Lêi nãi ®Çu
C¬ chÕ thÞ tr−êng ®· rung lªn håi chu«ng c¶nh b¸o bao sù ®æi thay cña nÒn kinh
tÕ ViÖt Nam trong nh÷ng thËp niªm gÇn ®©y. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ho¹t ®éng
®Çy s«i ®éng vμ c¹nh tranh gay g¾t ®Ó thu ®−îc lîi nhuËn cao vμ ®øng v÷ng trªn th−¬ng
tr−êng. C¸c nhμ kinh tÕ còng nh− c¸c doanh nghiÖp ph¶i nhanh chãng tiÕp cËn, n¾m
b¾t nh÷ng vÊn ®Ò cña nÒn kinh tÕ míi. Bªn c¹nh bao vÊn ®Ò cÇn cã ®Ó kinh doanh cßn
lμ nh÷ng vÊn ®Ò næi cém kh¸c trong kinh tÕ. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò næi cém kh¸c
trong kinh tÕ. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò næi cém Êy lμ l¹m ph¸t. L¹m ph¸t nh− mét c¨n
bÖnh cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, nã lμ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p ®ßi hái sù ®Çu t− lín
vÒ thêi gian vμ trÝ tuÖ míi cã thÓ mong muèn ®¹t ®−îc kÕt qu¶ kh¶ quan. Chèng l¹m
ph¸t kh«ng chØ lμ viÖc cña c¸c nhμ doanh nghiÖp mμ cßn lμ nhiÖm vô cña chÝnh phñ.
L¹m ph¸t ¶nh h−ëng toμn bé ®Õn nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®Õn ®êi sèng x· héi, ®Æc biÖt lμ
giíi lao ®éng. ë n−íc ta hiÖn nay, chèng l¹m ph¸t, gi÷ v÷ng nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn
®Þnh, c©n ®èi lμ mét môc tiªu rÊt quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, n©ng cao
®êi sèng nh©n d©n.
Trong thêi gian gÇn ®©y, vÊn ®Ò l¹m ph¸t ®· ®−îc nhiÒu ng−êi quan t©m, nghiªn
cøu vμ ®Ò xuÊt c¸c ph−¬ng ¸n kh¾c phôc. §· tõ l©u tiÒn giÊy xuÊt hiÖn vμ ch¼ng bao l©u
sau ®ã diÔn ra t×nh tr¹ng gi¶m gi¸ tiÒn vμ dÉn ®Õn l¹m ph¸t. NÐt ®Æc tr−ng næi bËt cña
thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ khi cã l¹m ph¸t, gi¸ c¶ cña hÇu hÕt c¸c hμng ho¸ ®Òu t¨ng cao vμ
søc mua cña ®ång tiÒn ngμy cμng gi¶m nhanh.
Nh×n l¹i lÞch sö l¹m ph¸t, tõ cuèi thÓ kû 19 ®Õn ®Çu thÕ kû 20. ë n−íc ta l¹m ph¸t
diÔn ra nghiªm träng vμ kÐo dμi mμ nguån gèc cña nã lμ do hËu qu¶ nÆng nÒ cña chiÕn
tranh, c¬ cÊu kinh tÕ bÊt hîp lý kÐo dμi. L¹m ph¸t ®· ph¸ vì toμn bé kÕ ho¹ch cña nÒn
kinh tÕ, ph−¬ng h¹i ®Õn tÊt c¶ c¸c mèi quan hÖ trong nÒn kinh tÕ - x· héi.
Bμi viÕt nμy víi ®Ò tμi:"L¹m ph¸t vμ biÖn ph¸p kh¾c phôc ë ViÖt Nam"
XuÊt ph¸t tõ vÊn ®Ò nghiªn cøu l¹m ph¸t lμ cÇn thiÕt, cÊp b¸ch, ®Æc biÖt thÊy ®−îc
tÇm quan träng cña l¹m ph¸t. V× vËy, víi l−îng kiÕn thøc cßn h¹n chÕ, em thiÕt nghÜ quan
1
t©m nghiªn cøu ®Õn ®Ò tμi còng lμ mét ph−¬ng ph¸p t×m hiÓu nã mét c¸ch thÊu ®¸o, s©u s¾c
h¬n.
2
I/ Lý luËn chung vÒ l¹m ph¸t:
1. Kh¸i niÖm vμ ph©n lo¹i l¹m ph¸t:
a. C¸c kh¸i niÖm:
- L¹m ph¸t lμ mét ph¹m trï vèn cã cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, nã
xuÊt hiÖn khi c¸c yªu cÇu cña c¸c quy luËt kinh tÕ hμng ho¸ kh«ng ®−îc
t«n träng, nhÊt lμ quy luËt l−u th«ng tiÒn tÖ. ë ®©u cßn s¶n xuÊt hμng ho¸
, cßn tån t¹i nh÷ng quan hÖ hμng ho¸ tiÒn tÖ th× ë ®ã cßn Èn n¸u kh¶ n¨ng
l¹m ph¸t vμ l¹m ph¸t chØ xuÊt hiÖn khi c¸c quy luËt cña l−u th«ng tiÒn tÖ
bÞ vi ph¹m.
- Trong bé "T− b¶n" næi tiÕng cña m×nh C. M¸c viÕt: "ViÖc ph¸t
hμnh tiÒn giÊy ph¶i ®−îc giíi h¹n ë sè l−îng vμng hoÆc b¹c thùc sù l−u
th«ng nhê c¸c ®¹i diÖn tiÒn giÊy cña m×nh". §iÒu nμy cã nghÜa lμ khi khèi
l−îng tiÒn giÊy do nhμ n−íc ph¸t hμnh vμo l−u th«ng v−ît qu¸ sè l−îng
vμng mμ nã ®¹i diÖn th× gi¸ trÞ cña tiÒn giÊy gi¶m xuèng vμ t×nh tr¹ng
l¹m ph¸t xuÊt hiÖn.
- Mét ®Þnh nghÜa n÷a vÒ l¹m ph¸t do c¸c nhμ kinh tÕ häc hiÖn ®¹i
®−a ra vμ nã ®−îc sö dông réng r·i trong lÜnh vùc nghiªn cøu thÞ tr−êng :
"L¹m ph¸t lμ sù t¨ng lªn cña møc gi¸ trung b×nh theo thêi gian"
- L¹m ph¸t ®−îc ®Æc tr−ng bëi chØ sè l¹m ph¸t. Nã chÝnh lμ GNP
danh nghÜa/ GNP thùc tÕ. Trong thùc tÕ nã ®−îc thay thÕ b»ng tû sè gi¸
tiªu dïng hoÆc chØ sè gi¸ b¸n bu«n Ip = ∑ip.d
ip: chØ sè gi¸ c¶ cña tõng lo¹i nhãm hμng
d: tû träng møc tiªu dïng cña tõng lo¹i hμng.
b) Ph©n lo¹i l¹m ph¸t:
- L¹m ph¸t võa ph¶i: cßn gäi lμ l¹m ph¸t mét con sè, cã tû lÖ l¹m
ph¸t d−íi 10% mét n¨m. L¹m ph¸t võa ph¶i lμm cho gi¸ c¶ biÕn ®éng
t−¬ng ®èi. Trong thêi kú nμy nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng b×nh th−êng, ®êi sèng
cña ng−êi lao ®éng æn ®Þnh. Sù æn ®Þnh ®ã ®−îc biÓu hiÖn: gi¸ c¶ t¨ng lªn
3
chËm, l·i suÊt tiÒn göi kh«ng cao, kh«ng xÈy ra víi t×nh tr¹ng mua b¸n
vμ tÝch tr÷ hμng ho¸ víi sè l−îng lín...
Cã thÓ nãi l¹m ph¸t võa ph¶i t¹o t©m lý an t©m cho ng−êi lao ®éng
chØ tr«ng chê vμo thu nhËp. Trong thêi gian nμy c¸c h·ng kinh doanh cã
kho¶n thu nhËp æn ®Þnh, Ýt rñi ro nªn s½n sμng ®Çu t− cho s¶n xuÊt, kinh
doanh.
- L¹m ph¸t phi m·: l¹m ph¸t xÈy ra khi gi¸ c¶ t¨ng t−¬ng ®èi nhanh
víi tû lÖ 2 hoÆc 3 con sè mét n¨m. ë møc phi m·, l¹m ph¸t lμm cho gi¸
c¶ chung t¨ng lªn nhanh chãng, g©y biÕn ®éng lín vÒ kinh tÕ , c¸c hîp
®ång ®−îc chØ sè ho¸. Lóc nμy ng−êi d©n tÝch tr÷ hμng ho¸, vμng b¹c, bÊt
®éng s¶n vμ kh«ng bao giê cho vay tiÒn ë møc l·i suÊt b×nh th−êng. Lo¹i
nμy khi ®· trë nªn v÷ng ch¾c sÏ g©y ra nh÷ng biÕn d¹ng kinh tÕ nghiªm
träng.
- Siªu l¹m ph¸t: xÈy ra khi l¹m ph¸t ®ét biÕn t¨ng lªn víi tèc ®é cao
v−ît xa l¹m ph¸t phi m·, nã nh− mét c¨n bÖnh chÕt ng−êi, tèc ®é l−u
th«ng tiÒn tÖ t¨ng kinh khñng, gi¸ c¶ t¨ng nhanh kh«ng æn ®Þnh, tiÒn
l−¬ng thùc tÕ bÞ gi¶m m¹nh, tiÒn tÖ mÊt gi¸ nhanh chãng, th«ng tin kh«ng
cßn chÝnh x¸c, c¸c yÕu tè thÞ tr−êng biÕn d¹ng vμ ho¹t ®éng kinh doanh
l©m vμo t×nh tr¹ng rèi lo¹n. Tuy nhiªn, siªu l¹m ph¸t rÊt Ýt khi xÈy ra.
LÞch sö cña l¹m ph¸t còng chØ ra r»ng, l¹m ph¸t ë c¸c n−íc ®ang
ph¸t triÓn th−êng diÔn ra trong thêi gian dμi, v× vËy hiÖu qu¶ cña nã phøc
t¹p vμ trÇm träng h¬n. V× vËy c¸c nhμ kinh tÕ ®· chia l¹m ph¸t thμnh 3
lo¹i.
L¹m ph¸t kinh niªn kÐo dμi trªn 3 n¨m víi tû lÖ l¹m ph¸t d−í 50%
mét n¨m; l¹m ph¸t nghiªm träng th−êng kÐo dμi trªn 3 n¨m víi tû lÖ l¹m
ph¸t trªn 50%; siªu l¹m ph¸t kÐo dμi trªn mét n¨m víi tû lÖ l¹m ph¸t trªn
200% mét n¨m.
2. Nguyªn nh©n l¹m ph¸t:
4
a) L¹m ph¸t theo thuyÕt tiÒn tÖ: kinh tÕ ®i vμo l¹m ph¸t, ®ång tiÒn
mÊt gi¸... cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn l¹m ph¸t. Ch¼ng h¹n thêi tiÕt
kh«ng thuËn, mÊt mïa, n«ng d©n thu ho¹ch thÊp, gi¸ l−¬ng thùc t¨ng lªn.
Gi¸ nguyªn vËt liÖu t¨ng lμm cho gi¸ c¶ hμng tiªu dïng t¨ng lªn. Khi tiÒn
l−¬ng t¨ng, chi phÝ s¶n xuÊt còng t¨ng theo, dÉn ®Õn gi¸ c¸c mÆt hμng
còng t¨ng. T¨ng l−¬ng ®Èy gi¸ lªn cao. Tãm l¹i, l¹m ph¸t lμ hiÖn t−îng
t¨ng liªn tôc møc gi¸ chung vμ cã thÓ gi¶i thÝch theo 3 c¸ch.
- Theo häc thuyÕt tiÒn tÖ, l¹m ph¸t lμ kÕt qu¶ cña viÖc t¨ng qu¸ thõa
møc cung tiÒn.
- Theo häc thuyÕt Keynes, l¹m ph¸t xÈy ra do thõa cÇu vÒ hμng ho¸
vμ dÞch vô trong nÒn kinh tÕ (do cÇu kÐo).
- Theo häc thuyÕt chi phÝ ®Èy, l¹m ph¸t sinh ra do t¨ng chi phÝ s¶n
xuÊt (chi phÝ ®Èy)
Trªn thùc tÕ l¹m ph¸t lμ kÕt qu¶ cña tæng thÓ 3 nguyªn nh©n trªn,
mçi nguyªn nh©n cã vai trß kh¸c nhau ë mçi thêi ®iÓm kh¸c nhau.
Møc cung tiÒn lμ mét biÕn sè duy nhÊt trong ®¼ng thøc tû lÖ l¹m
ph¸t, mμ dùa vμo ®ã ng©n hμng Trung −¬ng ®· t¹o ra ¶nh h−ëng trùc
tiÕp. Trong viÖc chèng l¹m ph¸t, c¸c ng©n hμng Trung −¬ng lu«n gi¶m
sót viÖc cung tiÒn.
T¨ng cung tiÒn cã thÓ ®¹t ®−îc b»ng hai c¸ch:
- Ng©n hμng trung −¬ng in nhiÒu tiÒn h¬n (khi l·i suÊt thÊp vμ ®iÒu
kiÖn kinh doanh tèt). hoÆc
- C¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i cã thÓ t¨ng tÝn dông
Trong c¶ hai tr−êng hîp s½n cã l−îng tiÒn nhiÒu h¬n cho d©n c− vμ
chi phÝ. VÒ mÆt trung h¹n vμ dμi h¹n, ®iÒu ®ã dÉn tíi cÇu vÒ hμng ho¸ vμ
dÞch vô t¨ng. NÕu cung kh«ng t¨ng t−¬ng øng víi cÇu, th× viÖc d− cÇu sÏ
®−îc bï ®¾p b»ng viÖc t¨ng gi¸. Tuy nhiªn, gi¸ c¶ sÏ kh«ng t¨ng ngay
5
nh−ng nã sÏ t¨ng sau ®ã 2-3 n¨m. In tiÒn ®Ó trî cÊp cho chi tiªu c«ng
céng sÏ dÉn ®Õn l¹m ph¸t nghiªm träng.
VÝ dô:
N¨m 1966 - 1967 chÝnh phñ Mü ®· sö dông viÖc t¨ng tiÒn ®Ó tr¶ cho
nh÷ng chi phÝ leo thang cña cuéc chiÕn tranh t¹i ViÖt Nam, l¹m ph¸t t¨ng
tõ 3% (n¨m 1967) ®Õn 6% (n¨m 1970).
XÐt trong dμi h¹n l·i suÊt thùc tÕ (i) vμ s¶n l−îng thùc tÕ (y) ®¹t møc
c©n b»ng, nghÜa lμ (i) vμ (y) æn ®Þnh. Møc cÇu tiÒn thùc tÕ kh«ng ®æi nªn
M/P còng kh«ng ®æi. Suy ra khi l−îng tiÒn danh nghÜa (M) t¨ng lªn th×
gi¸ c¶ sÏ t¨ng lªn víi tû lÖ t−¬ng øng. VËy l¹m ph¸t lμ mét hiÖn t−îng tiÒn
tÖ. §©y lμ lý do t¹i sao ng©n hμng Trung −¬ng rÊt chó träng ®Õn nguyªn
nh©n nμy.
b) L¹m ph¸t theo thuyÕt Keynes (l¹m ph¸t cÇu kÐo):
T¨ng cung tiÒn kh«ng ph¶i lμ nguyªn nh©n duy nhÊt dÉn ®Õn t¨ng
cÇu vÒ hμng ho¸, dÞch vô. T¨ng tiªu dïng, chi phÝ c«ng céng vμ t¨ng d©n
sè lμ nh÷ng nh©n tè phi tiÒn tÖ, sÏ dÉn ®Õn t¨ng cÇu. ¸p lùc l¹m ph¸t sÏ
t¨ng sau 1 ®Õn 3 n¨m, nÕu cÇu vÒ hμng ho¸ v−ît qu¸ møc cung, song s¶n
xuÊt vÉn kh«ng ®−îc më réng hoÆc do sö dông m¸y mãc víi c«ng suÊt
tiÕn tíi giíi h¹n hoÆc v× nh©n tè s¶n xuÊt kh«ng ®¸p øng ®−îc sù gia t¨ng
cña cÇu. Sù mÊt c©n ®èi ®ã sÏ ®−îc gi¸ c¶ lÊp ®Çy. L¹m ph¸t do cÇu t¨ng
lªn hay l¹m ph¸t do cÇu kÐo ®−îc ra ®êi tõ ®ã. Ch¼ng h¹n ë Mü, sö dông
c«ng suÊt m¸y mãc lμ mét chØ sè cã Ých ph¶n ¸nh l¹m ph¸t trong t−¬ng
lai ë Mü, sö dông c«ng suÊt m¸y mãc trªn 83% dÉn tíi l¹m ph¸t t¨ng.
c) L¹m ph¸t theo thuyÕt chi phÝ ®Èy:
L¹m ph¸t chi phÝ ®Èy võa l¹m ph¸t, võa suy gi¶m s¶n l−îng t¨ng
thªm thÊt nghiÖp nªn cßn gäi lμ l¹m ph¸t "®×nh trÖ" H×nh thøc cña l¹m
ph¸t nμy ph¸t sinh ra tõ phÝa cung, do chi phÝ s¶n xuÊt cao h¬n ®· ®−îc
chuyÓn sang ng−êi tiªu dïng. §iÒu nμy chØ cã thÓ ®−îc trong giai ®o¹n
t¨ng tr−ëng kinh tÕ khi ng−êi tiªu dïng s½n sμng tr¶ víi gi¸ cao h¬n.
6
VÝ dô:
NÕu tiÒn l−¬ng chiÕm mét phÇn ®¸ng kÓ trong chi phÝ s¶n xuÊt vμ
dÞch vô. NÕu tiÒn l−¬ng t¨ng nhanh h¬n n¨ng suÊt lao ®éng th× tæng chi
phÝ s¶n xuÊt sÏ t¨ng lªn. NÕu nhμ s¶n xuÊt cã thÓ chuyÓn viÖc t¨ng chi phÝ
nμy cho ng−êi tiªu dïng th× gi¸ b¸n sÏ t¨ng lªn, c«ng nh©n vμ c¸c c«ng
®oμn sÏ yªu cÇu tiÒn l−¬ng cao h¬n tr−íc ®Ó phï hîp víi chi phÝ sinh ho¹t
t¨ng lªn, ®iÒu ®ã t¹o thμnh vßng xo¸y l−îng gi¸.
Mét yÕu tè chi phÝ chÝnh kh¸c lμ gi¸ c¶ nguyªn vËt liÖu ®Æc biÖt lμ
dÇu th«. Trong n¨m 1972 - 1974 hÇu nh− gi¸ dÇu quèc tÕ t¨ng 5 lÇn dÉn
®Õn l¹m ph¸t t¨ng tõ 4,6% ®Õn 13,5% b×nh qu©n trªn toμn thÕ giíi.
Ngoμi ra sù suy sôp cña gi¸ dÇu (1980) lμm cho l¹m ph¸t gi¶m xuèng
møc thÊp ch−a tõng thÊy.
Bªn c¹nh nh÷ng yÕu tè g©y nªn l¹m ph¸t ®ã lμ gi¸ nhËp khÈu cao
h¬n ®−îc chuyÓn cho ng−êi tiªu dïng néi ®Þa. NhËp khÈu cμng trë nªn
®¾t ®á khi ®ång néi tÖ yÕu ®i hoÆc mÊt gi¸ so víi ®ång tiÒn kh¸c. Ngoμi ra
yÕu tè t©m lý d©n chóng, sù thay ®æi chÝnh trÞ, an ninh quèc phßng...
Song nguyªn nh©n trùc tiÕp vÉn lμ sè l−îng tiÒn tÖ trong l−u th«ng v−ît
qu¸ sè l−îng hμng ho¸ s¶n xuÊt ra. ViÖc t¨ng ®ét ngét cña thuÕ (VAT)
còng lμm t¨ng chØ sè gi¸.
P
ASRL
ASSL
P
AD
ASLR
E1
E1
P1
E0
P0
P1
AD1
P0 ASSR
AD0
ASSR
y* y0
y1
y
7
y0
y*
y
Chi tiªu qu¸ kh¶ n¨ng cung øng
Chi phÝ t¨ng ®Èy gi¸ lªn cao
- Khi s¶n l−îng v−ît tiÒm n¨ng
®−êng AS cã ®é dèc lín nªn khi
cÇu t¨ng m¹nh, AD - AD1, gi¸ c¶
t¨ng P0 - P1
d) L¹m ph¸t dù kiÕn:
- CÇu kh«ng ®æi, gi¸ c¶ t¨ng s¶n
l−îng gi¶m xuèng Y0 - Y1
AS1 - AS2
Trong nÒn kinh tÕ, trõ siªu l¹m ph¸t, l¹m ph¸t phi m·, l¹m ph¸t
võa ph¶i cã xu h−íng tiÕp tôc gi÷ møc lÞch sö cña nã. Gi¸ c¶ trong
tr−êng hîp nμy t¨ng ®Òu mét c¸ch æn ®Þnh. Mäi ng−êi thÓ dù kiÕn ®−îc
tr−íc nªn cßn gäi lμ l¹m ph¸t dù kiÕn.
ASLR
ASSR2
E"
P2
ASSR1
E'
P1
ASSR0
AD"
E
P0
AD
AD
y*
y
Trong l¹m ph¸t dù kiÕn AS & AD dÞch chuyÓn lªn trªn cïng, ®é s¶n
l−îng vÉn gi÷ nguyªn, gi¸ c¶ t¨ng lªn theo dù kiÕn.
e) C¸c nguyªn nh©n kh¸c:
Gi÷a l¹m ph¸t vμ l·i suÊt khi tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng lªn l·i suÊt danh
nghÜa t¨ng theo, t¨ng chi phÝ c¬ héi cña viÖc gi÷ tiÒn, cμng gi÷ nhiÒu tiÒn
8
cμng thiÖt. §iÒu nμy ®Æc biÖt ®óng trong c¸c cuéc siªu l¹m ph¸t, tiÒn mÊt
gi¸ cμng nhanh, t¨ng møc ®é tiÒn göi vμo ng©n hμng, vμo quü tiÕt kiÖm
hoÆc ®Èy ra thÞ tr−êng ®Ó mua vÒ mäi lo¹i hμng ho¸ cã thÓ dù tr÷ g©y
thªm mÊt c©n b»ng cung cÇu trªn thÞ tr−êng hμng ho¸ vμ tiÕp tôc ®Èy
gi¸ lªn cao.
Gi÷a l¹m ph¸t vμ tiÒn tÖ khi ng©n s¸ch th©m hôt lín c¸c chÝnh phñ
cã thÓ in thªm tiÒn ®Ó trang tr¹i, l−îng tiÒn danh nghÜa t¨ng lªn lμ mét
nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t. Vμ mét khi gi¸ c¶ ®· t¨ng lªn th× sù th©m
hôt míi n¶y sinh, ®ßi hái ph¶i in thªm mét l−îng tiÒn míi vμ l¹m ph¸t
tiÕp tôc t¨ng vät. KiÓu l¹m ph¸t xo¸y èc nμy th−êng x¶y ra trong thêi kú
siªu l¹m ph¸t. Tuy nhiªn, chÝnh phñ cã thÓ tμi trî th©m hôt b»ng c¸ch
vay d©n th«ng qua b¸n tÝn phiÕu. L−îng tiÒn danh nghÜa kh«ng t¨ng
thªm nªn kh«ng cã nguy c¬ l¹m ph¸t, nh−ng nÕu th©m hôt tiÕp tôc kÐo
dμi, sè tiÒn ph¶i tr¶ cho d©n (c¶ gèc lÉn l·i) sÏ lín ®Õn møc cÇn ph¶i in
tiÒn ®Ó trang tr¶i th× kh¶ n¨ng cã l¹m ph¸t m¹nh lμ ®iÒu ch¾c ch¾n.
C¸c nguyªn nh©n liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch cña nhμ n−íc, chÝnh s¸ch
thuÕ, chÝnh s¸ch c¬ cÊu kinh tÕ kh«ng hîp lý. C¸c chñ thÓ kinh doanh
lμm t¨ng chi phÝ ®Çu vμo, nguyªn nh©n do n−íc ngoμi.
3) Nh÷ng t¸c ®éng cña l¹m ph¸t:
L¹m ph¸t cã nhiÒu lo¹i, cho nªn còng cã nhiÒu møc ®é ¶nh h−ëng
kh¸c nhau ®èi víi nÒn kinh tÕ. XÐt trªn gãc ®é t−¬ng quan, trong mét nÒn
kinh tÕ mμ l¹m ph¸t ®−îc coi lμ nçi lo cña toμn x· héi vμ ng−êi ta cã thÓ
nh×n thÊy t¸c ®éng cña nã.
* §èi víi lÜnh vùc s¶n xuÊt:
§èi víi nhμ s¶n xuÊt, tû lÖ l¹m ph¸t cao lμm cho gi¸ ®Çu vμo vμ ®Çu
ra biÕn ®éng kh«ng ngõng, g©y ra sù æn ®Þnh gi¶ t¹o cña qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt. Sù mÊt gi¸ cña ®ång tiÒn lμm v« hiÖu ho¸ ho¹t ®éng h¹ch to¸n kinh
doanh. HiÖu qu¶ kinh doanh - s¶n xuÊt ë mét vμi danh nghiÖp cã thÓ thay
®æi, g©y ra nh÷ng x¸o ®éng vÒ kinh tÕ. NÕu mét doanh nghiÖp nμo ®ã cã
tû suÊt lîi nhuËn thÊp h¬n l¹m ph¸t sÏ cã nguy c¬ ph¸ s¶n rÊt lín.
* §èi víi lÜnh vùc l−u th«ng:
9
L¹m ph¸t thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®Çu c¬ tÝch tr÷ dÉn ®Õn khan hiÕm
hμng ho¸. C¸c nhμ doanh nghiÖp thÊy r»ng viÖc ®Çu t− vèn vμo lÜnh vùc
l−u th«ng. ThËm chÝ khi l¹m ph¸t trë nªn khã ph¸n ®o¸n th× viÖc ®Çu
t− vèn vμo lÜnh vùc s¶n xuÊt sÏ gÆp ph¶i rñi ro cao. Do cã nhiÒu ng−êi
tham gi© vμo lÜnh vùc l−u th«ng nªn lÜnh vùc nμy trë nªn hçn lo¹n. TiÒn ë
trong tay nh÷ng ng−êi võa míi b¸n hμng xong l¹i nhanh chãng bÞ ®Èy
vμo kªnh l−u th«ng, tèc ®é l−u th«ng tiÒn tÖ t¨ng vät vμ ®iÒu nμy lμm thóc
®Èy l¹m ph¸t gia t¨ng.
* §èi víi lÜnh vùc tiÒn tÖ, tÝn dông:
L¹m ph¸t lμm cho quan hÖ tÝn dông, th−¬ng m¹i vμ ng©n hμn bÞ thu
hÑp. Sè ng−êi göi tiÒn vμo ng©n hμng gi¶m ®i rÊt nhiÒu. VÒ phÝa hÖ thèng
ng©n hμng, do l−îng tiÒn göi vμo gi¶m m¹nh nªn kh«ng ®¸p øng ®−îc
nhu cÇu cña ng−êi ®i vay, céng víi viÖc sôt gi¸ cña ®ång tiÒn qu¸ nhanh,
sù ®iÒu chØnh l·i suÊt tiÒn göi kh«ng lμm an t©m nh÷ng ng−êi hiÖn ®ang
cã l−îng tiÒn mÆt nhμn rçi trong tay. VÒ phÝa ng−êi ®i vay, hä lμ nh÷ng
ng−êi cã lîi lín nhê sù mÊt gi¸ ®ång tiÒn mét c¸ch nhanh chãng. Do vËy,
ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hμng kh«ng cßn b×nh th−êng n÷a. Chøc
n¨ng kinh doanh tiÒn bÞ h¹n chÕ, c¸c chøc n¨ng cña tiÒn tÖ kh«ng cßn
nguyªn vÑn bëi khi cã l¹m ph¸t th× ch¼ng cã ai tÝch tr÷ cña c¶i h×nh thøc
tiÒn mÆt.
* §èi víi chÝnh s¸ch kinh tÕ tμi chÝnh cña nhμ n−íc:
L¹m ph¸t g©y ra sù biÕn ®éng lín trong gi¸ c¶ vμ s¶n l−îng hμng
ho¸, khi l¹m ph¸t x¶y ra nh÷ng th«ng tin trong x· héi bÞ ph¸ huû do
biÕn ®éng cña gi¸ c¶ lμm cho thÞ tr−êng bÞ rèi lo¹n. Ng−êi ta khã ph©n
biÖt ®−îc nh÷ng doanh nghiÖp lμm ¨n tèt vμ kÐm. §ång thêi l¹m ph¸t
lμm cho nhμ n−íc thiÕu vèn, do ®ã nhμ n−íc kh«ng cßn ®ñ søc cung cÊp
tiÒn cho c¸c kho¶n dμnh cho phóc lîi x· héi bÞ c¾t gi¶m... c¸c ngμnh, c¸c
lÜnh vùc dù ®Þnh ®ù¬c chÝnh phñ ®Çu t− vμ hç trî vèn bÞ thu hÑp l¹i hoÆc
kh«ng cã g×. Mét khi ng©n s¸ch nhμ n−íc bÞ th©m hôt th× c¸c môc tiªu c¶i
thiÖn vμ n©ng cao ®êi sèng kinh tÕ x· héi sÏ kh«ng cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn
®−îc.
II. Thùc tr¹ng l¹m ph¸t ë ViÖt Nam
10
1. Thùc tr¹ng:
Mét trong nh÷ng khÝa c¹nh quan träng nhÊt cña c«ng t¸c qu¶n lý
kinh tÕ vÜ m« lμ viÖc t×m k×m chÕ l¹m ph¸t. Thùc ra kh«ng ph¶i 10 n¨m
gÇn ®©y l¹m ph¸t míi xuÊt hiÖn ë ViÖt Nammμ tõ n¨m 1980 trë vÒ tr−íc,
l¹m ph¸t còng ®· tån t¹i, chØ cã ®iÒu biÓu hiÖn cña nã kh«ng c«ng
khai, c¸c nghÞ quyÕt cña ®¶ng céng s¶n ViÖt Nam, ®¹i héi V trë vÒ tr−íc
kh«ng sö dông kh¸i niÖm l¹m ph¸t mμ chØ dïng côm tõ "Chªnh lÖch
gi÷a thu vμ chi gi÷a hμng vμ tiÒn...."; "ThÞ tr−êng vËt gi¸ kh«ng æn
®Þnh..."
L¹m ph¸t ë thêi kú nμy lμ "L¹m ph¸t ngÇm" nh−ng chØ sè gi¸ c¶ ë
thÞ tr−êng tù do th× t¨ng cao, v−ît xa møc t¨ng gi¸ trÞ tæng s¶n l−îng
còng nh− thu nhËp quèc d©n.
Sau mét thêi kú "ñ bÖnh" ®· béc ph¸t thμnh l¹m ph¸t c«ng khai víi
møc l¹m ph¸t phi m· còng t¨ng gi¸ ba ch÷ sè. §¶ng ®· kÞp thêi nhËn
®Þnh t×nh h×nh nμy.
"Chóng ta ch−a cã chÝnh s¸ch c¬ b¶n vÒ tμi chÝnh g¾n liÒn víi chÝnh
s¸ch ®óng ®¾n vÒ gi¸ c¶, tiÒn tÖ, tÝn dông. C¸c kho¶n chi ng©n s¸ch mang
nÆng tÝnh bao cÊp vμ mét thêi gian dμi v−ît qua nguån thu. ViÖc sö dông
vèn vay vμ viÖn trî kÐm hiÖu qu¶. TÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã g©y ra th©m hôt
ng©n s¸ch lμ nguyªn nh©n trùc tiÕp dÉn ®Õn l¹m ph¸t trÇm träng".
Trong ®iÒu hμnh vÜ m« ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ, mäi quèc gia trªn thÕ
giíi ®Òu ph¶i quan t©m tíi chÝnh s¸ch tμi chÝnh, tiÒn tÖ, chèng l¹m ph¸t.
§èi víi n−íc ta hiÖn nay, kiÒm chÕ l¹m ph¸t, æn ®Þnh gi¸ c¶ ®ang lμ mét
vÊn ®Ò lín ®Æt ra trong ®iÒu hμnh cña chÝnh phñ, cña c¸c cÊp c¸c ngμnh
v× sù ph¸t triÓn vμ æn ®Þnh. Cho tíi nay, ViÖt Nam ®· thμnh c«ng vÒ
ph−¬ng diÖn nμy. L¹m ph¸t ®· gi¶m tõ h¬n 700% mét n¨m vμo n¨m
1986 xuèng chØ cßn 35% vμo n¨m 1989. §©y lμ mét thμnh c«ng lín, ph¶n
¸nh kÕt qu¶ tæng hîp cña nhiÒu yÕu tè, nh− tù do ho¸ nÒn kinh tÕ, ¸p
dông mét tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ h¬n, ng−êi d©n kh«ng cßn tån tr÷ hμng
ho¸, vμng vμ ®« la mμ b¾t ®Çu tÝch luü b»ng ®ång tiÒn trong n−íc, xuÊt
khÈu dÇu th« ngμy cμng t¨ng. Tuy nhiªn, nh÷ng tiÕn bé v−ît bËc trong
n¨m 1989 ®· kh«ng ®−îc cñng cè ngay b»ng c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vμ tμi
11
kho¶n thËn träng, do ®ã trong c¸c n¨m 1992 vμ 1993, gi¸ c¶ ®· t¨ng gÇn
70% n¨m.
2. LÞch sö cña l¹m ph¸t:
- Giai ®o¹n thø nhÊt: Tõ n¨m 1890 trë vÒ tr−íc, l¹m ph¸t ®−îc hiÓu
gièng hoμn toμn ®Þnh nghÜa cña Marx, cho nªn chèng l¹m ph¸t lμ t×m tßi
mäi c¸ch h¹n chÕ viÖc ph¸t hμnh tiÒn vμo l−u th«ng.
- Thêi kú 1938 - 1945: Ng©n hμng §«ng D−¬ng cÊu kÕt víi chÝnh
quyÒn thùc d©n Ph¸p ®· l¹m ph¸t ®ång tiÒn §«ng D−¬ng ®Ó v¬ vÐt cña
c¶i nh©n d©n ViÖt Nam ®em vÒ Ph¸p ®ãng gãp cho cuéc chiÕn tranh
chèng ph¸t xÝt §øc vμ sau ®ã ®Ó nu«i mÊy chôc v¹n qu©n nhËn b¸n §«ng
D−¬ng lμm chiÕc cÇu an toμn ®¸nh §«ng Nam ¸. HËu qu¶ nÆng nÒ cña
l¹m ph¸t nh©n d©n ViÖt Nam ph¶i chÞu gi¸ sinh ho¹t tõ 1939 - 1945 b×nh
qu©n 25 lÇn.
- Thêi kú 1946 - 1954: ChÝnh phñ ViÖt Nam d©n chñ céng hoμ do
Chñ tÞch Hå ChÝ Minh s¸ng lËp vμ l·nh ®¹o ®· ph¸t hμnh ®ång tμi chÝnh
thay ®ång §«ng D−¬ng vμ sau ®ã lμ ®ång ng©n hμng ®Ó huy ®éng søc
ng−êi, søc cña cña toμn d©n tiÕn hμnh cuéc kh¸ng chiÕn 9 n¨m ®¸nh
®uæi qu©n x©m l−îc Ph¸p, kÕt qu¶ gi¶i phßng hoμn toμn nöa ®Êt n−íc.
- Thêi kú 1955 - 1965: ChÝnh phñ tay sai Mü kÕ tiÕp nhau ë miÒn
Nam ViÖt Nam liªn tôc l¹m ph¸t ®ång tiÒn MiÒn Nam ®Ó bï ®¾p l¹i cuéc
chiÕn tranh chèng laÞ phong trμo gi¶i phãng d©n téc ë MiÒn Nam. MÆc
dï ®−îc chÝnh phñ Mü ®æ vμo miÒn Nam mét khèi l−îng hμng viÖn trî
khæng lå, gi¸ trÞ hμng tr¨m tû USD còng kh«ng thÓ bï ®¾p l¹i chi phÝ.
NguyÔn V¨n ThiÖu - ChÝnh phñ ®· l¹m ph¸t hμng tr¨m tû ®ång tiÒn
l−u th«ng ë miÒn Nam n¨m 1975 gÊp 5 lÇn. N¨m 1969 lªn tíi 600 triÖu
®ång, gi¸ sinh ho¹t t¨ng hμng tr¨m lÇn so víi n¨m 1965.
- Thêi kú 1965 - 1975:
ë miÒn B¾c ViÖt Nam chÝnh phñ ViÖt Nam d©n chñ céng hoμ ph¶i
tiÕn hμnh mét cuéc chiÕn tranh chèng Mü cøu n−íc, chèng chiÕn tranh
ph¸ ho¹i ë Mü t¹i miÒn B¾c, gi¶i phãng miÒn Nam thèng nhÊt ®Êt n−íc,
®· ph¸t hμnh sè tiÒn lín (gÊp 3 lÇn tiÒn l−u th«ng cña n¨m 1965 ë miÒn
12
B¾c) ®Ó huy ®éng lùc l−îng toμn d©n, ®¸nh th¾ng ®éc qu©n x©m l−îc ë
Mü vμ tay sai ë c¶ hai miÒn. Nh−ng nhê cã sù viÖn trî to lín vμ cã hiÖu
qu¶ cña Liªn x«, Trung Quèc vμ c¸c n−íc XHCN anh em ®· h¹n chÕ
®−îc l¹m ph¸t trong thêi gian nμy.
- Thêi kú 1976 ®Õn nay: Sau khi thèng nhÊt ®Êt n−íc, chóng ta thiÕu
nhiÒu kinh nghiÖm trong thêi b×nh nªn duy tr× qu¸ l©u c¬ chÕ thêi chiÕn
tËp trung quan liªu bao cÊp toμn diÖn, kh«ng më réng s¶n xuÊt hμng ho¸.
XHCN kh«ng tiÕn hμnh h¹ch to¸n kinh doanh nªn ®· tù g©y cho m×nh
nhiÒu khã kh¨n, s¶n xuÊt kh«ng ®ñ tiªu dïng, ng©n s¸ch kh«ng ®ñ chi
tiªu, l¹m ph¸t tiÒn giÊy liªn tôc vμ bïng næ d÷ déi tíi 3 con sè. Nh−ng kÓ
tõ n¨m 1999 ®Õn nay víi sù chØ ®¹o ®óng ®¾n cña nhμ n−íc th× l¹m ph¸t
hiÖn nay chØ cßn dõng l¹i ë møc ®é tèt cho sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tøc lμ
chØ ë møc 15-17% cã thÓ nãi ®©y còng lμ mét thμnh c«ng kh«ng nhá cña
nhμ n−íc ta.
3. §Æc tr−ng l¹m ph¸t ë n−íc ta:
L¹m ph¸t ë ViÖt Nam còng cã nh÷ng biÓu hiÖn chung gièng víi l¹m
ph¸t ë c¸c quèc gia kh¸c nh−: chØ sè gi¸ c¶ nãi chung t¨ng phæ biÕn do
vËy gi¸ trÞ cña ®ång tiÒn gi¶m. Song l¹m ph¸t ë ViÖt Nam cã ®Æc tr−ng
riªng do ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cô thÓ:
- L¹m ph¸t cña mét nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn trong ®ã khu vùc
kinh tÕ nhμ n−íc cã ®Þa vÞ thèng trÞ. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam thuéc lo¹i kÐm
ph¸t triÓn nhÊt thÕ giíi, c¸c chØ tiªu b×nh qu©n ®Çu ng−êi rÊt thÊp. Khu
vùc kinh tÕ nhμ n−íc ë ViÖt Nam chiÕm 1 tû träng lín hiÕm cã trªn thÕ
giíi. MÆc dï khu vùc nhμ n−íc chiÕm phÇn lín sè vèn ®Çu t− vμ chÊt x¸m
trong c¶ n−íc nh−ng l¹i chØ cã thÓ lμm ra tõ 30% - 37% tæng s¶n phÈm
x· héi. C¸c xÝ nghiÖp quèc doanh nh×n chung ®· nép cho ng©n s¸ch nhμ
n−íc mét sè tiÒn thÊp rÊt xa so víi sè tiÒn nhμ n−íc cung cÊp cho nã qua
bï lç, bï gi¸, cÊp ph¸t tÝn dông, l·i suÊt thÊp... §óng ra khu vùc kinh tÕ
nhμ n−íc ph¶i ®em l¹i nguån thu chñ yÕu cho x· héi th× ë ®©y l¹i ng−îc
l¹i. Khu vùc kinh tÕ t− nh©n lμm ¨n cã hiÖu qu¶ h¬n vμ ®ãng gãp mét
phÇn quan träng trong ng©n s¸ch cña nhμ n−íc. ChÝnh ho¹t ®éng cña
c¸c h·ng kinh tÕ nhμ n−íc víi l·i gi¶, lç thËt ®· ®Èy nÒn kinh tÕ l¹m
ph¸t, thÞ tr−êng rèi lo¹n, lç l·i khã kiÓm tra. Sù gi¶m sót hiÖu qu¶ s¶n
13
xuÊt kinh doanh dÉn ®Õn ®Õn vßng luÈn quÈn. HiÖu qu¶ gi¶m s¸t dÉn
®Õn thu kh«ng ®ñ bï chi vμ l¹m ph¸t, råi l¹m ph¸t lμm cho hiÖu qu¶
kinh doanh tiÕp tôc gi¶m sót, cø nh− vËy nã lμm cho nÒn kinh tÕ ViÖt
Nam cμng lón s©u vμo ®ãi nghÌo, l¹c hËu.
- L¹m ph¸t cña mét nÒn kinh tÕ ®éc quyÒn mμ nhμ n−íc cã ®Þa vÞ
thèng trÞ trªn mäi lÜnh vùc, c¬ chÕ kinh tÕ quan liªu bao cÊp. Trong nÒn
kinh tÕ thÞ tr−êng sù c¹nh tranh ¾t sinh ra mét c«ng ty th¾ng thÕ chiÕm
vÞ trÝ ®éc quyÒn. §Ó ®¹t ®−îc ®iÒu ®ã, ph¶i tiÕn hμnh c¶i tiÕn m¸y mãc,
trang thiÕt bÞ, tæ chøc lao ®éng, tËp trung nguån vèn ... Nh−ng khi ë vÞ trÝ
®éc quyÒn c«ng ty sÏ bãp chÕt c¸c ®Þch thñ kh¸c vμ còng Ýt chó ý h¬n ®Õn
viÖc ¸p dông tiÕn bé KHKT dÉn ®Õn sù suy tho¸i trong kinh doanh. NÕu
c«ng ty nμy nhá th× sù ¶nh h−ëng cña nã ®Õn nÒn kinh tÕ sÏ kh«ng cã
nhiÒu hiÖu qu¶ tiªu cùc. nh−ng nÕu ®ã lμ mét c«ng ty lín th× sù suy tho¸i
nμy sÏ kÐo theo c¶ nÒn kinh tÕ l©m vμo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng. Trªn
thùc tÕ, ®éc quyÒn ë ViÖt Nam còng nh− ë c¸c n−íc XHCN kh¸c ®·
khèng chÕ toμn bé c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. ChÕ ®é ®éc quyÒn
nhμ n−íc vμ c¬ chÕ ho¹ch ®Þnh quan liªu, mÖnh lÖnh ®· triÖt tiªu mÊt c¸c
quan hÖ thÞ tr−êng ë ViÖt Nam lμm cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam xa l¹ víi
thÞ tr−êng. §©y còng lμ nguyªn nh©n ®¸ng chó ý trong viÖc gãp phÇn
t¨ng l¹m ph¸t.
- L¹m ph¸t cña mét nÒn kinh tÕ ®ãng, phô thuéc mét chiÒu vμo c¸c
nguån tμi trî tõ bªn ngoμi. ViÖt Nam ®ãng cöa nÒn kinh tÕ, kh«ng quan
hÖ kinh tÕ víi c¸c n−íc TBCN. ChÝnh s¸ch nμy ra ®êi do sù thï ®Þch, cÊm
vËn cña Mü. Nguyªn nh©n n÷a dÉn ®Õn sù ®ãng gãp cña nÒn kinh tÕ lμ do
sù ®èi ®Çu ®«ng t©y mμ ViÖt Nam vμ c¸c n−íc XHCN lμ 1 cùc. Sù bã hÑp
nÒn kinh tÕ nμy ®· dÉn ®Õn nh÷ng khã kh¨n ®¸ng kÓ cho s¶n xuÊt kinh
doanh.
- Ngoμi nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn th× l¹m ph¸t ViÖt Nam cã c¬ cÊu cña
nã bao gåm nh÷ng ngμnh kÐm hiÖu qu¶ cã ®−îc sù −u tiªn ph¸t triÓn.
Mäi ng−êi ®Òu thÊy sù mÊt c©n ®èi khi −u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp
nÆng (vèn lín, thu håi l·i chËm).
- L¹m ph¸t ë mét n−íc chÞu ¶nh h−ëng nÆng nÒ cña c¸c cuéc chiÕn
tranh kÐo dμi do ®ã chi phÝ cho lÜnh vùc quèc phßng lín, tiÒn trî cÊp gia
14
®×nh chÝnh s¸ch... Nh÷ng kho¶n nμy ®· lμm t¨ng thªm th©m hôt ng©n
s¸ch vμ t¨ng l¹m ph¸t.
- ViÖt Nam lμ n−íc n«ng nghiÖp mμ lu«n chÞu ¶nh h−ëng cña thiªn
tai, h¹n h¸n, mÊt mïa... Do ®ã, ng©n s¸ch hôt ®i do ph¶i chi ra 1 kho¶n
trî cÊp cho c¸c vïng thiªn tai.
4. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn l¹m ph¸t ë ViÖt Nam:
PhÇn tr−íc, chóng ta ®· ®Ò cËp ®Õn nguyªn nh©n l¹m ph¸t nãi
chung, b©y giê ta xÐt trong thêi ®iÓm cô thÓ vμ ë quèc gia cô thÓ. L¹m
ph¸t ë ViÖt Nam cã nhiÒu nguyªn nh©n vμ ý kiÕn kh¸c nhau. Tõ nh÷ng
ph©n tÝch vÒ ®Æc tr−ng cña nã ta cã thÓ thÊy con ®−êng dÉn ®Õn l¹m ph¸t.
Thø nhÊt: Nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t tõ trong chÝnh c¸c thÓ chÕ
kinh tÕ quan liªu bao cÊp mÖnh lÖnh, ®ãng cöa... thÓ chÕ nμy h−íng nÒn
kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn c¸c ngμnh cã chi phÝ cao, t¸ch rêi cÇu thÞ
tr−êng, c« lËp víi thÕ giíi bªn ngoμi dÉn ®Õn sù mÊt c©n ®èi gi÷a cung vμ
cÇu, thu vμ chi ng©n s¸ch... thÓ hiÖn nÒn kinh tÕ thÝch xu h−íng ph¸t
triÓn kÐm hiÖu qu¶, c¸c xi nghiÖp lμm ¨n thua lç... §ã lμ nguyªn nh©n
s©u xa ®−a nÒn kinh tÕ l©m vμo l¹m ph¸t phi m·.
Thø hai: Do ®iÒu hμnh sai lÇm cña bé m¸y nhμ n−íc, nh− x¸c ®Þnh
c¬ cÊu kh«ng xuÊt ph¸t tõ hiÖu qu¶. Sù ®æi tiÒn vμ t¨ng gi¸ n¨m 1985 lμ
chÝnh s¸ch ph¸ gi¸ ®ång tiÒn, lμm gi¶m niÒm tin cña d©n vμo ®ång tiÒn
cña nhμ n−íc. ChÝnh s¸ch l·i suÊt thÊp so víi møc tr−ît gi¸ lμm cho
ng−êi d©n kh«ng muèn g öi tiÕt kiÖm. Sù mÊt c©n ®èi tμi chÝnh g©y l¹m
ph¸t qua kªnh tÝn dông, ng©n hμng nhμ n−íc lu«n ph¶i ph¸t hμnh tiÒn
®Ó c©n ®èi c¸c nguån vèn cho vay cña ng©n hμng, ®¸p øng yªu cÇu cña
c¸c ngμnh kinh tÕ vμ x©y dùng c¬ b¶n ngμy cμng t¨ng. Nhμ n−íc l¹i
kh«ng chñ ®éng ®−îc viÖc cung cÇu hμng ho¸, g©y ra sù rèi lo¹n trªn thÞ
tr−êng, gi¸ c¶ thay ®æi mét c¸ch bÊt hîp lý so víi gi¸ quèc tÕ. MÆt hμng
gi¸ c¶ bÞ nhÝch lªn do c¬n sèt xi m¨ng, thÐp, x¨ng dÇu, vμng vμ ngo¹i tÖ.
Thø ba: Cho ®Õn nay, x−¬ng sèng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vÉn lμ
c¸c doanh nghiÖp. Nh÷ng doanh nghiÖp nμy ®ãng gãp 37% vμo ng©n s¸ch
nhμ n−íc. Trong sè gÇn 6000 doanh nghiÖp nhμ n−íc th× chØ riªng 18 tæng
c«ng ty lín víi h¬n 300 thμnh viªn ®· ®ãng gãp trªn 70% tæng nép ng©n
15
s¸ch cña khu vùc kinh tÕ quèc doanh. ViÖc lμm ¨n cña nhiÒu c«ng ty xuÊt
nhËp khÈu hμng n¨m nhμ n−íc ph¶i bï lç, bï gi¸ qu¸ lín cã n¨m chiÕm
gÇn 40% tæng sè chi cho ng©n s¸ch, kh«ng nh÷ng kh«ng lμm thªm mμ
cßn ph¶i chi ra.
Thø t−: M«i tr−êng ®Çu t− chËm ®−îc c¶i tiÕn, tÝch luü ë trong n−íc
cßn ë møc thÊp, míi ë kho¶ng 25 ÷ 26% GDP. §Çu t− nh÷ng c«ng tr×nh
cã vèn lín, thêi gian thi c«ng kÐo dμi qu¸ søc chÞu ®ùng cña nÒn kinh tÕ
trong lóc ®ã nguån thu h¹n hÑp, thÊt thu lín. T×nh h×nh ®ã lμm cho
nguån tμi chÝnh quèc gia bÞ th©m hôt, kh«ng cßn c¸ch nμo kh¸c buéc
nhμ n−íc ph¶i in tiÒn giÊy bï ®¾p, v× vËy ®· g©y ra l¹m ph¸t tiÒn giÊy.
Thø n¨m: Nguyªn nh©n tõ c¬ chÕ kinh tÕ ®éc quyÒn mμ nhμ n−íc cã
vÞ trÝ thèng trÞ trªn mäi lÜnh vùc: C¬ chÕ quan liªu bao cÊp nÆng nÒ. Nhμ
n−íc can thiÖp s©u vμo c¸c ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ. C¸c quan hÖ tiÒn tÖ
kh«ng ®−îc ph¸t huy mét c¸ch ®Çy ®ñ t¸c dông kÝch thÝch, thóc ®Èy nÒn
kinh tÕ ph¸t triÓn. Quy luËt gi¸ trÞ vi ph¹m mét c¸ch nghiªm träng. C¸c
nhμ l·nh ®¹o ®Çy tham väng muèn kiÓm so¸t toμn bé c¸c c¬ së kinh tÕ
quèc d©n b»ng kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung.
Cïng víi nh÷ng yÕu kÐm cña nÒn kinh tÕ, chóng ta cßn ®øng tr−íc
t¸c ®éng m¹nh mÏ cña cuéc khñng ho¶ng tμi chÝnh, tiÒn tÖ ®ang lan réng
trong khu vùc" §ã sÏ lμ nh÷ng th¸ch thøc lín ®èi víi chóng ta trong qu¸
tr×nh thùc hiÖn c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Õn n¨m 2005
III. C¸c biÖn ph¸p kiÒm chÕ l¹m ph¸t ë n−íc ta:
1. C¸c quan ®iÓm vμ kh¾c phôc l¹m ph¸t
T¨ng l·i suÊt ng©n hμng cao h¬n møc l¹m ph¸t. ThuyÕt tiÒn tÖ
Friedman ®−îc ¸p dông. Muèn kh¾c phôc l¹m ph¸t cÇn ph¶i thi hμnh
chÝnh s¸ch "h¹n chÕ tiÒn tÖ" hay " kh¾c khæ" thu, t¨ng l·i suÊt tÝn dông
cña ng©n hμng trung −¬ng, h¹n chÕ t¨ng l−¬ng, duy tr× thÊt nghiÖp ë møc
thÊp.
16
* Theo c¸ch tiÕp cËn kh¸c.
+ §èi víi mäi cuéc siªu l¹m ph¸t vμ l¹m ph¸t phi m·, hÇu nh− ®Òu
g¾n liÒn víi sù t¨ng tr−ëng nhanh chãng vÒ tiÒn tÖ, th©m hôt ng©n s¸ch
lín... nªn ®Ò ra biÖn ph¸p gi¶m m¹nh tèc ®é t¨ng cung tiÒn, c¾t gi¶m
m¹nh mÏ chi tiªu vμ kiÓm so¸t cã hiÖu qu¶ viÖc t¨ng l−¬ng danh nghÜa,
ch¾c ch¾n sÏ chÆn ®øng vμ ®Èy lïi l¹m ph¸t.
+ §èi víi l¹m ph¸t võa ph¶i, muèn kiÒm chÕ vμ ®Èy lïi tõ tõ xuèng
møc thÊp h¬n còng ®ßi hái ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch nãi trªn. Tuy nhiªn,
biÖn ph¸p nμy kÐo theo suy tho¸i vμ thÊt nghiÖp - mét gi¸ ®¾t - nªn viÖc
kiÓm so¸t chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vμ tμi kho¸ trë nªn phøc t¹p vμ ®ßi hái ph¶i
thËn träng.
Cã thÓ xo¸ bá l¹m ph¸t hay kh«ng? C¸i gi¸ ph¶i tr¶ cña viÖc xo¸ bá
hoμn toμn l¹m ph¸t kh«ng t−¬ng xøng víi lîi Ých ®em l¹i cña nã, v× vËy
c¸c quèc gia th−êng chÊp nhËn l¹m ph¸t ë møc thÊp vμ xö lý ¶nh h−ëng
cña nã chØ sè ho¸ c¸c yÕu tè chi phÝ nh− tiÒn l−¬ng, gi¸ vËt t−, l·i suÊt...
§ã lμ c¸ch lμm cho sù thiÖt h¹i cña l¹m ph¸t lμ Ýt nhÊt.
Cã nhiÒu ¸p lùc buéc chÝnh phñ ph¶i t¨ng chi ng©n s¸ch, nh−ng
ng−îc l¹i kh«ng mÊy søc Ðp ®Ó t¨ng thªm thu nhËp. Béi chi ë møc trªn
6% so víi GDP n¨m 1995 vμ kho¶ng 6% n¨m 1996 ®· ®−îc trang tr¶i
b»ng vay nî n−íc ngoμi vμ trong n−íc. Tuy nhiªn, chÝnh phñ cã thÓ sÏ
khã c−ìng l¹i c¸m dç in thªm tiÒn mét lÇn n÷a khi viÖc ph¸t hμnh tr¸i
phiÕu gÆp khã kh¨n. Khi tiÒn viÖn trî ®−îc rãt vμo, chÝnh phñ sÏ thÊy
r»ng nhiÒu dù ¸n ®ßi hái phÝa ViÖt Nam ph¶i ®ång tμi trî b»ng tiÒn
trong n−íc. Nh÷ng ®ßi hái nμy râ rμng sÏ lμm t¨ng thªm g¸nh nÆng
cho ng©n s¸ch vèn ®· eo hÑp (trõ phi t×m ®−îc c¸ch thóc ®Èy tÝch luü
trong n−íc vμ kiÓm so¸t ®−îc chi tiªu ng©n s¸ch) do ®ã cã thÓ t¨ng
nhanh ®Çu t− mμ kh«ng g©y nªn l¹m ph¸t.
LÜnh vùc tμi chÝnh - tiÒn tÖ ®¹t tiÕn bé ®¸ng kÓ, næi bËt nhÊt lμ ®·
chÆn ®−îc n¹n l¹m ph¸t cao, tõng b−íc ®Èy lïi l¹m ph¸t. ChØ sè hμng
tiªu dïng vμ dÞch vô gi¶m 1 tõ 67,4% n¨m 1993 xuèng cßn 17,5% n¨m
1994.
17
N¨m 1995: 5,2%
N¨m 1996: 14,,4%; N¨m 1997: 12,7%
N¨m 1998: 4,5%; N¨m 1999: 3,6%
2. Gi¶i ph¸p chèng l¹m ph¸t ë n−íc ta:
C¨n cø vμo thùc tÕ thùc thi vμ c¸c gi¶i ph¸p chèng l¹m ph¸t, chóng
ta cã thÓ kÓ ®Õn mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu sau:
a. Gi¶i ph¸p ®Çu tiªn:lμ §¶ng cÇn n©ng cao nhËn thøc chÝnh trÞ, nhËn
thøc kinh tÕ c¸n bé, §¶ng viªn theo h−íng ®æi míi. Kh«ng ®−îc trang bÞ
t− duy míi, kiÕn thøc míi th× c¸n bé kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc nh÷ng
yªu cÇu ®æi míi trªn mäi lÜnh vùc. §ång thêi nhμ n−íc ph¶i v÷ng m¹nh
chuyªn chÝnh v« s¶n, lËp l¹i trËt tù kû c−¬ng x· héi, gi÷ v÷ng phÐp n−íc
ph¶i kiªn quyÕt thùc hiÖn nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ trong hÖ thèng
§¶ng vμ c¸c c¬ quan nhμ n−íc, ®Êu tranh kh«ng khoan nh−îng, xãa bá
nh÷ng ®Æc quyÒn, ®Æc lîi, nh÷ng t− t−ëng côc bé ®Þa ph−¬ng ®ang lμm
tr× trÖ, tª liÖt nh÷ng chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch cña nhμ n−íc. §Ó lμm viÖc
nμy, nhμ n−íc cÇn ban hμnh nh÷ng ®¹o luËt chung vÒ kinh tÕ, c¸c ®¹o
luËt cô thÓ vÒ gi¸ c¶, lao ®éng, tμi chÝnh, ng©n hμng... lμm c¬ së thèng
nhÊt cho viÖc thi hμnh trong c¶ n−íc ®ång thêi ph¶i ®Ò cao chøc n¨ng
tho¸i so¸t kiÓm kª cña nhμ n−íc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, ho¹t
®éng x· héi.
b. C¸c biÖn ph¸p vÒ tiÒn tÖ, tÝn dông, thanh to¸n vμ ng©n hμng trong
viÖc chèng l¹m ph¸t.
"Kiªn quyÕt ®Èy lïi vμ khèng chÕ l¹m ph¸t, æn ®Þnh vÒ t¨ng c−êng
nÒn tμi chÝnh, tiÒn tÖ, t¹o m«i tr−êng cho s¶n xuÊt hμng ho¸ ph¸t triÓn
cã hiÖu qu¶"
Nh− vËy, §¶ng ®· thÊy râ tÇm quan träng cña viÖc ®Èy lïi vμ kiÒm
chÕ l¹m ph¸t víi viÖc thi hμnh c¸c chÝnh s¸ch tμi chÝnh, tÝn dông, tiÒn tÖ,
x©y dùng mét nÒn tμi chÝnh lμnh m¹nh. NghÞ quyÕt TW II cßn v¹ch râ:
+ Xo¸ bao cÊp qua tÝn dông
+ §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi, h¹ c¬n sèt ngo¹i tÖ
+ §æi míi c¬ cÊu vμ ph−¬ng thøc c©n ®èi ng©n s¸ch
18
+ C¶i tiÕn viÖc ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch.
+ TiÕp tôc ®æi míi vμ hoμn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý, gi¸o dôc viÖc thùc
hiÖn c¸c gi¶i ph¸p nμy kh«ng n»m ngoμi néi dung hoμn thiÖn chÝnh s¸ch
l·i suÊt.
Gi¶m hoÆc rót bít vÒ mét khèi l−îng tuyÖt ®èi giÊy b¹c ®Ó thùc
hiªnj biÖn ph¸p nμy, th«ng th−êng chÝnh phñ vμ ng©n hμng sö dông
c¸c h×nh thøc thu hót vèn vμo quü ng©n hμng nh− sau:
+ KhuyÕn khÝch vμo më réng tiÒn vèn ng©n hμng (bao gåm c¶ göi
tiÕt kiÖm cña nh©n d©n b»ng c¸ch n©ng cao møc l·i suÊt göi tiÕt kiÖm
vμo ng©n hμng trªn møc l¹m ph¸t, víi sù sôt gi¸ ®ång b¶ng vμ chÝnh s¸ch
b¶o vÖ b¶o hiÓm gi¸ trÞ ®ång vèn göi vμo ng©n hμng.
+ Ph¸t hμnh c«ng tr¸i,tr¸i phiÕu vμ xæ sè kiÕn thiÕt víi quy m« më
réng vμ b©õng nh÷ng biÖn ph¸p hμnh chÝnh c−ìng bøc víi ng−êi s¶n
xuÊt, kinh doanh trong viÖc mua c«ng phiÕu tr¸i phiÕu hoÆc b»ng nh÷ng
chÕ ®é th−ëng hiÖn vËt vμ gi¶i cao, phßng gióp kÝch khÝch.
+Thu hÑp kh¶ n¨ng thanh to¸n cuèi cïng c¸c hèi phiÕu hoÆc kú
phiÕu th−¬ng m¹i ®èi víi ng©n hμng th−¬ng m¹i th«ng qua viÖc h¹n chÕ
chiÕt khÊu vμ c¸c chiÕt khÊuvμ n©ng cao tû lÖ quü vèn lao ®éng.
+ Ên ®Þnh gi¸ hèi ®o¸i, hîp lý ®ång b¹c quèc gia theo chÕ ®é 1 gi¸
hèi ®o¸i vμ thùc hiÖn nghiªm ngÆt ®iÒu kiÖn qu¶n lý ngo¹i hèi, biÖn ph¸p
nμy cho phÐp ng©n hμng nhμ n−íc thu vÒ mét khèi l−îng tiÒn tÖ ®¸ng kÓ
trªnthÞ ttr−êng t¨ng thu nhËp ng©n s¸ch, ®ã lμ mét c¸ch ®Ó thÊy vμ bï
®¾p mét phÇn thiÕu hôt c¸n c©n thu chi ng©n s¸ch.
+ H¹n chÕ vμ thu hÑp tÝn dông ng©n hμng nãi chung, nhÊt lμ tÝn
dông do ho¹t ®éng th−¬ng m¹i thuÇn tuý,, hèi ®o¸i trong ®iÒu kiÖn s¶n
xuÊtnhÊt lμ s¶n xuÊt hμng tiªu dïng bÞ ®×nh ®èn. Song cã thÓ gia t¨ng
khèi l−îng tiªu dïng ng¾n h¹n h−íng vμo s¶n xuÊt hμng tiÒu dïng thiÕt
yÕu b»ng sè ngo¹i tÖ thu ®−îc qua xuÊt khÈu, cung øng dÞch vô®èi ngo¹i
hoÆc vay nî, viÖn trî.
-Víi biÖn ph¸t nμy cã thÓ gi¶m ®i mét khèi l−îng tiÒn tÖ ®¸ng kÓ do
viÖc bu«n b¸n vßng vÌo ¨n chªnh lÖch gi¸ vμ bÊy l©u nay kh«ng sao kiÓm
19
so¸t næi. MÆt kh¸c do h−íng tÝn dông ng©n hμng cã lùa chän vμ chó träng
tÝnh hiÖu qu¶ cña nã cã thÓ t¹o ra ®−îc mét khèi l−îng hμng ho¸ nhÊt ®Þnh
b¸n vμ thu tiÒn vÒ, ®ång thêi gi¶m ®i mét khèi l−îng ®¸ng kÓ sè tiÒn sÏ chi
cho c¸c kú phiÕu th−¬ng m¹i gi÷a ng©n hμng vμ kh¸ch hμng còng nh− c¸c
ho¹t ®éng t¸i chiÕt khÊu vμ tÝn dông cuèi cïng cña ng©n hμng nhμ n−íc vμ
ng©n hμng th−¬ng m¹i.
- §Ó h¹n chÕ vμ ®iÒu hoμ tÝn dông, ng©n hμng TW th−êng sö dông
c¸c biÖn ph¸p: T¨ng hay gi¶m l·i suÊt ®Ó gi¶m hay t¨ng khèi l−îng tÝn
dông, nghÜa lμ ®èi víi c«ng cô l·i suÊt nμy sÏ khuyÕn khÝch hoÆc h¹n chÕ
ai trong ho¹t ®éng kinh doanh, thùc hiÖn mua hay b¸n c¸c chøng kho¸n
t¹i thÞ tr−êng bá ngá.
c. Nhμ n−íc thùc hiÖn th¶ næi gi¸ c¶ hÇu hÕt trªn c¸c mÆt hμng, giê
®©y gi¸ c¶ cña hμng ho¸ do thÞ tr−êng ®Þnh ®o¹t. Nhμ n−íc chØ dõng l¹i ë
møc quy ®Þnh mét Ýt mÆt hμng treo gi¸ cña nhμ n−íc ®−a ra. Tõ n¨m
1989 gi¸ c¶ hÇu hÕt c¸c hμng ho¸ ®ù¬c thÞ tr−êng x¸c ®Þnh, ®Õn nay nhμ
n−íc chØ cßn x¸c ®Þnh gi¸ c−íc t¶i liªn l¹c, gi¸ n¨ng l−îng, x¨ng dÇu.
Mét sè mÆt hμng quan träng nhμ n−íc can thiÖp b»ng c¸c biÖn ph¸p kinh
tÕ tÝch cùc. Ch¼ng h¹n gi¸ g¹o h¹ thÊp, nhμ n−íc bá tiÒn ra mua víi gi¸
g¹o cao h¬n thÞ tr−êng tù do ®Ó gi÷ v÷ng vμ khuyÕn khÝch s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp. Gi¸ vμng lªn cao, ng©n hμng nhμ n−íc b¸n vμng ra thÞ tr−êng víi
møc gi¸ thÊp h¬n ®Ó kÐo vμng h¹ xuèng. Víi gi¶i ph¸p nμy nhμ n−íc ®·
xãa bá t×nh tr¹ng ng©n s¸ch ph¶i bao cÊp cho c¸c xÝ nghiÖp vμ c¸c tæ chøc
kinh tÕ th«ng qua hÖ thèng gi¸ thÊp. Do trùc tiÕp chÞu sù quy ®Þnh cña
quan hÖ cung cÇu, cña ng−êi s¶n xuÊt vμ ng−êi tiªu dïng... lμ chøc n¨ng
®iÒu tiÕt gi¸ c¶ do thÞ tr−êng ®¶m nhËn ®· ®−îc kh«i phôc trë l¹i. Trªn
thÞ tr−êng gi¸ c¶ ®· cã sù co gi·n lªn xuèng vμ thùc sù trë thμnh tÊm
g−¬ng ph¶n ¸nh kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ. Gi¸
c¶ trë thμnh mÖnh lÖnh cña thÞ tr−êng vμ nã còng rÊt kh¾c nghiÖt. §ång
thêi gi¸ c¶ cã t¸c ®éng ®Õn nhu cÇu, lμm cho nhu cÇu ®−îc ®iÒu chØnh tèt
h¬n theo h−íng ®a d¹ng, tiÕt kiÖm... Mäi ng−êi tiªu dïng ®· tÝnh to¸n
®−îc c¸c kho¶n chi tiªu kh«ng cÇn thiÕt. Nhμ n−íc ViÖt Nam cho phÐp
ng©n hμng quèc gia ®−îc x¸c ®Þnh tû gi¸ ngo¹i tÖ xÊp xØ víi thÞ tr−êng tù
do, biÖn ph¸p nμy cã t¸c dông xo¸ bá hiÖn t−îng ®Çu c¬ vμng vμ ngo¹i tÖ
g©y rèi lo¹n thÞ tr−êng. HiÖn nay nhμ n−íc cïng víi ng©n hμng TW ®ang
20
- Xem thêm -
.PDF 
25 
19269 
35 
