Tài liệu Kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay tại chi nhánh ngân hàng tmcp công thương ngũ hành sơn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG NGUYỄN THỊ LIÊN HƯƠNG KIỂM SOÁT VÀ TÀI TRỢ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY TẠI CHI NHÁNH NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG THƯƠNG NGŨ HÀNH SƠN LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Đà Nẵng - Năm 2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG NGUYỄN THỊ LIÊN HƯƠNG KIỂM SOÁT VÀ TÀI TRỢ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY TẠI CHI NHÁNH NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG THƯƠNG NGŨ HÀNH SƠN Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 60.34.20 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Người hướng dẫn khoa học: TS. HỒ HỮU TIẾN Đà Nẵng - Năm 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nào khác. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Liên Hương MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ......................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................. 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................... 2 4. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 3 5. Kết cấu luận văn .................................................................................... 3 6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu ............................................................... 3 CHƯƠNG 1: CỞ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SOÁT VÀ TÀI TRỢ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ................................................................................................................... 8 1.1. RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY CỦA NHTM .......................... 8 1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của rủi ro tín dụng...................................... 8 1.1.2. Phân loại rủi ro tín dụng ................................................................ 11 1.1.3. Hậu quả của rủi ro tín dụng ........................................................... 13 1.1.4. Quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay ........................................... 16 1.2. KIỂM SOÁT VÀ TÀI TRỢ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY . 17 1.2.1. Khái niệm kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay........ 17 1.2.2. Nội dung của kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay ... 18 1.2.3. Kiểm soát tuân thủ trong cho vay ................................................... 26 1.2.4. Tiêu chí đánh giá kết quả kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng ....... 26 1.2.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng ..... 29 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1................................................................................ 35 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT VÀ TÀI TRỢ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY TẠI CHI NHÁNH NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG NGŨ HÀNH SƠN............................................. 36 2.1. GIỚI THIỆU VỀ CHI NHÁNH VIETINBANK NGŨ HÀNH SƠN ..... 36 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển .................................................... 36 2.1.2. Chức năng nhiệm vụ ....................................................................... 37 2.1.3. Cơ cấu tổ chức ............................................................................... 38 2.1.4. Kết quả hoạt động kinh doanh ....................................................... 38 2.2. THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT VÀ TÀI TRỢ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY TẠI CHI NHÁNH VIETINBANK NGŨ HÀNH SƠN . 44 2.2.1. Bối cảnh kinh tế bên ngoài và tình hình bên trong của Chi nhánh Vietinbank Ngũ Hành Sơn ............................................................................... 44 2.2.2. Cơ cấu khách hàng vay tại Chi nhánh ........................................... 47 2.2.3. Mục tiêu của kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng tại Chi nhánh ...... 49 2.2.4. Tổ chức bộ máy quản lý đối với kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng ................................................................................................................. 49 2.2.5. Các biện pháp kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay đã và đang triển khai tại Chi nhánh................................................................. 50 2.2.6. Các biện pháp khác liên quan đến kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay .......................................................................................... 74 2.2.7. Kiểm soát tuân thủ đối với công tác quản trị rủi ro tín dụng tại Chi nhánh ........................................................................................................ 76 2.2.8. Kết quả đạt được trong kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay tại Chi nhánh ...................................................................................... 77 2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ KIỂM SOÁT VÀ TÀI TRỢ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY TẠI CHI NHÁNH ............................................ 82 2.3.1. Những mặt thành công................................................................... 82 2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế................................. 82 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2................................................................................ 90 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN KIỂM SOÁT VÀ TÀI TRỢ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY TẠI CHI NHÁNH VIETINBANK NGŨ HÀNH SƠN ............................................................... 91 3.1. CĂN CỨ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP ........................................................... 91 3.1.1. Định hướng hoạt động tín dụng của Vietinbank ........................... 91 3.1.2. Định hướng hoạt động tín dụng của Chi nhánh Vietinbank Ngũ Hành Sơn ......................................................................................................... 92 3.1.3. Định hướng hoàn thiện kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay tại Chi nhánh ...................................................................................... 93 3.2. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN KIỂM SOÁT VÀ TÀI TRỢ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY TẠI CHI NHÁNH VIETINBAN NGŨ HÀNH SƠN .................................................................................................... 94 3.2.1. Thực hiện nghiêm ngặt nguyên tắc phân tán rủi ro trong quản lý danh mục cho vay............................................................................................ 94 3.2.2. Thực hiện nghiêm túc việc kiểm tra trước, trong và sau khi cho vay .................................................................................................................. 96 3.2.3. Thực hiện tốt công tác bảo đảm tiền vay ....................................... 98 3.2.4. Mở rộng đối tượng vay bắt buộc mua bảo hiểm.......................... 101 3.2.5. Duy trì mối quan hệ bền vững với khách hàng ........................... 102 3.2.6. Thành lập tổ thu hồi nợ thực hiện thu hồi nợ xấu........................ 104 3.2.7. Thực hiện phân loại nợ chính xác ................................................ 106 3.2.8. Đẩy nhanh việc thi hành án, xử lý bán tài sản bảo đảm để thu hồi nợ ............................................................................................................. 106 3.2.9. Nâng cao trình độ cán bộ về nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp ...... 107 3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ ........................................................................... 109 3.3.1. Kiến nghị với Vietinbank ............................................................ 109 3.3.2. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước ............................................ 110 3.3.3. Kiến nghị với Chính phủ ............................................................. 112 KẾT LUẬN .................................................................................................. 114 TÀI LIỆU THAM KHẢO QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (Bản sao) DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CBTD : Cán bộ tín dụng KHDN : Khách hàng doanh nghiệp KHCN : Khách hàng cá nhân NHTM : Ngân hàng thương mại TMCP : Thương mại cổ phần QTRRTD : Quản trị rủi ro tín dụng DPRR : Dự phòng rủi ro KTKSNB : Kiểm tra kiểm soát nội bộ GHTD : Giới hạn tín dụng KSTD : Kiểm soát tín dụng TSBĐ : Tài sản bảo đảm TSCĐ : Tài sản cố định BCTC : Báo cáo tài chính SXKD : Sản xuất kinh doanh NHNNVN : Ngân hàng nhà nước Việt Nam TCTD : Tổ chức tín dụng Vietinbank : Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam TSC : Trụ sở chính DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu Tên bảng bảng Trang 2.1 Kết quả huy động vốn giai đoạn 2011 – 2013 39 2.2 Kết quả hoạt động cho vay giai đoạn 2011 – 2013 42 2.3 Kết quả hoạt động kinh doanh giai đoạn 2011 – 2013 43 2.4 Cơ cấu khách hàng vay của Vietinbank Ngũ Hành Sơn 2013 47 2.5 Điều kiện cấp GHTD tại Vietinbank – Ngũ Hành Sơn 52 2.6 Kết quả chấm điểm xếp hạng tín dụng Vietinbank Ngũ Hành Sơn năm 2013 53 2.7 Mức kiểm soát tín dụng – Vietinbank Ngũ Hành Sơn 57 2.8 Tỷ trọng cho vay theo tài sản bảo đảm - Vietinbank Ngũ Hành Sơn năm 2011-2013 2.9 Tình hình sử dụng dự phòng rủi ro tín dụng tại Chi nhánh 2.10 79 Tình hình nợ xấu phát sinh tăng, giảm của Chi nhánh 2011 – 2013 2.13 77 Tình hình nợ xấu trong cho vay tại Chi nhánh Vietinbank Ngũ Hành Sơn năm 2011 -2013 2.12 72 Phân loại chất lượng nợ Chi nhánh Vietinbank Ngũ Hành Sơn năm 2011-2013 2.11 65 80 Dự phòng rủi ro Chi nhánh Vietinbank Ngũ Hành Sơn 2011-2013 81 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Phát triển bền vững và lớn mạnh là mục tiêu của bất cứ một ngân hàng thương mại nào không chỉ ở Việt Nam mà còn trên thế giới. Nếu việc mở rộng quy mô kinh doanh đã là mục tiêu khó khăn, thì việc giữ vững sự ổn định, độ an toàn trong kinh doanh lại là mục tiêu khó khăn hơn. Đặc biệt trong điều kiện hiện nay khi mà sự canh tranh đang ngày càng gay gắt và khốc liệt giữa các ngân hàng. Điều này đòi hỏi các ngân hàng đều phải hết sức cẩn trọng, kiểm soát được mức độ rủi ro có thể ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh từ đó có thể đạt mục tiêu cao hơn là tăng lợi nhuận và phát triển trong tương lai. Như chúng ta đã biết tín dụng được xem là hoạt động chủ đạo, đóng góp đáng kể vào việc mang lại kết quả kinh doanh của ngân hàng. Tuy nhiên hoạt động này cũng là hoạt động tiềm ẩn nhiều rủi ro. Rủi ro trong hoạt động tín dụng nói chung và rủi ro trong cho vay nói riêng được biết đến như một đặc thù, một yếu tố tất yếu khách quan trong kinh doanh tiền tệ ngân hàng. Vì thế, rủi ro tín dụng trong cho vay đã trở thành mối quan tâm lớn đối với các ngân hàng thương mại không nằm ngoài mục đích là nhằm hạn chế đến mức thấp nhất các tác động của rủi ro đến cho vay, giúp cho ngân hàng đảm bảo phạm vi rủi ro tín dụng trong cho vay có thể chấp nhận được, hỗ trợ việc phân bổ vốn hiệu quả hơn trong cho vay, giảm thiểu các thiệt hại phát sinh từ rủi ro tín dụng trong cho vay và tăng thêm lợi nhuận kinh doanh của ngân hàng. Khi đã có nguồn lực đủ mạnh các ngân hàng sẽ nâng cao được uy tín, vị thế và vươn xa hơn để tiếp tục hòa nhập với thế giới, đón nhận những cơ hội đầu tư mới thử thách mới từ các nước bạn. Chính vì những lý do này nên học viên đã chọn đề tài “Kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay tại Chi nhánh NHTMCP Công thương Ngũ 2 Hành Sơn” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại - Phân tích, đánh giá thực trạng kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay tại Chi nhánh Vietinbank Ngũ Hành Sơn thời gian qua. - Đề xuất giải pháp, kiến nghị nhằm tăng cường kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay tại Chi nhánh Vietinbank Ngũ Hành Sơn thời gian tới. * Câu hỏi nghiên cứu - Nội dung của công tác kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay bao gồm những vấn đề gì? - Thực trạng công tác kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay tại Chi nhánh Vietinbank Ngũ hành Sơn như thế nào? - Chi nhánh đã đạt được những kết quả như thế nào, còn những hạn chế gì, và nguyên nhân của những hạn chế? - Chi nhánh cần áp dụng những giải pháp gì nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay tại Chi nhánh? 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu a. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là lý luận, thực tiễn công tác kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay tại Chi nhánh Vietinbank Ngũ Hành Sơn. b. Phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu hai trong bốn nội dung của quy trình quản trị rủi ro tín dụng đối với cho vay là: Kiểm soát và tài trợ rủi ro. Theo đó sẽ đi vào phân tích thực trạng công tác kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho 3 vay của Chi nhánh Vietinbank Ngũ Hành Sơn từ năm 2011 đến 2013 từ đó đưa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay tại Chi nhánh. 4. Phương pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng phương pháp lịch sử, kết hợp phương pháp thống kê, mô tả, phân tích, so sánh kết quả thực hiện qua các thời kỳ để làm sáng tỏ chủ đề và mục tiêu nghiên cứu của đề tài. * Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài Trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết, luận văn đã góp phần hệ thống những vấn đề lý luận về công tác kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay của ngân hàng thương mại. Tiếp theo, đề tài nghiên cứu thực trạng của công tác kiểm soát và tài trợ rủi ro trong cho vay tại Chi nhánh Vietinbank Ngũ Hành Sơn, những thành quả cùng những tồn tại, tìm ra những nguyên nhân cơ bản dẫn đến những tồn tại. Trên cơ sở đó, nghiên cứu đưa ra những giải pháp thiết thực góp phần hoàn thiện công tác kiểm soát và tài trợ rủi ro trong cho vay tại Chi nhánh Vietinbank Ngũ Hành Sơn. 5. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dụng của luận văn được trình bày gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay của ngân hàng thương mại Chương 2: Thực trạng về kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay tại Chi nhánh NHTMCP Công thương Ngũ Hành Sơn. Chương 3: Giải pháp hoàn thiện kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay tại Chi nhánh NHTMCP Công thương Ngũ Hành Sơn. 6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu Để có tài liệu tham khảo và có cơ sở nghiên cứu sâu hơn cho đề tài của 4 mình, học viên đã tìm hiểu và nghiên cứu thêm bốn đề tài có liên quan đến kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay, cụ thể như sau: (1) Đề tài “Hoàn thiện công tác kiểm soát rủi ro tín dụng tại Chi nhánh ngân hàng TMCP Công thương Bắc Đà Nẵng” năm 2013, Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh của tác giả Đào Thị Thanh Thủy, đại học Đà Nẵng. Nghiên cứu luận văn này có thể rút ra những kết luận sau: - Trong chương 1 tác giả đã nêu lên tổng quan về rủi ro tín dụng trong hoạt động kinh doanh của NHTM, nêu lên lý thuyết quản trị rủi ro tín dụng của NHTM và bốn nội dung của quản trị rủi ro tín dụng. Sau đó tác giả đi vào chi tiết nội dung của kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay của NHTM. Học viên sẽ tham khảo cơ sở thuyết này, và nghiên cứu thêm các tài liệu tham khảo khác để xây dựng cơ sở lý thuyết cho luận văn mình. - Dựa trên nền tảng lý luận đã xây dựng, tác giả đã phân tích, đánh giá thực trạng về công tác kiểm soát rủi ro tín dụng của Vietinbank Bắc Đà Nẵng. Trong luận văn của mình, học viên sẽ đánh giá thêm cơ cấu khách hàng vay nhằm có cái nhìn khái quát về tình hình khách hàng vay hiện đang tập trung ở những đối tượng hay lĩnh vực nào. Ngoài ra, sẽ nghiên cứu thêm phần tổ chức bộ máy quản lý đối với kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng tại Chi nhánh Vietinbank Ngũ Hành Sơn. - Trên cơ sơ những kết quả đã đạt được cũng như những hạn chế trong công tác kiểm soát trong cho vay tại Chi nhánh, tác giả đã đề ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát trong cho vay tại Chi nhánh. Trong phần giải pháp của mình, học viên sẽ nêu lên một số giải pháp đề xuất cụ thể đối với KHDN, KHCN. (2) Đề tài “Kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VP Bank), chi nhánh Đà Nẵng” năm 2013, Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh của tác giả 5 Nguyễn Bá Phương, đại học Đà Nẵng. Nghiên cứu luận văn này có thể rút ra một số nội dung và kết quả sau: - Trong chương 1 tác giả đã nêu lên lý thuyết về cho vay doanh nghiệp của NHTM, nêu lên nội dung kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp. Trong luận văn của mình, học viên sẽ trình bày thêm các tiêu chí đánh giá kết quả kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng và các nhân tố ảnh hưởng đến kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay. - Dựa trên nền tảng lý luận đã xây dựng, tác giả đã đi vào phân tích, đánh giá thực trạng về công tác kiểm soát và tài trợ rủi ro cho vay doanh nghiệp tại Chi nhánh VP Bank Đà Nẵng. Tuy nhiên, tác giả cũng chưa nêu được khái quát về tình hình cho vay, về cơ cấu khách hàng tại Chi nhánh. Có thể thấy ở luận văn này, tác giả đã trình bày riêng và có hệ thống các kết quả đạt được, những hạn chế và nguyên nhân của nó. - Trên cơ sơ những kết quả đã đạt được cũng như những hạn chế trong công tác kiểm soát và tài trợ rủi ro trong cho vay tại Chi nhánh, tác giả đã đề ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát và tài trợ rủi ro cho vay doanh nghiệp tại Chi nhánh VP Bank Đà Nẵng. (3) Đề tài “Kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam, chi nhánh Đà Nẵng” năm 2013, Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh của tác giả Lê Viết Mười, đại học Đà Nẵng. Luận văn cũng đã nêu lên nội dung liên quan đến rủi ro tín dụng, và đi vào nội dung của quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp của NHTM. Sau đó tác giả đã đi sâu vào nội dung kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp của NHTM. Trong nội dung này tác giả đã nêu lên khá đầy đủ các biện pháp để kiểm soát rủi ro. Đây chính là khung lý thuyết để học viên có thể tham khảo cho luận văn của mình trên cơ sở hệ thống lại và đưa vào thêm một số biện pháp khác. Tương tự như vậy trong 6 phần các chỉ tiêu đánh giá kết quả kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay, học viên cũng tham khảo phần nội dung này của tác giả, bên cạnh đó sẽ nghiên cứu và đưa thêm một số chỉ tiêu đánh giá nhằm phản ánh sâu hơn về tình hình phát sinh nợ xấu tại Chi nhánh nhằm biết được tình hình nợ xấu để có hướng đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng trong cho vay tại Chi nhánh. Nghiên cứu phần thực trạng, có thể thấy tác giả đã có sự đầu tư khá kỹ lưỡng khi đưa ra bối cảnh kinh doanh bên trong và bên ngoài của Ngân hàng, nhằm có cái nhìn bao quát về môi trường kinh doanh. Sau đó, tác giả đã có những đánh giá khá sâu về tình hình kiểm soát rủi ro tín dụng tại Chi nhánh, từ đó đề xuất những giải pháp thích hợp nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp tại Chi nhánh. (4) Đề tài “Quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – Hà Nội” năm 2012, Luận văn Thạc sĩ ngành Tài chính ngân hàng của tác giả Nguyễn Mạnh Phát, đại học Kinh Tế - đại học Quốc gia Hà Nội. Đề tài đã nêu lên khái quát các nội dung liên quan đến rủi ro tín dụng, nêu lên các chỉ tiêu đánh giá rủi ro tín dụng. Sau đó đi vào nội dung bốn bước của quy trình quản trị rủi ro, các chỉ tiêu đánh giá quản trị rủi ro tín dụng và những nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản trị rủi ro tín dụng. Đây chính là cơ sở cho việc đánh giá thực trạng của cả bốn bước của quá trình quản trị rủi ro tín dụng tại Chi nhánh. Và cuối cùng là đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý rủi ro tại Chi nhánh. Tuy nhiên sau khi nghiên cứu tôi cũng đã thấy đề tài vẫn còn những tồn tại sau: + Trong chương 2 tác giả đã đi vào đánh giá thực trạng rủi ro tín dụng và việc quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – Hà Nội (SHB), theo ý kiến của học viên, tác giả nên đánh giá về cơ cấu khách hàng đang vay vốn hiện có tại SHB trước khi đánh giá về thực trạng rủi ro tín dụng, để người 7 đọc có thể hình dung toàn cảnh bức tranh về tình hình vay vốn tại SHB, và cũng để giúp tác giả có sự đầu tư tập trung nêu ra các giải pháp trong chương 3 của mình. + Trong chương 3 tác giả đã đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản trị rủi ro, các giải pháp mà tác giả đưa ra chưa khắc phục triệt để các tồn tại mà tác giả đã đề cập trước đó chẳng hạn như: Tác giả đưa ra quan điểm của Ban lãnh đạo SHB về vai trò quản trị RRTD chưa được đánh giá đúng mức, nhưng lại chưa có đề xuất giải pháp để khắc phục. Sau khi nghiên cứu tất cả các luận văn trên, học viên đã kế thừa những kết quả đã đạt được, đồng thời trên cơ sở nhận định được một số ưu điểm của các tác giả trên để tham khảo cho luận văn của mình, khắc phục nhược điểm của các nghiên cứu đó và tham khảo thêm các tài liệu khác để đưa vào luận văn của mình làm cho đề tài được sâu sát và gần gũi với thực tiễn, có khả năng áp dụng vào hoạt động kinh doanh của Ngân hàng. 8 CHƯƠNG 1 CỞ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SOÁT VÀ TÀI TRỢ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY CỦA NHTM 1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của rủi ro tín dụng a. Khái niệm rủi ro tín dụng Mục tiêu quan trọng hàng đầu của hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp nói chung và của ngân hàng nói riêng là lợi nhuận. Nhưng lợi nhuận bao giờ cũng đi kèm với nguy cơ thua lỗ và mất mát, đó chính là “Rủi ro”. Có rất nhiều nhà kinh tế học đã định nghĩa về rủi ro theo các cách khác nhau: - Frank Knight, một học giả người Mỹ đầu thế kỷ 20 định nghĩa: “Rủi ro là sự bất trắc có thể đo lường được” [5, tr.14] - Alain Willet cho rằng: “ Rủi ro là sự bất trắc có thể liên quan đến biến cố không mong đợi” [5, tr.14] - Irving Perfer lại cho rằng: “Rủi ro là tổng hợp của những sự ngẫu nhiên có thể đo lường bằng xác suất” [5, tr.14] - Marillic Hurt Carty, một nhà kinh tế học người Anh quan niệm: “Rủi ro là tình trạng trong đó các biến cố xảy ra trong tương lai có thể xác định được” [5, tr.14] Như vậy, các định nghĩa tuy có khác nhau nhưng đều thống nhất ở một nội dung, đó là: Rủi ro là sự bất trắc không mong đợi, gây ra thiệt hại và có thể đo lường được. Chính vì rủi ro gây ra mất mát thiệt hại nên rủi ro là điều không mong đợi. Bên cạnh đó, rủi ro là những bất trắc, nên không phụ thuộc vào ý muốn 9 chủ quản của con người. Tuy nhiên, rủi ro lại có thể đo lường được vì vậy tạo cơ hội cho các nhà kinh doanh vào thế giới rủi ro để tìm kiếm vận may. Cạnh tranh là đặc tính cố hữu của nền kinh tế thị trường và cạnh tranh thường mang lại rủi ro cho một bên nhất định. Vậy muốn thắng lợi trong cạnh tranh, muốn tồn tại và phát triển các doanh nghiệp phải tiên lượng trước xem cái gì đang chờ đón để có những giải pháp ngăn ngừa, chấp nhận rủi ro ở mức hợp lý. Trong hoạt động kinh doanh ngân hàng, tín dụng là hoạt động kinh doanh đem lại lợi nhuận chủ yếu của ngân hàng nhưng cũng chính nghiệp vụ này lại tiềm ẩn nhiều rủi ro. Mặc dù hiện nay hầu hết các ngân hàng đều chuyển dịch sang hướng đều chỉnh giảm tỷ trọng thu nhập từ hoạt động tín dụng và tăng tỷ trọng thu nhập từ các hoạt động dịch vụ. Nhưng có thể thấy thu nhập từ tín dụng vẫn chiếm từ 1/2 đến 2/3 thu nhập của ngân hàng. Trong việc kinh doanh ngân hàng, các ngân hàng luôn phải đối mặt với rủi ro ở một mức độ nhất định nào đó. Và vì thế rủi ro tín dụng được xem là bạn đồng hành trong kinh doanh, có thể đề phòng, hạn chế chứ không thể loại trừ. Có nhiều định nghĩa về rủi ro tín dụng khác nhau: Theo Timothy W.Koch: “Một khi ngân hàng nắm giữ tài sản sinh lợi, rủi ro xảy ra khi khách hàng sai hẹn – có nghĩa là khách hàng không thanh toán vốn gốc và lãi theo thỏa thuận. Rủi ro tín dụng là sự thay đổi tiềm ẩn của thu nhập thuần và thị giá của vốn xuất phát từ việc khách hàng không thanh toán hay thanh toán trễ hạn” (Timothy W.Koch (1995), Bank Management, University of South Carolina, The Dryden Press, page 107) Còn theo Henie Van Greuning, Sonja Brajovic Bratanovic: “Rủi ro tín dụng là nguy cơ mà người đi vay không thể chi trả tiền lãi hoặc hoàn trả vốn gốc so với thời hạn đã ấn định trong hợp đồng tín dụng. Đây là thuộc tính vốn có của hoạt động ngân hàng. Rủi ro tín dụng tức là việc chi trả bị trì hoãn, hoặc tồi tệ hơn là không chi trả được toàn bộ. Điều này gây ra sự cố đối với 10 dòng chu chuyển tiền tệ và ảnh hưởng tới khả năng thanh khoản của ngân hàng” (Hennie Van Greuning-Sonja Brajovic Bratanovic (1999), Analyzing banking Risk, the Wold Bank) Và theo khoản 1 Điều 2 Quy định về phân loại nợ, trích lập và sự dụng dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng ban hành kèm theo Quyết định 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/04/2005 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước “Rủi ro tín dụng là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết” Tóm lại có thể thấy nếu xem tín dụng là việc “tin tưởng” mà đưa cho khách hàng sử dụng giá trị hiện tại với mong muốn nhận được giá trị tương lai trong một thời gian nhất định thì rủi ro tín dụng chính là khả năng mà mong muốn đó không được đáp ứng hay nói một cách khác đó là khả năng xảy ra sự khác biệt không mong muốn giữa kết quả thực tế với kết quả kỳ vọng theo kế hoạch – đúng hạn nhận được đầy đủ gốc và lãi. b. Đặc điểm của rủi ro tín dụng Để chủ động phòng ngừa rủi ro tín dụng có hiệu quả, nhận biết các đặc điểm của rủi ro tín dụng rất cần thiết và hữu ích. Rủi ro tín dụng có những đặc điểm cơ bản sau: - Rủi ro tín dụng mang tính gián tiếp: Trong quan hệ tín dụng, ngân hàng chuyển giao quyền sử dụng vốn cho khách hàng. Rủi ro tín dụng xảy ra khi khách hàng gặp những tổn thất và thất bại trong quá trình sử dụng vốn, hay nói cách khác những rủi ro trong hoạt động kinh doanh của khách hàng là nguyên nhân chủ yếu gây nên rủi ro tín dụng của ngân hàng. - Rủi ro tín dụng có tính chất đa dạng và phức tạp: Đặc điểm này biểu hiện ở sự đa dạng, phức tạp của nguyên nhân, hình thức, hậu quả của rủi ro tín dụng. Do đặc trưng ngân hàng là trung gian tài chính kinh doanh tiền tệ. Do 11 đó khi phòng ngừa và xử lý rủi ro tín dụng phải chú ý đến mọi dấu hiệu rủi ro, xuất phát từ nguyên nhân bản chất và hậu quả do rủi ro tín dụng đem lại để có biện pháp phòng ngừa phù hợp. - Rủi ro tín dụng có tính tất yếu, tức luôn tồn tại và gắn liền với hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại: Tình trạng thông tin bất cân xứng đã làm cho ngân hàng không thể nắm bắt, thu thập hết được các dấu hiệu rủi ro một cách toàn diện và đầy đủ. Thêm vào đó cùng với các nguyên nhân về không gian, thời gian vv… làm cho bất cứ khoản vay nào cũng tiềm ẩn rủi ro đối với ngân hàng. Trong kinh doanh, các ngân hàng phải chấp nhận rủi ro ở mức độ phù hợp và đạt được lợi nhuận tương ứng. 1.1.2. Phân loại rủi ro tín dụng Tùy theo mục đích cũng như yêu cầu của việc nghiên cứu hay quản trị điều hành ngân hàng mà rủi ro tín dụng được phân loại theo các tiêu chí khác nhau v Nếu căn cứ vào nguyên nhân phát sinh rủi ro thì rủi ro tín dụng được phân thành các loại sau: - Rủi ro giao dịch: Là một hình thức rủi ro tín dụng mà nguyên nhân phát sinh là do những hạn chế trong quá trình giao dịch và xét duyệt cho vay, đánh giá khách hàng. Rủi ro giao dịch bao gồm: Rủi ro lựa chọn, rủi ro bảo đảm và rủi ro nghiệp vụ. + Rủi ro lựa chọn: Là rủi ro có liên quan đến quá trình đánh giá và phân tích tín dụng, phương án vay vốn để quyết định tài trợ của ngân hàng. + Rủi ro bảo đảm: Phát sinh từ các tiêu chuẩn bảo đảm như loại tài sản bảo dảm, chủ thể bảo đảm, cách thức đảm bảo và mức cho vay trên giá trị của tài sản bảo đảm. + Rủi ro nghiệp vụ: Là rủi ro liên quan đến công tác quản lý khoản vay và hoạt động cho vay, bao gồm cả việc sử dụng hệ thống xếp hạng rủi ro và kỹ thuật xử lý các khoản vay có vấn đề.