Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Môc lôc
Lêi më ®Çu
Ch-¬ng1: C¬ së lý luËn vÒ thanh to¸n b»ng sÐc............................................ 6
I. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ vai trß cña thanh to¸n b»ng sÐc trong nÒn
kinh tÕ: ........................................................................................................... 6
1.Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña thanh to¸n sÐc: ...................................... 6
2. Vai trß cña thanh to¸n b»ng sÐc: ....................................................... 10
2.1 §èi víi kh¸ch hµng: ....................................................................... 10
2.2 §èi víi ng©n hµng: ......................................................................... 11
2.3 §èi víi nÒn kinh tÕ: ........................................................................ 12
II Mét vµi nÐt vÒ sÐc theo luËt sÐc quèc tÕ. .............................................. 12
III. SÐc trong thanh to¸n ë ViÖt Nam hiÖn nay : ..................................... 16
1. Nh÷ng quy ®Þnh chung mang tÝnh nguyªn t¾c trong thanh to¸n
b»ng sÐc theo nghÞ ®Þnh 30/CPngµy 09/05/1996 cña ChÝnh Phñ vµ
th«ng t- 07/TT-NH1ngµy 27/12/1996 cña Thèng §èc NHNN: ........... 16
1.1. Quy ®Þnh ®æi víi néi dung vµ h×nh thøc cña tê sÐc: .................. 18
1.2 Quy ®Þnh vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña ng-êi ph¸t hµnh sÐc: ........ 20
1.3 §èi víi ng-êi thô h-ëng sÐc: ......................................................... 20
1.4 §èi víi ®¬n vÞ thanh to¸n .............................................................. 21
1.5 §èi víi ®¬n vÞ thu hé: ................................................................... 21
1.6 C¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc ph¸t hµnh vµ thanh to¸n sÐc ............... 22
2. C¸c lo¹i sÐc thanh to¸n ë ViÖt Nam hiÖn nay: .................................. 23
2.1 SÐc chuyÓn kho¶n: ......................................................................... 23
2.2 SÐc b¶o chi: ..................................................................................... 27
3. Nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng tíi thanh to¸n sÐc. ........................................ 31
3.1. YÕu tè kinh tÕ: ............................................................................... 31
3.2 YÕu tè ph¸p lý: ............................................................................... 32
3.3 YÕu tè con ng-êi: ........................................................................... 33
3.4 YÕu tè khoa häc c«ng nghÖ: .......................................................... 33
Ch-¬ng II : Thùc tr¹ng thanh to¸n b»ng sÐc t¹i SGDI .............................. 35
I. Kh¸i qu¸t vÒ sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña SGDI .................................... 35
1. Vµi nÐt vÒ sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña SGDI .................................... 35
2. VÒ c¬ cÊu tæ chøc cña SGDI: .............................................................. 36
II Kh¸i qu¸t t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña SGDI trong n¨m 2002
....................................................................................................................... 39
1. M«i tr-êng kinh doanh ¶nh h-ëng ®Õn ho¹t ®éng cña SGDI NHNo
vµ PTNT ViÖt Nam:................................................................................. 39
2. KÕt qu¶ kinh doanh cña SGDI n¨m 2002 ......................................... 41
2.1. VÒ c«ng t¸c huy ®éng vèn: .......................................................... 41
2.2. C«ng t¸c sö dông vèn: .................................................................. 42
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
2.3. Ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i tÖ: ................................................. 44
2.4. Ho¹t ®éng kÕ to¸n thanh to¸n: .................................................... 45
2.5. Ho¹t ®éng ng©n quü: .................................................................... 47
2.6. C¸c ho¹t ®éng kiÓm tra kiÓm to¸n: ............................................. 47
2.7. C¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c:................................................. 47
III. T×nh h×nh ho¹t ®éng thanh to¸n sÐc t¹i SGDI ................................. 48
1. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nãi chung
t¹i SGDI trong n¨m qua. ........................................................................ 48
1.1. H×nh thøc thanh to¸n UNC:........................................................ 51
1.2 Thanh to¸n b»ng UNT . ............................................................. 52
1.3 Thanh to¸n b»ng sÐc ..................................................................... 54
1.4 C¸c ph-¬ng tiÖn thanh to¸n kh¸c: ............................................... 54
2. T×nh h×nh thanh to¸n b»ng sÐc t¹i SGDI: ........................................ 55
1 SÐc chuyÓn kho¶n: ................................................................................ 57
2. SÐc b¶o chi: .......................................................................................... 59
IV §¸nh gi¸ ho¹t ®éng thanh to¸n b»ng sÐc t¹i SGDI trong thêi gian
qua ................................................................................................................ 61
1.Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®-îc trong thêi gian qua: ................................... 61
2. Nh÷ng tån t¹i: ..................................................................................... 62
2.1 Nh÷ng h¹n chÕ trong c¸c quy ®Þnh vÒ thanh to¸n b»ng sÐc: ..... 62
2.2 Nguyªn nh©n tõ b¶n th©n SGDI vµ kh¸ch hµng. ........................ 66
ch-¬ng 3: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng kh¶ n¨ng thanh to¸n sÐc t¹i
SGDI ................................................................................................................ 67
I. Ph-¬ng h-íng nhiÖm vô kinh doanh cña SGDI n¨m 2003:............... 67
II. Gi¶i ph¸p nh»m më réng kh¶ n¨ng thanh to¸n sÐc t¹i SGDI ........... 68
1. CÇn ph¶i më réng c«ng t¸c tuyªn truyÒn vÒ tÝnh tiÖn lîi cña viÖc
sö dông sÐc trong thanh to¸n cho d©n c- vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ
2. Thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng: ..... 71
3. N©ng cao n¨ng lùc, tr×nh ®é cña c¸n bé thùc hiÖn c«ng t¸c thanh
to¸n ®¸p øng yªu cÇu, ®ßi hái ngµy cµng cao trong ®iÒu kiÖn héi nhËp
vÒ ho¹t ®éng ng©n hµng khu vùc vµ thÕ giíi : ...................................... 73
4. Gi¶i ph¸p cô thÓ ®èi víi tõng lo¹i sÐc: .............................................. 74
4.1 Thùc hiÖn nghiÖp vô thÊu chi ®èi víi sÐc chuyÓn kho¶n: .......... 74
4.2 TÝnh l·i ®èi víi sè tiÒn ký quü ®¶m b¶o thanh to¸n sÐc b¶o chi:
................................................................................................................ 76
5. KiÕn nghÞ ®èi víi NHNN vµ chÝnh phñ: ............................................ 77
5.1. X©y dùng vµ ban hµnh hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy cã hiÖu lùc
cao t¹o m«i tr-êng hµnh lang ph¸p lý v÷ng ch¾c cho ho¹t ®éng
thanh to¸n sÐc ....................................................................................... 77
5.2 Söa ®æi mét sè quy ®Þnh trong thanh to¸n sÐc ............................ 79
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
5.2.1 Söa ®æi quy ®Þnh vÒ mÉu m· cña tê sÐc: ............................... 79
5.2.2 Thay ®æi thêi h¹n hiÖu lùc cña tê sÐc: ................................ 81
5.2.3 §Èy m¹nh viÖc øng dông c«ng nghÖ tin häc trong thanh to¸n
sÐc x©y dùng trung t©m thanh to¸n bï trõ ®iÖn tö sÐc më réng
ph¹m vi thanh to¸n, rót ng¾n thêi gian thanh to¸n b»ng sÐc: ..... 82
KÕt luËn ........................................................................................................... 87
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lêi më ®Çu
* Sù cÇn thiÕt cña viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi
Thanh to¸n lµ kh©u më ®Çu vµ còng lµ kh©u cuèi cïng kÕt thóc mét chu
kú s¶n xuÊt. Thanh to¸n cã vai trß v« cïng quan trong ®èi víi ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh cña bÊt kú doanh nghiÖp nµo, bëi nhu cÇu thanh to¸n ®ang
ngµy cµng ®a d¹ng vµ phong phó g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña
s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng ho¸. Thùc tÕ cho thÊy ®èi víi n-íc ta hiÖn nay th×
thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®ang tá ra rÊt cã lîi thÕ vµ cã xu h-íng ®-îc
sö dông rÊt nhiÒu v× nã võa an toµn, tiÖn lîi, võa gi¶m ®-îc c¸c chi phÝ in Ên,
vËn chuyÓn, b¶o qu¶n.Tuy nhiªn vÒ chÊt l-îng vµ quy m« thanh to¸n cßn qu¸
yÕu so víi c¸c ng©n hµng trªn thÕ giíi. C¸c ph-¬ng tiÖn thanh to¸n mµ c¸c
doanh nghiÖp, c¸ nh©n ®ang sö dông ë ViÖt Nam bao gåm UNT, UNC, sÐc, thtÝn dông, thÎ v.v....Dï ®-îc ¸p dông ë ViÖt Nam ®· l©u nh-ng vÉn ch-a t¹o
®-îc b-íc ®ét ph¸ nµo trong thanh to¸n néi ®Þa. Hµng ngh×n tû ®ång ®ang
n»m r¶i r¸c ë trong d©n c- vµ tæ chøc kinh tÕ ®Ó sö dông cho thanh to¸n trùc
tiÕp....§ã lµ mét thùc tÕ tån t¹i ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p thiÕt thùc ®Ó
kh¾c phôc. Mét trong c¸c c«ng cô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt - sÐc lµ mét
ph-¬ng tiÖn thanh to¸n ®¬n gi¶n vµ tiÖn lîi, sÐc ra ®êi tõ rÊt l©u vµ ®-îc coi lµ
c«ng cô truyÒn thèng ®-îc sö dông ë c¸c n-íc ph¸t triÓn ngay c¶ khi cã c«ng
cô thanh to¸n hiªn ®¹i h¬n v× nh÷ng tiÖn Ých mµ nã mang l¹i cho ng-êi sö
dông rÊt lín. §ßi hái vÒ c¬ së vËt chÊt cña sÐc l¹i kh«ng cao chøng tá nã rÊt
phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ n-íc ta. ThÕ nh-ng tØ träng thanh to¸n sÐc trong
thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt l¹i rÊt nhá chøng tá sÐc ch-a ®-îc sö dông
phæ biÕn vµ ch-a hÊp dÉn ng-êi sö dông. Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn
sÐc ch-a ®-îc chÊp nhËn trong thanh to¸n ë ViÖt nam hiÖn nay ®ã lµ nh÷ng bÊt
cËp vÒ quy ®Þnh trong thanh to¸n sÐc, ®ã lµ thãi quen tiªu dïng tiÒn mÆt cña
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ng-êi d©n....cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i gi¶i quyÕt, ph¶i kh¾c phôc vµ ®æi míi
®Ó ®a sÐc trë th¯nh “s©n ch¬i” hÊp dÉn ®èi víi mäi ngêi.
NhËn thøc ®-îc tÇm quan träng cña sÐc còng nh- nh÷ng bÊt cËp trong
thanh to¸n b»ng sÐc. Tõ kiÕn thøc ®· häc ë tr-êng kÕt hîp víi hiÓu biÕt thùc tÕ
trong qu² tr×nh thøc tËp t³i SGDI nªn em quyÕt ®Þnh chän ®Ò t¯i: “Mét sè gi°i
ph²p nh´m më réng kh° n¨ng thanh to²n sÐc t³i SGDI NHNo & PTNT VN” ®Ó
lµm kho¸ luËn tèt nghiÖp cña m×nh.
* Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu:
Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu chñ yÕu cña kho¸ luËn nµy lµ ph-¬ng ph¸p
ph©n tÝch vµ so s¸nh. Ngoµi ra cßn sö dông mét sè ph-¬ng ph¸p kh¸c nhlogic biÖn chøng vµ diÔn dÞch.
* Ph¹m vi nghiªn cøu:
Dùa trªn lý luËn c¬ b¶n vÒ thanh to¸n b»ng sÐc ®· häc kÕt hîp víi thùc
tiÓn t¹i SGDI NHNo vµ PTNT ViÖt Nam bµi viÕt sÏ tËp trung ph©n tÝch, ®¸nh
gi¸ thùc tr¹ng vµ nh÷ng tån t¹i cña ph-¬ng thøc thanh to¸n b»ng sÐc tõ ®ã ®Ò
ra nh÷ng gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m më réng kh¶ n¨ng thanh to¸n sÐc trong
t-¬ng lai.
* Kho¸ luËn sÏ ®-îc tr×nh bµy lµm 3 ch-¬ng:
C1: C¬ së lý luËn vÒ thanh to¸n b»ng sÐc.
C2: Thùc tr¹ng thanh to¸n b»ng sÐc t¹i SGDI.
C3: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m më réng kh¶ n¨ng thanh to¸n b»ng sÐc t¹i SGDI.
Do nh÷ng khã kh¨n trong viÖc thu thËp tµi liÖu vµ sè liÖu ph©n tÝch, h¬n
n÷a do kh¶ n¨ng nghiªn cøu, ph©n tÝch cßn h¹n chÕ vµ thêi gian thùc tËp cßn
hÑp nªn bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt. KÝnh mong sù ®ãng
gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« gi¸o ®Ó luËn v¨n ®-îc hoµn thiÖn tèt h¬n.
Em xin bµy tá lßng biÕt ¬n tíi c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c c« chó trong
phßng kÕ to¸n ng©n quü vµ ®Æc biÖt lµ Th¹c sü Bïi Quang Tiªn ®· hÕt lßng
gióp ®ì em hoµn thµnh luËn v¨n nµy.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng1: C¬ së lý luËn vÒ thanh to¸n
b»ng sÐc
I. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ vai trß cña thanh to¸n b»ng sÐc
trong nÒn kinh tÕ:
1.Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña thanh to¸n sÐc:
XuÊt ph¸t tõ s¬ ®å tæng qu¸t cña mét chu kú s¶n xuÊt T-H-H’-T’ ta cã thÓ thÊy
r»ng thanh to¸n lµ kh©u më ®Çu cña mét chu kú s¶n xuÊt khi c¸c doanh nghiÖp,
c¸c nhµ s¶n xuÊt thùc hiÖn nhËp c¸c yÕu tè m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu,
lao ®éng phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Vµ nã còng lµ kh©u cuèi
cïng kÕt thóc mét chu kú s¶n xuÊt, thu håi vèn ®Ó thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt tiÕp
theo. Bëi vËy khi thanh to¸n ®-îc tæ chøc tèt sÏ cã t¸c dông rÊt lín trong viÖc
thóc ®Èy s¶n xuÊt - l-u th«ng ph¸t triÓn vµ ng-îc l¹i. V× vËy thanh to¸n tiÒn tÖ
lµ sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ ®ãng vai trß quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Nãi c¸ch kh¸c nÒn kinh tÕ hµng ho¸ g¾n víi thanh
to¸n vµ chu chuyÓn tiÒn tÖ, kinh tÕ hµng ho¸ cµng ph¸t triÓn th× thanh to¸n chu
chuyÓn tiÒn tÖ cµng më réng ®Ó cã thÓ phôc vô ®¾c lùc cho l-u th«ng hµng
ho¸.
Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña tiÒn tÖ g¾n víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña s¶n
xó©t hµng ho¸. Vµ quan hÖ thanh to¸n gi÷a ng-êi mua vµ ng-êi b¸n còng ph¸t
triÓn theo khi tr×nh ®é s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng hãa cßn ë møc ®é thÊp khèi
l-îng hµng ho¸ s¶n xuÊt cßn Ýt ch-a ®a d¹ng phong phó ph¹m vi tiªu dïng
hµng ho¸ míi chØ bã hÑp trong mét khu vùc mét ®Þa ph-¬ng lóc nµy ph¹m vi
thanh to¸n cßn hÑp. Thanh to¸n trùc tiÕp b»ng tiÒn mÆt tá ra rÊt cã hiÖu qu¶,
linh ho¹t, gióp cho quan hÖ gi÷a ng-êi mua vµ ng-êi b¸n diÔn ra mét c¸ch
nhanh chãng, thuËn tiÖn. Nh-ng khi s¶n xuÊt hµng ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn
khèi l-îng s¶n phÈm ®-îc s¶n xuÊt vµ tiªu thô trªn ph¹m vi réng kh¾p kh«ng
chØ bã hÑp trong mét quèc gia mµ v-ît ra khái ph¹m vi cña mét quèc gia lµm
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
cho quan hÖ thanh to¸n ngµy cµng më réng vµ phøc t¹p v× kh«ng chØ thanh
to¸n néi ®Þa mµ c¶ thanh to¸n víi n-íc ngoµi. Nh- vËy nÒn kinh tÕ ngµy cµng
ph¸t triÓn th× yªu cÇu ®èi víi c«ng t¸c tæ chøc thanh to¸n ngµy cµng cao trong
khi ®ã thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt ngµy cµng béc lé nhiÒu h¹n chÕ: Nã kh«ng thÓ
®¸p øng linh ho¹t kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ mäi nhu cÇu thanh to¸n. ViÖc thanh to¸n
mét khèi l-îng hµng hãa lín cÇn mét l-îng tiÒn mÆt lín lµm t¨ng chi phÝ vËn
chuyÓn, b¶o qu¶n vµ kh«ng an toµn; ®ång thêi thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt nã cßn
lµm t¨ng c¸c chi phÝ x· héi nh-: Chi phÝ in Ên, ph¸t hµnh, b¶o qu¶n, tiªu huû
tiÒn nã kh«ng chØ g©y ra nh÷ng bÊt lîi ®èi víi viÖc tæ chøc ®iÒu hµnh l-u th«ng
tiÒn tÖ cña c¸c nhµ qu¶n lý mµ cßn g©y ra mét sù l·ng phÝ vèn lín kh«ng ®-îc
tËp trung, tËn dông cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ do l-îng vèn lín cña nÒn kinh tÕ
n»m tr«i næi ngoµi l-u th«ng. Thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt ®· trë thµnh vËt c¶n trë
cho tèc ®é chu chuyÓn vµ tuÇn hoµn vèn cña chu kú s¶n xuÊt. H¬n n÷a, nã cßn
t¹o ra nh÷ng s¬ hë khã kiÓm so¸t næi thuËn lîi cho nh÷ng hµnh vi tham «, hèi
lé, chiÕm ®o¹t tµi s¶n x· héi, t×nh tr¹ng trèn thuÕ ngµy cµng gia t¨ng.
Tr-íc nh÷ng thùc tr¹ng ®ã ®ßi hái ph¶i cã mét ph-¬ng thøc thanh to¸n
tiªn tiÕn h¬n, phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Vµ thanh to¸n kh«ng
dïng tiÒn mÆt ra ®êi ®· ph¸t huy tèt lîi thÕ cña nã ®ã lµ sù nhanh chãng, tiÖn
lîi an toµn vµ chÝnh x¸c h¬n n÷a l¹i rÊt kinh tÕ: gióp gi¶m c¸c chi phÝ vËn
chuyÓn, in Ên, ph¸t hµnh, b¶o qu¶n vµ gióp NHNN thùc hiÖn tèt chøc n¨ng
qu¶n lý cña m×nh. §©y lµ ph-¬ng thøc thanh to¸n kh«ng cã sù xuÊt hiÖn trùc
tiÕp cña tiÒn mÆt mµ thanh to¸n b»ng c¸ch trÝch chuyÓn tiÒn tõ tµi kho¶n cña
ng-êi chi tr¶ vµ tµi kho¶n cña ng-êi thô h-íng më t¹i ng©n hµng hoÆc b»ng
c¸ch thanh to¸n bï trõ lÉn nhau th«ng qua vai trß trung gian cña ng©n hµng.
§©y lµ h×nh thøc thanh to¸n hiÖn ®¹i, phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña nÒn
kinh tÕ thÞ tr-êng vµ thÓ hiÖn sù hoµn thiÖn cña tiÒn tÖ víi chøc n¨ng lµ ph-¬ng
tiÖn thanh to¸n.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chøc n¨ng trung gian thanh to¸n cña m×nh
NHTM ®· tù t¹o ra ®-îc c¸c c«ng cô tµi chÝnh thay thÓ tiÒn lµm ph-¬ng tiÖn
thanh to¸n - ®¸ng chó ý nhÊt lµ sÐc mét trong nh÷ng c«ng cô chñ yÕu ®Ó tiÒn
vËn ®éng qua ng©n h¯ng. VËy nªn cñng cã thÓ coi “sÐc l¯ tiÒn” trong quan hÖ
trao ®èi hµng ho¸. ThËt vËy, ta biÕt r»ng tõ khi xuÊt hiÖn viÖc mua b¸n trao ®èi
hµng ho¸ dÞch vô, tiÒn - lµ vËt thÓ trung gian thùc hiÖn thanh to¸n. Nhµ kinh tÕ
Mü Frederic S. Mishkin ®± ®Þnh nghÜa rÊt ®¬n gi°n dÔ hiÓu “tiÒn l¯ bÊt c÷ c²i
g× ®-îc chÊp nhËn chung trong viÖc thanh to¸n ®Ó nhËn hµng ho¸ hoÆc dÞch vô
hoÆc trong viÖc tr° nî”. Hay nãi c²ch kh²c, tiÒn l¯ mét vËt thÓ, nÕu ®îc mäi
ng-êi nhËn nã trong qu¸ tr×nh thanh to¸n hµng ho¸ dÞch vô. ChÝnh tõ kh¸i
niÖm nµy mµ tõ thêi xa x-a ®Õn nay tiÒn ®· tr¶i qua rÊt nhiÒu lo¹i tõ vá sß, vá
hÕn råi ®Õn kim lo¹i quý nh- vµng, b¹c vµ hiÖn nay lµ tiÒn giÊy. TiÒn giÊy
®ang lµ c«ng cô thanh to¸n chñ yÕu cña hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi.
Trong c²c c«ng có thanh to²n, sÐc cñng ®îc coi “nh mét läai tiÒn” nã ho³t
®éng bÒn v÷ng, hiÖu qu¶ bªn c¹nh tiÒn giÊy.
ThÕ m¹nh cña tiÒn giÊy th× khái ph¶i nãi, hÇu hÕt ng-êi d©n trªn toµn
kh¾p thÕ giíi ®Òu rÊt quen thuéc vµ ch¾c ch¾n nã cßn tr-êng tån trong nÒn
kinh tÕ toµn cÇu. Tuy nhiªn, sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña c«ng nghÖ míi vµ
tiÒn - lµ ®èi t-îng lu«n cã sù ph¸t triÓn, thay thÓ v× nã lu«n cã h¹n chÕ nhmÖnh gi¸ h¹n chÕ, c¸c chi phÝ ph¸t sinh xung quanh viÖc sö dông tiÒn. SÐc ra
®êi vµ lµ ng-êi ®ång hµnh cña tiÒn lµm ®a d¹ng m«i tr-êng thanh to¸n, bæ
sung nhöng ®iÒu “khiÕm khuyÕt” cða tiÒn, cho dï b°n th©n sÐc cßn tån t³i
nhiÒu vÊn ®Ò khã söa.
ViÖc ®-a sÐc vµo sö dông trong thanh to¸n lµ mét ®iÓm míi, cã tÝnh chÊt
lµm thay ®æi ho¹t ®éng thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt tr-íc ®ã vµ c¶i thiÖn hÖ thèng
thanh to¸n. Ngêi ta ®± ®a ra 5 “ c²i ®îc” v¯ “hai c²i cha ®îc” cða sÐc.
- Thø nhÊt: MÖnh gi¸ cña mét tê sÐc cao h¬n rÊt nhiÒu so víi mét ®ång tiÒn
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
thùc thô. Do ®ã, kh©u b¶o qu¶n, kiÓm ®iÕm ®¬n gi¶n, c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn
thanh to¸n sÐc thÊp.
- Thø hai: Th«ng th-êng trong giao dÞch cã mãn thu, mãn chi (mãn ®i
vµ mãn vÒ) sÐc cã lîi thÓ h¬n h¼n tiÒn mÆt lµ kh¶ n¨ng bï trõ rÊt tèt. §iÒu nµy
nÕu thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt sÏ ph¶i chuyÓn mét l-îng tiÒn mÆt kh¶ lín ®Ó
thanh hµng ho¸ dÞch vô, ®ång thêi l¹i nhËn ®-îc mét l-îng tiÒn mÆt kh«ng nhá
khi b¸n hµng ho¸ dÞch vô.
- Thø ba: Khi sö dông sÐc, gi¶m thiÓu chi phÝ hµnh chÝnh, cã lîi Ých vÒ
kinh tÕ lµ kh¸ râ rÖt.
- Thø t-: Mét tiÖn lîi kh¸c cña sÐc mµ tiÒn giÊy kh«ng thÓ cã ®-îc ®ã lµ
khi thanh to¸n, sÐc ch¹y qua ng©n hµng, lµm t¨ng kh¶ n¨ng tËp trung vµ vßng
quay cña vèn, gióp cho viÖc qu¶n lý, ph©n tÝch vµ x©y dùng tèt chÝnh s¸ch tiÒn
tÖ quèc gia.
- Thø n¨m: SÐc cã tÝnh h¬n h¼n hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö lµ cã chøng
tõ gèc. Ngµy nay viÖc ¸p dông c¸c c«ng nghÖ míi trong thanh to¸n sÐc ®· sö
dông m· kho¸, l-u trö sÐc th«ng qua file ¶nh, th«ng tin xö lý th«ng qua hÖ
thèng truyÒn th«ng lµ nh÷ng lîi thÓ kh«ng thÓ phñ nhËn ®ù¬c.
Tuy nhiªn hai c¸i kh«ng ®-îc cña nã lµ: Ng-êi thô h-ëng sÐc kh«ng
®-îc sö dông ngay sè tiÒn mµ kh¸ch hµng thanh to¸n hµng ho¸ dÞch vô, bëi nã
ph¶i chê ®îi sù x¸c nhËn cña ng©n hµng ph¸t hµnh sÐc. Thêi gian chËm trÓ nµy
cã thÓ kÐo dµi 3-4 ngµy cã khi l©u h¬n. H¹n chÕ nµy cña sÐc ®· ®-îc rót ng¾n
nhiÒu nhê ¸p dông c«ng nghÖ míi trong chu tr×nh lu©n chuyÓn cña tê sÐc. Tuy
vËy, nã vÊn lµ trë ng¹i chÝnh cho ng-êi nhËn tiÒn b»ng sÐc s¬ víi nhËn bµng
tiÒn mÆt. Thø hai, khi thanh to¸n b»ng sÐc, ng-êi thô h-ëng lu«n ph¶i xuÊt
tr×nh nh÷ng giÊy tê tuú th©n ®Ó kh¼ng ®Þnh nguån gèc cña sÐc khi cã sù cè,
®ång thêi ph°i cã mét hÖ thèng ph²p lý ®Çy ®ð míi cã thÓ “hîp th÷c ho²” sø
tån t¹i cña sÐc, ®©y còng lµ nh÷ng khã kh¨n cho viÖc thanh to¸n b»ng sÐc.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Tõ gi÷a thÕ kû XX sÐc ®· ®-îc c¸c n-íc ph¸t triÓn sö dông vµ mang l¹i
hiÖu qu¶ kinh tÕ rÊt cao. HiÖn nay ë c¸c n-íc nµy ng-êi d©n thÝch sö dông sÐc
h¬n tiÒn mÆt bëi tÝnh an to¯n cða nã rÊt cao “mÖnh gi²” uyÓn chuyÓn v¯ hÖ
thèng thanh to¸n sÐc ph¸t triÓn nhanh, ®é trÓ cña sÐc kh«ng lµm ng-êi nhËn
khã chÞu v× vËy viÖc sö dông sÐc trong hÖ thèng thanh to¸n cña ViÖt Nam sÏ lµ
cÇu nèi thu hót c¸c nhµ ®Çu t- vµ du lÞch n-íc ngoµi.
2. Vai trß cña thanh to¸n b»ng sÐc:
TTKDTM cã vai trß hÕt søc quan träng, cã t¸c dông hÇu hÕt lªn mäi
lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ vµ cã t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn viÖc ban hµnh vµ thùc
thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN. H¬n n÷a nã lµ mét nh©n tè kh«ng thÓ thiÕu
trong viÖc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ.
SÐc lµ mét trong nh÷ng c«ng cô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt rÊt h÷u
Ých, cã nhiÒu lîi thÕ h¬n h¼n so víi c¸c c«ng cô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn
mÆt kh¸c. Sö dông sÐc trong thanh to¸n sÏ mang l¹i rÊt nhiÒu lîi Ých cô thÓ nhsau:
2.1 §èi víi kh¸ch hµng:
-ViÖc sö dông sÐc rÊt an toµn: Bëi v× nÕu sö dông tiÒn mÆt trùc tiÕp trong
thanh to¸n th× møc ®é rñi ro rÊt cao: cã thÓ bÞ mÊt do trém, c-íp, bÞ ch¸y, bÞ
r¸ch. Trong khi ¸p dông ph-¬ng thøc thanh to¸n b»ng sÐc, kh¸ch hµng cã thÓ
yªn t©m trong viÖc b¶o qu¶n, ®¶m b¶o an toµn vÒ sè tiÒn cña m×nh trong ng©n
hµng. Khi thanh to¸n th× tiÒn ®-îc chuyÓn trong hÖ thèng ng©n hµng b»ng
c¸ch chuyÓn tõ tµi kho¶n nµy sang tµi kho¶n kh¸c .
Nhê vËy gi¶m ®-îc chi phÝ b¶o qu¶n, vËn chuyÓn tiÒn; Gi¶m ®-îc mÊt m¸t vµ
tæn thÊt tµi s¶n cña kh¸ch hµng; H¬n n÷a khi ®¸nh mÊt sÐc kh¸ch hµng cã thÓ
b¸o ngay víi ng©n hµng ®Ó dõng viÖc thanh to¸n tê sÐc bÞ mÊt ®ã nªn sù an
toµn trong sö dông sÐc lµ rÊt cao.
- TÝnh kinh tÕ, hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông sÐc: §èi víi kh¸ch hµng môc
tiªu cao nhÊt cña hä lµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
doanh.ViÖc sö dông ph-¬ng thøc thanh to¸n b»ng sÐc gióp hä gi¶m bít ®-îc
rÊt nhiÒu chi phÝ cho sö dông tiÒn mÆt g©y ra nhiÒu chi vËn chuyÓn, b¶o
qu¶n...chØ ph¶i tr¶ mét kho¶n phÝ nhá cho ng©n hµng khi thùc hiªn dÞch vô
thanh to¸n. Gióp cho hä cã thÓ tiÕt kiÖm chi phÝ t¨ng lîi nhuËn. MÆt kh¸c
thanh to¸n qua ng©n hµng kh«ng bÞ giíi h¹n vÒ mÆt ®Þa lý mµ kh¸ch hµng cã
thÓ thùc hiÖn thanh to¸n mäi lóc, mäi n¬i, c¶ trong n-íc vµ quèc tÕ víi tèc ®é
cùc nhanh vµ chÝnh x¸c. §iÒu nµy cã ý nghÜa quan trong gióp cho kh¸ch hµng®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp cã thÓ tËp trung h¬n vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cho doanh nghiÖp.
- Sù thuËn tiÖn, linh ho¹t: SÐc ®-îc xem lµ c«ng cô thanh to¸n linh ho¹t.
ThÓ hiÖn ë chæ kh¸ch hµng cã thÓ thanh to¸n víi bÊt cø sè tiÒn nµo vµ cã thÓ
sö dông c¸c lo¹i sÐc kh¸c nhau tuú thuéc vµo nhu cÇu cña m×nh. SÐc chuyÓn
kho¶n th× thñ tôc ph¸t hµnh ®¬n gi¶n, ®ßi hái ph¶i cã sù tÝn nhiÖm lÉn nhau,
cßn sÐc b¶o chi ®¶m b¶o an toµn h¬n cho ng-êi b¸n, sÐc chuyÓn tiÒn gióp
kh¸ch hµng chuyÓn tiÒn ®Õn mét ®Þa ®iÓm kh¸c mµ kh«ng ph¶i mang theo mét
l-îng tiÒn mÆt lín. RÊt thuËn tiÖn cho kh¸ch hµng khi sö dông.
2.2 §èi víi ng©n hµng:
ViÖc cung cÊp dÞch vô thanh to¸n sÐc gióp ng©n hµng më réng c¸c ho¹t
®éng cña m×nh nãi chung vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c dÞch vô cña ng©n hµng nãi riªng.
Nã võa t¹o thu nhËp cho ng©n hµng võa gióp cho ng©n hµng thùc sù trë thµnh
trung t©m thanh to¸n - lµ cÇu nèi gi÷a c¸c kh¸ch hµng cña m×nh. MÆt kh¸c
th«ng qua c¸c tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n mµ kh¸ch hµng më t¹i ng©n hµng
vµ sè d- ®-îc duy tr× trªn tµi kho¶n ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thanh to¸n. Ng©n hµng
cã thÓ tËp trung mét l-îng vèn lín nhµn rçi t¹m thêi ®Ó cho vay, ®Çu t- ®em
l¹i lîi nhuËn cho ng©n hµng.
Ngoµi ra ng©n hµng cã thÓ n¾m râ h¬n t×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch
hµng th«ng qua biÕn ®éng sè d- trªn tµi kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng. Lµ c¬
së ®¸nh gi¸ møc ®é tin t-ëng cña ng©n hµng ®èi víi kh¸ch hµng khi cho vay vµ
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
theo dái qu¸ tr×nh gi¶i ng©n, qu¸ tr×nh sö dông vèn cña kh¸ch hµng, gi¶m thiÓu
rñi ro tÝn dông cho ng©n hµng.
2.3 §èi víi nÒn kinh tÕ:
Thanh to¸n b»ng sÐc ®· gióp cho vèn lu©n chuyÓn nhanh. Tõ ®ã thóc ®Èy
nhanh tèc ®é l-u chuyÓn tiÒn tÖ, thóc ®Èy s¶n xuÊt - l-u th«ng ph¸t triÓn. §ång
thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho NHNN qu¶n lý ®-îc mét c¸ch tæng thÓ qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt vµ l-u th«ng hµng ho¸. Th«ng qua c¸c c«ng cô TTKDTM ®Æc biÖt lµ
thanh to¸n sÐc NHNN cã thÓ kiÓm so¸t ®-îc mét l-îng tiÒn trong nÒn kinh tÕ
còng nh- møc t¹o tiÒn cña c¸c NHTM, gãp phÇn thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch tiÒn
tÖ quèc gia vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña nhµ n-íc.
Cã thÓ nãi r»ng sÐc lµ mét ph-¬ng tiÖn thanh to¸n cã vai trß rÊt lín trong viÖc
thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. ThÕ nªn t¹o c¬ së ®Ó cho sÐc ph¸t huy hÕt tÝnh -u
viÖt cña nã vµ ®Ó cho sÐc ®i vµo trong ho¹t ®éng thanh to¸n cña ng-êi d©n
còng nh- c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi - nh l¯ mét “s©n ch¬i” hÊp dÉn kh«ng chØ
cã ý nghÜa vÒ mÆt kinh tÕ mµ cßn lµ mét trong nh÷ng nh©n tè thóc ®Èy qu¸
tr×nh héi nhËp kinh tÕ ®Êt n-íc víi khu vùc vµ quèc tÕ.
II Mét vµi nÐt vÒ sÐc theo luËt sÐc quèc tÕ.
SÐc lµ mét ph-¬ng tiÖn thanh to¸n, ®· xuÊt hiÖn tõ l©u vµ ®-îc sö dông
rÊt phæ biÕn trªn thÕ giíi- SÐc cã gi¸ trÞ thanh to¸n trùc tiÕp nh- tiÒn tÖ, cho
nªn sÐc ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ néi dung vµ h×nh thøc theo luËt ®Þnh. N¨m
1931 nhiÒu n-íc T- B¶n Chñ NghÜa nh-: §øc, Ph¸p, ý, §an Mach, Hµ Lan,
Na Uy, Thuþ §iÓn, ¸o, Bå §µo Nha ®· häp ë Gi¬nev¬ ®Ó ký mét c«ng -íc
quèc tÕ vÒ sÐc. C«ng -íc Gi¬nev¬ vÒ sÐc n¨m 1931 ®-îc nhiÒu n-íc t- b¶n
chñ nghÜa ¸p dông.
Theo ®ã sÐc ®-îc ®Þnh nghÜa nh- sau: SÐc lµ mét tê mÖnh lÖnh tr¶ tiÒn
v« ®iÒu kiÖn do mét kh¸ch hµng ký ph¸t, ra lÖnh cho ng©n hµng phôc vô m×nh
trÝch mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh tõ tµi kho¶n cña m×nh ®Ó tr¶ cho ng-êi thô h-ëng
cã tªn trªn sÐc hoÆc cho ng-êi cÇm sÐc.
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Nh- vËy c¸c chñ thÓ tham gia thanh to¸n sÐc gåm:
- Ng-êi ký sÐc: §ã lµ chñ tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n ë ng©n hµng.
- Ng-êi thô lÖnh: Ng©n hµng (thùc hiÖn vÒ trÝch tµi kho¶n ng-êi ph¸t
hµnh tr¶ cho ng-êi thô h-ëng) .
- Ng-êi thô h-ëng: Ng-êi ®-îc h-ëng sè tiÒn ghi trªn tê sÐc.
Nh÷ng néi dung ghi chó b¾t buéc trªn tê sÐc
SÐc ph¶i ®-îc lµm b»ng v¨n b¶n vµ cã mét h×nh m½u nhÊt ®Þnh. ë c¸c
n-íc T- B¶n Chñ NghÜa, ai còng cã quyÒn ph¸t hµnh sÐc nªn h×nh mÉu thÕ nµo
lµ do ng-êi ph¸t hµnh sÐc quyÕt ®Þnh cßn ë c¸c n-íc X· Héi Chñ NghÜa,
NHNN in mÉu sÐc thèng nhÊt trong toµn quèc. C¸c chñ tµi kho¶n muèn ph¸t
hµnh sÐc th× ph¶i ®Õn ng©n hµng xin nh-îng sÐc theo thñ tôc cña ng©n hµng
n-íc së t¹i.
Néi dung ghi trªn tê sÐc ph¶i ghi ®Çy ®ñ nh÷ng yÕu tè sau:
- Ph°i cã tiÒn ®Ò “sÐc”: v× nÕu kh«ng cã tiÒn ®Ò n¯y ng©n h¯ng sÏ tô chèi
viÖc thùc hiÖn lÖnh cña ng-êi ký ph¸t.
- LÖnh tr¶ tiÒn v« ®iÒu kiÖn
- Sè tiÒn ghi trªn tê sÐc: ph¶i ®-îc ghi râ rµng, ®¬n gi¶n, dÓ nhËn biÕt Sè
tiÒn ghi b»ng ch÷ vµ b»ng sè ph¶i thèng nhÊt víi nhau. NÕu cã sù chªnh lÖch
gi÷a sè tiÒn ghi b»ng sè vµ sè tiÒn ghi b»ng ch÷ th× tê sÐc vÉn ®-îc thanh to¸n
nh-ng th-êng c¨n cø vµo sè tiÒn ghi b»ng ch÷ hoÆc sè tiÒn nhá h¬n.
- Ngµy th¸ng vµ ®Þa ®iÓm ký ph¸t sÐc.
- Tªn ng-êi nhËn vµ ng-êi tr¶ tiÒn.
- §Þa ®iÓm tr¶ tiÒn.
- Ch÷ ký cña ng-êi ký ph¸t.
Nh÷ng ®iÒu kiÖn ph¸t hµnh sÐc
* Ng-êi ký sÐc ph¶i cã tiÒn trªn tµi kho¶n më t¹i ng©n hµng. Sè tiÒn trªn
tê sÐc kh«ng v-ît qua sè d- cã trªn tµi kho¶n t¹i ng©n hµng
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Tuy nhiªn theo ULC 1931, ng-êi ký ph¸t sÐc cã thÓ ph¸t hµnh tê sÐc mµ
t¹i thêi ®iÓm ®ã trªn tµi kho¶n cña hä kh«ng cßn ®ñ sè d-, miÔn sao vµo thêi
®iÓm lóc thanh to¸n sÐc, trªn tµi kho¶n cã ®ñ sè tiÒn lµ ®-îc, nÕu kh«ng tê sÐc
®· ph¸t hµnh vÉn cã gi¸ trÞ thanh to¸n nh-ng ng-êi ký ph¸t sÐc ph¶i chÞu tr¸ch
nhiÖm tr-íc ph¸p luËt.
* Thêi h¹n xuÊt tr×nh vµ thêi h¹n hiÖu lùc cña sÐc:
+Thêi h¹n xuÊt tr×nh lµ thêi h¹n mµ ng-êi thô h-ëng ph¶i chuyÓn giao
tê sÐc cho ng©n hµng theo lÖnh ®Ó nhËn tiÒn. Trong thêi h¹n nµy ng-êi ph¸t
hµnh sÐc ph¶i duy tr× sè tiÒn b»ng mÖnh gi¸ sÐc, trªn tµi kho¶n tiÒn göi t¹i
ng©n hµng ®Ó ®¶m b¶o viÖc thanh to¸n cho ng-êi h-ëng lîi.
Theo ULC 1931 thêi gian xuÊt tr×nh ®-îc quy ®Þnh cô thÓ: 8 ngµy lµm
viÖc (nÕu sÐc l-u th«ng trong ph¹m vi mét quèc gia), 20 ngµy lµm viÖc (nÕu
sÐc l-u th«ng gi÷a c¸c n-íc trªn cïng mét lôc ®Þa), 70 ngµy lµm viÖc (nÕu sÐc
l-u th«ng gi÷a c¸c n-íc kh¸c lôc ®Þa).
Thêi h¹n xuÊt tr×nh ®-îc tÝnh tõ ngµy ký ph¸t ®Õn ngµy xuÊt tr×nh sÐc
cho ng©n hµng thô lÖnh.
+ Thêi h¹n hiÖu lùc: Lµ thêi h¹n mµ trong ®ã ng©n hµng vÉn ®ãng vai
trß lµ ng-êi thô lÖnh, thùc hiÖn viÖc chi tr¶ cho ng-êi thô h-ëng.
Thêi h¹n hiÖu lùc ®-îc quy ®Þnh lµ 1 n¨m, kÓ tõ ngµy hÕt h¹n xuÊt tr×nh.
Sau khi hÕt h¹n hiÖu lùc cña tê sÐc, ng©n hµng thô lÖnh kh«ng cã nghÜa
vô thùc hiÖn viÖc chi tr¶. Tuy nhiªn, Ng-êi ký ph¸t vÉn cßn nguyªn nghÜa vô
thanh to¸n tiÒn trªn tê sÐc cho ng-êi h-ëng lîi v× tê sÐc vÉn cßn hiÖu lùc ph¸p
lý cña mét hîp ®ång d©n sù.
Mét sè lo¹i sÐc th-êng sö dông
- SÐc v« danh: Lµ lo¹i sÐc kh«ng ghi tªn ng-êi h-ëng lîi, th-êng ghi
“pay to bearer” ( tr° cho ngêi cÇm sÐc). Víi lo³i sÐc n¯y, ai n¾m giö sÐc sÏ l¯
ng-êi h-ëng lîi. Do vËy lo¹i sÐc nµy cã thÓ chuyÓn nh-îng dÔ dµng b»ng c¸ch
trao tay.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- SÐc ®Ých danh: Lµ lo¹i sÐc chØ ®Þnh cô thÓ tªn ng-êi h-ëng lîi, do ®ã
chØ cã ng-êi nµy míi lÜnh ®-îc tiÒn. Lo¹i sÐc nµy kh«ng chuyÓn nh-îng ®-îc.
- SÐc theo lÖnh: Lµ lo¹i sÐc cã ghi “pay to the orther” (tr° theo lÖnh) lo³i
sÐc nµy cã thÓ chuyÓn nh-îng ®-îc b»ng thñ tôc ký hËu.
- SÐc gh¹ch chÐo: Lµ lo¹i sÐc mµ trªn mÆt tr-íc cña nã cã hai g¹ch chÐo
song song ch¹y tõ gãc nµy sang gãc kia cña tê sÐc.Víi hai gh¹ch chÐo nµy,
ng-êi ký ph¸t ®· chØ thÞ cho ng©n hµng thô lÖnh chØ thanh to¸n cho ng-êi thô
h-ëng b»ng chuyÓn kho¶n, kh«ng thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt. Cã hai lo¹i sÐc
g¹ch chÐo:
+ SÐc g¹ch chÐo th«ng th-êng:gi÷a hai gh¹ch chÐo kh«ng ghi tªn ng©n
hµng nhËn thanh to¸n. Do vËy, lo¹i nµy ng©n hµng nµo còng cã thÓ thùc hiÖn
viÖc thanh to¸n.
+ SÐc gh¹ch chÐo ®Æc biÖt: Gi÷a hai gh¹ch chÐo cã chØ ®Þnh cô thÓ tªn
cña ng©n hµng nhËn thanh to¸n cho ng-êi h-ëng lîi
- SÐc chuyÓn kho¶n: Lµ lo¹i sÐc chØ chuyªn dïng lµm thanh to¸n b»ng
chuyÓn kho¶n, kh«ng l·nh b»ng tiÒn mÆt còng kh«ng chuyÓn nh-îng ®-îc.
- SÐc x¸c nhËn: Lµ lo¹i sÐc ®-îc ng©n hµng x¸c nhËn viÖc tr¶ tiÒn. Môc
®Ých cña viÖc x¸c nhËn nh»m ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cña tê sÐc, ng¨n
chÆn viÖc ph¸t hµnh sÐc qu¸ sè d- trªn tµi kho¶n.
- SÐc du lÞch: Lµ lo¹i sÐc do ng©n hµng ph¸t hµnh vµ ®-îc tr¶ tiÒn t¹i bÊt
cø chi nh¸nh hay ®¹i lý nµo cña ng©n hµng ®ã. Ng©n hµng ph¸t hµnh sÐc ®ång
thêi lµ ng©n hµng tr¶ tiÒn. Ng-êi h-ëng lîi lµ kh¸ch du lÞch cã tiÒn t¹i ng©n
hµng ph¸t hµnh sÐc. Trªn sÐc du lÞch ph¶i cã ch÷ ký cña ng-êi h-ëng lîi khi
lÜnh tiÒn t¹i ng©n hµng ®-îc chØ ®Þnh, ng-êi h-ëng lîi ph¶i ký t¹i chæ ®Ó ng©n
hµng kiÓm tra, nÕu ®óng ng©n hµng míi tr¶ tiÒn. Thêi h¹n hiÖu lùc cña sÐc du
lÞch do ng©n hµng ph¸t hµnh vµ ng-êi h-ëng lîi tho· thuËn quy ®Þnh
Cã thÓ nãi r»ng c«ng -íc G¬nev¬ 1931 ra ®êi ®-îc coi lµ quy -íc
chung mang tÝnh quèc tÕ, ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi vµ c¸c ®èi t-îng c¬ b¶n cã
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
liªn quan ®Õn viÖc sö dông sÐc ®ång thêi nã còng t¹o ra nh÷ng nÒn t¶ng c¬ b¶n
vÒ mÆt ph¸p lý ®Ó c¸c quèc gia c¨n cø vµo khi x©y dùng luËt sÐc quèc gia. C¸c
n-íc ph¸t triÓn thÕ giíi ®· cã luËt sÐc riªng ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng cã
liªn quan ®Õn thanh to¸n b»ng sÐc, nh-ng ë ViÖt Nam hiÖn nay sÐc chØ míi
®-îc ®iÒu chØnh bëi nghÞ ®Þnh cña ChÝnh Phñ.
III. SÐc trong thanh to¸n ë ViÖt Nam hiÖn nay :
1 Nh÷ng quy ®Þnh chung mang tÝnh nguyªn t¾c trong thanh to¸n b»ng sÐc
theo nghÞ ®Þnh 30/CPngµy 09/05/1996 cña ChÝnh Phñ vµ th«ng t- 07/TTNH1ngµy 27/12/1996 cña Thèng §èc NHNN:
SÐc lµ ph-¬ng tiÖn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ra ®êi gÇn nh- sím
nhÊt, tõ l©u ®· ®-îc sö dông réng r·i trong c¸c giao dÞch thanh to¸n - SÐc ®-îc
coi lµ mét c«ng cô thanh to¸n truyÒn thèng. Sù lùa chän sÐc ë mçi quèc gia lµ
kh¸c nhau: ë Canada thanh to¸n b»ng sÐc chiÕm 41% vÒ sè l-îng vµ 97% gi¸
trÞ giao dÞch thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt; ë Mü thanh to¸n b»ng sÐc chiÕm
71% vÒ sè l-îng vµ 11% gi¸ trÞ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt...ë c¸c n-íc
nµy ®· cã luËt sÐc ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh thanh
to¸n. §èi víi ViÖt Nam viÖc sö dông sÐc ®· cã tõ rÊt l©u ngay tõ thêi kinh tÕ
tËp trung, tuy nhiªn h×nh thøc thanh to¸n nµy cho ®Õn nay vÉn ch-a ®-îc phæ
biÕn l¾m, ch-a cã mét luËt sÐc chÝnh thøc ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ trong thanh
to¸n b»ng sÐc. HiÖn nay viÖc thanh to¸n b»ng sÐc thùc hiÖn theo nghÞ ®Þnh
30/CP cña ChÝnh phñ ngµy 09/5/1996 vÒ quy chÕ ph¸t hµnh vµ sö dông sÐc
(kÌm theo nghÞ ®Þnh nµy lµ th«ng t- sè 07/TT-NH1 ngµy 27/12/1996 cña thèng
®èc NHNN h-ëng dÉn thùc hiÖn quy chÕ ph¸t hµnh vµ sö dông sÐc).
Theo ®ã sÐc ®îc ®Þnh nghÜa nh sau: “sÐc l¯ lÖnh tr° tiÒn v« ®iÒu kiÖn
cña ng-êi ph¸t hµnh lËp trªn mÉu in s½n do ng©n hµng nhµ n-íc quy ®Þnh, yªu
cÇu ®¬n vÞ tr¶ tiÒn trÝch mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh tõ tµi kho¶n cña ng-êi ph¸t hµnh
®Ó tr° cho ngêi thó hëng cã tªn ghi trªn sÐc hoÆc ngêi cÇm sÐc”.
Nh- vËy trong quan hÖ thanh to¸n sÐc gåm cã c¸c chñ thÓ:
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- Ng-êi ph¸t hµnh sÐc: Lµ chñ tµi kho¶n hoÆc ng-êi ®-îc chñ tµi kho¶n
uû quyÒn ký trªn sÐc.
- Ng-êi thô h-ëng sÐc: Lµ ng-êi cã quyÒn së h÷u sè tiÒn ghi trªn sÐc
(®èi víi sÐc ký danh lµ ng-êi cã tªn trªn sÐc, ®èi víi sÐc v« danh lµ ng-êi cÇm
sÐc).
- Ng-êi chuyÓn nh-îng sÐc: Lµ ng-êi thô h-ëng chuyÓn quyÒn së h-u
sè tiÒn ghi trªn sÐc cña m×nh cho ng-êi kh¸c.
- §¬n vÞ tr¶ tiÒn: Lµ ®¬n vÞ gi÷ tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n cña ng-êi
ph¸t hµnh sÐc, ®-îc phÐp lµm dÞch vô hoÆc nhiÖm vô thanh to¸n theo quy ®Þnh
cña ChÝnh phñ.
- §¬n vÞ thu hé: Lµ ®¬n vÞ cïng hoÆc kh¸c hÖ thèng víi ®¬n vÞ thanh
to¸n, ®-îc phÐp lµm dÞch vô hoÆc nhiÖm vô thanh to¸n theo quy ®Þnh cña
ChÝnh phñ, nhËn c¸c tê sÐc do ng-êi thô h-ëng nép vµo ®Ó thu hé tiÒn.
Theo nghÞ ®inh quy ®Þnh SÐc ®-îc ph¸t hµnh tõ tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n
kh«ng ®-îc phÐp ph¸t hµnh tõ tµi kho¶n tiÒn vay. Chñ tµi kho¶n chØ ®-îc phÐp
ph¸t hµnh sÐc trong ph¹m vi sè d- tµi kho¶n tiÒn göi cña m×nh t¹i ng©n hµng,
nÕu ph¸t hµnh qu¶ sè d- th× ng©n hµng sÏ xö ph¹t theo quy ®Þnh vÒ vi ph¹m
hîp ®ång thanh to¸n nh- sau:
+ NÕu vi ph¹m lÇn ®Çu, ph¹t tiÒn theo quy ®Þnh xö ph¹t hîp ®ång vµ cã
c«ng v¨n nh¾c nhë ®Ó tr¸nh t¸i ph¹m.
+ Vi ph¹m lÇn thø hai, ngoµi viÖc ph¹t tiÒn nh- lÇn ®Çu cßn bÞ ®×nh chØ
quyÒn ph¸t hµnh sÐc trong 6 th¸ng vµ thu håi toµn bé sè sÐc ch-a sö dông cña
c¸ nh©n, tæ chøc vi ph¹m. Sau ®ã ph¶i cã cam kÕt kh«ng t¸i ph¹m cña chñ tµi
kho¶n th× míi ®-îc kh«i phôc quyÒn ph¸t hµnh sÐc. Danh s¸ch nh÷ng tæ chøc
vµ c¸ nh©n bÞ cÊm ph¸t hµnh sÐc ph¶i ®-îc th«ng b¸o trong toµn hÖ thèng ng©n
hµng th-¬ng m¹i. NÕu vÉn t¸i ph¹m sÏ bÞ cÊm ph¸t hµnh sÐc vÜnh viÔn.
Thêi h¹n hiÖu lùc thanh to¸n cña tê sÐc lµ 15 ngµy kÕ tõ ngµy ký ph¸t
cho tíi khi sÐc ®-îc nép vµo ®¬n vÞ thanh to¸n hoÆc ®¬n vÞ thu hé, thêi gian
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nµy bao gåm c¶ ngµy nghØ hµng tuÇn vµ ngµy lÔ. NÕu ngµy kÕt thóc thêi h¹n lµ
ngµy nghØ hµng tuÇn hoÆc ngµy lÔ lín th× ®-îc tÝnh bï vµo ngµy lµm viÖc tiÕp
theo. NÕu v× lý do kh¸ch quan sÐc kh«ng ®-îc nép ®óng thêi h¹n hiÖu lùc
thanh to¸n, ph¶i cã giÊy x¸c nhËn cña chÝnh quyÒn ®Þa ph-¬ng n¬i ng-êi thô
h-ëng c- tró.
SÐc ®-îc thanh to¸n theo nguyªn t¾c ghi nî tµi kho¶n ng-êi ph¸t hµnh
tr-íc, ghi cã tµi kho¶n ng-êi thô h-ëng sau. Trong tr-êng hîp cã nhiÒu tê sÐc
®· ph¸t hµnh nép vµo cïng mét thêi ®iÓm nh-ng sè d- trªn tµi kho¶n cña
ng-êi ký ph¸t kh«ng ®ñ ®Ó thanh to¸n tÊt c¸ c¸c tê sÐc ®ã, ng©n hµng sÏ xö lý
theo tr×nh tù c¸c tê sÐc ®· ph¸t hµnh tr-íc sÏ ®-îc thanh to¸n tr-íc tøc c¨n cø
vµo sè seri cña c¸c tê sÐc ®· ph¸t hµnh.
1.1. Quy ®Þnh ®æi víi néi dung vµ h×nh thøc cña tê sÐc:
H×nh thøc cña tê sÐc ph¶i ®ù¬c thiÕt kÕ theo mÉu thèng nhÊt do NHNN
quy ®Þnh. Néi dung tê sÐc ph¶i ®-îc in vµ ghi b»ng tiÕng ViÖt Nam, tr-êng
hîp sÐc cã yÕu tè n-íc ngoµi th× ®-îc dïng thªm tiÕng n-íc ngoµi b»ng c¸ch
ghi tiÕng n-íc ngoµi ë phÝa d-íi víi cë ch÷ nhá h¬n.
C¸c yÕu tè trªn tê sÐc bao gåm:
- Chö “sÐc” ®øoc in b´ng chö in hoa
- Sè sÐc: §-îc in c¶ ë tê sÐc vµ cuèng sÐc
- LÖnh tr° tiÒn ®îc in díi d³ng: “ yªu cÇu tr° cho…”
- Hä tªn, ®Þa chØ, sè hiÖu tµi kho¶n cña ng-êi thô h-ëng
- Sè tiÒn b»ng sè vµ b»ng ch÷
- Hä tªn ®Þa chØ sè hiÖu tµi kho¶n cña ng-êi ph¸t hµnh
- N¬i vµ ngµy ký ph¸t sÐc
- Ch÷ ký, con dÊu (nÕu cã) cña ng-êi ph¸t hµnh sÐc
MÆt sau cña tê sÐc dïng ®Ó quy ®Þnh viÖc chuyÓn nh-îng vµ lÜnh tiÒn
mÆt.
MÉu sÐc ®ù¬c cô thÓ ho¸ nh- sau:
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
MÆt tr-íc cña tê sÐc
PhÇn cuèng sÐc
Sè sÐc
Sè tiÒn....
Tªn TCTD, KBNN
(Tªn, ®Þa chØ cña ®¬n vÞ thanh to¸n)
Tr¶ cho……
Sè CMT.....
Yªu cÇu tr¶ cho .......
SèCMT ....ngµy cÊp....n¬i cÊp....
Ngµy cÊp....n¬i cÊp.....
§Þa chØ.....
§Þa chØ .....
PhÇn dµnh cho ng©n
hµnh ghi
Sè hiÖu tµi kho¶n .....
T¹i.........
T¹i ..........
TK nî
TK cã
Sè tiÒn b»ng ch÷.......
Ng-êi ph¸t hµnh .....
Sè tiÒn b»ng sè
§Þa chØ .............
Sè hiÖu tµi kho¶n............
Ngµy
th¸ng n¨m
Chñ tµi kho¶n
B¶o chi
Ngµy …th¸ng ....n¨m
Ký tªn ®ãng dÊu
MÆt sau cña tê sÐc
PhÇn quy ®Þnh cho viÖc chuyÖn nh-îng
1.ChuyÓn nh-îng cho ...........ngµy .....th¸ng.....n¨m....
Ký tªn, ®ãng dÊu
2.ChuyÓn nh-îng cho........ngµy......th¸ng.....n¨m......
Ký tªn, ®ãng dÊu
PhÇn quy ®Þnh dïng cho lÜnh tiÒn mÆt
Hä vµ tªn ng-êi lÜnh tiÒn..............
Sè chøng minh th- (hé chiÕu)........ngµy cÊp......n¬i cÊp
Ngµy th¸ng
Ng-êi nhËn tiÒn
n¨m
Thñ quü
KÕ to¸n
19
KÕ to¸n tr-ëng
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ta thÊy r»ng tê sÐc cña ViÖt Nam hiÖn nay cßn qu¸ nhiÒu yÕu tè ph¶i ghi so
víi mÉu m· sÐc, do ®ã ch-a thËt sù tiÖn lîi cho ng-êi thô h-ëng
1.2 Quy ®Þnh vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña ng-êi ph¸t hµnh sÐc:
QuyÒn:
+ Chñ tµi kho¶n ®-îc phÐp uû quyÒn cho ng-êi kh¸c ph¸t hµnh sÐc thay
m×nh.
+ Ng-êi ph¸t hµnh ®-îc quyÒn yªu cÇu ®¬n vÞ thanh to¸n b¶o chi tê sÐc
ph¸t hµnh.
NghÜa vô:
+ §¶m b¶o tr¶ toµn bé sè tiÒn ghi trªn tê sÐc. NÕu trªn tµi kho¶n tiÒn göi
kh«ng ®ñ sè d- ®Ó thanh to¸n sÐc ®· ph¸t hµnh dÉn ®Õn tê sÐc bÞ tõ chèi thanh
to¸n, ng-êi ph¸t hµnh sÐc ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm thanh to¸n tê sÐc ®ã vµ nh÷ng
kho¶n tiÒn ph¹t, chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc khiÕu n¹i vµ khëi kiÖn.
+ NÕu lµm mÊt sÐc ph¶i th«ng b¸o ngay cho ®¬n vÞ thanh to¸n. NÕu sÐc
®· bÞ lîi dông rót tiÒn t¹i ®¬n vÞ thanh to¸n tr-íc khi ®¬n vÞ thanh to¸n nhËn
®-îc th«ng b¸o mÊt sÐc th× ng-êi lµm mÊt sÐc ph¶i chÞu mäi thiÖt h¹i.
1.3 §èi víi ng-êi thô h-ëng sÐc:
QuyÒn:
+ Ng-êi thô h-ëng sÐc cã quyÒn trùc tiÕp nép sÐc cho ®¬n vÞ thanh to¸n
hoÆc th«ng qua ®¬n vÞ thu hé ®Ó ®ßi thanh to¸n.
+ Ng-êi thô h-ëng sÐc cã quyÒn chuyÓn nh-îng tê sÐc cho ng-êi kh¸c
b»ng c¸ch ký tªn vµo n¬i quy ®Þnh cho viÖc chuyÓn nh-îng ë mÆt sau cña tê
sÐc, trô trêng hîp ngêi ph²t h¯nh ®± ghi cóm tô “kh«ng ®îc phÐp chuyÓn
nhîng”.
+ Ng-êi thô h-ëng cã quyÒn yªu cÇu ®-îc thanh to¸n b»ng sÐc b¶o chi.
+ Khi sÐc bÞ tõ chèi thanh to¸n, ng-êi thô h-ëng cã quyÒn yªu cÇu ®¬n
vÞ thanh to¸n x¸c nhËn lý do, ng-êi thô h-ëng cã quyÒn truy ®ßi ng-êi ph¸t
hµnh sÐc vµ nh÷ng ng-êi chuyÓn nh-îng ®Ó ®ßi sè tiÒn ghi trªn sÐc. Sau khi
20