Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lêi nãi ®Çu
ViÖt Nam trong sù ph¸t triÓn cña §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸,
hay nãi réng h¬n lµ vßng cung Ch©u ¸-Th¸i B×nh D-¬ng, hiªn
nay ®ang thu hót ®-îc nhiÒu ng-êi trong giíi l·nh ®¹o vµ giíi
kinh doanh trªn thÕ giíi.
V× sao ViÖt Nam cã sù chó ý ®ã? ch¾c ch¾n lµ do ViÖt
Nam ®· vµ ®ang tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi mét c¸ch toµn
diÖn vµ ngµy cµng s©u s¾c vÒ c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn chóc
th-îng tÇng x· héi.
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn
theo ®Þnh h-íng x· héi ë n-íc ta, cÇn vËn dông vµ qu¸n triÖt
quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng
tÇng. C¬ së h¹ tÇng lµ kÕt cÊu kinh tÕ ®a thµnh phÇn trong ®ã
cã thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh, tËp thÓ vµ nhiÒu thµnh kinh
tÕ kh¸c nhau. TÝnh chÊt ®an xen - qu¸ ®é vÒ kÕt cÊu cña c¬ së
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
kinh tÕ võa lµm cho nÒn kinh tÕ s«i ®éng, phong phó, võa
mang t×nh phøc t¹p trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Þnh h-íng x·
héi. §©y lµ mét kÕt cÊu kinh tÕ n¨ng ®éng, phong phó ®-îc
ph¶n chiÕu trªn nÒn kiÕn tróc th-îng tÇng vµ ®Æt ra ®ßi hái
kh¸ch quan lµ nÒn kiÕn tróc th-îng tÇng còng ph¶i ®æi míi ®Ó
®¸p øng ®ßi hái cña c¬ së kinh tÕ. Nh- vËy kiÕn tróc th-îng
tÇng míi cã søc m¹nh ®¸p øng ®ß hái cña c¬ së h¹ tÇng.
§· cã rÊt nhiÒu v¨n kiÖn trÝnh trÞ vµ luËn v¨n khoa häc ®Ò
cËp s©u s¾c vÒ c«ng cuéc ®æi míi nµy. V× vËy, víi t- c¸ch lµ
mét sinh viªn cßn trªn gi¶ng ®-êng, em chØ mong bµi viÕt nµy
cã thÓ nªu mét sè vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt kh¸i qu¸t vÒ c«ng cuéc
®æi míi nµy ë ViÖt Nam.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù h-íng dÉn cña thÇy gi¸o.
Ng-êi ®· tËn t×nh gióp em hoµn thµnh bµi tiÓu luËn nµy.
Do thêi gian s-u tÇm tµi liÖu kh«ng nhiÒu vµ tr×nh ®é nhËn
thøc cña em cßn h¹n chÕ nªn bµi viÕt cña em kh«ng tr¸nh khái
nh÷ng sai sãt vµ bÊt cËp, em rÊt mong nhËn ®-îc sù nhËn xÐt
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
cña thÇy, vµ ®ãng gãp cña c¸c b¹n ®Ó bµi tiÓu luËn cña em
®-îc hoµn thiÖn h¬n.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Néi dung
A. giíi thiÖu ®Ò tµi
TriÕt häc lµ mét trong nh÷ng h×nh th¸i ý thøc x· héi, xÐt
cho cïng ®Òu bÞ c¸c quan hÖ cña kinh tÕ qui ®Þnh. Dï ë x· héi
nµo, triÕt häc bao giê còng bao gåm hai yÕu tè: YÕu tè nhËn
thøc ®· lµ sù hiÓu biÕt vÒ thÕ giíi sung quanh trong ®ã con
ng-êi lµ yÕu tè nhËn ®Þnh lµ sù ®¸nh gi¸ vÒ mÆt ®¹o lý.
§Ó phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp ë c¸c giai ®o¹n ®Çu
tiªn cña lÞch sö loµi ng-êi, triÕt häc ra ®êi víi tÝnh c¸ch lµ mét
khoa häc tæng hîp c¸c tri thøc cña con ng-êi vÒ hiÖn thùc
xung quanh vµ b¶n th©n m×nh. Sau ®ã, do sù ph¸t triÓn cña x·
héi triÕt häc ®· t¸ch ra khái thµnh khoa häc ®éc lËp, triÕt häc
víi tÝnh c¸ch lµ khoa häc, nªn nã cã ®èi t-îng vµ nhiÖm vô
nhËn thøc riªng cña m×nh, nã lµ hÖ thèng nh÷ng quan niÖm,
quan ®iÓm cã tÝnh chÊt chÝnh thÓ vÒ thÕ giíi, vÒ c¸c qu¸ tr×nh
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
vËt chÊt, tinh thÇn vµ mèi quan hÖ gi÷a chóng, vÒ nhËn thøc vµ
c¶i biªn thÕ giíi. Do vËy, triÕt häc nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò: tduy, x· héi vµ tù nhiªn.Trong ®ã vÊn ®Ò x· héi lµ vÊn ®Ò mang
tÝnh h×nh th¸i kinh tÕ, ph¶n ¸nh ®éng lùc sù ph¸t triÓn x· héi
th«ng qua lùc l-îng s¶n xuÊt. §Ó cã c¬ chÕ, c¸ch thøc trong sù
ph¸t triÓn x· héi th× cÇn ph¶i cã c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc
th-îng tÇng. Do vËy c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng lµ
mét vÊn ®Ò ®Æc biÖt ph¶i quan t©m tíi.
C¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng lµ mét trong nh÷ng
néi dung c¬ b¶n cña häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi cña
chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, lµ c¬ së thÕ giíi quan vµ ph-¬ng
ph¸p luËn khoa häc trong nhËn thøc vµ c¶i t¹o x· héi.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
B. Néi dung chÝnh:
I. C¬ së h¹ tÇng.
1. Kh¸i niÖm:
C¬ së h¹ tÇng lµ tæng hîp nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt hîp
thµnh c¬ cÊu kinh tÕ cña mét h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi nhÊt
®Þnh.
Dùa vµo kh¸i niÖm ®ã, nã ®· ph¶n ¸nh chøc n¨ng x· héi
cña c¸c quan hÖ x· héi cña c¸c quan hÖ s¶n xuÊt víi t- c¸ch lµ
c¬ së kinh tÕ cña c¸c hiÖn t-îng x· héi. §óng vËy, mçi mét
h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi cã mét kÕt cÊu kinh tÕ ®Æc tr-ng lµ c¬
së hiÖn thùc cña x· héi, h×nh thµnh mét c¸ch quan trong qu¸
tr×nh s¶n xuÊt vËt chÊt x· héi. Nã bao gåm kh«ng chØ nh÷ng
quan hÖ trùc tiÕp gi÷a ng-êi víi ng-êi trong s¶n xuÊt vËt chÊt
mµ nã cßn bao gåm c¶ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ, trao ®æi trong
qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ra ®êi sèng vËt chÊt cña con ng-êi.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
2. §Æc ®iÓm, tÝnh chÊt:
C¬ së h¹ tÇng cña mét x· héi cô thÓ th-êng bao gåm: kiÓu
quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ trong nÒn kinh tÕ. §ång thêi trong
mçi c¬ së h¹ tÇng x· héi cßn cã nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c
nh-: dÊu vÕt, tµn tr÷ quan hÖ s¶n xuÊt cò vµ mÇm mèng, tiÒn
®Ò cña quan hÖ s¶n xuÊt míi. Cuéc sèng cña x· héi cô thÓ
®-îc ®Æt trong tr-íc hÕt bëi kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ
tiªu biÓu cho cuéc sèng Êy vµ nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt qu¸ ®é,
hay nh÷ng tµn d- cò, mÇm mèng míi cã vai trß nhÊt ®Þnh gi÷a
chóng tuy cã kh¸c nhau nh-ng kh«ng t¸ch rêi nhau võa ®Êu
tranh víi nhau, võa liªn hÖ víi nhau vµ h×nh thµnh c¬ së h¹
tÇng cña mçi x· héi cô thÓ ë mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh
cña lÞch sö.
VÝ dô nh-: Trong x· héi phong kiÕn ngoµi quan hÖ s¶n
xuÊt phong kiÕn chiÕm ®Þa vÞ thèng trÞ, nã cßn cã quan hÖ s¶n
xuÊt tµn d- cña x· héi chiÕm h÷u n« lÖ, mÇm mèng cña quan
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
hÖ s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa vµ chÝnh 3 yÕu tè ®ã cÊu thµnh
nªn c¬ së h¹ tÇng phong kiÕn.
§Æc tr-ng cho tÝnh chÊt cña mét c¬ së h¹ tÇng lµ do quan
hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ quy ®Þnh. Quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ qui
®Þnh vµ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn xu h-íng chung cña toµn bé ®êi
sång kinh tÕ - x· héi. Qui ®Þnh tÝnh chÊt c¬ b¶n cña toµn bé c¬
së h¹ tÇng x· héi ®-¬ng thêi mÆc dï quan hÖ tµn d-, mÇm
mèng cã vÞ trÝ kh«ng ®¸ng kÓ trong x· héi cã nÒn kinh tÕ x·
héi ph¸t triÓn ®· tr-ëng thµnh, nh-ng l¹i cã vÞ trÝ quan träng
trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn cña x· héi ®ang ë giai
®o¹n mang tÝnh chÊt qu¸ ®é.
C¬ së h¹ tÇng mang tÝnh chÊt ®èi kh¸ng tån t¹i trong x·
héi mµ dùa trªn c¬ së chiÕm h÷u t- nh©n vÒ t- liÖu s¶n xuÊt.
TÝnh chÊt ®èi kh¸ng cña c¬ së h¹ tÇng ®-îc b¾t nguån tõ
nh÷ng m©u thuÉn néi t¹i kh«ng thÓ ®iÒu hoµ ®-îc trong c¬ së
h¹ tÇng ®ã vµ do b¶n chÊt cña kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
quy ®Þnh. §ã lµ sù biÓu hiÖn cña sù ®èi lËp vÒ lîi Ých kinh tÕ
gi÷a c¸c tËp ®oµn ng-êi trong x· héi.
Nh- vËy, c¬ së h¹ tÇng lµ tæng thÓ vµ m©u thuÉn rÊt phøc
t¹p, lµ quan hÖ vËt chÊt tån t¹i kh¸ch quan ®éc lËp víi ý thøc
con ng-êi. Nã ®-îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vËt
chÊt vµ trùc tiÕp biÕn ®æi theo sù t¸c ®éng vµ ph¸t triÓn cña lùc
l-îng s¶n xuÊt.
II. KH¸I NIÖM KIÕN TRóC TH¦îNG TÇNG X· HéI:
1. Kh¸i niÖm:
KiÕn tróc th-îng tÇng lµ toµn bé nh÷ng quan ®iÓm: chÝnh
trÞ, ph¸p quyÒn, ®¹o ®øc, triÕt häc, t«n gi¸o, nghÖ thuËt... víi
nh÷ng thÓ chÕ t-¬ng øng: nhµ n-íc, ®¶ng ph¸i, gi¸o héi, c¸c
®oµn thÓ... ®-îc h×nh thµnh trªn mét c¬ së h¹ tÇng nhÊt ®Þnh.
Bëi vËy, kiÕn tróc th-îng tÇng lµ nh÷ng hiÖn t-îng x· héi,
biÓu hiÖn tËp trung ®êi sèng tinh thÇn cña x· héi, lµ bé mÆt
tinh thÇn t- t-ëng cña h×nh th¸i kinh tÕ -x· héi.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Nã ®ãng vai trß quan träng cïng c¸c bé phËn kh¸c trong
x· héi hîp thµnh c¬ cÊu hoµn chØnh cña h×nh th¸i kinh tÕ-x·
héi.
2. §Æc ®iÓm, tÝnh chÊt:
Nh- vËy, c¸c bé phËn kh¸c nhau cña kiÕn truc th-îng tÇng
®Òu ra ®êi vµ cã vai trß nhÊt ®Þnh trong viÖc t¹o nªn bé mÆt
tinh thÇn, t- t-ëng cña x· ph¸t triÓn trªn mét c¬ së h¹ tÇng
nhÊt ®Þnh, lµ ph¶n ¸nh c¬ së h¹ tÇng. Song kh«ng ph¶i tÊt c¶
c¸c yÕu tè cña kiÕn tróc th-îng tÇng ®Òu liªn quan nh- nhau
víi c¬ së h¹ tÇng cña nã. Mµ trong x· héi cã giai cÊp, t- t-ëng
chÝnh trÞ, t- t-ëng ph¸p quyÒn cïng nh÷ng tæ chøc t-¬ng øng
nh- chÝnh ®¶ng, nhµ n-íc lµ nh÷ng bé phËn quan träng nhÊt,
m¹nh mÏ nhÊt vµ lµ thµnh phÇn chÝnh cña kiÕn tróc th-îng
tÇng, tiªu biÓu cho chÕ ®é chÝnh trÞ, x· héi Êy. Ngoµi ra cßn cã
c¸c yÕu tè kh¸c ®èi lËp víi nh÷ng t- t-ëng quan ®iÓm, tæ chøc
chÝnh trÞ cña c¸c giai c¸p bÞ trÞ.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
KiÕn tróc th-îng tÇng cña x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp
mang tÝnh giai cÊp s©u s¾c. TÝnh giai cÊp cña kiÕn tróc th-îng
tÇng biÓu hiÖn ë sù ®èi ®Þch vÒ quan ®iÓm, t- t-ëng vµ c¸c
cuéc ®Êu tranh vÒ t- t-ëng cña c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng.
Bé phËn cã quyÒn lùc m¹nh nhÊt cña kiÕn tróc th-îng tÇng
cña x· héi cã tÝnh chÊt ®èi kh¸ng giai c¸ap lµ nhµ n-íc-§©y lµ
c«ng cô cña giai cÊp thèng trÞ tiªu biÓu cho x· héi vÒ mÆt ph¸p
lý- chÝnh trÞ.
Thêi kú qu¸ ®é tõ CNTB lªn CNCS, nh÷ng tµn d- t- t-ëng
cña c¸c giai cÊp thèng trÞ bãc lét vÉn cßn tån t¹i trong kiÕn
tróc th-îng tÇng. V× vËy, trong kiÕn tróc th-îng tÇng cña c¸c
n-íc x· héi chñ nghÜa ë thêi kú nµy vÉn cßn sù ®Êu tranh gi÷a
t- t-ëng x· héi chñ nghÜa víi nh÷ng tµn d- t- t-ëng kh¸c. ChØ
®Õn chñ nghÜa céng s¶n, tÝnh giai cÊp cña giai cÊp cña giai cÊp
th-îng tÇng míi bÞ xo¸ bá.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
III. Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¬ së h¹
tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng x· héi.
Theo nh- quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy t©m th× nhµ n-íc
vµ ph¸p luËt quyÕt ®Þnh quan hÖ kinh tÕ, ý thøc t- t-ëng quyÕt
®Þnh tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi. Theo chñ nghÜa duy vËt,
kinh tÕ lµ yÕu tè duy nhÊt quyÕt ®Þnh cßn ý thøc t- t-ëng,
chÝnh trÞ kh«ng cã vai trß g× ®èi víi tiÕn bé x· héi.
Nh-ng theo chñ nghÜa M¸c- Lª nin, ®· kh¼ng ®Þnh: C¬ së
h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng cã quan hÖ biÖn chøng kh«ng
t¸ch rêi nhau, trong ®ã cã c¬ së h¹ tÇng gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh
kiÕn tróc th-îng tÇng. Cßn kiÕn tróc th-îng tÇng lµ ph¶n ¸nh
c¬ së h¹ tÇng, nh-ng nã cã vai trß t¸c ®éng trë l¹i to lín ®èi
víi c¬ së h¹ tÇng ®· sinh ra nã.
Trong sù thèng nhÊt biÖn chøng nµy, sù ph¸t triÓn cña c¬
së h¹ tÇng ®ãng vai trß víi kiÕn tróc th-îng tÇng. KiÕn tróc
th-îng tÇng ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt tr×nh ®é ph¸t triÓn cña
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
c¬ së h¹ tÇng hay c¬ së h¹ tÇng nµo th× kiÕn tróc th-îng tÇng
Êy.
Sù biÕn ®æi gi÷a hai yÕu tè nµy còng tu©n theo mèi quan
hÖ biÖn chøng gi÷a chÊt vµ l-îng diÔn ra theo hai h-íng :
Mét lµ: sù ph¸t triÓn ho¹c gi¶m ®i vÒ l-îng dÉn ®Õn sù
biÕn ®æi ngay vÒ chÊt.
Hai lµ: sù t¨ng hay gi¶m vÒ l-îng kh«ng lµm cho chÊt thay
®æi ngay mµ thay ®æi dÇn dÇn tõng phÇn tõng b-íc .
Theo quy luËt nµy th× qu¸ tr×nh biÕn ®æi gi÷a c¬ së h¹ tÇng
vµ kiÕn tróc th-îng tÇng diÔn ra nh- sau:
Khi c¬ së h¹ tÇng ph¸t triÓn ®Õn mét møc ®é giíi h¹n nµo
®ã gäi lµ ®iÓm nót, th× nã ®ßi hái ph¶i kÐo theo sù thay ®æi vÒ
kiÕn tróc th-îng tÇng. Qu¸ tr×nh nµy kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ sù
biÕn mét hay nhiÒu bé phËn mµ lµ sù chuyÓn ®æi c¶ mét h×nh
th¸i kinh tÕ chÝnh trÞ vµ h×nh th¸i kinh tÕ chÝnh trÞ -u thÕ sÏ
chiÕm gi÷ giai ®o¹n lÞch sö nµy: trong giai ®o¹n h×nh th¸i kinh
tÕ chÝnh trÞ ®ã chiÕm gi÷ th× c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
tÇng cã sù dung hoµ víi nhau hay ®¹t ®-îc giíi h¹n ®é.T¹i
®©y, c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng t¸c ®éng biÖn
chøng víi nhau theo c¸ch thøc b¾t ®Çu sù thay ®æi tuÇn tù vÒ
c¬ së h¹ tÇng (t¨ng hoÆc gi¶m dÇn) nh-ng t¹i ®©y kiÕn tróc
th-îng tÇng ch-a cã sù thay ®æi.
C¬ së h¹ tÇng ë mçi giai ®o¹n lÞch sö l¹i m©u thuÉn phñ
®Þnh lÉn nhau dÉn ®Õn qu¸ tr×nh ®µo th¶i. M¸c nãi: ” nÕu kh«ng
cã phñ ®Þnh nh÷ng h×nh thøc tån t¹i ®· cã tr-íc th× kh«ng thÓ
cã sù ph¸t triÓn trong bÊt cø lÜnh vùc nµo” . ChÝnh v× c¬ së h¹
tÇng cò ®-îc thay thÕ b»ng c¬ së h¹ tÇng míi bao hµm nh÷ng
mÆt tÝch cùc tiÕn bé cña c¸i cò ®· ®-îc c¶i t¹o ®i trªn nh÷ng
nÊc thang míi. ChÝnh v× c¬ së h¹ tÇng th-êng xuyªn vËn ®éng
nh- vËy nªn kiÕn tróc th-îng tÇng lu«n lu«n thay ®æi nh»m
®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng.
a.Vai trß quÕt ®Þnh cña c¬ së h¹ tÇng ®èi víi kiÕn tróc
th-îng tÇng x· héi: Mçi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cã c¬ së h¹
tÇng, vµ kiÕn tróc th-îng tÇng cña nã. Do ®ã, c¬ së h¹ tÇng vµ
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
kiÕn tróc th-îng tÇng mang tÝnh lÞch sö cô thÓ, gi÷a chóng cã
mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau, vµ c¬ së h¹ tÇng gi÷ vai trß
quyÕt ®Þnh ®èi víi kiÕn tróc th-îng tÇng.
Vai trß quyÕt ®Þnh cña c¬ së h¹ tÇng thÓ hiÖn tr-íc hÕt lµ ë
chç: C¬ së h¹ tÇng lµ nh÷ng quan hÖ vËt chÊt kh¸ch quan quy
®Þnh mäi quan hÖ kh¸c: VÒ chÝnh trÞ, tinh thÇn, t- t-ëng cña x·
héi. C¬ së h¹ tÇng nµo sinh ra kiÕn tróc th-îng tÇng Êy, nãi
c¸ch kh¸c c¬ së h¹ tÇng ®· sinh ra kiÕn tróc th-îng tÇng, vµ
kiÕn tróc th-îng tÇng bao giê còng ph¶n ¸nh mét c¬ së h¹ tÇng
nhÊt ®Þnh, kh«nh cã kiÕn tróc th-îng tÇng chung cho mäi x·
héi.
C¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh kiÕn tróc th-îng tÇng vÒ tÝnh
chÊt, néi dung vµ kÕt cÊu: TÝnh chÊt cña kiÕn tróc th-îng tÇng
®èi kh¸ng hay kh«ng ®èi kh¸ng, néi dung cña kiÕn tróc th-îng
tÇng nghÌo nµn hay ®a d¹ng, phong phó vµ h×nh thøc cña kiÕn
tróc th-îng tÇng gän nhÑ hay phøc t¹p do c¬ së h¹ tÇng quyÕt
®Þnh.
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vai trß quyÕt ®Þnh cña c¬ së h¹ tÇng ®èi víi kiÕn tróc
th-îng tÇng cßn thÓ hiÖn ë chç nh÷ng biÕn ®æi c¨n b¶n trong
c¬ së h¹ tÇng dÉn ®Õn sù biÕn ®æi c¨n b¶n trong kiÕn tróc
th-îng tÇng. M¸c viÕt: ” C¬ së kinh tÕ thay ®æi th× tÊt c¶ tÊt c¶
c¸c kiÕn tróc th-îng tÇng ®å sé còng bÞ thay ®æi Ýt nhiÒu nhanh
chãng” .
Sù biÕn ®æi cña kiÕn tróc th-îng tÇng diÔn ra râ rÖt khi c¬
së h¹ tÇng nµy thay thÕ c¬ së h¹ tÇng kh¸c. NghÜa lµ, khi c¸ch
m¹ng x· héi ®-a ®Õn sù thñ tiªu c¬ së h¹ tÇng cò bÞ xo¸ bá vµ
thay thÕ c¬ së h¹ tÇng míi th× sù thèng trÞ cò bÞ xo¸ bá vµ thay
thÕ b»ng sù thèng trÞ cña giai cÊp míi. Qua ®ã mµ chÝnh trÞ cña
giai cÊp thay ®æi, bé m¸y nhµ n-íc míi thµnh lËp thay thÕ nhµ
n-íc cò, ý thøc x· héi còng biÕn ®æi.
Trong x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp, sù biÕn ®æi cña c¬ së
h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng diÔn ra do kÕt qu¶ cña cuéc
®Êu tranh gay go phøc t¹p gi÷a c¸c giai cÊp thèng trÞ vµ giai
cÊp bÞ trÞ, mµ ®Ønh cao lµ c¸ch m¹ng x· héi.
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Nh÷ng biÕn ®æi cña c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng
xÐt cho cïng lµ do sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Nh-ng
lùc lùc l-îng s¶n xuÊt trùc tiÕp g©y ra sù biÕn ®æi cña c¬ së h¹
tÇng vµ sù biÕn ®æi cña c¬ së h¹ tÇng ®Õn l-ît nã l¹i lµm cho
kiÕn tróc th-îng tÇng biÕn ®æi.
Trong sù biÕn ®æi cña c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng
tÇng, kh«ng ph¶i cø c¬ së h¹ tÇng míi xuÊt hiÖn th× kiÕn tróc
th-îng tÇng míi mÊt ®i ngay mµ cã bé phËn thay ®æi dÇn dÇn
chËm ch¹p. V× trong cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸i cò vµ c¸i míi,
nh÷ng tµn d- cña c¸i cò cßn tån t¹i rÊt l©u. MÆt kh¸c còng cã
nh÷ng yÕu tè, nh÷ng h×nh thøc kh«ng c¬ b¶n nµo ®ã cña c¬ së
h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng cò ®-îc giai cÊp míi gi÷ l¹i,
c¶i t¹o ®Ó phôc vô cho yªu cÇu ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng vµ
kiÕn tróc th-îng tÇng míi.
Nh- vËy, chóng ta cã thÓ thÊy c¬ së h¹ tÇng cã quyÕt ®Þnh
to lín ®èi víi kiÕn tróc th-îng tÇng, do ®ã trong c¸ch m¹ng x·
héi chñ nghÜa viÖc x©y dùng c¬ së chñ nghÜa cã t¸c dông v«
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
cïng to lín ®èi víi cuéc sèng cña x· héi. ChÝnh v× tÇm quan
träng cña nã mµ khi xem xÐt, c¶i t¹o mét bé phËn nµo ®ã cña
kiÕn tróc th-îng tÇng ph¶i xem xÐt c¶i t¹o tõ c¬ së h¹ tÇng x·
héi. vµ tÝnh quyÕt ®Þnh cña c¬ së h¹ tÇng ®èi víi víi kiÕn tróc
th-îng tÇng diÔn ra rÊt phøc t¹p trong qu¸ tr×nh chuyÓn tõ mét
h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi kh¸c.
Tuy vËy, nh÷ng quan hÖ tinh thÇn, t- t-ëng cña x· héi ®ã
lµ kiÕn tróc th-îng tÇng, còng kh«ng hoµn toµn thô ®éng, nã
cã vai trß t¸c ®éng trë l¹i to lín ®èi víi c¬ së h¹ tÇng sinh ra
nã.
b. Sù t¸c ®éng trë l¹i cña kiÕn tróc th-îng tÇng ®èi víi
c¬ së h¹ tÇng .
Trong mèi quan hÖ víi c¬ së h¹ tÇng, kiÕn tróc th-îng tÇng
ph¶n ¸nh c¬ së h¹ tÇng biÓu hiÖn tËp trung ®êi sèng tinh thÇn
x· héi, do ®ã cã vai trß t¸c ®éng to lín trë l¹i víi c¬ së h¹
tÇng.
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lµ mét bé phËn cÊu thµnh h×nh thµnh kinh tÕ x· héi, ®-îc
sinh ra vµ ph¸t triÓn trªn mét c¬ së h¹ tÇng nhÊt ®Þnh, cho nªn
sù t¸c ®éng tÝch cùc cña kiÕn tróc th-îng tÇng ®èi víi c¬ së h¹
tÇng ®-îc thÓ hiÖn ë chøc n¨ng x· héi cña kiÕn tróc th-îng
tÇng lµ lu«n lu«n b¶o vÖ duy tr×, cñng cè vµ hoµn thiÖn c¬ së
h¹ tÇng sinh ra nã, ®Êu tranh xo¸ bá c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc
th-îng tÇng ®· lçi thêi l¹c hËu.
KiÕn tróc th-îng tÇng t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó xo¸ bá nh÷ng
tµn d- cña c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng cò, ng¨n
chÆn nh÷ng mÇm mèng tù ph¸t cña c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc
th-îng tÇng míi n¶y sinh trong x· héi Êy. Thùc chÊt trong x·
héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng, kiÕn tróc th-îng tÇng b¶o ®¶m sù
thèng trÞ chÝnh trÞ vµ t- t-ëng cña giai cÊp gi÷ ®Þa vÞ thèng trÞ
trong kinh tÕ. NÕu giai cÊp thèng trÞ kh«ng x¸c lËp ®-îc sù
thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ vµ t-ëng, c¬ së kinh tÕ cña nã kh«ng thÓ
®øng v÷ng ®-îc. V× vËy, kiÕn tróc th-îng tÇng thùc sù trë
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
thµnh c«ng cô, ph-¬ng tiÖn ®Ó duy tr×, b¶o vÖ ®Þa vÞ thèng trÞ
vÒ kinh tÕ cña giai cÊp thèng trÞ cña x· héi.
Trong c¸c yÕu tè cÊu thµnh nªn kiÕn tróc th-îng tÇng, nhµ
n-íc gi÷ vai trß ®Æc biÖt quan träng vµ cã t¸c dông to lín ®èi
víi c¬ së h¹ tÇng v×, nã lµ mét l-îng vËt chÊt tËp trung søc
m¹nh kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña giai cÊp thèng trÞ . Nhµ n-íc
kh«ng chØ dùa trªn hÖ t-ëng, mµ cßn dùa trªn nh÷ng h×nh thøc
nhÊt ®Þnh cña viÖc kiÓm so¸t x· héi, sö dông b¹o lùc, bao gåm
c¸c yÕu tè vËt chÊt: qu©n ®éi, c¶nh s¸t, toµ ¸n, nhµ tï... ®Ó t¨ng
c-êng søc m¹nh kinh tÕ cña giai cÊp thèng trÞ, cñng cè ®Þa vÞ
cña quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ.
Trong x· héi cã giai cÊp, c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng ®Êu tranh
víi nhau giµnh chÝnh quyÒn vÒ tay m×nh, còng chÝnh lµ t¹o cho
m×nh søc m¹nh kinh tÕ. Sö dông quyÒn lùc nhµ n-íc, giai cÊp
thèng trÞ sÏ kh«ng ngõng më réng ¶nh h-ëng kinh tÕ trªn toµn
x· héi. Kinh tÕ v÷ng m¹nh lµm cho nhµ n-íc ®-îc t¨ng c-êng.
Nhµ n-íc ®-îc t¨ng c-êng l¹i t¹o thªm ph-¬ng tiÖn vËt chÊt
20