Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Lêi nãi ®Çu
BÊt cø mét quèc gia nµo dï lµ quèc gia ®ã ®· ph¸t triÓn thÞnh vîng hay
lµ quèc gia cha ph¸t triÓn th× còng kh«ng thÓ thiÕu ®i nh÷ng Ng©n hµng ho¹t
®éng trong nÒn kinh tÕ. Sù æn ®Þnh vµ ®i lªn cña ®Êt níc t¸c ®éng m¹nh mÏ
®Õn ho¹t ®éng Ng©n hµng, ngîc l¹i sù ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh cña toµn bé hÖ
thèng Ng©n hµng l¹i ¶nh hëng lín ®Õn nÒn kinh tÕ cña mét ®Êt níc.
ChÝnh v× vai trß rÊt quan träng cña hÖ thèng Ng©n hµng nªn nh÷ng yÕu
tè ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng Ng©n hµng cÇn ph¶i ®îc quan t©m nghiªn cøu
hµng ®Çu. MÆt kh¸c do tÝnh chÊt cña ho¹t ®éng Ng©n hµng mang tÝnh rñi ro
cao nªn viÖc b¶o vÖ Ng©n hµng khái c¸c rñi ro lµ rÊt quan träng. §Ó cã thÓ
lµm ®îc viÖc ®ã tríc hÕt chóng ta ph¶I t×m hiÓu xem Ng©n hµng ph¶i ®èi mÆt
víi nh÷ng rñi ro nµo. Mét trong nh÷ng rñi ro mµ Ng©n hµng cÇn tr¸nh ®ã lµ
rñi ro l·i suÊt.
Trong ®Ò ¸n ®· tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ rñi ro l·i suÊt vµ c¸c
biÖn ph¸p gióp Ng©n hµng h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt. Tuy nhiªn néi dung nµy
kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu xãt, nhng dï sao em còng mong r»ng ®Ò ¸n
nµy sÏ lµ mét h¹t c¸t nhá ®ãng gãp vµo bíc ®êng nghiªn cøu nh»m x©y dùng
mét hÖ thèng Ng©n hµng ngµy cµng æn ®Þnh.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Ch¬ng I
Rñi ro l·i suÊt trong ho¹t ®éng kinh doanh
Ng©n hµng
I. Kh¸i niÖm vÒ rñi ro l·i suÊt
1) VÝ dô
§Ó t×m hiÓu vÒ rñi ro l·i suÊt ta h·y nghiªn cøu b¶ng c©n ®èi tµi s¶n
cña Ng©n hµng th¬ng m¹i A nh sau:
C
Ng©n hµng th¬ng m¹i A
N
1. Nh÷ng tµi s¶n cã lo¹i nh¹y
1. Nh÷ng tµi s¶n nî lo¹i nh¹y c¶m
c¶m víi l·i suÊt: 30 tr ®ång
víi l·i suÊt : 50 tr ®ång
- Kho¶n vay víi l·i suÊt
- TiÒn cho vay víi l·i
thay ®æi
suÊt thay ®æi
2. Nh÷ng tµi s¶n nî lo¹i cã l·i suÊt
cè ®Þnh: 50triÖu ®ång
- Chøng kho¸n ng¾n h¹n
- TiÒn göi cã thÓ f¸t sÐc
2. Nh÷ng tµi s¶n cã lo¹i cã l·i
suÊt cè ®Þnh: 70 triÖu ®ång
- TiÒn göi tiÕt kiÖm kú
h¹n dµi
- TiÒn cho vay víi kú h¹n
dµi
- Vèn cæ phÇn
- Chøng kho¸n dµi h¹n
Khi l·i suÊt trªn thÞ trêng thay ®æi, ch¼ng h¹n t¨ng hoÆc gi¶m 5%, ta
h·y nghiªn cøu xem lîi nhuËn Ng©n hµng thay ®æi nh thÕ nµo. ë ®©y cã hai
c¸ch ®Ó ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña lîi nhuËn Ng©n hµng.
C¸ch thø nhÊt ta ph©n tÝch theo tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî (nguån vèn)
lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt
Trêng hîp 1: l·i suÊt trung b×nh trªn thÞ trêng t¨ng 5%
Chi phÝ tr¶ l·i t¨ng 50 * 5% = 2,5 triÖu ®ång
L·i thu vÒ t¨ng
30 * 5% = 1,5 triÖu ®ång
VËy lîi nhuËn Ng©n hµng gi¶m 2,5 – 1,5 = 1 triÖu ®ång
Trêng hîp nµy ta thÊy Ng©n hµng dÉ gÆp ph¶i rñi ro l·i suÊt
Trêng hîp 2: l·i suÊt trung b×nh trªn thÞ trêng gi¶m 5%
Chi phÝ tr¶ l·i gi¶m 50 * 5% = 2,5 triÖu ®ång
L·i thu vÒ gi¶m
30 * 5% = 1,5 triÖu ®ång
VËy lîi nhuËn Ng©n hµng t¨ng2,5 – 1,5 = 1 triÖu ®ång
C¸ch thø hai ta ph©n tÝch theo tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî (nguån vèn) lo¹i
cã l·i suÊt cè ®Þnh. §Ó ph©n tÝch c¸c bíc nµy ta ph¶i hiÓu c¸c kh¸i niÖm sau:
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Gi¸ trÞ ghi sæ (gi¸ trÞ lÞch sö) cña tµi s¶n lµ gi¸ thÞ trêng cña tµi s¶n t¹i
thêi ®iÓm mua b¸n, cho vay tµi s¶n.
Gi¸ trÞ thÞ trêng cña tµi s¶n ph¶n ¸nh thùc tr¹ng gi¸ trÞ tµi s¶n, nghÜa lµ
nÕu Ng©n hµng ®em b¸n tµi s¶n cña m×nh th× gi¸ c¶ cña chóng lµ gi¸ trÞ thÞ trêng hiÖn hµnh t¹i thêi ®iÓm chuyÓn nhîng chø kh«ng ph¶I lµ gi¸ trÞ lÞch sö
cña chóng.
Nh÷ng tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî lo¹i cã l·i suÊt cè ®Þnh lµ l·i suÊt cña
nh÷ng kho¶n nµy gi÷ nguyªn kh«ng thay ®ái trong thêi gian dµI (Ýt nhÊt lµ 1
n¨m). ë ®©y ta gi¶ sö l·i suÊt cña nh÷ng kho¶n nµy gi÷ nguyªn kh«ng thay
®æi trong 1 n¨m, l·i suÊt trung b×nh khi cha thay ®æi lµ 10%.
Trêng hîp 1: l·i suÊt t¨ng thªm 5%. VËy l·i suÊt trung b×nh trªn thÞ
trêng lóc nµy lµ 15%.
Gi¸ thÞ trêng cña nh÷ng tµi s¶n cã lo¹i cã l·i suÊt cè ®Þnh lµ:
P1 = 70 (1+10%) / (1+15%) = 66,96
Ng©n hµng thiÖt h¹i 70 – 66,96 = 3,04 triÖu ®ång
Gi¸ thÞ trêng cña nh÷ng tµi s¶n nîlo¹i cã l·i suÊt cè ®Þnh lµ:
P1 = 50 (1+10%) / (1+15%) = 47,83
Ng©n hµng ®îc lîi 50 – 47,83 = 2,17 triÖu ®ång
VËy khi l·i suÊt trung b×nh trªn thÞ trêng t¨ng 5% Ng©n hµng bÞ thiÖt
h¹i lµ 3,04 – 2,17 = 0,87 triÖu ®ång. Nh vËy lîi nhuËn Ng©n hµng gi¶m vµ
trong trêng hîp nµy Ng©n hµng gÆp ph¶i rñi ro l·i suÊt.
Trêng hîp 2: l·i suÊt gi¶m 5%. VËy l·i suÊt trung b×nh trªn thÞ trêng
lóc nµy lµ 5%.
Gi¸ thÞ trêng cña nh÷ng tµi s¶n cã lo¹i cã l·i suÊt cè ®Þnh lµ:
P1 = 70 (1+10%) / (1+5%) = 73,33
Ng©n hµng lîi 73,33 - 70 = 3,33 triÖu ®ång
Gi¸ thÞ trêng cña nh÷ng tµi s¶n nîlo¹i cã l·i suÊt cè ®Þnh lµ:
P1 = 50 (1+10%) / (1+5%) = 52,38
Ng©n hµng thiÖt h¹i 52,38 – 50 = 2,38 triÖu ®ån
VËy Ng©n hµng ®îc lîi lµ 3,33 – 2,38 = 0,95. Lîi nhuËn Ng©n hµng
t¨ng
2) Kh¸i niÖm rñi ro l·i suÊt:
Qua viÖc nghiªn cøu vÝ dô trªn chóng ta thÊy r»ng khi l·i suÊt trung
b×nh trªn thÞ trêng thay ®æi th× lîi nhuËn Ng©n hµng còng thay ®æi túu thuéc
vµo cÊu t¹o cña b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña Ng©n hµng. §IÒu nµy ®a ta ®Õn kÕt
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
luËn sau: Khi l·i suÊt trung b×nh trªn thÞ trêng cã xu híng gi¶m Ng©n hµng
sÏ chó ý t¨ng tû träng tµi s¶n nî lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt vµ ngîc l¹i khi l·i
suÊt trung b×nh trªn thÞ trêng cã xu híng t¨ng Ng©n hµng sÏ chó ý dÓ t¨ng tû
träng tµi s¶n cã lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt vµ gi¶m tû träng tµi s¶n nî lo¹i
nh¹y c¶m víi l·i suÊt.
Tõ ®©y ta cã kh¸i niÖm vÒ rñi ro l·i suÊt nh sau:
Rñi ro l·i suÊt lµ trêng hîp lîi nhuËn kinh doanh cña Ng©n hµng gi¶m
do biÕn ®éng cña l·i suÊt (t¨ng hoÆc gi¶m).
II. C¸c ph¬ng ph¸p lîng ®Þnh vÒ rñi ro l·i suÊt:
1) Ph©n tÝch kho¶ng c¸ch:
Ph©n tÝch kho¶ng c¸ch lµ chªnh lÖch gi÷a tæng sè tµi s¶n cã lo¹i nh¹y
c¶m víi l·i suÊt vµ tæng sè tµi s¶n nî lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt.
Ch¼ng h¹n, nh×n vµo b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña ng©n hµng th¬ng m¹i nh
thÝ dô trªn ta cã kho¶ng c¸ch lµ 30-50 = -20. B»ng c¸ch nh©n kho¶ng víi
thay ®æi l·i suÊt chóng ta cã kÕt qu¶ ®èi víi lîi nhuËn cña ng©n hµng: khi l·i
suÊt t¨ng 5% lîi nhuËn ng©n hµng thay ®æi lµ 5%* (-20) = -1 triÖu ®ång; khi
l·i suÊt gi¶m 5%, lîi nhuËn ng©n hµng thay ®æi –5%* (-20) = + 1 triÖu
®ång.
ThuËn lîi cña ph¬ng ph¸p nµy lµ rÊt ®¬n gi¶n, chóng ta dÔ dµng thÊy
®îc møc ®é rñi ro cña ng©n hµng truíc rñi ro l·i suÊt.
Tuy nhiªn trªn thùc tÕ ta thÊy kh«ng ph¶i tÊt c¶ tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî
cña ng©n hµng cã cïng mét kú h¹n thanh to¸n. Mëi v× do tÝnh chÊt ho¹t ®éng
cña ng©n hµng lµ gÆp nhiÒu rñi ro nªn ng©n hµng ph¶i ®a d¹ng hoµ nh÷ng
kho¶n môc tµi s¶n cã, ®ång thêi còng do viÖc huy ®éng vèn cña ng©n hµng
thêng mang tÝnh bÞ ®éng nªn nh÷ng kho¶n môc tµi s¶n nî còng ®a d¹ng vµ
kh«ng cïng kú h¹n thanh to¸n. MÆt kh¸c, ®Æc trng c¬ b¶n cña tµi s¶n cã lµ cã
kú h¹n dµi cßn tµi s¶n nî thêng cã kú h¹n ng¾n. V× vËy c¸ch ph©n tÝch
kho¶ng c¸ch chØ chÝnh x¸c khi tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî cã cïng kú h¹n thanh
to¸n. Nh vËy ®Ó lîng ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c h¬n rñi ro l·i suÊt th× ta sö
dông ph¬ng ph¸p gäi lµ ph©n tÝch kho¶ng thêi gian tån t¹i.
2) Ph©n tÝch kho¶ng c¸ch thêi gian tån t¹i:
Ph©n tÝch kho¶ng thêi gian tån t¹i dùa trªn kh¸i niÖm vÒ kho¶ng thêi
gian tån t¹i cña Macaulay, nã lîng ®Þnh kho¶ng thêi gian sèng trung b×nh
cña ®ång tiÒn thanh to¸n cña mét chøng kho¸n. VÒ mÆt ®¹i sè häc, kho¶ng
thêi gian tån t¹i cña Macaulay ®îc ®Þnh nghÜa lµ:
x Cp/(1+i)
D =
/(1+i)
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Trong ®ã T = thêi gian tÝnh ®Õn lóc viÖc thanh to¸n tiÒn mÆt ®îc thùc hiÖn.
CPT = thanh to¸n tiÒn mÆt ( l·i + gèc) t¹i thêi ®IÓm Ti = l·i suÊt;
N = thêi gian ®Õn khi m·n h¹n cña chøng kho¸n nµy:
Kho¶ng thêi gian tån t¹i lµ mét kh¸I niÖm rÊt h÷u Ých v× nã mang l¹i
mét xÊp xØ tèt tÝnh nh¹y c¶m cña gi¸ trÞ thÞ truêng cña mét chøng kho¸n ®èi
víi mét thay ®æi vÒ l·i suÊt cña nã.
Thay ®æi tÝnh b»ng phÇn tr¨m vÒ gi¸ trÞ thÞ trêng cña chøng kho¸n
thay ®æi phÇn tr¨m vÒ l·i suÊt * kho¶ng thêi gian tån t¹i trong n¨m. Sù ph©n
tÝch kho¶ng thêi gian tån t¹i liªn quan ®Õn viÖc so s¸nh kho¶ng thêi gian tån
t¹i trung b×nh cña nh÷ng tµi s¶n nî cña ng©n hµng ®ã. Quay l¹i víi b¶ng c©n
®èi tµI s¶n cña ng©n hµng th¬ng m¹i A, gi¶ sö kho¶ng thêi gian tån t¹i trung
b×nh cña nh÷ng tµi s¶n cña nã lµ 6 n¨m (Tøc lµ thêi gian sèng trung b×nh cña
dßng thanh to¸n lµ 6 n¨m), kho¶ng thêi gian tån t¹i trung b×nh cña nh÷ng tµi
s¶n nî cña nã lµ 3 n¨m. Khi l·I suÊt t¨ng 5%, gi¸ trÞ thÞ truêng cña nh÷ng tµi
s¶n cã cña nã gi¶m ®i 5% * 6 = 30%, trong khi ®ã gi¸ trÞ thÞ tr êng cña
nh÷ng tµi s¶n nî cña nã gi¶m ®i 5% * 3 = 15%. KÕt qu¶ lµ gi¸ trÞ rßng (gi¸
trÞ thÞ truêng cña nh÷ng tµi s¶n cã trõ ®i tµi s¶n nî) ®· gi¶m (30%- 15% =
15%) cña tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cã ban ®Çu. KÕt qu¶ nµy còng cã thÓ ®îc tÝnh
trùc tiÕp h¬n nh lµ : { - thay ®æi % vÒ l·i suÊt } * { kho¶ng thêi gian tån t¹i
cña c¸c tµI s¶n cã trõ ®i kho¶ng thêi gian tån t¹i cña c¸c tµi s¶n nî} tøc lµ 15% = -5% (6 –3). Tong tù khi l·I suÊt gi¶m 5% sÏ lµm t¨ng gi¸ trÞ rßng
cña ng©n hµng lªn 15% tæng gi¸ trÞ tµI s¶n cã { - (- 5%) * ( 6-3) = 15% }.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Ch¬ng II
c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt
I. C¸c m« h×nh rñi ro l·i suÊt:
1) M« h×nh kú h¹n ®Õn h¹n – The Maturity Model
a) VÝ dô vÒ m« h×nh kú h¹n ®Õn h¹n:
Gi¶ sö ng©n hµng gi÷ mét tr¸i phiÕu kú h¹n ®Õn h¹n lµ mét n¨m, møc
lîi tøc kh«ng ®åi lµ 10% n¨m ( C), mÖnh gi¸ tr¸i phiÕu ®îc thanh to¸n khi
®Õn h¹n lµ 100 USA ( F ), møc l·i suÊt ®Õn h¹n mét n¨m hiÖn hµnh cña thÞ trêng lµ 10% n¨m ( R ), gi¸ tr¸i phiÕu lµ PB :
P1B = F + C / (1+ R) = (100 + 10%*100) / (1 + 10%) = 100
Khi l·i suÊt thÞ truêng t¨ng ngay lËp tøc tõ 10% ®Õn 11, gi¸ thÞ trêng
cña tr¸i phiÕu gi¶m.
P1B’ = F + C / (1+ R) = (100 + 10%*100) / (1 + 11%) = 99,1
VËy Ng©n hµng ph¶i chÞu tæn thÊt tµI s¶n lµ 0,9 USA trªn 100 USA
gi¸ trÞ gi sæ. Gäi AP1 lµ tØ lÖ % tæn thÊt tµi s¶n.
AP1 = 99,1 – 100 = - 0,9%
AP1/AR = - 0,9%/0,01 = - 0,9 < 0
Khi l·i suÊt thÞ trêng t¨ng th× gi¸ trÞ cña chøng kho¸n cã thu nhËp cè
®Þnh gi¶m.
NÕu tr¸i phiÕu cã kú h¹n ®Õn kú 2 n¨m, c¸c yÕu tè kh¸c nh trªn. Tríc
khi l·i suÊt thÞ trêng t¨ng:
P2B = 10% * 100 / (1 + 10%)1 + 100 (1 + 10%) / (1 + 11%)2 = 98,29
Khi l·I suÊt thÞ trêng t¨ng ngay lËp tøc tõ 10% lªn 11%
P2B’ = 10% * 100 / (1 + 11%)1 + 100 (1 + 10%) / (1 + 10%)2 = 100
AP2 = 98,29 – 100 = -1,71%
AP2 – AP1 = -1,71% - (-0,9%) = -0,81%
Møc gi¶m gi¸ cña tr¸I phiÕu cã kú h¹n 2 n¨m nhiÒu h¬n lµ tr¸I phiÕu
cã kú h¹n 1 n¨m.
T¬ng tù ®èi víi tr¸i phiÕu cã kú h¹n 3 n¨m, khi l·i suÊt thÞ trêng t¨ng
tõ 10% lªn 11%, gi¸ cña nã sÏ gi¶m –2,24% vµ do ®ã:
AP3 – AP2 = -2,44% - (-1,71%) = -0,73%
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
-0,73% < -0,81 %
NÕu kú h¹n cña tµi s¶n cµng dµi th× møc ®é thiÖt h¹i tµi s¶n tuyÖt ®èi
t¨ng lªn, nhng tØ lÖ % thiÖt h¹i gi¶m dÇn.
b) M« h×nh kú h¹n ®Õn h¹n ®èi víi mét danh môc tµi s¶n.
Víi kÕt luËn trªn chóng ta më réng m« h×nh kú h¹n ®Õn h¹n ®èi víi
mét danh môc tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî. Gäi M A lµ kú h¹n ®Õn h¹n trung b×nh
cña danh môc tµi s¶n cã, ML lµ kú h¹n ®Õn h¹n trung b×nh cña danh môc tµi
s¶n nî, ta cã:
MA = WA1MA1 + WA2MA2 + WA3MA3 + … + WAnMAn
ML = WL1ML1 + WL2ML2 + WL3ML3 + … + WLnMLn
Trong ®ã WAj lµ tû träng cña tµi s¶n cã j, gi¸ trÞ tµi s¶n tÝnh theo gi¸
trÞ thÞ truêng (kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ gi sæ), vµ ta cã:
=1
=1
WLj lµ tØ träng cña tµi s¶n nîj, ®îc biÓu thÞ b»ng gi¸ trÞ thÞ trêng, vµ:
¶nh hëng cña l·I suÊt lªn b¶ng c©n ®èi tµI s¶n lµ phô thuéc vµo:
+ Møc ®é chªnh lÖch MA – ML
+ TÝnh chÊt cña MA – ML lµ lín h¬n, bµng hoÆc nhá h¬n 0.
c) Phßng ngõa rñi ro l·I suÊt b»ng m« h×nh kú h¹n ®Õn h¹n.
Tõ m« h×nh kú h¹n ®Õn h¹n chóng ta cã thÓ thÊy mét ph¬ng ph¸p
phßng ngõa rñi ro l·i suÊt h÷u hiÖu lµ lµm cho tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî cã
nhiÒu u ®iÓm nhng kh«ng ph¶i lóc nµo còng b¶o vÖ ®îc Ng©n hµng tríc rñi
ro l·i suÊt. ThËt vËy ®Ó phßng ngõa rñi ro l·i suÊt mét c¸ch triÖt ®Ó Ng©n
hµng ph¶i tÝnh tíi:
+ Thêi lîng ( duration) cña luång tiÒn thuéc tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî
h¬n lµ sö dông kú h¹n trung b×nh cña tµi s¶n nî vµ tµi s¶n cã.
+ TØ lÖ vèn huy ®éng( Tµi s¶n nî lµ bao nhiªu? ).
VÝ dô sau nµy sÏ cho chóng ta thÊy ngay c¶ trong truêng hîp Ng©n
hµng c©n xøng kú h¹n ®Õn h¹n cña tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî th× tiÒm Èn rñi ro
l·i suÊt vÉn xuÊt hiÖn.
Gi¶ sö ng©n hµng huy ®éng vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh chöng chØ tiÒn
göi víi mÖnh gÝa 100 triÖu ®ång kú h¹n 1 n¨m, l·i suÊt ®¬n 15%. NghÜa lµ
khi ®Õn h¹n ng©n hµng sÏ thanh to¸n cho ngêi göi tiÒn c¶ gèc lÉn l·i lµ 115
triÖu ®ång.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
0
1 n¨m
vay 100 tr
tr¶ gèc vµ l·i 115 tr
Gi¶ sö ng©n hµng dïng vèn huy ®éng cho mét c«ng ty vay víi møc
l·I suÊt 15% víi ®IÒu kiÖn gèc ®¬c thanh to¸n mét nöa sau 6 th¸ng, phÇn cßn
l¹i ®îc thanh to¸n vµo thêi ®IÓm ®Õn h¹n. Trong truêng hîp nµy kú h¹n ®Õn
h¹n cña kho¶n tÝn dông nµy b»ng víi kú h¹n ®Õn h¹n cña vèn huy ®éng lµ 1
n¨m. Chóng ta cã thÓ m« t¶ nh sau:
6 th¸ng
0
vay 100 tr
1 n¨m
thu vÒ 57,5 tr
thugèc 50 tr
(50+100*1/2*15%=57,5) thu l·i 50*1/2*15%=3,75tr
thu gèc 57,5 triÖu
l·i t¸i ®Çu t qua 6 th¸ng = 4,3125 triÖu
VËy thêi ®iÓm cuèi n¨m ng©n hµng thu vÒ lµ:
50 + 3,75 + 57,5 + 4,3125 = 115,5615.
Chªnh lÖch gi÷a chi phÝ tr¶ l·i + tiÒn gèc so víi tiÒn thu ®îc t¹i thêi
®iÓm cuèi n¨m lµ 0,56254.
Gi¶ sö 6 th¸ng cuèi n¨m l·i suÊt gi¶m xuèng lµ 12% kho¶ng 57,5
triÖu ®em ®Çu t 6 th¸ng cuèi n¨m chØ mang l¹i l·i lµ 57,5 * 1/2* 12% = 3,45
triÖu ®ång. VËy tæng thu cuèi n¨m 114,70 triÖu ®ång ng©n hµng lç 0,3 triÖu
®ång ®æi ngay c¶ trong truêng hîp kú h¹n cña t×a s¶n cã vµ tµi s¶n nî lµ c©n
xøng víi nhau MA = ML = 1 n¨m. MÆc dï c¸c kú h¹n ®· c©n xøng víi nhau
nhng thùc chÊt luång tiÒn tÝn dông ®îc thu håi sím h¬n so víi thêi h¹n cña
tiÒn göi cho dï toµn bé luång tiÒn chØ xuÊt hiÖn vµo thêi ®IÓm cuèi n¨m. Nh
vËy chØ trong truêng hîp thêi lîng cña tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî c©n xøng víi
nhau th× ng©n hµng míi cã thÓ phßng ngõa rñi ro l·i suÊt mét c¸ch triÖt ®Ó.
2) M« h×nh thêi thîng ( The durasion Model).
a) VÝ dô m« h×nh thêi lîng:
Chóng ta vÉn xem xÐt vÝ dô nh trªn. CF ( Cash Flow ) lµ lîng tiÒn thu
vÒ tõ kho¶n tÝn dông.
Luång tiÒn cña kho¶n tÝn dông 1 n¨m.
1/2 n¨m
0
8
1 n¨m
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
CF1/2 = 57,5 triÖu
CF1 = 53,75 triÖu
§Ó cã thÓ tÝnh thêi lîng ( durasion ) c¶ 2 luång tiÒn CF 1/2 vµ CF1 ta
ph¶i quy gi¸ trÞ cña chóng vÒ cïng 1 thêi ®iÓm, ®ã lµ thêi ®iÓm 0, ta cã:
CF1/2 = 57,5
PV1/2 = 57,5 / (1 + 15% * 1/2)1 = 53,49 tr
CF1 = 53,75
PV1 = 53,75 / (1 + 15% * 1/2)1 = 46,51 tr
PV1/2 + PV1 = 100 triÖu
§Ó tÝnh ®îc thêi lîng cña 2 luång tiÒn nµy, ta tÝnh gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña
luång tiÒn, tû träng gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña CF 1/2 t¹i thêi ®IÓm t = 1/2 n¨m vµ CF 1
t¹i thêi ®iÓm t =1 n¨m.
Gäi X lµ tØ träng.
X1/2 = PV1/2 / (PV1/2 + PV1) = 53,49 / 100 = 53,49%
X1 = PV1 / (PV1/2 + PV1) = 46,51/ 100 = 46,51%
X1/2 + X1 = 1
Thêi lîng D cña kho¶n tÝn dông:
DL = 1/2 * X1/2 + 1 * X1
= 1/2 * 0,5349+ 1 * 0,4651
= 0,7326 n¨m
Nh vËy trong khi kú h¹n cña kho¶n tÝn dông lµ 1 n¨m th× thêi lîng
cña nã chØ lµ 0,7326 n¨m.
TÝnh thêi lîng cña chøng chØ tiÒn göi cã kú h¹n 1 n¨m. Gi¸ trÞ hiÖn
t¹i cña CF1 lµ PV1 = CF1 / (1 + 15%) = 115 / 1,15 = 100
X1 = PV1 / Pv1 = 1
DD = X1 * 1 = 1 n¨m
b) M« h×nh thêi lîng ®èi víi mét danh môc tµi s¶n:
DA = X1AD1A + X2AD2A + … + XnADnA
DL = X1LD1L + X2LD2L + … + XnLDnL
DA lµ thêi lîng cña toµn bé tµi s¶n cã.
DL lµ toµn bé tµi s¶n nî.
X1A + X2A + … XnA = 1
X1l + X2L + … XnL = 1
Xi biÓu thÞ tû träng.
Di biÓu thÞ thêi lîng cña tµi s¶n I trong tµi s¶n cã hoÆc tµi s¶n nî.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
c) Phßng ngõa rñi ro l·i suÊt b»ng m« h×nh thêi lîng
NhiÒu nhµ m« h×nh cho r»ng m« h×nh thêi lîng rÊt khã ¸p dông vµo
thùc tiÔn nhng thùc tÕ kh«ng ph¶i nh vËy. Sau ®©y lµ nh÷ng h¹n chÕ cña m«
h×nh thêi lîng vµ gi¶i ph¸p mµ nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng hiÖn ®¹i sö dông ®Ó
xö lý nh÷ng khiÕm khuyÕt cña m« h×nh nµy trong thùc tiÔn.
§Ó c©n xøng thêi lîng 2 vÕ cña b¶ng c©n ®èi tµi s¶n lµ rÊt tèn kÐm.
NhiÒu nhµ phª b×nh thêng lËp luËn r»ng: vÒ mÆt nguyªn t¾c nhµ qu¶n trÞ cã
thÓ thay ®æi DA vµ DL ®Ó phßng ngõa rñi ro l·i suÊt ®îc tèt h¬n, nhng viÖc c¬
cÊu l¹i b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cã mét danh môc tµi s¶n lín vµ phøc t¹p cã thÓ
tèn kÐm vÒ mÆt thêi gian vµ tiÒn b¹c. LËp luËn nµy chØ cã thÓ ®óng trong qu¸
khø. Ngµy nay, vêi viÖc më réng c¸c nghiÖp vô trªn thÞ trêng nh: Bu«n b¸n
vèn, chøng kho¸n ho¸ tµi s¶n, thÞ truêng bu«n b¸n l¹i nî ®· lµm ®¬n gi¶n,
t¨ng ®ùoc tèc ®é vµ gi¶m chi phÝ giao dÞch rÊt nhiÒu trong viÖc c¬ cÊu l¹i
b¶ng c©n ®èi tµi s¶n. H¬n n÷a trong thùc tÕ nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng cã thÓ sö
dông m« h×nh nµy th«ng qua c¸c giao dÞch nghiÖp vô nh hîp ®ång kú h¹n,
hîp ®ång tu¬ng lai, giao dÞch quyÒn chän, giao dÞch ho¸n ®æi mµ kh«ng nhÊt
thiÕt ph¶i c¬ cÊu l¹i b¶ng c©n ®èi tµi s¶n.
3) M« h×nh ®Þnh gi¸ l¹i:
a) Néi dung cña m« h×nh ®Þnh gi¸ l¹i:
Néi dung cña m« h×nh ®Þnh gi¸ l¹i lµ viÖc ph©n tÝch c¸c luång tiÒn
dùa trªn nguyªn t¾c gi¸ trÞ gi sæ nh»m x¸c ®Þnh chªnh lÖch gi÷a l¹i suÊt thu
®îc tõ tµi s¶n cã vµ l·i suÊt thanh to¸n cho vèn huy ®éng sau mét thêi gian
nhÊt ®Þnh. §©y lµ ®iÓm kh¸c biÖt c¬ b¶n so víi m« h×nh kú h¹n ®Õn h¹n.
HiÖn nay m« h×nh ®Þnh gi¸ l¹i ®ang ®îc ¸p dông ë Mü. Quü dù tr÷ liªn bang
Mü yªu cÇu c¸c ng©n hµng Mü ph¶i b¸o c¸o ®Þnh kú hµng quý chªnh lÖch
gi÷a tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî theo c¸c kú h¹n sau:
1. Kú h¹n ®Õn mét ngµy.
2. Trªn mét ngµy ®Õn 3 th¸ng.
3. Trªn 3 th¸ng ®Õn 6 th¸ng.
4. Trªn 6 th¸ng ®Õn 1 n¨m.
5. Trªn mét n¨m ®Õn 5 n¨m.
6. Trªn 5 n¨m.
b) Nh÷ng h¹n chÕ cña m« h×nh ®Þnh gi¸ l¹i:
HiÖu øng cña gi¸ trÞ thÞ trêng: Chóng ta thÊy r»ng sù thay ®æi cña l·i
suÊt ngoµi ¶nh hëng lªn thu nhËp cña l·i suÊt mµ cßn ¶nh hëng ®Õn gi¸ trÞ
cña thÞ trêng cña tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî. M« h×nh ®Þnh gi¸ l¹i chØ ®Ò cËp ®Õn
gi¸ trÞ ghi sæ cña tµi s¶n chø kh«ng ph¶I lµ gi¸ trÞ thÞ trêng cña chóng. Do ®ã
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
m« h×nh ®Þnh gi¸ l¹i chØ ph¶n ¸nh ®îc mét phÇn rñi ro l·i suÊt ®èi víi Ng©n
hµng mµ th«i.
VÊn ®Ò kú ®Þnh gi¸ gép: VÊn ®Ò ph©n nhãm tµi s¶n theo mét khung
kú h¹n nhÊt ®Þnh ®· ph¶n ¸nh sai lÖch th«ng tin vÒ c¬ cÊu c¸c tµi s¶n cã vµ
tµi s¶n nî trong cïng mét nhãm cã cïng mét kú h¹n ®Õn h¹n cã thÓ lµ b»ng
nhau nhng tµi s¶n nî cã thÓ ®îc ®Þnh gi¸ l¹i t¹i thêi ®IÓm cuèi cña kú ®Þnh
gi¸ l¹i. Gi¶ sö, trong cïng mét nhãm tµi s¶n cã kú h¹n tõ 3 th¸ng ®Õn 6
th¸ng, sè lîng tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî lµ b»ng nhau vµ b»ng 50 triÖu, theo m«
h×nh ®Þnh gi¸ l¹i th× chªnh lÖch trong kú h¹n nµy lµ 50 – 50 = 0. Nhng nÕu
c¬ cÊu kú h¹n cña tµi s¶n cã lµ tõ 3 ®Õn 4 th¸ng, trong khi ®ã c¬ cÊu kú h¹n
cña tµi s¶n nî l¹i lµ tõ 5 th¸ng ®Õn 6 th¸ng, râ rµng lµ kú h¹n ®Õn h¹n gi÷a tµi
s¶n nî vµ tµi s¶n cã lµ kh«ng c©n xøng víi nhau, trong khi ®ã theo m« h×nh
®Þnh gi¸ l¹i l¹i coi nh kh«ng cã vÊn ®Ò g× ®èi víi thu nhËp l·i suÊt rßng. Râ
rµng lµ kú ®Þnh gi¸ cµng mau th× nh÷ng h¹n chÕ cña kú ®Þnh gi¸ gép cµng
nhá. NÕu kú ®Þnh gi¸ ®îc tÝnh to¸n hµng ngµy th× sÏ cho ta mét bøc tranh
trung thùc vÒ sù thay ®æi thu nhËp l·i suÊt rßng. HiÖn nay, c¸c Ng©n hµng lín
®îc nèi m¹ng néi bé on- line ®· cho ph¸p ng©n hµng ®Þnh gi¸ tµi s¶n t¹i bÊt
cø thêi ®IÓm nµo. XÐt tõ gãc ®é nµy, m« h×nh ®Þnh gi¸ l¹i trë lªn cã ý nghÜa
h¬n trong thùc tÕ.
VÊn ®Ò tµi s¶n ®Õn h¹n: Trong phÇn tríc chóng ta ®· gi¶ thiÕt r»ng
toµn bé tÝn dông ng¾n h¹n ®Òu ®Õn h¹n trong vßng 1 n¨m, 2 n¨m … Trong
thùc tÕ th× Ng©n hµng thêng xuyªn cho vay míi vµ thu håi nî cò ®èi víi tÝn
dông ng¾n h¹n vµ ngay c¶ ®èi víi tÝn dông dµi h¹n, gièng nh Ng©n hµng lu«n
huy ®éng vèn míi vµ thanh to¸n nh÷ng kho¶n vèn huy ®éng ®· ®Õn h¹n.
Trong thùc tÕ nh÷ng kho¶n tÝn dông dµI h¹n thêng ®îc tr¶ gãp ®Þnh kú hµng
thµng hoÆc hµng quý. Do ®ã Ng©n hµng cã thÓ t¸i ®Çu t nh÷ng kho¶n tiÒn ®îc nµy trong n¨m víi l·i suÊt thÞ trêng hiÖn hµnh, nghÜa lµ nh÷ng kho¶n tiÒn
thu ®îc trong n¨m thuéc lo¹i tµi s¶n cã nh¹y c¶m víi l·i suÊt. Nhµ qu¶n trÞ
Ng©n hµng cã thÓ dÔ dµng xö lý trêng hîp tr¶ gãp trong m« h×nh ®Þnh gi¸ l¹i
b»ng c¸ch x¸c ®Þnh ®îc tû lÖ sÏ thu håi vèn trong n¨m cña tõng tµi s¶n thuéc
lo¹i nµy. cÇn lu ý r»ng c¸c kho¶n tiÒn ®Õn h¹n vÒ b¶n chÊt lµ kh«ng nh¹y c¶m
víi l·i suÊt (bëi v× chóng ®Õn h¹n theo quy ®Þnh hîp ®ång, chø kh«ng phô
thuéc vµo sù thay ®æi l·i suÊt ). Tuy nhiªn, khi l·i suÊt thÞ trêng gi¶m, th× hä
thêng t×m c¸ch hoµn tr¶ tríc h¹n.
II. C¸c nghiÖp vô nh»m h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt:
1) Hîp ®ång kú h¹n:
a) Mét sè kh¸i niÖm:
Hîp ®ång giao ngay – Spot Contract: Hîp ®ång giao ngay lµ sù
tho¶ thuËn gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n t¹i thêi ®iÓm t = 0, khi ngêi b¸n ®ång
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ý giao tµi s¶n cho ngêi mua vµ ngêi mua ®ång ý thanh to¸n cho ngêi b¸n
trong vßng hai ngµy lµm viÖc kÓ tõ khi hîp ®ång ®îc ký kÕt.
Hîp ®ång kú h¹n – Forward Contract: Hîp ®ång kú h¹n lµ sù tho¶
thuËn gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n t¹i thêi ®iÓm t =0 r»ng ngêi mua sÏ thanh
to¸n theo gi¸ kú h¹n ®· ®îc tho¶ thuËn t¹i thêi ®iÓm t = 0 vµ ngêi b¸n sÏ trao
hµng cho ngêi mua t¹i thêi ®iÓm x¸c ®Þnh trong t¬ng lai.
Hîp ®ång t¬ng lai – Futures Contract: Hîp ®ång kú h¹n lµ sù tho¶
thuËn gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n t¹i thêi ®iÓm t =0 r»ng viÖc thanh to¸n vµ
giao nhËn hµng ho¸ ®îc tiÕn hµnh t¹i mét thêi ®iÓm x¸c ®Þnh trong t¬ng lai.
Nh vËy hîp ®ång t¬ng lai lµ rÊt gièng hîp ®ång kú h¹n. Sù kh¸c nhau gi÷a
chóng cã thÓ nªu mét c¸ch tãm t¾t nh sau:
Hîp ®ång t¬ng lai ®îc giao dÞch mét c¸ch cã tæ chøc, trong khi ®ã
hîp ®ång giao dÞch kú h¹n lµ sù tho¶ thuËn song ph¬ng kh«ng cã tæ chøc.
Gi¸ cña hîp ®ång kú h¹n ®îc Ên ®Þnh cè ®Þnh trong suèt thêi h¹n cña
hîp ®ång.
§èi víi hîp ®ång t¬ng lai th× gi¸ cña hîp ®ång ®IÒu chØnh hµng ngµy
theo ®iÒu kiÖn cña thÞ trêng. §iÒu nµy cã nghÜa lµ gi¸ cña hîp ®ång t¬ng lai
®îc ®IÒu chØnh hµng ngµy ®Ó ph¶n ¸nh nh÷ng thay ®æi cña c¸c lùc lîng cung
cÇu trªn thÞ trêng. Do ®ã hµng ngµy gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n ph¶i quyÕt
to¸n víi nhau nh÷ng thay ®æi gi¸ trÞ cña hîp ®ång ®Ó phï hîp víi thay ®æi
cña thÞ trêng.
C¸c hîp ®ång kú h¹n lµ nh÷ng hîp ®ång tuú ý, phô thuéc vµo sù
tho¶ thuËn gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n. Trong khi ®oa nh÷ng hîp ®ång t¬ng
lai l¹i lµ nh÷ng hîp ®ång ®îc tiªu chuÈn ho¸.
C¸c hîp ®ång kú h¹n lµ nh÷ng hîp ®ång song ph¬ng, lµ ®èi tîng cña
rñi ro tÝn dông cña ®èi t¸c tham gia hîp ®ång. Trong khi ®ã rñi ro tÝn dông
®èi víi c¸c hîp ®ång t¬ng lai ®îc gi¶m mét c¸ch ®¸ng kÓ bëi sù b¶o ®¶m cña
së giao dÞch t¬ng lai.
b) Hîp ®ång kú h¹n vµ h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt:
§Ó thÊy ®îc t¸c dông to lín cña hîp ®ång kú h¹n trong viÖc b¶o ®¶m
rñi ro l·i suÊt trùc tiÕp. Gi¶ dô nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng ®ang n¾m gi÷ trªn
b¶ng c©n ®èi tµi s¶n 1 triÖu $ c¸c tr¸i phiÕu cã kú h¹n 10 n¨m. B×nh thêng tµi
s¶n t¹i thêi ®IÓm t = 0, c¸c tr¸i phiÕu nµy cã gi¸ trÞ 97 $ trªn 100 $ mÖnh gi¸,
tøc lµ tæng gi¸ trÞ tr¸i phiÕu lµ 970 000 $. T¹i thêi ®iÓm t = 0 nhµ qu¶n trÞ
nhËn ®îc tin dù b¸o r»ng l·i suÊt dù tÝnh sÏ t¨ng 2% tõ møc 12,5428% lªn
14,5428% trong thêi h¹n 3 th¸ng tíi. Víi sù hiÓu biÕt r»ng, khi l·i suÊt thÞ trêng t¨ng lªn nghÜa lµ gi¸ trÞ tr¸i phiÕu sÏ gi¶m xuèng, nhµ qu¶n trÞ tiÕn hµnh
tÝnh to¸n thêi lîng cña trÝa phiÕu cã kú h¹n 10 n¨m chÝnh x¸c lµ 6 n¨m. Nh
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
vËy nhµ qu¶n trÞ cã thÓ dù tÝnh kho¶n lç vèn hay sù gi¶m gi¸ tr¸i phiÕu (AP)
theo ph¬ng tr×nh thêi lîng nh sau:
AP / P = - D * AR / (1 + R)
Trong ®ã: AP lµ kho¶n lç cña tr¸i phiÕu
P lµ thÞ gi¸ cña tr¸i phiÕu, tøc lµ P = 970 000 $
D lµ thêi lîng cña tr¸i phiÕu, tøc lµ D = 6 n¨m
AR lµ møc thay ®æi l·i suÊt dù tÝnh, tøc lµ AR = 0,02
1 + R = 1 + 12,5428%
AP / 970 000 = -6 * 0,02 / 1,125428
AP = -103427,32 $
KÕt qu¶ lµ, nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng dù tÝnh sÏ chÞu mét kho¶n lç tõ
viÖc n¾m gi÷ tr¸i phiÕu do l·i suÊt thÞ trêng t¨ng lµ 103427,32 $, hay gi¸ tr¸i
phiÕu gi¶m 10,66% (AP / P = 10,66%). Tøc lµ gi¸ tr¸i phiÕu gi¶m tõ 97 $
xuèng 86,657 $ trªn 100 $ mÖnh gi¸. §Ó cã thÓ bï ®¾p ®îc sù thua lç nµy,
tøc lµ gi¶m rñi ro xuèng sè 0, nhµ qu¶n trÞ cã thÓ tiÕn hµnh th«ng qua c¸c
nghiÖp vô ngo¹i b¶ng b»ng c¸ch b¸n kú h¹n 1 triÖu % mÖnh gi¸ cña c¸c tr¸i
phiÕu nµy víi kú h¹n lµ 3 th¸ng. C¸i g× sÏ x¶y ra nÕu l·i suÊt thùc sù t¨ng 2%
sau thêi gian 3 th¸ng? §ã lµ gi¸ tr¸i phiÕu sÏ gi¶m 10,66% t¬ng ®¬ng víi
mét kho¶n lç vèn lµ 103427,32 $. MÆt kh¸c sau khi l·i suÊt t¨ng 2%, nhµ
qu¶n trÞ Ng©n hµng cã thÓ mua 1 triÖu $ mÖnh gi¸ c¸c tr¸i phiÕu cã kú h¹n
10 n¨m trªn thÞ trêng giao ngay víi gi¸ lµ 866,573 $ vµ giao sè tr¸i phiÕu
mua ®îc nµy cho ®èi t¸c theo hîp ®ång 1 tr $ mÖnh gi¸ lµ 970 000 $. Do ®ã
lîi nhuËn thu ®îc tõ hîp ®ång giao dÞch kú h¹n lµ:
970 000 $ - 866 573 $ = 103 427 $ (hay lîi nhuËn thu ®îc tõ hîp
®ång giao dÞch kú h¹n = gÝ trÞ hîp ®ång kú h¹n – gi¸ trÞ cña hîp ®ång giao
dÞch t¹i thêi ®iÓm sau 3 th¸ng).
Do ®ã sù thua lç trªn b¶ng c©n ®èi tµi s¶n (néi b¶ng) lµ 103 427 $ ®îc bï ®¾p ®Çy ®ñ bëi lîi nhuËn thu ®îc tõ hîp ®ång b¸n kú h¹n (ngo¹i b¶ng).
Nh vËy rñi ro l·i suÊt ®èi víi Ng©n hµng ®îc b¶o ®¶m, tøc b»ng 0.
2) Hîp ®ång t¬ng lai:
a) Gi¶i thÝch mét sè thuËt ng÷:
B¶o ®¶m Vi M« - Microhedging: Mét Ng©n hµng tiÕn hµnh b¶o ®¶m
Vi M« khi nã sö dông c¸c hîp ®ång t¬ng lai (hoÆc kú h¹n) ®Ó b¶o ®¶m rñi ro
cho tõng bé phËn tµi s¶n (cã hoÆc nî) mét c¸ch riªng biÖt. Mét vÝ dô vÒ b¶o
®¶m vi m« lµ viÖc Ng©n hµng b¶o ®¶m rñi ro l·i suÊt cña c¸c tr¸i phiÕu cã kú
h¹n 10 n¨m nh vÝ dô mµ chóng ta võa xÐt ë trªn.
B¶o ®¶m VÜ M« - Macrohedging: B¶o ®¶m vÜ m« xuÊt hiÖn khi nhµ
qu¶n trÞ Ng©n hµng muèn sö dông c¸c nghiÖp vô giao dÞch t¬ng lai, giao dÞch
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
kú h¹n hay c¸c giao dÞch ph¸t sinh kh¸c ®Ó b¶o ®¶m rñi ro¹ kh«ng c©n xøng
vÒ thêi lîng cña hai vÕ b¶ng c©n ®èi tµi s¶n. Nh vËy:
B¶o ®¶m vi m« lµ viÖc nhµ qu¶n trÞ x¸c ®Þnh bé phËn tµi s¶n ®Ó b¶o
®¶m rñi ro mét c¸ch riªng biÖt vµ sö dông nh÷ng hîp ®ång t¬ng lai hay c¸c
hîp ®ång ph¸t sinh kh¸c ®Ó b¶o ®¶m rñi ro ®èi víi tõng tµi s¶n ®ã.
Trong khi ®ã, b¶o ®¶m vÜ m« chØ quan t©m ®Õn toµn bé danh môc tµi
s¶n cã vµ toµn bé danh môc tµi s¶n nî cña b¶ng c©n ®èi tµi s¶n. Do ®ã, nã
cho phÐp tån t¹i tr¹ng th¸i rßng tµi s¶n vÒ møc ®é nh¹y c¶m l·i suÊt, sù
kh«ng c©n xøng vÒ thêi lîng ®èi víi tõng bé phËn tµi s¶n riªng lÎ.
Do b¶n chÊt kh¸c nhau gi÷a b¶o ®¶m vi m« vµ b¶o ®¶m vÜ m« cho
nªn cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng chiÕn lîc vµ kÕt qu¶ hoµn toµn kh¸c nhau gi÷a hai
ph¬ng thøc b¶o ®¶m nµy.
B¶o ®¶m th«ng thêng vµ b¶o ®¶m chän läc: B¶o ®¶m th«ng thêng lµ
khi Ng©n hµng tiÕn hµnh b¶o ®¶m toµn bé hai vÕ cña b¶ng c©n ®èi tµi s¶n
(b¶o ®¶m vÜ m«) hoÆc tiÕn hµnh b¶o ®¶m toµn bé mét bé phËn tµi s¶n thuéc
tµi s¶n cã hoÆc tµi s¶n nî (b¶o ®¶m vi m«) nh»m ®¹t ®îc møc rñi ro thÊp nhÊt
b»ng c¸ch b¸n c¸c hîp ®ång t¬ng lai ®Ó bï ®¾p rñi ro ®èi víi tµi s¶n. Tuy
nhiªn, khi rñi ro gi¶m xuèng møc thÊp nhÊt th× lîi tøc còng ë møc thÊp (rñi
ro cµng cao th× lîi nhuËn cµng lín vµ ngîc l¹i). Do ®ã, kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c
nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng trong mäi trêng hîp ®Òu muèn tiÕn hµnh b¶o ®¶m rñi
ro th«ng thêng.
Ngoµi trêng hîp b¶o ®¶m rñi ro th«ng thêng, rÊt nhiÒu Ng©n hµng
lùa chän ph¬ng ¸n chÊp nhËn mét bé phËn tµi s¶n kh«ng tham gia b¶o ®¶m,
hoÆc tiÕn hµnh b¶o ®¶m qu¸ møc. Nh÷ng trêng hîp nh vËy gäi lµ b¶o ®¶m
rñi ro chon läc.
b) Hîp ®ång t¬ng lai vµ h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt:
Cã bao nhiªu hîp ®ång giao dÞch t¬ng lai mµ nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng
cÇn ph¶i mua hoÆc b¸n ®Ó b¶o ®¶m rñi ro lµ phô thuéc vµo:
- Møc ®é rñi ro (møc ®é thay ®æi) cña l·i suÊt
- Xu híng biÕn ®éng cña l·i suÊt (t¨ng hay gi¶m)
- Mèi quan hÖ gi÷a rñi ro vµ lîi tøc trong c¸c trêng hîp b¶o ®¶m
hoµn toµn hay b¶o ®¶m chän läc.
3) Giao dÞch quyÒn chän:
a) §Æc ®IÓm c¬ b¶n cña giao dÞch quyÒn chän:
“Mua quyÒn chän mua” lµ chiÕn lîc quyÒn chän thø nhÊt. Ngêi mua
quyÒn chän mua (the buyer of a call option) gäi lµ ngêi mua, cã quyÒn
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
(kh«ng ph¶i lµ nghÜa vô) mua chøng kho¸n t¹i mét møc gi¸ cè ®Þnh X ®· ®îc
tho¶ thuËn tríc, gäi lµ gi¸ giao dÞch (exercise or strike price). §Ó cã ®îc
quyÒn chän mua chøng kho¸n, ngêi mua ph¶i tr¶ mét kho¶n phÝ cho ngêi
b¸n lµ C, gäi lµ phÝ chon mua (call premium). PhÝ chän mua ph¶i ®îc thanh
to¸n cho ngêi b¸n t¹i thêi ®iÓm ký kÕt hîp ®ång mua quyÒn chän mua vµ
®ång thêi ngêi mua trë thµnh ngêi tiÒm n¨ng thu lîi nhuËn nÕu gi¸ tr¸i phiÕu
t¨ng trªn møc gi¸ giao dÞch (X) céng víi kho¶n phÝ chän mua (C).
B¸n quyÒn chän mua tr¸i phiÕu lµ chiÕn lîc thø hai cña giao dÞch
quyÒn chän. §èi víi hîp ®ång b¸n quyÒn chän mua, ngêi b¸n quyÒn chän
mua (the seller of a call option) nhËn ®îc mét kho¶n phÝ gäi lµ phÝ b¸n quyÒn
chän mua vµ ph¶i lu«n lu«n s½n sµng b¸n tr¸i phiÕu cho ng¬× mua t¹i møc
gi¸ cè ®Þnh ®· ®îc tho¶ thuËn tríc, gäi lµ gi¸ giao dÞch.
ChiÕn lîc thø ba lµ mua quyÒn chän b¸n tr¸i phiÕu. Ngêi mua quyÒn
chän b¸n tr¸i phiÕu (the buyer of a put option) cã quyÒn (kh«ng ph¶i kµ
nghÜa vô) b¸n tr¸i phiÕu cho ngêi b¸n quyÒn chän b¸n tr¸i phiÕu t¹i mét møc
gi¸ cè ®Þnh ®· ®îc tho¶ thuËn tríc (gäi lµ gi¸ giao dÞch). Ngîc l¹i, ngêi mua
ph¶I tr¶ cho ngêi b¸n mét kho¶n phÝ, gäi lµ phÝ chän b¸n (P).
ChiÕn lîc thø t lµ b¸n quyÒn chän b¸n tr¸i phiÕu. Trong trêng hîp
b¸n quyÒn chän b¸n tr¸i phiÕu, ngêi b¸n nhËn ®îc mét kho¶n phÝ P (gäi lµ
phÝ b¸n quyÒn chän b¸n) vµ ngêi b¸n lu«n ph¶I s½n sµng mua tr¸i phiÕu t¹i
møc gi¸ giao dÞch X khi ngêi mua thùc hiÖn quyÒn chän b¸n cña m×nh.
b) Giao dÞch quyÒn chän vµ h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt:
§èi víi nh÷ng Ng©n hµng nhá th× chiÕn lîc thÝch hîp lµ thùc hiÖn
quyÒn chän mua h¬n lµ quyÒn chän b¸n. C¶ hai lý do ®Ó gi¶i thÝch t¹i sao l¹i
nh vËy, ®ã lµ: lý do vÒ kinh tÕ vµ lý do vÒ qui chÕ. Tuy nhiªn, ®èi víi nh÷ng
Ng©n hµng lín th× nh÷ng giao dÞch quyÒn chon mua, quyÒn chän b¸n ®Òu lµ
nh÷ng giao dÞch phæ biÕn.
Lý do kinh tÕ gi¶I thÝch t¹i sao c¸c Ng©n hµng nhá l¹i kh«ng chän
quyÒn b¸n: ®èi víi viÖc b¸n quyÒn chän (bao gåm b¸n quyÒn chän mua vµ
b¸n quyÒn chän b¸n) th× lîi nhuËn tiÒm n¨ng thu ®îc lµ bÞ giíi h¹n, nhng kh¶
n¨ng ph¸t sinh lç th× kh«ng cã giíi h¹n. Khi gi¸ tr¸i phiÕu biÕn ®éng m¹nh
lµm cho chªnh lÖch gi÷a gi¸ thÞ trêng vµ gi¸ giao dÞch quyÒn chän t¨ng lªn
dÉn ®Õn thua lç. §èi víi nh÷ng Ng©n hµng duy tr× c¸c hîp ®ång b¸n quyÒn
chän víi khèi lîng lín sÏ ®øng tríc nguy c¬ lç v«ns nÆng nÒ.
Nh chóng ta thÊy, b»ng c¸ch b¸n quyÒn chän mua Ng©n hµng cã thÓ
b¶o ®¶m ®îc rñi ro l·i suÊt trong trêng hîp l·i suÊt thÞ trêng gi¶m, gi¸ tr¸i
phiÕu t¨ng lªn, nghÜa lµ gi¸ trÞ tr¸i phiÕu trong danh môc ®Çu t cña Ng©n
hµng t¨ng lªn ®ñ ®Ó bï ®¾p kho¶n lç tõ hîp ®ång b¸n quyÒn chän mua.
Trong trêng hîp ngîc l¹i, khi l·i suÊt thÞ trêng t¨ng th× kho¶n lîi nhuËn thu
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®îc tõ hîp dång b¸n quyÒn chän mua (kho¶n phÝ thu ®îc) cã thÓ kh«ng ®ñ
®Ó bï ®¾p cho sù gi¶m gi¸ cña tr¸i phiÕu trong danh môc ®Çu t cña Ng©n
hµng. §iÒu nµy lµ cã thÓ, bëi v× lîi nhuËn thu ®wîc tèi ®a tõ hîp ®ång b¸n
quyÒn chän mua bÞ giíi h¹n bëi møc phÝ thu ®îc C.
Ngîc l¹i, trêng hîp b¶o ®¶m rñi ro l·i suÊt b»ng c¸ch mua quyÒn
chän b¸n tr¸i phiÕu sÏ cung cÊp cho nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng ph¬ng ¸n lùa
chän hÊp dÉn h¬n nhiÒu.
Lý do quy chÕ h¹n chÕ c¸c hîp ®ång quyÒn b¸n: Theo quan ®iÓm
cña c¸c nhµ lµm chÝnh s¸ch, th× c¸c hîp ®ång quyÒn b¸n mµ ®¾c biÖt lµ c¸c
hîp ®ång kh«ng nh»m môc ®Ých b¶o ®¶m rñi ro tµi s¶n (tøc lµ ho¹t ®éng ®Çu
c¬) th× rÊt rñi ro, bëi v× Ng©n hµng ph¶i ®èi mÆt víi rñi ro lç vèn lµ kh«ng
h¹n chÕ. ThËt vËy trong thêi gian qu¸ khø c¸c nhµ lµm chÝnh s¸ch ®· cÊm
c¸c Ng©n hµng thùc hiÖn c¸c hîp ®ång b¸n quyÒn chän b¸n hoÆc b¸n quyÒn
chän mua trong mét sè lÜnh vùc nhÊt ®Þnh nh»m qu¶n lý rñi ro ®èi víi c¸c
Ng©n hµng nµy. HiÖn nay ë óc c¸c Ng©n hµng thùc hiÖn hîp ®ång b¸n quyÒn
chän nhng l¹i cÊm c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c nh quü tÝn dông, quü ®Çu t…sö
dông giao dÞch quyÒn chän vµo môc ®Ých ®µu c¬. T¬ng tù, trong nh÷ng trêng
hîp khi mµ thÞ trêng béc lé rñi ro cao th× c¸c cong ty b¶o hiÓm còng bÞ cÊm
sö dông c¸c giao dÞch quyÒn chän.
III. C¸c biÖn ph¸p phßng ngõa rñi ro l·i suÊt trong trêng hîp ViÖt
Nam:
1) Dù b¸o vÒ biÕn ®éng l·i suÊt:
C¸c nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng cÇn ph¶i ph©n tÝch vµ ®a ra dù b¸o vÒ
biÕn ®éng l·i suÊt trªn thÞ trêng ®Ó bè trÝ c¬ cÊu b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cho phï
hîp.
C¸c nhµ dù b¸o cã thÓ sö dông c¸c m« h×nh lý thuyÕt hoÆc thùc
nghiÖm vÒ diÔn biÕn cña l·i suÊt ®Ó ®a ra c¸c dù b¸o l·i suÊt mét c¸ch chÝnh
x¸c. Muèn lµm ®îc ®IÒu nµy ®ßi hái nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng ph¶i cã kinh
nghiÖm, ph¶i theo s¸t c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ níc trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc,
theo dâi vµ nghiªn cøu thÞ trêng, ®Çu t kinh doanh c¶ trong vµ ngoµi níc,
nghiªn cøu c¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn l·i suÊt nh cung cÇu vèn vay trªn thÞ trêng vµ c¸c yÕu tè kh¸c t¸c ®éng ®Õn t©m lý cña ngêi d©n vµ c¸c chñ thÓ kh¸c
tham gia thÞ trêng.
¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ ta cã thÓ biÕt tríc ®îc xu híng biÕn
®éng cña l·i suÊt nÕu dù ®o¸n chÝnh x¸c. Tõ ®ã mµ Ng©n hµng cã thÓ cã
nh÷ng nghiÖp vô vµ ho¹t ®éng kh¸c ®Ó tr¸nh rñi ro l·i suÊt.
Nhîc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ viÖc dù b¸o xu híng biÕn ®éng
cña l·i suÊt lµ rÊt khã kh¨n, nÕu dù b¸o sai cã thÓ g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i rÊt
lín cho Ng©n hµng. H¹n chÕ n÷a lµ khi Ng©n hµng thay ®æi l¹i c¬ cÊu cña
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
b¶ng c©n ®èi tµi s¶n th× sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ chi phÝ vµ thêi gian, nhÊt lµ
ë nh÷ng níc cã thÞ trêng tµI chÝnh cha ph¸t triÓn nh ë ViÖt Nam.
2) Theo dâi tÝnh nh¹y c¶m víi l·i suÊt cña c¸c tµi s¶n:
Ngoµi ph¬ng ph¸p trªn Ng©n hµng cã thÓ theo dâi tÝnh nh¹y c¶m víi
l·i suÊt cña c¸c tµi s¶n th«ng qua c¸c ph¬ng ph¸p: ph©n tÝch kho¶ng c¸ch,
ph©n tÝch kho¶ng c¸ch thêi gian tån t¹i.
Ph¬ng ph¸p nµy sÏ cho ta biÕt ®îc møc ®é ®èi mÆt cña Ng©n hµng tríc rñi ro l·i suÊt mét c¸ch chÝnh x¸c. Nhng nã còng cã h¹n chÕ ë chç: nÕu
chØ biÕt ®îc møc ®é ®èi mÆt cña Ng©n hµng th× cha ®ñ mµ Ng©n hµng ph¶i
kÕt hîp víi c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c nh dù b¸o biÕn ®éng l·i suÊt.
3) ¸p dông chÝnh s¸ch mÒm dÎo cho c¸c kho¶n vay:
§Ó phßng ngõa cho Ng©n hµng gÆp ph¶i rñi ro l·i suÊt Ng©n hµng cã
thÓ ®a ra chÝnh s¸ch l·i suÊt mÒm dÎo cho c¸c kho¶n vay vµ c¸c tµi s¶n cña
Ng©n hµng cã kú h¹n dµi.
§èi víi c¸c kho¶n vay cã kú h¹n dµi Ng©n hµng cã thÓ ®a ra c¸c møc
l·i suÊt thay ®æi theo l·i suÊt trªn thÞ trêng theo tõng th¸ng, tõng quý, nöa
n¨m, mét n¨m; hoÆc lµ trong thêi gian ®Çu Ng©n hµng cã thÓ ®a ra møc l·i
suÊt cao h¬n mét chót so víi l·i suÊt cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, sau ®ã l·i
suÊt nµy ®îc tr¶ gi¶m dÇn ®i ë c¸c n¨m sau. Ngoµi ra Ng©n hµng cã thÓ ¸p
dông møc l·i suÊt thay ®æi theo thÞ trêng nhÊt lµ khi l·i suÊt ë trong thêi kú
thêng xuyªn biÕn ®éng m¹nh.
4) BiÖn ph¸p ®æi chÐo l·i suÊt:
§æi chÐo l·i suÊt gióp mét tæ chøc tµi chÝnh cã nhiÒu tµi s¶n cã lo¹i
nh¹y c¶m vÒ l·i suÊt h¬n so víi nh÷ng tµi s¶n nî lo¹i nh¹y c¶m vÒ l·i suÊt,
cã thÓ trao ®æi c¸c dßng tiÒn thanh to¸n víi mét tæ chøc tµi chÝnh cã nhiÒu
tµi s¶n nî lo¹i nh¹y c¶m vÒ l·i suÊt h¬n so víi nh÷ng tµi s¶n cã lo¹i nh¹y
c¶m vÒ l·i suÊt. Nhê vËy gi¶m ®îc rñi ro l·i suÊt cho c¶ hai phÝa. Ch¼ng h¹n
Ng©n hµng th¬ng m¹i A cã b¶ng c©n ®èi tµi s¶n nh sau
Ng©n hµng th¬ng m¹i A
1. Nh÷ng tµi s¶n cã lo¹i nh¹y
1. Nh÷ng tµi s¶n nî lo¹i nh¹y
c¶m víi l·i suÊt: 30 tr ®ång
c¶m víi l·i suÊt : 50 tr ®ång
2. Nh÷ng tµi s¶n cã lo¹i cã l·i
2. Nh÷ng tµi s¶n nî lo¹i cã l·i
suÊt cè ®Þnh: 70 triÖu ®ång
suÊt cè ®Þnh: 50triÖu ®ång
Mét Ng©n hµng th¬ng m¹i B cã b¶ng c©n ®èi tµi s¶n nh sau:
Ng©n hµng th¬ng m¹i B
1. Nh÷ng tµi s¶n cã lo¹i nh¹y
1. Nh÷ng tµi s¶n nî lo¹i nh¹y
c¶m víi l·i suÊt: 70 tr ®ång
c¶m víi l·i suÊt : 50 tr ®ång
2. Nh÷ng tµi s¶n cã lo¹i cã l·i
2. Nh÷ng tµi s¶n nî lo¹i cã l·i
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
suÊt cè ®Þnh: 30 triÖu ®ång
suÊt cè ®Þnh: 50triÖu ®ång
Ng©n hµng th¬ng m¹i A vµ Ng©n hµng th¬ng m¹i B sÏ thùc hiÖn ®æi
chÐo l·i suÊt b»ng c¸ch: Ng©n hµng th¬ng m¹i A thanh to¸n thu nhËp tõ 20
triÖu ®ång tµi s¶n cã l·i suÊt cè ®Þnh cho Ng©n hµng th¬ng m¹i B, cßn Ng©n
hµng th¬ng m¹i B thanh to¸n thu nhËp tõ 20 triÖu ®ång tµi s¶n cã lo¹i nh¹y
c¶m víi l·i suÊt cho Ng©n hµng th¬ng m¹i A. Tõ ®ã gióp cho c¶ hai Ng©n
hµng cã thÓ tr¸nh ®îc rñi ro l·i suÊt.
¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ kh«ng ®ßi c¸c Ng©n hµng ph¶i s¾p
xÕp l¹i b¶n quyÕt to¸n tµi s¶n cña m×nh nªn Ýt tèn kÐm trong viÖc gi¶m rñi ro
l·i suÊt.
H¹n chÕ cña ph¬ng ph¸p nµy lµ c¸c Ng©n hµng khã cã thÓ biÕt ®îc
th«ng tin vÒ nhau ®Ó thùc hiÖn ®æi chÐo l·i suÊt. §Ó kh¾c phôc h¹n chÕ nµy
trªn thÞ trêng ®· xuÊt hiÖn c¸c trung gian m«I giíi cho c¸c Ng©n hµng. H¹n
chÕ thø hai lµ khã c¸c Ng©n hµng nµo mµ b¶ng quyÕt to¸n trïng khíp nh ë vÝ
dô trªn.
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
KÕt luËn
Cã mét nhµ kinh tÕ häc nµo ®ã ®· nãi r»ng: “bÊt chÊp nh÷ng bé com lª
®en cña c¸c nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng, ho¹t ®éng Ng©n hµng vÉn lu«n lµ ho¹t
®éng rÊt ®a d¹ng vµ mang tÝnh rñi ro cao”. MÆt kh¸c trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng nh hiÖn nay còng ®ßi hái c¸c nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng ph¶i lµ nh÷ng ngêi
tµi giái c¶ trong lý thuyÕt vµ thùc tiÔn th× míi cã thÓ gióp cho c¸c Ng©n
hµng ho¹t ®éng tèt. §©y lµ mét viÖc lµm rÊt khã nhng kh«ng cã nghÜa lµ
kh«ng thÓ lµm ®îc. V× vËy ®Î chuÈn bÞ chóng ta ph¶I häc tËp vµ nghiªn cøu
mét c¸ch thùc sù nghiªm tóc. Lµ mét sinh viªn cña khoa Ng©n hµng – Tµi
chÝnh cã truyÒn thèng häc tËp tèt, em sÏ cè g¾ng h¬n n÷a ®Ó trë thµnh
con ngêi cã Ých cho x· héi.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Tµi liÖu tham kh¶o
1) TiÒn vµ ho¹t ®éng Ng©n hµng – Mishkin
2) Nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh Ng©n hµng
3) T¹p chÝ Ng©n hµng sè 11 th¸ng / 1998
4) ThÞ trêng tµi chÝnh tiÒn tÖ sè 13/1999
5) T¹p chÝ Ng©n hµng sè 1 th¸ng 1/1999
20