh giá và điều chỉnh các bộ phận cho thích hợp. - Kế toán trách nhiệm cung cấp thông tin cho việc thực hiện chức năng kiểm soát tài chính và kiểm soát quản lý. Thông qua kế toán trách nhiệm, nhà quản lý có thể phân tích đánh giá chi phí đã chi, doanh thu và lợi nhuận thực hiện của bộ phận. Báo cáo trách nhiệm phản hồi cho người quản lý biết kế hoạch thực hiện ra sao, nhận diện các vấn đề còn hạn chế để có sự điều chỉnh các chiến lược mục tiêu sao cho kết quả kinh doanh là tốt nhất. Đây là nguồn thông tin để nhà quản lý nâng cao hiệu suất sử dụng vốn, tăng doanh thu, giảm chi phí một cách hợp lý, tối đa hóa lợi nhuận. - Kế toán trách nhiệm khuyến khích nhà quản lý hướng đến mục tiêu chung của tổ chức. Mục tiêu chiến lược của doanh nghiệp được gắn với các trung tâm trách nhiệm. Khi kế toán trách nhiệm có thể kiểm soát được tài chính và quản lý thì nhà quản lý sẽ điều chỉnh hoạt động hướng đến các mục tiêu chung. Đồng thời, bản thân quản lý các trung tâm trách nhiệm được khích lệ hoạt động sao cho phù hợp với mục tiêu cơ bản của toàn công ty. - Kế toán trách nhiệm góp phần đánh giá thành quả của từng bộ phận. Bởi vì mỗi bộ phận đã có hệ thống báo cáo riêng biệt, và nắm rõ được tình hình thực hiện của nó. Xác định có hoàn thành các chỉ tiêu được giao cho không. 8 1.2. PHÂN CẤP QUẢN LÝ - CƠ SỞ HÌNH THÀNH KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM 1.2.1. Khái niệm về phân cấp quản lý Phân cấp quản lý là việc người quản lý giao quyền ra quyết định cho cấp quản lý thấp hơn trong quá trình hoạt động của doanh nghiệp. Và cấp dưới đó chỉ ra quyết định trong phạm vi trách nhiệm của mình. Tùy theo từng doanh nghiệp, mức độ phân chia có thể khác nhau, gồm nhiều cấp độ hay chỉ một cấp và việc giao quyền quyết định có thể nhiều hay ít. Nếu quyền lực được phân tán quá rộng xuống cấp dưới thì nhà quản trị sẽ gặp khó khăn trong việc kiểm tra, giám sát, hoạt động của các bộ phận sẽ không đảm bảo được tính thống nhất. Ngược lại, nếu doanh nghiệp tập trung quyền lực, trực tiếp quản lý điều hành xử lý những công việc mang tính chất tác nghiệp đến những công việc mang tính chất chiến lược thì sẽ dẫn đến tình trạng sa đà vào những công việc vụn vặt, hàng ngày, và gặp khó khăn trong khâu hoạch định các chiến lược phát triển. Các nhà quản lý cho rằng kế toán trách nhiệm gắn liền với sự phân cấp quản lý, hệ thống kế toán trách nhiệm hoạt động thực sự hiệu quả trong các tổ chức mà sự phân quyền được thực hiện phù hợp với cơ cấu tổ chức của nó. Phân cấp quản lý cao hay thấp sẽ quyết định hệ thống kế toán được tổ chức như thế nào: Tập trung, phân tán, vừa tập trung vừa phân tán. Như vậy, phân cấp quản lý là sự phân quyền cho cấp dưới, dẫn đến sự phân định rõ ràng về quyền lợi và trách nhiệm trong quản lý cho cấp dưới dựa trên cơ sở cấu trúc phân quyền mà nhà quản trị đã lựa chọn. 1.2.2. Ý nghĩa của phân cấp quản lý Sự phân cấp quản lý trải rộng việc quyết định cho nhiều cấp quản lý. Do vậy, ban quản lý cấp cao hơn không phải giải quyết các vấn đề xảy ra hàng ngày nên họ có thể tập trung vào việc lập ra các kế hoạch dài hạn và điều phối 9 hoạt động của các bộ phận trong tổ chức, đảm bảo thực hiện hài hòa các mục tiêu chung. Sự phân cấp quản lý còn giúp nhà quản lý các cấp có sự độc lập trong điều hành công việc của mình, phát huy kỹ năng, nâng cao kiến thức chuyên môn và năng lực quản lý, thúc đây họ phát huy tính năng động, sáng tạo của mình trong mọi hoạt động sản xuất kinh doanh ở bộ phận. Sự phân cấp quản lý giúp cho nhà quản lý các cấp có sự hài lòng trong công việc. Do đó động viên họ nỗ lực trong việc hoàn thành nhiệm vụ của mình. Việc ra quyết định ở nơi trực tiếp phát ra vấn đề được coi là thuận lợi nhất, vì những nhà quản lý cấp dưới tiếp xúc thường xuyên với các vấn đề nên họ nhanh chóng tìm ra nguyên nhân và tìm ra biện pháp khắc phục tốt hơn nhà quản lý cấp cao. 1.2.3. Những tác động của phân cấp quản lý tới kế toán trách nhiệm Hệ thống kế toán trách nhiệm chỉ tồn tại, hoạt động có hiệu quả trong các tổ chức có phân quyền, ở đó quyền ra quyết định và trách nhiệm được trải rộng trong toàn bộ tổ chức. Các cấp quản lý khác nhau được quyền ra quyết định và chịu trách nhiệm trong phạm vi quyền hạn và trách nhiệm của họ. Trên cơ sở quyền hạn và trách nhiệm dẫn đến nhu cầu về thiết lập các trung tâm trách nhiệm gắn liền với chức năng, nhiệm vụ cụ thể, diễn ra quá trình đánh giá trách nhiệm của các cấp quản lý hàng kỳ. Khi quy mô của doanh nghiệp càng lớn, hoạt động sản xuất kinh doanh càng phức tạp thì đòi hỏi doanh nghiệp phải phân tán thành nhiều bộ phận, nhiều cấp quản lý khác nhau. Lúc này, sự phân quyền cho các đơn vị, các bộ phận sẽ được thực hiện nhiều hơn và nhà quản trị cần phải xác định mức độ phức tạp của tổ chức để từ đó thực hiện phân quyền cho hợp lý. Mức độ độc lập của từng đơn vi, bộ phận trong doanh nghiệp phản ánh mức độ phân quyền của doanh nghiệp, sự độc lập ở mỗi đơn vị, bộ phận càng 10 nhiều chứng tỏ sự phân quyền trong doanh nghiệp càng lớn và khi phân cấp quản lý được hợp lý sẽ là cơ sở hình thành kế toán trách nhiệm của một đơn vị. Giữa kế toán trách nhiệm và phân cấp quản lý có sự tác động qua lại, liên quan lẫn nhau ở mặt tích cực và cũng có mặt tiêu cực. a. Tác động tích cực Sự phân cấp quản lý trải rộng quyền lực và trách nhiệm trên toàn bộ tổ chức. Người quản lý sẽ có thể giao bớt việc cho người khác, nên có thể tiết kiệm thời gian làm việc của mình, nên có thể tập trung vào mục tiêu và chỉ tiêu của doanh nghiệp đề ra. Đôi khi người quản lý thực hiện các công việc đó sẽ hiệu quả hơn nhân viên cấp dưới, nhưng như vậy cấp dưới không có cơ hội thử thách để thực hiện các chiến lược quan trọng và dẫn đến tiêu cực. Trung tâm trách nhiệm được thiết lập phù hợp với môi trường hơn. Bởi nếu các lĩnh vực kinh doanh nhiều, qui mô kinh doanh lớn, thị trường rộng thì nhất thiết có nhiều nhân sự cùng gánh vác trách nhiệm và ngược lại. Trung tâm trách nhiệm có thể điều chỉnh để thích nghi với môi trường kinh doanh một phần là nhờ vào việc phân cấp đó. Nguồn thông tin được cung cấp đầy đủ và kịp thời hơn. Chính sự phân cấp quản lý mà các bộ phận có thể tiếp cận được thông tin và phản hồi nhanh chóng. Các nhà quản trị có thể hiểu rõ hơn về khách hàng, nhân viên, nhà cung cấp hay đối thủ cạnh tranh….Nó giúp thích ứng nhanh với sự thay đổi của môi trường kinh doanh. Khuyến khích nhân viên nổ lực với trách nhiệm được giao hơn. Khi trung tâm trách nhiệm được xác định kết quả, hiệu quả làm việc của mỗi con người, nó ghi nhận công lao của người thực hiện nên sẽ khuyến khích họ làm việc tốt hơn. Bên cạnh đó, tạo ra môi trường thi đua lành mạnh giữa các cá nhân, các đơn vị và khuyến khích họ đạt được các chỉ tiêu.