Tài liệu Mở rộng cho vay tiêu dùng tại chi nhánh ngân hàng tmcp đầu tư và phát triển phú yên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG BÙI VĂN HOÀNG MỞ RỘNG CHO VAY TIÊU DÙNG TẠI CHI NHÁNH NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN PHÚ YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Đà Nẵng - Năm 2014 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG BÙI VĂN HOÀNG MỞ RỘNG CHO VAY TIÊU DÙNG TẠI CHI NHÁNH NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN PHÚ YÊN Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã ngành: 60.34.20 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. VÕ XUÂN TIẾN Đà Nẵng - Năm 2014 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Tác giả luận văn Bùi Văn Hoàng MỤC LỤC MỞ ĐẦU....................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ...................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu........................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................... 2 4. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................... 2 5. Kết cấu của đề tài ................................................................................ 2 6. Tổng quan tài liệu................................................................................ 2 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ MỞ RỘNG HOẠT ĐỘNG CHO VAY TIÊU DÙNG TRONG CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI .......... 5 1.1. KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG CHO VAY............................................... 5 1.1.1. Một số khái niệm và đặc điểm của cho vay tiêu dùng ............................. 5 1.1.2. Vai trò của cho vay tiêu dùng................................................................... 6 1.1.3. Đặc điểm của cho vay tiêu dùng .................................................... 7 1.1.4. Phân loại cho vay tiêu dùng.................................................................... 10 1.2. NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA MỞ RỘNG CHO VAY TIÊU DÙNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ......................................................................... 14 1.2.1. Mở rộng quy mô cho vay tiêu dùng ....................................................... 14 1.2.2. Tăng chất lượng cho vay tiêu dùng ........................................................ 20 1.2.3. Mở rộng mạng lưới cho vay tiêu dùng ................................................... 22 1.2.4. Mở rộng các hình thức cho vay tiêu dùng.............................................. 23 1.2.5. Kết quả mở rộng cho vay tiêu dùng ....................................................... 24 1.3. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC MỞ RỘNG CHO VAY TIÊU DÙNG ....................................................................................................... 25 1.3.1. Các nhân tố bên trong ngân hàng ........................................................... 25 1.3.2. Các nhân tố thuộc về khách hàng........................................................... 27 1.3.3. Các nhân tố thuộc về môi trường ........................................................... 28 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1............................................................................. 30 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CHO VAY TIÊU DÙNG TẠI CHI NHÁNH NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN PHÚ YÊN.................................................................................................... 31 2.1. TÌNH HÌNH CƠ BẢN CỦA CHI NHÁNH NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN PHÚ YÊN ẢNH HƯỞNG ĐẾN HOẠT ĐỘNG CHO VAY TIÊU DÙNG ............................................................................................. 31 2.1.1. Đặc điểm về công tác tổ chức của BIDV Phú Yên................................ 31 2.1.2. Đặc điểm các nguồn lực của Chi nhánh Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Phú Yên.................................................................................................... 33 2.1.3. Tình hình chung về cho vay tiêu dùng tại BIDV Phú Yên .................... 36 2.2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CHO VAY TIÊU DÙNG TẠI CHI NHÁNH............................................................................................................... 41 2.2.1. Quy mô cho vay tiêu dùng tại chi nhánh................................................ 41 2.2.2. Chất lượng cho vay ..................................................................... 54 2.2.3. Thực trạng về mạng lưới cho vay ................................................ 57 2.2.4. Thực trạng hình thức cho vay ...................................................... 60 2.2.5. Thực trạng về kết quả hoạt động cho vay tiêu dùng..................... 61 2.3. ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG CHO VAY TIÊU DÙNG TẠI CHI NHÁNH 62 2.3.1. Ưu điểm ...................................................................................... 62 2.3.2. Hạn chế ....................................................................................... 63 2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế ................................................. 64 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2............................................................................. 66 CHƯƠNG 3: CÁC GIẢI PHÁP ĐỂ MỞ RỘNG CHO VAY TIÊU DÙNG CỦA BIDV PHÚ YÊN ................................................................... 67 3.1. ĐỊNH HƯỚNG CỦA BIDV PHÚ YÊN TRONG MỞ RỘNG CHO VAY TIÊU DÙNG GIAI ĐOẠN 2013 – 2015.................................................. 67 3.1.1. Định hướng chiến lược phát triển của BIDV Phú Yên giai đoạn 2013 -2015......................................................................................................................... 67 3.1.2. Các quan điểm có tính nguyên tắc khi xây dựng giải pháp .......... 67 3.2. CÁC GIẢI PHÁP CỤ THỂ ................................................................... 68 3.2.1. Hoàn thiện mở rộng quy mô cho vay........................................... 68 3.2.2. Nâng cao chất lượng cho vay....................................................... 71 3.3.3. Mở rộng mạng lưới cho vay .............................................................. 74 3.2.4. Phát triển hình thức cho vay ........................................................ 76 3.2.5. Các giải pháp hỗ trợ khác ............................................................ 77 3.3. KIẾN NGHỊ .......................................................................................... 80 3.3.1. Đối với cấp cơ quan nhà nước ..................................................... 80 3.3.2. Đối với ngân hàng nhà nước........................................................ 81 3.3.3. Đối với Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam .......... 82 KẾT LUẬN................................................................................................. 83 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (Bản sao) DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ATM Máy rút tiền tự động BIDV Ngân hàng TMCP Đầu tư & Phát triển Việt Nam BIDV Phú Yên Ngân hàng TMCP Đầu tư & Phát triển Phú Yên BSMS Dịch vụ nhắn tin ngân hàng tự động CBCNV Cán bộ công nhân viên CN&HGĐ Cá nhân và hộ gia đình CVTD Cho vay tiêu dùng GDP Tổng sản phẩm quốc nội HĐQT Hội đồng quản trị HSC Hội sở chính KH Khách hàng KHTH Kế hoạch tổng hợp NH Ngân hàng NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại NHTMCP Ngân hàng Thương mại cổ phần NHBL Ngân hàng bán lẻ PGD Phòng Giao dịch QHKH Quan hệ khách hàng QTTD Quản trị tín dụng SPDV Sản phẩm, dịch vụ TCTD Tổ chức tín dụng VCB Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam Vietinbank Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu bảng Tên bảng Trang 2.1 Tình hình nguồn nhân lực của BIDV Phú Yên 33 2.2 Kết quả chủ yếu hoạt động của BIDV Phú Yên 34 2.3 Cơ sở vật chất BIDV Phú Yên 36 2.4 Dư nợ cho vay tiêu dùng của một số NHTM trên địa bàn tỉnh Phú Yên các năm 2010-2012 37 2.5 Kết quả cho vay tiêu dùng 2010-2012 BIDV Phú Yên 40 2.6 Số lượng khách hàng vay tiêu dùng tại BIDV Phú Yên 41 2.7 Số lượng khách hàng cá nhân có quan hệ với BIDV Phú Yên giai đoạn 2010 - 2012 42 2.8 Dư nợ cho vay tiêu dùng theo đối tượng khách hàng 43 2.9 Dư nợ CVTD theo hình thức đảm bảo 45 2.10 Dư nợ các sản phẩm cho vay tiêu dùng theo mục đích 48 2.11 Dư nợ CVTD tại BIDV Phú Yên từ năm 2010 – 2012 51 2.12 Dư nợ cho vay bình quân trên một khách hàng 52 2.13 Nợ quá hạn cho vay tiêu dùng 54 2.14 Tỷ lệ nợ xấu cho vay tiêu dùng 55 2.15 Mạng lưới của BIDV Phú Yên 57 2.16 Tình hình nguồn nhân lực làm công tác cho vay tiêu 59 dùng tại BIDV Phú Yên 2.17 Thực trạng hình thức cho vay 61 2.18 Thu lãi cho vay tiêu dùng 61 3.1 Diện tích dân số và khu công nghiệp tại một số địa bàn 74 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Số hiệu sơ đồ Tên sơ đồ Trang 1.1 Quy trình cho vay tiêu dùng gián tiếp 12 1.2 Quy trình cho vay tiêu dùng trực tiếp 13 2.1 Sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý của BIDV Phú Yên 32 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Số hiệu biểu đồ Tên biểu đồ Trang 2.1 Dư nợ cho vay tiêu dùng theo đối tượng khách hàng 44 2.2 Dư nợ cho vay tiêu dùng theo hình thức đảm bảo 46 2.3 Dư nợ cho vay tiêu dùng theo mục đích 49 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Cùng với sự phát triển của nền kinh tế thị trường, năng suất sản xuất cao đã tạo ra lượng hàng hóa phong phú và đa dạng, đời sống của người dân ngày càng nâng cao, tiến đến cuộc sống thoải mái hơn về vật chất lẫn tinh thần. Ngoài những nhu cầu thiết yếu như ăn, ở, mặc thì nhu cầu cuộc sống được nâng cao hơn, như nhà đẹp tiện nghi, xe cộ hiện đại, du lịch, du học nước ngoài… Tuy nhiên, với mức thu nhập như hiện nay, phần lớn người tiêu dùng không thể chi trả cho tất cả các nhu cầu mua sắm cùng lúc, đặc biệt là những vật dụng đắt tiền, dẫn đến nhu cầu vay mượn để tiêu dùng tăng lên. Vì vậy, thị trường cho vay tiêu dùng đặt ra yêu cầu ngày càng mới đối với các ngân hàng thương mại. Đây là một hướng đi không mới ở các nước phát triển nhưng lại khá mới mẻ ở Việt Nam bởi người dân nước ta vẫn có thói quen suy nghĩ rằng ngân hàng là nơi phục vụ cho các doanh nghiệp, là một kênh đầu tư tiền nhàn rỗi. Do vậy, thị trường cho vay tiêu dùng còn khá sơ khai và chưa được nhiều ngân hàng chú trọng khai thác. Xuất phát từ thực tiễn đó, Chi nhánh Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Phú Yên trong xu thế trở thành Ngân hàng bán lẻ, đã bước đầu triển khai loại hình cho vay tiêu dùng đối với khách hàng cá nhân và hộ gia đình. Tuy nhiên phạm vi cho vay tiêu dùng còn hẹp, chưa đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng và đảm bảo tính cạnh tranh đột phá với các ngân hàng bạn, vậy BIDV Phú Yên phải triển khai như thế nào để chiếm lĩnh tối đa thị trường bán lẻ đầy tiềm năng của Phú Yên? Với những lý do trên, tác giả đã chọn đề tài “Mở rộng cho vay tiêu dùng tại Chi nhánh Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Phú Yên” làm đề tài nghiên cứu cho chuyên đề thực tập tốt nghiệp của mình. 2 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu những vấn đề cơ bản về cho vay tiêu dùng. Trên cơ sở đó phân tích, đánh giá thực trạng mở rộng cho vay tiêu dùng của chi nhánh Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Phú Yên. Đánh giá những kết quả, những tồn tại và tìm ra nguyên nhân của những tồn tại đó. Đồng thời đề xuất một số giải pháp nhằm mở rộng cho vay tiêu dùng tại Chi nhánh Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Phú Yên. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu trực tiếp là hoạt động mở rộng cho vay tiêu dùng của Chi nhánh Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Phú Yên. Phạm vi nghiên cứu là: Nghiên cứu thực tiễn mở rộng cho vay tiêu dùng tại Chi nhánh Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Phú Yên trong thời gian từ năm 2010- 2012. 4. Phương pháp nghiên cứu Các phương pháp được sử dụng trong chuyên đề thực tập bao gồm: phương pháp thực chứng, phương pháp phân tích chuẩn tắc, phương pháp điều tra, khảo sát, tổng hợp, phương pháp so sánh kết hợp với bảng biểu và đồ thị, … để phân tích, đánh giá. 5. Kết cấu của đề tài Chương 1. Một số vấn đề lý luận về mở rộng cho vay tiêu dùng của NHTM Chương 2. Thực trạng mở rộng hoạt động cho vay tiêu dùng tại Chi nhánh Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Phú Yên Chương 3. Giải pháp mở rộng cho vay tiêu dùng tại Chi nhánh Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Phú Yên 6. Tổng quan tài liệu Theo đánh giá của các tổ chức tài chính trong và ngoài nước, nhu cầu 3 vay tiêu dùng gia tăng mạnh mẽ, nhất là ở bộ phận dân cư có thu nhập thấp và trung bình. Trước các nhu cầu của xã hội, các ngân hàng thương mại đã đưa ra các hình thức cho vay tiêu dùng như cho vay mua sắm thiết bị gia đình, cho vay thấu chi, cho vay mua và sửa chữa nhà ở,… Trong xu hướng hội nhập quốc tế và môi trường cạnh tranh ngày càng quyết liệt trong giai đoạn hiện nay, gần đây, để chiếm lĩnh vực Ngân hàng bán lẻ, các Ngân hàng thương mại Việt Nam ngày càng nỗ lực mở rộng hoạt động của mình trên tất cả các lĩnh vực hoạt động của mình cả về chiều rộng và chiều sâu. Tuy nhiên, do tính chất cho vay tiêu dùng là món nhỏ, bỏ nhiều công sức, chi phí, lợi nhuận không nhiều, một số ngân hàng chỉ chú trọng khách hàng doanh nghiệp, ít quan tâm khách hàng cá nhân. Vì vậy, có nhiều tác giả đi sâu nghiên cứu và đưa ra những giải pháp nhằm kích thích nhu cầu tiêu dùng, góp phần tăng trưởng kinh tế, mang lại lợi nhuận tối đa cho ngân hàng. Trong đề tài: ” Mở rộng cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Thăng Long”, tác giả đã sử dụng phương pháp duy vật biện chứng, phương pháp duy vật lịch sử, phương pháp phân tích, tổng hợp, phương pháp thống kê, …để phân tích tình hình mở rộng cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Thăng Long. Tác giả đã phân tích những khó khăn vướng mắc trong cho vay tiêu dùng của Chi nhánh cũng như việc tiếp cận vốn của các cá nhân có nhu cầu, từ đó đề xuất các giải pháp mở rộng cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Thăng Long. Trong đề tài: “ Mở rộng cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Sacombank – Chi nhánh Thủ Đô”, thông qua sử dụng phương pháp duy vật biện chứng kết hợp với phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp, tác giả đã cho thấy những nguyên nhân thực trạng hạn chế mở rộng cho vay tiêu 4 dùng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Sacombank – Chi nhánh Thủ Đô. Từ đó, tác giả đã đề xuất các giải pháp, kiến nghị mở rộng cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Sacombank – Chi nhánh Thủ Đô. Từ sự tham khảo một số công trình cùa các tác giả khác, nhận thấy các nghiên cứu trước đây chưa đề cập đến và giải quyết được: Các đề tài này chỉ mới tiến hành ở địa bàn khác, chưa nghiên cứu ở Chi nhánh Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Phú Yên. Cùng với đúc rút kinh nghiệm trong quá trình nghiên cứu tìm hiểu, sự trải nghiệm trong quá trình công tác, thực tiễn cuộc sống, thực trạng tại địa bàn Chi nhánh Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Phú Yên, vì vậy trên cơ sở kế thừa những nghiên cứu trước, đề tài: “Mở rộng cho vay tiêu dùng tại Chi nhánh Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Phú Yên” sẽ góp phần hoàn thiện hoạt động cho vay tiêu dùng tại Chi nhánh Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Phú Yên, nhằm có một cơ chế chính sách phù hợp, linh hoạt đáp ứng nhu cầu thực tế trong đời sống dân cư. 5 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ MỞ RỘNG HOẠT ĐỘNG CHO VAY TIÊU DÙNG TRONG CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG CHO VAY 1.1.1. Một số khái niệm và đặc điểm của cho vay tiêu dùng Ngân hàng thương mại là tổ chức trung gian tài chính trong nền kinh tế thị trường. Theo Luật các tổ chức tín dụng của Việt Nam được Quốc hội thông qua ngày16/6/2010 (có hiệu lực từ ngày 01/01/2011): “Ngân hàng thương mại là loại hình ngân hàng được thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định nhằm mục tiêu lợi nhuận”, trong đó hoạt động ngân hàng là việc kinh doanh, cung ứng thường xuyên một hoặc một số các nghiệp vụ: Nhận tiền gửi; Cấp tín dụng; Cung ứng dịch vụ thanh toán qua tài khoản. a. Tín dụng Hoạt động cấp tín dụng là việc thỏa thuận để tổ chức, cá nhân sử dụng một khoản tiền hoặc cam kết cho phép sử dụng một khoản tiền theo nguyên tắc có hoàn trả bằng nghiệp vụ cho vay, chiết khấu, cho thuê tài chính, bao thanh toán và các nghiệp vụ cấp tín dụng khác. b. Cho vay Cho vay là hình thức cấp tín dụng, theo đó bên cho vay giao hoặc cam kết giao cho khách hàng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích xác định trong một thời gian nhất định theo thoả thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi. c. Cho vay tiêu dùng Cho vay tiêu dùng được hiểu là các khoản cho vay nhằm tài trợ cho nhu cầu chi tiêu của người tiêu dùng, bao gồm cá nhân và hộ gia đình. Đây là nguồn tài chính quan trọng giúp những người này trang trải nhu cầu nhà 6 ở, đồ dùng gia đình và xe cộ... Khác với tín dụng thương mại, tín dụng tiêu dùng cá nhân, hộ gia đình được thụ hưởng trước khi họ có đủ nguồn tài chính để trang trải. d. Mở rộng hoạt động cho vay tiêu dùng Mở rộng cho vay tiêu dùng là việc tăng quy mô cấp tín dụng cho cá nhân, hộ gia đính về phạm vi, không gian, thời gian, về quy mô hoạt động, về số lượng khách hàng thụ hưởng, thời hạn cho vay, về đối tượng vay, về địa bàn, ngành nghề, … trên cơ sở kiểm soát được rủi ro và nâng cao hiệu quả. Hay nói cách khác, đó là việc làm tăng tỷ trọng cho vay tiêu dùng trong tổng tài sản Có trong bảng tổng kết tài sản của ngân hàng thương mại. 1.1.2. Vai trò của cho vay tiêu dùng a. Đối với NHTM - Tối đa hóa lợi nhuận cho ngân hàng, nhất là trong tình hình cạnh tranh ngày càng gay gắt hiện nay. - Thu hút một lượng khách hàng lớn đặc biệt là khách hàng cá nhân. Họ đến với ngân hàng không chỉ để vay vốn tiêu dùng mà còn sử dụng rất nhiều các dịch vụ khác của ngân hàng. b. Đối với người tiêu dùng - Đời sống của nhân dân được nâng lên đáng kể, nhu cầu tiêu dùng ngày càng đa dạng. Không phải lúc nào người tiêu dùng cũng ngay lập tức có đủ tài chính để chi tiêu. Cho vay tiêu dùng cung cấp cho người tiêu dùng nguồn tài chính để đáp ứng những nhu cầu chi tiêu cần thiết, giúp nâng cao đời sống gia đình và các tiện ích mà hiện tại họ chưa có đủ khả năng về tài chính, trang trải được những nhu cầu cấp bách trong cuộc sống. - Mở rộng cho vay tiêu dùng của ngân hàng sẽ tạo điều kiện cho việc tiếp cận vốn vay của người tiêu dùng trở nên dễ dàng hơn, nhanh chóng hơn. 7 c. Đối với nhà sản xuất Việc mở rộng cho vay tiêu dùng kéo theo nhu cầu của người tiêu dùng trong tương lai về hiện tại. Người tiêu dùng nhanh chóng có đủ tài chính để trả cho những nhu cầu chi tiêu đó của mình, do vậy mà nhà sản xuất nhanh chóng bán được hàng hóa, tăng vòng quay vốn, góp phần thúc đẩy sản xuất, quá trình luân chuyển hàng hóa phát triển, tiếp tục mở rộng sản xuất kinh doanh. Cho vay tiêu dùng đã gián tiếp yêu cầu cho nhà sản xuất phải đổi mới, cải tiến công nghệ, mẫu mã, chủng loại hàng hóa- dịch vụ để tăng tính cạnh tranh trên thị trường. d. Đối với nền kinh tế Cho vay tiêu dùng góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, tạo điều kiện tái sản xuất sức lao động, nâng cao năng lực làm việc từ đó sản xuất ra nhiều sản phẩm dịch vụ với kiểu dáng và chất lượng ngày càng cao cho xã hội. - Cho vay tiêu dùng góp phần thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế. Nó sẽ có tác dụng kích cầu, kích thích sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp trong nước, đẩy mạnh trao đổi thương mại với nước ngoài. Như vậy, người tiêu dùng vừa được thỏa mãn nhu cầu của mình, doanh nghiệp bán được nhiều sản phẩm, ngân hàng thu hút được nhiều khách hàng sử dụng các loại dịch vụ của mình và Chính phủ thì thu được một lượng thuế lớn. - Cho vay tiêu dùng góp phần đáng kể vào chính sách kích cầu của Nhà nước. Cho vay tiêu dùng giúp cho Nhà nước đạt được những mục tiêu về kinh tế- xã hội nhất định như tăng mức sống cho người dân, tăng GDP, thúc đẩy quá trình sản xuất kinh doanh phát triển; giảm tỷ lệ thất nghiệp… 1.1.3. Đặc điểm của cho vay tiêu dùng Cho vay tiêu dùng có những đặc điểm sau: 8 a. Đặc điểm về khách hàng và mục đích vay - Khách hàng vay là cá nhân và các hộ gia đình nên chất lượng các thông tin tài chính của khách hàng không cao. - Mục đích vay nhằm phục vụ nhu cầu tiêu dùng của cá nhân và hộ gia đình, không xuất phát từ mục đích kinh doanh. - Tư cách của khách hàng là yếu tố góp phần quyết định sự hoàn trả của khoản vay b. Nhu cầu vay và nguồn trả nợ - Nhu cầu đối với các khoản vay tiêu dùng của khách hàng hầu như ít co giãn với lãi suất - Nhu cầu vay tiêu dùng của khách hàng thường phụ thuộc vào chu kỳ kinh tế. Khi nền kinh tế mở rộng, người dân lạc quan về tương lai thì họ sẽ vay ngân hàng nhiều hơn; còn khi nền kinh tế suy thoái, tình trạng thất nghiệp tăng thì họ sẽ hạn chế vay mượn ngân hàng. - Nguồn trả nợ của người vay chủ yếu là từ thu nhập của người vay, không nhất thiết phải là kết quả của việc sử dụng vốn vay nên nguồn trả nợ thường mang tính ổn định, thường xuyên. Hầu hết các khoản vay tiêu dùng thường an toàn, ít xảy ra nợ quá hạn, đây là hình thức cho vay mà các Ngân hàng phát triển nhằm phân tán rủi ro từ các khoản vay thương mại. c. Quy mô và số lượng khoản vay Các khách hàng khi tìm đến ngân hàng với mục đích vay tiêu dùng thường có nhu cầu vốn không cao vì nhu cầu của người tiêu dùng đối với các loại hàng hóa xa xỉ là không cao hoặc đã có tích lũy từ trước đối với những tài sản có giá trị lớn. Mặt khác, do cho vay tiêu dùng có độ rủi ro cao hơn nên ngân hàng cũng thường thận trọng hơn trong việc quyết định số tiền cho vay căn cứ vào khả năng trả nợ và tài sản bảo đảm của khách hàng. Song nếu xét về quy mô thì nhu cầu vay tiêu dùng là khá lớn do đối tượng của loại hình cho 9 vay này là mọi cá nhân trong xã hội, từ những người có thu nhập cao đến có thu nhập trung bình và thấp với nhiều nhu cầu phong phú, đa dạng. Khi chất lượng cuộc sống và trình độ dân trí được nâng cao, người dân càng có nhu cầu vay ngân hàng để cải thiện và nâng cao mức sống. Do đó, nền kinh tế càng phát triển thì số lượng các khoản vay tiêu dùng sẽ càng nhiều. d. Các khoản cho vay tiêu dùng có chi phí và rủi ro cao Chi phí tính trên một đơn vị tiền tệ cho vay tiêu dùng cao hơn so với các loại hình cho vay khác do: Số lượng món vay tiêu dùng nhiều, khách hàng đông và đa dạng nhưng số lượng mỗi khoản vay lại nhỏ, ngân hàng phải huy động nhiều nhân lực hoạt động cho vay, từ khâu tiếp nhận hồ sơ, thẩm định khách hàng, quyết định cho vay, giải ngân cũng kiểm soát và thu nợ đối với khách hàng sau khi cho vay. Ngân hàng cũng gặp không ít khó khăn để quản lý các khoản cho vay tiêu dùng với giá trị nhỏ, nhưng số lượng lớn bởi đối với khách hàng cá nhân, thông tin về tình hình tài chính thường không công khai minh bạch như ở các công ty lớn. Cho vay tiêu dùng có rủi ro cao: Đối tượng của hoạt động cho vay tiêu dùng là các cá nhân, hộ gia đình nên hoạt động này không chỉ chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố chủ quan của người tiêu dùng mà còn chịu tác động từ các yếu tố khách quan từ bên ngoài. Một số nguyên nhân chủ yếu dẫn tới tình trạng này là: - Thông tin tài chính của cá nhân và hộ gia đình thường khó đầy đủ và rõ ràng như thông tin về doanh nghiệp (thông qua báo cáo tài chính), dẫn đến rủi ro đạo đức và rủi ro thông tin không cân xứng. Các cá nhân có thể chây ỳ, dù có khả năng thanh toán. - Nguồn trả nợ chủ yếu là từ thu nhập ổn định tại thời điểm hiện tại của người vay, có thể biến động lớn phụ thuộc vào quá trình làm việc, kỹ năng, kinh nghiệm đối với công việc. Nếu người vay gặp vấn đề về sức khỏe, mất 10 việc làm hay gặp các biến cố bất ngờ ảnh hưởng đến thu nhập hàng tháng, ngân hàng sẽ gặp khó khăn trong thu hồi nợ. Đây là rủi ro khó lường trước, khác với món vay kinh doanh có thể hạn chế được thông qua nâng cao chất lượng thẩm định dự án. e. Lãi suất cho vay tiêu dùng tương đối cao so với lãi suất cho vay thương mại Các khoản vay tiêu dùng thường được định giá cao. Việc định giá cao do cho vay tiêu dùng có chi phí lớn và rủi ro cao, hơn nữa là do tâm lý người vay không quan tâm tới lãi suất phải trả, họ thường quan tâm tới khoản tiền phải trả hàng tháng hơn lãi suất. Mặt khác, nếu như trong kinh doanh, người ta phải hạch toán lãi lỗ thì trong tiêu dùng người ta đặt yếu tố thỏa mãn lên hàng đầu hơn phải chi trả chi phí lớn. 1.1.4. Phân loại cho vay tiêu dùng Phân loại cho vay là việc sắp xếp các khoản vay theo từng nhóm dựa trên một số tiêu thức nhất định. Việc phân loại cho vay có cơ sở khoa học là tiền đề để thiết lập các quy trình cho vay thích hợp và nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng. Phân loại cho vay tiêu dùng dựa vào các căn cứ sau: a. Căn cứ vào mục đích vay - Cho vay tiêu dùng cư trú là các khoản vay nhằm phục vụ nhu cầu mua, xây dựng, sửa chữa nhà ở của cá nhân và hộ gia đình - Cho vay tiêu dùng phi cư trú là các khoản vay phục vụ cho mục đích mua đồ dùng sinh hoạt gia đình, phương tiện vận chuyển, chi phí học hành, du lịch, giải trí khác,… b. Căn cứ vào phương thức hoàn trả - Cho vay tiêu dùng trả góp là hình thức cho vay tiêu dùng trong đó người đi vay trả nợ (gồm tiền gốc và lãi) cho ngân hàng làm nhiều lần, theo những kỳ hạn nhất định trong thời hạn cho vay. Thường áp dụng cho khoản 11 vay có số tiền lớn. - Cho vay tiêu dùng phi trả góp: tiền vay được khách hàng thanh toán cho ngân hàng chỉ một lần khi đến hạn. Áp dụng cho khoản vay có số tiền nhỏ, thời hạn vay không dài. - Cho vay tiêu dùng tuần hoàn là khoản vay mà ngân hàng sẽ cấp cho khách hàng một hạn mức tín dụng được duy trì trong một khoảng thời gian nhất định, khách hàng có quyền vay và trả nhiều lần mà không vượt quá hạn mức tín dụng của mình. Thường áp dụng cho khách hàng có tiền ra – vô thường xuyên, là những khoản vay nhỏ. Hiện nay, hình thức này phổ biến qua cho vay thấu chi qua thẻ. c. Căn cứ vào thời hạn cho vay - Cho vay tiêu dùng ngắn hạn là loại cho vay có thời hạn không quá 12 tháng, thường để đáp ứng nhu cầu cá nhân tạm thời. - Cho vay tiêu dùng trung hạn là loại cho vay có thời hạn trên 12 tháng đến 60 tháng, thường đáp ứng chi phí tài sản có quy mô nhỏ. - Cho vay tiêu dùng dài hạn là loại cho vay có thời hạn trên 60 tháng, thường đáp ứng chi phí tài sản có quy mô lớn. d. Căn cứ vào nguồn gốc của khoản nợ - Cho vay tiêu dùng gián tiếp là hình thức cho vay trong đó ngân hàng mua lại các khoản nợ từ các doanh nghiệp đã bán chịu hàng hóa, dịch vụ cho người tiêu dùng và thu lại từ khách hàng. Hình thức này ngân hàng cho vay thông qua các doanh nghiệp bán hàng hoặc làm các dịch vụ mà không trực tiếp tiếp xúc với khách hàng. Cho vay tiêu dùng gián tiếp thực hiện qua sơ đồ sau: