Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Môc lôc
lêi nãi ®Çu.........................................................................................2
1- quan niÖm vÒ ®ãi, nghÌo......................................................................4
2- C¸c kh¸i niÖn vÒ ®ãi nghÌo.................................................................5
2.1- C¸c kh¸i niÖm vÒ nghÌo....................................................................5
2.2- C¸c kh¸i niÖm vÒ ®ãi........................................................................7
II- C¸c quan niÖm vÒ xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo.................................8
1- Kh¸i niÖm vÒ xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo......................................................8
1.1- Kh¸i niÖm vÒ xo¸ ®ãi........................................................................8
1.2- Kh¸i niÖm gi¶m nghÌo......................................................................8
2- C¸c tiªu thøc vµ chuÈn mùc ®¸nh gi¸ nghÌo ®ãi................................9
2.1- C¸c tiªu thøc ®¸nh gi¸ nghÌo ®ãi.....................................................9
2.2- Møc chuÈn ®¸nh gi¸ nghÌo ®ãi........................................................9
3- ý nghÜa cña xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®èi víi c¸c vÊn ®Ò trong ®êi sèng x·
héi.
...............................................................................................13
3.1-Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ............................14
3.2-§èi víi vÊn ®Ò chÝnh trÞ - x· héi.....................................................14
3.3-§èi víi c¸c vÊn ®Ò vÒ v¨n ho¸.........................................................15
3.4-Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo víi mét sè vÊn ®Ò kh¸c cã liªn quan...............16
4- Nguyªn nh©n cña ®ãi nghÌo..........................................................................17
lêi nãi ®Çu
ThÕ giíi bíc sang thÕ kû XXI víi mét nÒn v¨n minh rùc rì nhng còng
ngæn ngang nh÷ng vÊn ®Ò gay g¾t mang tÝnh chÊt toµn cÇu. Nã chøa ®ùng
trong m×nh c¶ niÒm vui nçi bÊt h¹nh, c¶ nô cêi vµ níc m¾t, nçi ®au nh©n lo¹i
lµ nghÌo ®ãi vÉn cßn trÇm träng trªn mét ph¹m vi v« cïng réng lín. NghÌo,
®ãi lu«n lµ nçi bÊt h¹nh cña loµi ngêi, lµ mét nghÞch lý trªn con ®êng ph¸t
triÓn. Trong khi thÕ giíi ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín vÒ tiÕn bé khoa
häc kü thuËt, lµm t¨ng ®¸ng kÓ cña c¶i vËt chÊt x· héi, t¨ng vît bËc sù giµu
-1-
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
cã cña con ngêi, th× th¶m c¶nh ®eo ®¼ng m·i trªn lng con ngêi l¹i chÝnh lµ sù
nghÌo ®ãi. Thùc tÕ hiÖn nay trong h¬n 7 tû ngêi cña thÕ giíi, thêng xuyªn cã
kho¶ng 3 tû ngêi sèng díi møc sèng 2USD/ngµy, ®Æc biÖt cã 1,2 tû ngêi sèng
díi møc 1USD/ngµy.
ë níc ta, sau h¬n 20 n¨m ®æi míi, nÒn kinh tÕ ®ang tõng bíc khëi s¾c
vµ ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín. Tuy nhiªn, bªn c¹nh khèi d©n c giµu cã
vµ trung lu ngµy mét gia t¨ng, vÉn cßn mét bé phËn lín d©n c nghÌo ®ãi. Tû
lÖ nghÌo ®ãi ë ViÖt Nam cßn rÊt cao (11% n¨m 2000) ®ang lµ mét th¸ch thøc
lín ®èi víi sù ph¸t triÓn vµ trë thµnh mèi quan t©m chung, vÊn ®Ò cÊp b¸ch
ph¶i gi¶i quyÕt cña toµn x· héi. Do ®ã gi¶i quyÕt vÊn ®Ò gi¶m nghÌo t¹o tiÒn
®Ò cho ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi, chuyÓn níc ta tõ mét níc nghÌo trë thµnh
mét níc giµu cã, v¨n minh.
Qu¸n triÖt qua ®iÓm cña §¶ng huyÖn Quú Ch©u ®· lu«n quan t©m ®Õn
c«ng t¸c xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Tuy ®· ®¹t ®îc
nh÷ng thµnh tùu tèc ®é t¨ng trëng kh¸ trong nhiÒu n¨m vÉn cã mét kho¶ng
c¸ch vÒ thu nhËp kh¸ lín. Môc tiªu cña huyÖn Quú Ch©u lµ ®Õn n¨m 2010
gi¶m tû lÖ hé nghÌo xuèng cßn 26,5 % ( theo chuÈn míi). §©y lµ mét viÖc
hÕt søc khã kh¨n ®ßi hái ph¶i cã sù phèi hîp nç lùc cña toµn thÓ céng ®ång
còng nh ý trÝ v¬n lªn cña chÝnh ngêi nghÌo.
Qua qu¸ tr×nh häc tËp t¹i trêng vµ qua mét thêi gian nghiªn cøu thùc tÕ
em ®· nhËn thøc ®îc ý nghÜa vµ tÇm quan träng cña c«ng t¸c xo¸ ®ãi gi¶m
nghÌo ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña Quú Ch©u nãi riªng vµ
cña ViÖt Nam nãi chung. ChÝnh v× vËy em ®· chän vµ nghiªn cøu ®Ò tµi nµy:
“Thùc tr¹ng vµ ph¬ng híng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò X§GN t¹i huyÖn Quú Ch©u
– tØnh NghÖ An”
KÕt cÊu cña chuyªn ®Ò bao gåm 3 phÇn chÝnh sau:
PhÇn I: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo.
PhÇn II: Ph©n tÝch thùc tr¹ng ®ãi nghÌo ë huyÖn Quú ch©u
PhÇn III: Ph¬ng híng môc tiªu vµ gi¶i ph¸p X§GN huyÖn Quú Ch©u
trong nh÷ng n¨m tíi.
-2-
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa kinh tÕ lao ®éng
vµ d©n sè , ®Æc biÖt lµ gi¸o viªn híng dÉn:ths NguyÔn Huy Trung ®· gióp em
hoµn thµnh chuyªn ®Ò nay`.
Do nhËn thøc cßn h¹n chÕ, thêi gian nghiªn cøu cã h¹n nªn chuyªn ®Ò
kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. RÊt mong ®îc sù ®ãng gãp ý
kiÕn cña thÇy c«, cña c¸c b¹n ®Ó bµi viÕt nµy hoµn chØnh h¬n.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n !
-3-
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
PhÇn 1: mét sè lý luËn chung vÒ x®gn
i- c¸c quan niÖm vÒ ®ãi, nghÌo:
1- Quan niÖm vÒ ®ãi, nghÌo
X· héi loµi ngêi ®· ph¸t triÓn qua nhiÒu nÊc thang lÞch sö do tr×nh ®é
lùc läng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. B»ng lao ®éng s¶n xuÊt, con ngêi khai th¸c
thiªn nhiªn ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt nh»m ®¸p øng nhu cÇu ¨n, mÆc, ë vµ
nh÷ng nhu cÇu kh¸c. N¨ng xuÊt lao ®éng ngµy cµng cao th× cña c¶i ngµy
cµng nhiÒu, c¸c nhu cÇu sèng ®îc ®¸p øng ®Çy ®ñ h¬n, tr¸i l¹i n¨ng xuÊt lao
®éng thÊp, cña c¶i vËt chÊt thu ®îc Ýt, con ngêi r¬i vµo c¶nh nghÌo ®ãi.
Tuy nhiªn, ë trong c¸c thêi ®¹i kh¸c nhau, còng cã nhiÒu c¸ch lý gi¶i
kh¸c nhau vÒ quan niÖm, nguyªn nh©n vµ c¸ch gi¶i quyÕt ®èi víi hiÖn tîng
nghÌo ®ãi.
Trong thêi kú tiÒn sö m«ng muéi, loµi ngêi trong khi bøc ra, t¸ch khái
thÕ giíi ®éng vËt trong giíi tù nhiªn ®Ó trë thµnh ngêi vµ tæ chøc thµnh ®êi
sèng x· héi th× cïng víi bíc ngoÆc vÜ ®¹i Êy, con ngêi ®· ph¶i thêng xuyªn
®èi mÆt víi ®ãi nghÌo. ë ®©y, nghÌo ®ãi lµ hÖ qu¶ trùc tiÕp cña l¹c hËu,
m«ng muéi lµ ®iÓn h×nh cña sù thèng trÞ cña tù nhiªn ®èi víi con ngêi.
TiÕp thu vµ vËn dông s¸ng t¹o chñ nghi· M¸c-Lªnin, trong c«ng cuéc
x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë MiÒn B¾c níc ta, Hå ChÝ Minh ®· ®Ó l¹i cho
chóng ta nh÷ng t tëng quý b¸u vÒ c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa. §ã lµ quan
niÖm cña Ngêi vÒ chñ nghÜa x· héi lµ xa l¹ víi nghÌo ®ãi, bÇn cïng vµ l¹c
hËu. Hå ChÝ Minh lu«n nhÊn m¹nh ph¶i ®Èy m¹nh t¨ng gia s¶n xuÊt h¬n n÷a,
thùc hµnh tiÕt kiÖm. “T¨ng gia lµ tay ph¶i cña h¹nh phóc, tiÕt kiÖm lµ tay tr¸i
cña h¹nh phóc”. §©y lµ con ®êng l©u dµi vµ ch¾c ch¾n ®èi víi c«ng t¸c xo¸
®ãi gi¶m nghÌo nãi riªng vµ kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n nãi
chung. §Æc biÖt lµ t tëng cña Ngêi: “Lµm cho ngêi nghÌo th× ®ñ ¨n, ngêi ®ñ
¨n th× kh¸ giµu, ngêi kh¸ giµu th× giµu thªm”. Theo Ngêi, xo¸ ®ãi ph¶i tiÕn
tíi gi¶m nghÌo vµ t¨ng giµu. §ãi, nghÌo lµ mét cöa ¶i ph¶i vît qua, ph¶i tiÕn
tíi giµu cã, giµu cã n÷a giµu cã m·i, “d©n cã giµu th× níc míi m¹nh”. CÇn
ph¶i x©y dùng chñ nghÜa x· héi nh mét x· héi giµu cã, phån thÞnh vÒ kinh tÕ,
lµnh m¹nh vÒ x· héi, v¨n minh vµ v¨n ho¸. Quan niÖm trªn ®©y chøa ®ùng ý
nghÜa gi¶i phãng to lín søc s¶n xuÊt, gi¶i phãng t tëng vµ tiÒm n¨ng x· héi,
-4-
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
híng tíi mét sù ph¸t triÓn n¨ng ®éng cña toµn x· héi v× h¹nh phóc cña con
ngêi.
NÕu ®iÓm xuÊt ph¸t tíi chñ nghÜa x· héi l¹i qu¸ thÊp vµ sù nghiÖp x©y
dùng chñ nghÜa x· héi cßn lµ míi mÎ, ®ang tõng bíc ph¶i t×m tßi vÒ con ®êng, c¸ch ®i, m« h×nh, c¸ch lµm ... nh ë níc ta th× vÊn ®Ò nghÌo ®ãi vÉn cßn
tån t¹i lµ vÊn ®Ò khã tr¸nh khái.
§èi víi ViÖt Nam ®Ó tr¸nh khái nguy c¬ tôt hËu ngµy cµng xa h¬n so
víi c¸c níc trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc, con ®êng ph¶i ®i cña chóng ta lµ
ph¸t triÓn rót ng¾n ®ång thêi g¾n liÒn víi viÖc gi¶m tèi ®a c¸i gi¸ ph¶i tr¶ trong ®ã cã viÖc ph¶i xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. ë ViÖt Nam,®ã lµ nÒn kinh tÕ thÞ
trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
2- C¸c kh¸i niÖn vÒ ®ãi nghÌo.
2.1- C¸c kh¸i niÖm vÒ nghÌo.
* Kh¸i niÖm vÒ nghÌo khæ cña UNDP – 1998.
N¨m 1998, UNDP c«ng b¸o mét b¶n b¸o c¸o nhan ®Ò “Kh¾c phôc sù
nghÌo khæ cña con ngêi” ®· ®a ra nh÷ng ®Þnh nghÜa vÒ nghÌo nh sau:
Sù nghÌo khæ cña con ngêi : ThiÕu nh÷ng quyÒn c¬ b¶n cña con ngêi
nh biÕt ®äc, biÕt viÕt vµ ®îc nu«i dìng t¹m ®ñ.
Sù nghÌo khæ vÒ tiÒn tÖ : ThiÕu thu nhËp tèi thiÓu thÝch ®¸ng vµ kh¶
n¨ng chi tiªu tèi thiÓu.
Sù nghÌo khæ cùc ®é: NghÌo khæ, khèn cïng tøc lµ kh«ng cã kh¶ n¨ng
tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n tèi thiÓu.
Sù nghÌo khæ chung: Møc ®é nghÌo kÐm nghiªm träng h¬n ®îc x¸c
®Þnh nh sù kh«ng cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu l¬ng thùc vµ phi l¬ng
thùc chñ yÕu, nh÷ng nhu cÇu nµy ®«i khi ®îc x¸c ®Þnh kh¸c nhau ë nh÷ng níc kh¸c nhau.
Sù nghÌo khæ t¬ng ®èi: Sù nghÌo khæ ®îc x¸c ®Þnh theo nh÷ng chuÈn
mùc cã thÓ thay ®æi víi thêi gian ë níc nµy hay níc kh¸c. Ngìng nµy cã thÓ
t¨ng lªn ®ång thêi víi thu nhËp.
-5-
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Sù nghÌo khæ tuyÖt ®èi: Sù nghÌo khæ ®îc x¸c ®Þnh b»ng mét chuÈn
mùc nhÊt ®Þnh. Ch¼ng h¹n nh ngìng quèc tÕ cña sù nghÌo khæ lµ 1USD/ngêi/ngµy.
* Kh¸i niÖm vÒ nghÌo ®ãi cña Ng©n hµng thÕ giíi (WB).
Ngìng nghÌo thø nhÊt lµ sè tiÒn cÇn thiÕt ®Ó mua mét ræ hµng ho¸ l¬ng
thùc hµng ngµy trong n¨m 1993 vµ ®îc gäi lµ “ngìng nghÌo vÒ l¬ng thùc,
thùc phÈm”. Ngìng nghÌo nµy thßng thÊp bëi v× nã kh«ng tÝnh ®Õn sè tiÒn
chi tiªu cho nh÷ng s¶n phÈm phi l¬ng thùc kh¸c.
Ngìng nghÌo thø hai lµ “ ngìng nghÌo chung” bao gåm c¶ chi tiªu cho
l¬ng thùc thùc phÈm vµ chi tiªu cho s¶n phÈm phi l¬ng thùc.
XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu calo tèi thiÓu cÇn thiÕt cho mçi c¬ thÓ theo thÓ
tr¹ng con ngêi: WB ®· ®a ra con sè phæ biÕn ®îc sö dông lµ 2100 kilo calo
cho mét ngêi mçi ngµy. Mçi gia ®×nh ViÖt Nam ph¶i mÊt bao nhiªu tiÒn ®Ó
mua ®îc mét ræ hµng ho¸ l¬ng thùc ®ñ ®Ó cung cÊp 2100 calo cho mçi ngêi
mét ngµy. V× vËy, nghÌo ®ãi theo ®Þnh nghÜa cña WB lµ nh÷ng hé kh«ng cã
kh¶ n¨ng chi tr¶ cho sè hµng ho¸ l¬ng thùc cña m×nh ®Ó ®ñ cung cÊp 2100
calo cho mçi ngêi mét ngµy.
* Kh¸i niÖm vÒ nghÌo ®ãi trong khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D ¬ng do
ESCAP th¸ng 9/1993.
NghÌo tuyÖt ®èi: NghÌo lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c kh«ng ®îc hëng vµ tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n cña con ngßi, mµ nh÷ng nhu cÇu nµy
®· ®îc x· héi thõa nhËn tuú theo tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ vµ phong tôc tËp
qu¸n cña ®Þa ph¬ng.
NghÌo t¬ng ®èi: Lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c sèng díi møc trung
b×nh cña céng ®ång.
2.2- C¸c kh¸i niÖm vÒ ®ãi.
§ãi lµ t×nh tr¹ng cña mét bé phËn d©n c nghÌo cã møc sèng díi møc tèi
thiÓu vµ thu nhËp kh«ng ®ñ ®¶m b¶o nhu cÇu vÒ vËt chÊt ®Ó duy tr× cuéc
sèng. Hay cã thÓ nãi ®ãi lµ mét nÊc thÊp nhÊt cña nghÌo.
Tµi liÖu cña Bé Lao ®éng - Th¬ng binh vµ X· héi ®· ph©n lo¹i ®ãi lµm
hai d¹ng (theo mèc ®¸nh gi¸ n¨m 1993):
-6-
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ThiÕu ®ãi: Lµ t×nh tr¹ng cña mét bé phËn d©n c cã thu nhËp díi møc thu
nhËp lµ 12 kg g¹o/ngêi/th¸ng. Hay lµ t×nh tr¹ng cña mét bé phËn d©n c ë
n«ng th«n cã thu nhËp díi møc 20.400 ®ång/ngêi/th¸ng vµ ë thµnh thÞ lµ
24.500 ®ång/ngêi/th¸ng.
§ãi gay g¾t: Lµ t×nh tr¹ng cña mét bé phËn d©n c cã møc thu nhËp díi
møc 8 kg g¹o/ngêi/th¸ng vµ ë thµnh thÞ lµ 16.300 ®ång/ngßi/th¸ng.
Ngoµi ra cßn cã kh¸i niÖm kh¸c nh»m lµm râ h¬n t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi
ë ViÖt Nam.
NghÌo ®ãi kinh niªn: (t¬ng øng víi nghÌo truyÒn tõ ®êi nµy qua ®êi
kh¸c) lµ bé phËn d©n c nghÌo ®ãi nhiÒu n¨m liÒn cho tíi thêi ®iÓm ®ang xÐt.
NghÌo ®ãi cÊp tÝnh: (hay cßn gäi lµ nghÌo míi ) lµ bé phËn d©n c r¬i
vµo t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi ®ét xuÊt v× nhiÒu nguyªn nh©n nh ph¸ s¶n vµ c¸c rñi
ro kh¸c, t¹i thêi ®iÓm ®ang xÐt.
II- C¸c quan niÖm vÒ xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo.
1- Kh¸i niÖm vÒ xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo.
1.1- Kh¸i niÖm vÒ xo¸ ®ãi.
Xo¸ ®ãi lµ lµm cho bé phËn d©n c nghÌo cã møc sèng díi møc tèi thiÓu
vµ thu nhËp kh«ng ®ñ ®¶m b¶o nhu cÇu vÒ vËt chÊt ®Ó duy tr× cuéc sèng, tõng
bíc n©ng cao møc sèng ®Õn møc tèi thiÓu vµ cã thu nhËp ®ñ ®Ó ®¶m b¶o nhu
cÇu vÒ vËt chÊt ®Ó duy tr× cuéc sèng.
1.2- Kh¸i niÖm gi¶m nghÌo.
Gi¶m nghÌo lµ lµm cho bé phËn d©n c nghÌo n©ng cao møc sèng, tõng
bíc tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo. BiÓu hiÖn ë tû lÖ phÇn tr¨m vµ sè lîng ngêi
nghÌo gi¶m xuèng. Nãi mét c¸ch kh¸c gi¶m nghÌo lµ qu¸ tr×nh chuyÓn bé
phËn d©n c nghÌo lªn mét møc sèng cao h¬n.
ë khÝa c¹nh kh¸c gi¶m nghÌo lµ chuyÓn tõ t×nh tr¹ng cã Ýt ®iÒu kiÖn lùa
chän sang t×nh tr¹ng cã ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn lùa chän h¬n ®Ó c¶i thiÖn ®êi sèng
mäi mÆt cña mçi ngêi.
ë gãc ®é níc nghÌo: gi¶m nghÌo ë níc ta chÝnh lµ tõng bíc thùc hiÖn
qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tr×nh ®é s¶n xuÊt cò, l¹c hËu cßn tån ®äng trong x· héi
-7-
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
sang tr×nh ®é s¶n xuÊt míi, cao h¬n. Môc tiªu híng tíi lµ tr×nh ®é s¶n xuÊt
tiÕn tiÕn cña thêi ®¹i.
ë gãc ®é ngêi nghÌo: gi¶m nghÌo lµ qu¸ tr×nh t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì ngêi
cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn c¸c nguån lùc cña sù ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh nhÊt,
trªn c¬ së ®ã cã nhiÒu lùa chän h¬n, gióp hä tõng bíc tho¸t khái t×nh tr¹ng.
2- C¸c tiªu thøc vµ chuÈn mùc ®¸nh gi¸ nghÌo ®ãi.
2.1- C¸c tiªu thøc ®¸nh gi¸ nghÌo ®ãi.
§Ó x¸c ®Þnh ngìng nghÌo cã nhiÒu chØ tiªu, chuÈn mùc ®¸nh gi¸ kh¸c nhau.
Tiªu thøc vÒ chØ tiªu chÊt lîng cuéc sèng (PQLI) chØ sè PQLI bao gåm
ba môc tiªu c¬ b¶n lµ tuæi thä, tû lÖ tö vong cña trÎ s¬ sinh vµ tû lÖ mï ch÷.
Tiªu thøc vÒ chØ tiªu ph¸t triÓn con ngêi (HDI) do UNDP ®a ra cña hÖ
thèng ba môc tiªu: tuæi thä, t×nh tr¹ng biÕt ch÷ ngêi lín, thu nhËp b×nh qu©n
trªn ®Çu ngêi trong n¨m.
Tiªu thøc vÒ chØ tiªu nhu cÇu dinh dìng: TÝnh møc tiªu dïng quy ra
kilocalo cho mét ngêi trong mét ngµy.
Tiªu thøc vÒ thu nhËp quèc d©n b×nh qu©n tÝnh theo ®Çu ngêi: ®©y lµ chØ
tiªu chÝnh mµ hiÖn nay nhiÒu níc vµ tæ chøc quèc tÕ ®ang dïng ®Ó x¸c ®Þnh
giµu nghÌo. T¹i ®¹i héi lÇn thø II cña Uû ban gi¶m nghÌo khæ khu vùc
(ESAP) häp t¹i BangKoc th¸ng 9/1995, Ng©n hµng thÕ giíi ®a ra chuÈn mùc
nghÌo khæ chung cña toµn cÇu lµ thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng¬× díi 370 USD/
ngêi/n¨m.
Tãm l¹i, sù kÕt hîp chØ tiªu GDP, HDI, vµ PQLI cho phÐp nh×n nhËn c¸c
níc giµu, nghÌo chÝnh x¸c vµ kh¸ch quan h¬n. Bëi nã cho phÐp ®¸nh gi¸
kh¸ch qua, toµn diÖn cña con ngêi trªn c¸c mÆt kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi.
2.2- Møc chuÈn ®¸nh gi¸ nghÌo ®ãi.
a- Møc chuÈn nghÌo ®ãi ®èi víi quèc tÕ (®¸nh gi¸ níc giµu, níc nghÌo).
ë mét khÝa c¹nh kh¸c nghÌo lµ sù ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong tõng giai ®o¹n lÞch sö, trong ph¹m vi mét quèc gia, mét khu
vùc, mét vïng, mét miÒn. C¸c chØ sè x¸c ®Þnh thÕ nµo lµ nghÌo cho biÕt tr×nh
-8-
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®é ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi nãi chung vµ tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt nãi
riªng ë vïng, miÒn, quèc gia ®ã ë t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh.
VÝ dô: víi chØ sè nghÌo lµ 400 USD/ngêi/ n¨m cho biÕt ®©y lµ níc ®ang
ph¸t triÓn. Víi chØ sè nghÌo lµ 13.000 USD/ngêi/n¨m cho biÕt ®©y lµ níc
ph¸t triÓn.
Nh vËy trªn thÕ giíi t¬ng ®¬ng víi ba nhãm níc cã ba d¹ng nghÌo kh¸c
nhau: NghÌo ë c¸c níc cã tr×nh ®é kinh tÕ ph¸t triÓn cao; nghÌo ë c¸c níc cã
tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ chËm vµ nghÌo ë c¸c níc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn
kinh tÕ trung b×nh. ViÖc ph©n ®Þnh ba d¹ng nghÌo nh vËy cã ý nghÜa rÊt lín
trong viÖc xem xÐt ®¸nh gi¸ nghÌo ë mçi níc thuéc d¹ng nµo, t¬ng øng víi
tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi nµo ®Ó cã c¸ch nh×n tæng qu¸t trong qu¸
tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo.
Víi c¸ch ®¸nh gi¸ nghÌo nh trªn, nghÌo ë ViÖt Nam mang ®Çy ®ñ
nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n nµy nhng næi bËt ë hai ®Æc trngsau:
- NghÌo dai d¼ng kÐo dµi, nghÌo tõ ®êi nay sang ®êi kh¸c.
- NghÌo cã cÊp ®é rÊt lín, kho¶ng c¸ch gi÷a thu nhËp quan s¸t ®îc víi
ngìng nghÌo ®îc quy ®Þnh ë ViÖt Nam vµ trªn thÕ giíi lµ rÊt lín. BiÓu hiÖn
lµ, ViÖt Nam vÉn cßn mét bé phËn d©n c bÞ ®ãi.
§©y lµ hai ®Æc trng ph¶n ¸nh thùc tr¹ng ë ViÖt Nam lµ níc cßn rÊt
nghÌo, n»m trong nhãm níc ®ang ph¸t triÓn víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt cßn thÊp kÐm. §ång thêi hai ®Æc trng nµy chi phèi rÊt nhiÒu ®Õn
tr×nh ®é xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë níc ta hiÖn nay.
NÕu c¨n cø vµo GDP trªn ®Çu ngêi/ n¨m ë vµo thêi ®iÓm n¨m 1990 ®Ó
ph©n tÝch cho thÊy:
Trªn 25.000 USD
: níc cùc giµu
Trªn 20.000 – 25000 USD
: níc giµu
Trªn 10000 – 20000 USD
: níc kh¸ giµu
Trªn 2500 – 10000 USD
: níc trung lu
Trªn 500 – 2500 USD
: níc nghÌo
Díi 500 USD
: níc cùc nghÌo
-9-
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ViÖt Nam míi ®¹t ®îc 386 USD/ngêi/n¨m (N¨m2000) ®îc xÕp thø
110/171 trªn thÕ giíi, n»m trong nhãm cùc nghÌo.
b- Møc chuÈn nghÌo ®ãi ®èi víi ViÖt Nam
Bé Lao ®éng Th¬ng binh – X· héi lµ c¬ quan thuéc ChÝnh phñ ®îc nhµ
níc giao tr¸ch nhiÖm nghiªn cøu vµ c«ng bè chuÈn nghÌo cña c¶ níc qua
tõng thêi kú.
Tiªu chuÈn nghÌo ®ãi n¨m 1997 lµ :
- Hé ®ãi: Lµ hé cã thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi díi 13 kg/th¸ng, (t¬ng
®¬ng 45.000®).
- Hé nghÌo: Lµ hé cã møc thu nhËp b×nh qu©n quy ra g¹o:
+ Vïng n«ng th«n miÒn nói. h¶i ®¶o: díi 15kg/ngêi/th¸ng(t¬ng ®¬ng
55.000®)
+ Vïng n«ng th«n ®ång b»ng, trung du: díi 20kg/ngêi/th¸ng (t¬ng ®¬ng 70.000®)
+ Vïng thµnh thÞ: díi 25kg/ngêi/th¸ng(t¬ng ®¬ng 90.000®)
- X· nghÌo: lµ x· cã tû lÖ hé ®ãi nghÌo tõ 40% trë lªn vµ thiÕu c¬ së h¹
tÇng (®iÖn, ®êng, trêng, tr¹m, níc s¹ch, chî).
ChuÈn nghÌo míi ®îc ®iÒu chØnh n¨m 2000 nh sau:
- Hé nghÌo : Lµ hé cã thu nhËp b×nh qu©n
+ Vïng n«ng th«n miÒn nói, h¶i ®¶o: díi 80.000®/ngêi/th¸ng.
+ Vïng n«ng th«n ®ång b»ng: díi 50.000®/ngêi/th¸ng.
+ Vïng thµnh thÞ:díi 150.000®/ngêi/th¸ng.
- X· nghÌo: Lµ x· cã tû lÖ hé nghÌo tõ 25% trë lªn vµ cha ®ñ c¬ së h¹
tÇng thiÕt yÕu (®iÖn, ®êng, trêng, tr¹m, níc s¹ch, chî).
Ng©n hµng thÕ giíi dùa theo møc nhu cÇu calo tiªu thô hµng ngµy lµ
2.100 calo/ ngêi/ ngµy vµ ®ång thêi còng tÝnh ®Õn viÖc thay ®æi gi¸ c¶ theo
tõng vïng cña mét sè nhãm hµng ho¸ l¬ng thùc, thùc phÈm thiÕt yÕu ®· ®a ra
mét tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ nghÌo ®ãi t¹i ViÖt Nam lµ:
- 10 -
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
TÝnh b×nh qu©n: 1.090.000 ®ång/ ngêi/ n¨m
TÝnh riªng: §« thÞ lµ 1.203.000 ®ång/ ngêi/ n¨m
N«ng th«n lµ 1.040.000 ®ång/ ngêi/ n¨m.
Ta thÊy møc tiªu chuÈn nµy cao h¬n møc tiªu chuÈn cña Bé Lao ®éng Th¬ng binh vµ X· héi nhiÒu, dÉn ®Õn mét t×nh tr¹ng cã sù kh¸c biÖt lín trong
c¸ch ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi. Theo tiªu chuÈn nµy th× ViÖt Nam cã ®Õn
mét nöa d©n sè (51%) ®îc coi lµ nghÌo ®ãi, trong mét nöa sè nghÌo nµy tøc
lµ kho¶ng 25% tæng sè d©n thuéc diÖn nghÌo ®ãi vÒ l¬ng thùc, nghÜa lµ dï
hä cã dïng toµn bé thu nhËp cña m×nh ®Ó tiªu dïng cho nhu cÇu l¬ng thùc,
thùc phÈm c¬ b¶n th× vÉn kh«ng ®ñ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiªu thô calo c¬ b¶n
hµng ngµy.
VÒ mÆt c¬ cÊu, møc ®é nghÌo khã ë n«ng th«n cao h¬n nhiÒu so víi
thµnh thÞ, còng theo tiªu chuÈn cña Ng©n hµng thÕ giíi, sè d©n nghÌo khæ ë
n«ng th«n chiÕm tíi 54%, cao gÊp ®«i so víi c¸c vïng ®« thÞ. Nh vËy, cã
kho¶ng 90% tæng sè ngêi nghÌo tËp trung ë n«ng th«n.
Møc ®é nghÌo khæ còng kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c khu vùc. §èi víi c¸c
vïng xa x«i hÎo l¸nh t¹i B¾c Trung Bé, sè ngêi nghÌo chiÕm tíi 71% d©n sè.
T¹i c¸c vïng trung du, miÒn nói phÝa B¾c, tû lÖ nµy lµ 59% d©n sè. §©y lµ
c¸c vïng cã tû lÖ nghÌo khæ cao h¬n møc trung b×nh cña c¶ níc. Hai vïng
nµy chiÕm kho¶ng 40% sè ngêi nghÌo t¹i ViÖt Nam, tuy chóng chØ chiÕm
29% d©n sè c¶ níc. Tû lÖ nghÌo thÊp nhÊt lµ 33% t¹i vïng §«ng Nam Bé,
n¬i cã trung t©m kinh tÕ m¹nh nhÊt cña c¶ níc lµ thµnh phè Hå ChÝ Minh.
Bèn vïng kh¸c nhau lµ cao nguyªn Trung bé, ®ång b»ng s«ng Hång, ®ång
b»ng s«ng Cöu Long vµ Duyªn h¶i miÒn Trung ®Òu cã tû lÖ nghÌo ®ãi thÊp
h¬n mét chót so víi møc trung b×nh chung cña c¶ níc, chiÕm kho¶ng tõ 4850%.
3- ý nghÜa cña xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®èi víi c¸c vÊn ®Ò trong ®êi sèng x·
héi.
§ãi nghÌo lµ vÊn ®Ò mang tÝnh chÊt toµn cÇu, tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn
thÕ giíi ®Òu ph¶i quan t©m ®Õn vÊn ®Ò xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo trong qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. ChÝnh v× vËy xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo lµ mét bé phËn
trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña tÊt c¶ c¸c níc, ®ã còng lµ mét
- 11 -
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
trong nh÷ng môc tiªu hµng ®Çu trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña
ViÖt Nam. ChÝnh v× lÏ ®ã xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ c¸c vÊn ®Ò trong ®êi sèng
x· héi cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Cô thÓ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh
tÕ, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cã mèi quan hÖ víi t¨ng trëng kinh tÕ, gi¶i quyÕt c¸c
vÊn ®Ò v¨n ho¸ cñng cè an ninh chÝnh trÞ x· héi vµ mét sè chÝnh s¸ch kh¸c
cã liªn quan.
3.1-Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ.
NghÌo ®ãi ®i liÒn víi l¹c hËu, chËm ph¸t triÓn lµ trë ng¹i lín ®èi víi
ph¸t triÓn. Nãi c¸ch kh¸c, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo lµ tiÒn ®Ò cña ph¸t triÓn. Ngîc
l¹i sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi v÷ng ch¾c g¾n víi t¨ng trëng kinh tÕ víi
c«ng b»ng x· héi lµ nh©n tè ®¶m b¶o thµnh c«ng trong c«ng t¸c xo¸ ®ãi gi¶m
nghÌo. Th«ng qua hiÖn tr¹ng nghÌo, ®ãi ngêi ta thêng nhËn thÊy sù ph¸t triÓn
chËm cña lùc lîng s¶n xuÊt, sù l¹c hËu cña kü thuËt, tr×nh ®é thÊp kÐm cña
ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Nã dÉn tíi n¨ng xuÊt lao ®éng x· héi møc t¨ng
trëng kinh tÕ lu«n ë nh÷ng chØ sè thÊp. ThÊt nghiÖp gia t¨ng, thu nhËp kh«ng
®ñ cho chi dïng vËt phÈm tèi thiÓu, do ®ã cµng kh«ng thÓ cã ®iÒu kiÖn chi
dïng cho nh÷ng nhu cÇu v¨n ho¸ tinh thÇn ®Ó vît qua ngìng tån t¹i sinh häc,
v¬n tíi viÖc tho¶ m·n nhu cÇu ph¸t triÓn chÊt lîng con ngêi. §ã lµ hiÖn tr¹ng
nghÌo ®ãi vÒ kinh tÕ cña d©n c.
Nh×n tõ gãc ®é x· héi, nghÌo ®ãi cña d©n c biÓu hiÖn qua tû lÖ lao ®éng
thÊt nghiÖp (tuyÖt ®èi vµ t¬ng ®èi), chØ sè vÒ tæng sè s¶n phÈm quèc néi, thu
nhËp b×nh qu©n theo ®Çu ngêi, møc ®é thÊp kÐm cña ®Çu t cho ph¸t triÓn
kinh tÕ - x· héi, kÓ c¶ ph¸t triÓn gi¸o dôc, khoa häc - kü thuËt, v¨n ho¸ vµ
c¸c lÜnh vùc kh¸c y tÕ, ch¨m sãc søc khoÎ céng ®ång vµ phóc lîi x· héi.
NghÌo ®ãi cµng gay g¾t th× ph¸t triÓn kinh tÕ cµng bÞ k×m h·m. Tr×nh ®é ph¸t
triÓn cµng chËm ch¹p th× cµng thiÕu ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng tõ bªn trong ®Ó
kh¾c phôc ®ãi nghÌo.
3.2-§èi víi vÊn ®Ò chÝnh trÞ - x· héi.
NghÌo ®ãi vÒ kinh tÕ sÏ ¶nh hëng ®Õn c¸c mÆt x· héi chÝnh trÞ. C¸c tÖ
n¹n x· héi ph¸t sinh nh chém c¾p, cíp giËt, ma tuý, m¹i d©m... ®¹o ®øc bÞ
suy ®åi, an ninh x· héi kh«ng ®îc ®¶m b¶o ®Õn mét møc nhÊt ®Þnh cã thÓ
dÉn ®Õn rèi lo¹n x· héi. NÕu nghÌo ®ãi kh«ng ®îc chó ý gi¶i quyÕt, tû lÖ vµ
- 12 -
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
cÊp ®é cña nghÌo ®ãi vît qu¸ giíi h¹n an toµn sÏ dÉn ®Õn hËu qu¶ vÒ mÆt
chÝnh trÞ, ë møc cao h¬n lµ khñng ho¶ng chÝnh trÞ, ®Æc biÖt nguy c¬ “diÔn
biÕn hoµ b×nh” vµ “chiÕn tranh biªn giíi mÒm”.
NghÌo ®ãi vÒ kinh tÕ lu«n dÉn tíi nh÷ng søc Ðp c¨ng th¼ng vÒ chÝnh trÞ
x· héi. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp sù lÖ thuéc cña níc nghÌo ®èi víi níc giµu
lµ ®iÒu khã tr¸nh khái, b¾t ®Çu tõ kinh tÕ råi x©m nhËp vµo v¨n ho¸, hÖ t tëng
vµ chÝnh trÞ. Thùc tÕ ®· cho thÊy, trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· quèc
tÕ ho¸ nh ngµy nay, mçi quèc gia, d©n téc chØ cã thÓ gi÷ v÷ng chÕ ®é chÝnh
trÞ ®éc lËp tù do chñ quyÒn cña m×nh víi mét tiÒm lùc kinh tÕ kh¸ m¹nh.
Ngµy nay, kh«ng mét quèc gia, d©n téc nµo cã thÓ gi¶i quyÕt ®îc c¸c vÊn ®Ò
ph¸t triÓn trong mét m« h×nh ®ãng kÝn, biÖt lËp nh mét èc ®¶o. Muèn ph¸t
triÓn ®îc ph¶i më cöa, héi nhËp hîp t¸c song ph¬ng vµ ®a ph¬ng nhng ph¶i
trªn c¬ së gi÷ v÷ng chñ quyÒn vµ kh«ng ®¸nh mÊt b¶n s¾c d©n téc. Do ®ã,
chØ khi nµo lµm chñ chiÕn lîc vµ s¸ch lîc ph¸t triÓn, ®Þnh h×nh nh÷ng ®iÒu
kiÖn vµ bíc ®i trong chiÕn lîc ph¸t triÓn vµ cã thÓ khai th¸c mäi nh©n tè tiÒm
lùc tõ bªn trong nh»m vµo nh©n tè tiÒm lùc tõ bªn trong nh»m vµo môc tiªu
ph¸t triÓn th× qu¸ tr×nh tham gia hîp t¸c c¹nh tranh víi bªn ngoµi th× míi cã
t¸c dông tÝch cùc, hiÖu qu¶ vµ ®¹t tíi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. NghÌo ®ãi cña
d©n c (nhÊt lµ c¸c tÇng líp c¬ b¶n cña x· héi ) ®ang lµ lùc c¶n kinh tÕ - x·
héi lín nhÊt ®èi víi c¸c níc nghÌo hiÖn nay trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Vµ
kh«ng cã khu«n mÉu duy nhÊt nµo cã thÓ sao chÐp, ¸p dông hÖt nh nhau cho
viÖc gi¶i quyÕt bµi to¸n kinh tÕ - x· héi nµy.
Nh vËy, nghÌo ®ãi vµ l¹c hËu sãng ®«i víi nhau, lµ xiÒng xÝch trãi buéc
c¸c níc nghÌo, lµ mét trong nh÷ng vÊn dÒ bøc xóc nhÊt hiÖn nay mµ mçi
quèc gia d©n téc vµ céng ®ång quèc tÕ ph¶i cïng hîp t¸c gi¶i quyÕt.
3.3-§èi víi c¸c vÊn ®Ò vÒ v¨n ho¸.
Tõ nghÌo ®ãi vÒ kinh tÕ dÉn tíi nghÌo ®ãi v¨n ho¸. Nguy c¬ nµy rÊt
tiÒm tµng vµ thùc sù lµ mét chíng ng¹i vËt ®èi víi sù ph¸t triÓn kh«ng chØ ë
tõng ngêi, tõng hé gia ®×nh mµ cßn c¶ céng ®ång, k×m h·m sù ph¸t triÓn x·
héi.
ë mét tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp, nghÌo ®ãi vÒ kinh tÕ lµ sù næi tréi gay g¾t
nhÊt. Do ®ã môc tiªu phÊn ®Êu lµ ®¹t ®îc sù giµu cã. Nhng sù giµu cã chØ
- 13 -
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
thuÇn vÒ vËt chÊt, kinh tÕ mµ v¾ng bãng sù ph¸t triÓn v¨n ho¸, tinh thÇn, sù
®Þnh híng gi¸ trÞ sÏ chØ kÝch thÝch tÝnh thiÓn cËn, chñ nghÜa thùc dông, sù
thiÕu hôt hoÆc lÖch chuÈn vÒ mÆt nh©n v¨n, nh©n c¸ch con ngêi .… §i vµo
lèi sèng, sù sïng b¸i giµu cã vËt chÊt cã nguy c¬ ph¸t triÓn c¸i xÊu, c¸i ¸c,
lµm nghÌo nµn biÕn d¹ng c¸i ch©n thiÖn mü. NÕu t×nh tr¹ng ®ã x¶y ra ë líp
trÎ sÏ cµng nguy h¹i, ®Èy tíi sù nghÌo nµn, c»n cçi, vÒ v¨n ho¸ nh©n c¸ch.
Nã k×m h·m sù ph¸t triÓn kh«ng kÐm g× lùc c¶n ®ãi nghÌo vÒ kinh tÕ, thËm
chÝ cßn tÖ h¹i h¬n v× nã thÈm lËu vµo nh÷ng yÕu tè ph¶n ph¸t triÓn, chøa
chÊp c¸c mÇm mèng cña bÖnh ho¹n, suy tho¸i.
“NghÌo ®ãi vÒ kinh tÕ dÔ nhËn thÊy vµ Ýt ai d¸m coi thêng nã. Còng do
®ã, giµu vÒ kinh tÕ dÔ trë thµnh mét kh¸t väng ®am mª thËm chÝ cùc ®oan,
lµm giµu b»ng mäi gi¸, bÊt chÊp mäi thñ. NghÌo ®ãi vÒ v¨n ho¸ khã nhËn
thÊy h¬n vµ rÔ r¬i vµo sù nhËn thøc muén mµng, cã khi ph¶i tr¶ gi¸”.
Do ®ã trong khi tËp trung mäi nç lùc chèng ®ãi nghÌo vÒ kinh tÕ, cÇn
sím c¶nh b¸o x· héi nh÷ng nguy c¬ t¸c h¹i cña ®ãi nghÌo v¨n ho¸. Kh«ng
sím dù phßng nã mét c¸ch chñ ®éng, x· héi khã tr¸nh khái sù thua thiÖt bëi
ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t cho sù thiÕu hôt v¨n ho¸.
3.4-Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo víi mét sè vÊn ®Ò kh¸c cã liªn quan.
Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo lµ mét bé trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi
cña ®Êt níc. Do ®ã, nã cã mèi quan hÖ víi rÊt nhiÒu c¸c chÝnh s¸ch ph¸t
triÓn kinh tÕ x· héi vïng s©u, vïng xa, chÝnh s¸ch ®µo t¹o nghÒ cho ngêi lao
®éng, chÝnh s¸ch ®Çu t ... vµ nhiÒu chÝnh s¸ch kh¸c. TÊt c¶ chÝnh s¸ch ®ã ®Òu
cã mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i víi ch¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Ch¼ng
h¹n víi chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, xo¸ ®èi gi¶m
nghÌo lµ lµm sao cho ngêi lao ®éng ®Æc biÖt lµ lao ®éng ë c¸c hé nghÌo cã
c«ng ¨n viÖc lµm, cã thu nhËp ®¶m b¶o cuéc sèng vµ nh vËy lµ viÖc xo¸ ®ãi
gi¶m nghÌo ®· gi¸n tiÕp t¸c ®éng ®Õn viÖc gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc cho ngêi
lao ®éng, h¬n thÕ n÷a cßn gi¶i quyÕt viÖc lµm cho mét bé phËn lín lao ®éng,
bëi v× ë níc ta hiÖn nay ®a sè thÊt nghiÖp lµ ngêi nghÌo.
Nh vËy, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi kh¸c cã
liªn quan chÆt chÏ víi nhau t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau. Thùc hiÖn môc tiªu
nµy lµ gãp phÇn quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ViÖt
- 14 -
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Nam. V× vËy ®ßi hái ph¶i ®îc sù quan t©m s©u s¾c cña toµn §¶ng toµn d©n vµ
ph¶i tiÕn hµnh ®îc thêng xuyªn, liªn tôc gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi
cña toµn ®Êt níc.
4- Nguyªn nh©n cña ®ãi nghÌo.
Con ngêi sinh ra ai còng muèn ®îc häc hµnh, cã c¬m ¨n, cã ¸o mÆc cã
c«ng cô s¶n xuÊt tõ ®¬n s¬ ®Õn hiÖn ®¹i. Song do m«i trêng vµ ®iÒu kiÖn kinh
tÕ x· héi kh¸c nhau nªn hiÖn nay trªn toµn cÇu cã 1,5 tû ngêi ®ang ph¶i sèng
trong t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn nghÌo ®ãi ë níc ta th× cã
nhiÒu, song qua nghiªn cøu tæng kÕt chóng ta cã thÓ ®a ra ®îc 6 nguyªn nh©n
chÝnh (bao gåm c¶ kh¸ch quan vµ chñ quan) sau:
Do tr×nh ®é s¶n xuÊt: hiÖn nay ë níc ta, tû lÖ lao ®éng cã chuyªn m«n
kü thuËt rÊt thÊp 14% trong khi ®ã khu vùc thµnh thÞ chiÕm tõ 40 – 60%.
ViÖc ®µo t¹o lao ®éng dã chuyªn m«n kü thuËt cßn nhiÒu hËn chÕ nh: gi¸o
dôc xuèng cÊp, kinh tÕ nhiÒu vïng thÊp kÐm kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó theo häc.
Nhµ níc cha cã chÝnh s¸ch quan t©m ®µo t¹o, ph©n phèi søc lao ®éng kü
thuËt cho n«ng th«n.
Do b¶n th©n ngêi nghÌo: ngêi nghÌo lµ ngêi thiÕu hÇu hÕt c¸c yÕu tè ®Ó
t¹o lËp lªn mét cuéc sèng b×nh thêng. Hé thiÕu vèn thiÕu kü n¨ng lao ®éng,
thiÕu tr×nh ®é hä vÊn vµ thiÕu c¶ ý thøc v¬n lªn tho¸t khái c¶nh nghÌo ®ãi.
Do thÊt nghiÖp: ViÖt Nam lµ mét níc ®ang ph¸t triÓn cã cung lao ®éng
lín do d©n sè t¨ng nhanh, cÇu lao ®éng thÊp do tr×nh ®é kinh tÕ kÐm ph¸t
triÓn thêng g©y lªn t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp cao lµm cho c¸c vÊn ®Ò x· héi cµng
trë lªn phøc t¹p kÕt côc lµ l¹i t¨ng thªm ngêi nghÌo.
Do ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ m«i trêng: lµ mét níc n«ng nghiÖp nghÌo bëi
®iÒu kiÖn tù nhiªn Ýt thuËn lîi thêng bÞ thiªn tai vµ kh¶ n¨ng h¹n chÕ thiªn tai
lµ rÊt h¹n chÕ. Theo íc tÝnh mçi n¨m ng©n s¸ch t¨ng kho¶ng 4000 tû trong
khi thiÖt h¹i do thiªn tai trung b×nh lµ 6000 tû.
Do c¬ chÕ chÝnh s¸ch: hÖ thèng c¬ chÕ chÝnh ë níc ta hiÖn nay cßn
®ang khËp khÔnh cha ®ång bé cha tho¶ ®¸ng. GÇn 80% d©n sè ë n«ng th«n
trong khi ®Çu t ng©n s¸ch nhµ níc vµo khu vøc nµy chØ chiÕm 10% cßn l¹i lµ
khu vùc ®« thÞ.
- 15 -
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Do thiÕu tr×nh ®é ®Ó trao ®æi th«ng tin vµ s¶n phÈm: hÖ thèng c¬ së h¹
tÇng ë níc ta nhÊt lµ vïng s©u, vïng xa ®ang cßn l¹c hËu kÕm ph¸t triÓn lµm
cho ngêi d©n kh«ng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn th«ng tin n¾m b¾t ®îc nhøng tiÕn
bé khoa häc kü thuËt vµ tiÕp cËn víi thÞ trêng lµm cho hä ngµy cµng tôt hËu
víi sù ph rñi ro kh¸c, t¹i thêi ®iÓm ®ang xÐt.
PhÇnii: ph©n tÝch thùc tr¹ng ®ãi nghÌo huyÖn
quú ch©u – tØnh nghÖ an
i- kh¸i qu¸t chung vÒ ubnd huyÖn vµ phßng néi vôl®tbxh huyÖn quú ch©u
1- Kh¸i qu¸t chung vÒ UBND huyÖn Quú Ch©u
1.1- Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn
- UBND huyÖn Quú Ch©u ®îc thµnh lËp vµo ngµy 07/6/1960
Quú Ch©u lµ mét huyÖn miÒn nói cao d©n ë tha thít cã 3 d©n téc anh
em cïng sinh sèng, diÖn tÝch ®Êt tù nhiÖn 107.360.78ha bao gåm 11 x· vµ 1
thÞ trÊn , diÖn tÝch canh t¸c n«ng nghiÖp lµ 5.203.53 ha.
D©n sè: 53.104 ngêi
Sè hé 10.931 hé
Ngêi trong ®é tuæi lao ®éng: 27.607 ngêi
Chia theo t×nh h×nh kinh tÕ hé gia ®×nh:
+ Hé nghÌo 24% cã 2.578 hé
+Hé Trung b×nh: 52.8% cã 5.656 hé
+ Hé kh¸: 13.2% cã 1.413 hé
+ Hé giµu: 10% cã 1.071 hé
(theo kÕt qu¶ ®iÒu tra n¨m 2005 hé ®ãi nghÌo theo tiªu chÝ míi)
Chia theo d©n téc: Hé d©n téc th¸i + thanh: 70% cã 7.497 hé
Hé d©n téc kinh 30% cã 3.213 hé
- 16 -
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
HuyÖn Quú ch©u chia lµm 12 x·, thÞ trÊn gåm 131 khèi, b¶n cô thÓ nh
sau:
+ UBND thÞ trÊn 606 hé = 2.337 khÈu gåm 4 khèi
+ UBND x· Ch©u H¹nh: 1.776 hé = 8.572 khÈu gåm 20 b¶n
+ UBND x· Ch©u Héi: 1.332 hé = 6.134 khÈu gåm 12 b¶n
+ UBND x· Ch©u B×nh: 1.971 hé = 8.806 khÈu gåm 17 b¶n
+ UBND x· Ch©u Nga: 335 hé = 1.959 khÈu gåm 7 b¶n
+ UBND x· Ch©u Th¾ng: 521 hé = 2.690 khÈu gåm 6 b¶n
+ UBND x· Ch©u TiÕn: 915 hé = 4.899 khÈugåm 7 b¶n
+ UBND x· Ch©u BÝnh 883 hé = 4.590 khÈu gåm 12 b¶n
+ UBND x· Ch©u ThuËn 553 hé = 2.983 khÈu gåm 9 b¶n
+ UBND x· Ch©u Phong 1.199 hé = 5.929 khÈu gåm 12 b¶n
+ UBND x· Ch©u Hoµn: 402 hé = 2.106 khÈu gåm 8 b¶n
+ UBND x· Diªn L·m: 437 hé = 2.199 khÈu gåm 12 b¶n
Tõ ngµy thµnh lËp ®Õn nay. UBND huyÖn Quú Ch©u ®· tr¶i qua c¸c
giai ®o¹n ph¸t triÓn:
* Giai ®o¹n 1: 1961 -1970
- Trong giai ®o¹n nµy, nhiÖm vô chñ yÕu chñ yÕu cña UBND lµ ph©n
v¹ch ®Þa giíi hµnh chÝnh æn ®Þnh t¹m thêi c«ng viÖc t¹m thêi cña c¸c phßng
ban chøc n¨ng, æn ®Þnh s¶n xuÊt cña nh©n d©n trªn ®Þa bµn. Thêi gian nµy t¹i
c¸c x· ®· b¾t ®Çu h×nh thµnh c¸c c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng
nghiÖp vµ dÞch vô. Thêi kú nµy, UBND huyÖn cha cã quy ho¹ch cô thÓ nªn
c¸c c«ng tr×nh, c¬ së h¹ tÇng chØ lµ ch¾p v¸ mang tÝnh t¹m thêi.
* Giai ®o¹n 2: 1971-1980
- Giai ®o¹n nµy lµ thêi kú ®ang bao cÊp lµ mét huyÖn miÒn nói ®îc hëng thô chÝnh s¸ch Nhµ níc. NÒn kinh tÕ huyÖn nhµ mang tÝnh tù cung tù
cÊp, s¶n phÈm lµm ra cha trë thµnh hµng ho¸.
C¸c c¬ së s¶n xuÊt nh nhê c¸c xÝ nghiÖp s¶n phÈm s¶n xuÊt ra theo kÕ
ho¹ch cña Nhµ níc, Nhµ níc ®ang bao tiªu s¶n phÈm
* Giai ®o¹n 3: 1981 1990
- Thêi gian nµy vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®ùoc chÝnh quyÒn quan
t©m, c¸c c¬ së h¹ tÇng cña huyÖn còng ®îc quan t©m ®Çu t. X©y dùng giao
th«ng n«ng th«n liªn th«n, liªn x·, c¸c c¬ së s¶n xuÊt C«ng nghiÖp, tiÓu thô
c«ng nghiÖp theo quy m« võa vµ nhá. Gåm 2 xÝ nghiÖp. Trong ®ã 1 xÝ nghiÖp
- 17 -
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
méc, 1 xÝ nghiÖp s¶n xuÊt g¹ch ngãi. N¨ng suÊt lóa thêi kú nµy chØ 10 t¹/ha
®êi sèng nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn dÇn.
* Giai ®o¹n 4: 1991-2005
- H¬n 10 n¨m qua. C¸c hé vµ c«ng nh©n viªn chøc vµ nh©n d©n c¸c
d©n téc huyÖn Quú Ch©u ®· ra søc phÊn ®Êu v¬n lªn tõ thÕ m¹nh cña huyÖn,
huyÖn ®· m¹nh d¹n ®Çu t c¬ së h¹ tÇng giao th«ng, thuû lîi ®îc bª t«ng ho¸,
®Çu t vµo c©y, con gièng vµo n«ng th«n n¨ng xuÊt hµng n¨m ®îc t¨ng lªn
hµng n¨m râ rÖt vµ ®îc tØnh khen 1 trong 19 huyÖn thµnh cña tØnh NghÖ An
vÒ t¨ng vô giao ®Êt, giao rõng cho d©n.
1.2. Mét sè kÕt qu¶ tõ 2001 - 2005
§©y lµ mét kÕ ho¹ch 5 n¨m cña huyÖn Quú Ch©u: ®îc sù quan t©m
l·nh ®¹o, chØ ®¹o cña Héi ®ång nh©n d©n - UBND huyÖn vµ §¶ng bé chÝnh
quyÒn vµ nh©n d©n c¸c d©n téc huyÖn nhµ ®oµn kÕt, nhÊt trÝ, ®ång t©m hiÖp
lùc vµo c«ng cuéc ®æi míi. PhÊn ®Êu hoµn thµnh mäi chØ tiªu vÒ ph¸t triÓn
kinh tÕ x· héi t¹i ®Þa ph¬ng, gi÷ v÷ng an ninh chÝnh trÞ vµ trËt tù an toµn x·
héi trªn ®Þa bµn.
Tõ n¨m 2001-2005 huyÖn ®· ®¹t ®îc mét sè chØ tiªu sau:
+ VÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp
S¶n lîng n«ng nghiÖp ®· tõng bíc æn ®Þnh vµ cã nh÷ng tiÕn bé râ rÖt
vÒ n¨ng suÊt vµ chÊt lîng.
- N¨n 2001: S¶n lîng l¬ng thùc 11.076 tÊn ®¹t 110% kÕ ho¹ch
- N¨m 2002: S¶n lîng l¬ng thùc 10.076 tÊn ®¹t 100% kÕ ho¹ch
- N¨m 2003: S¶n lîng ®¹t 9.086 tÊn = 96,72% kÕ ho¹ch
- N¨m 2004: S¶n lîng ®¹t 12.089 tÊn ®¹t 120% kÕ ho¹ch
- N¨m 2004: S¶n lîng ®¹t 15.076 tÊn ®¹t 100% kÕ ho¹ch
So víi nghÞ quyÕt ®¹i héi huyÖn §¶ng bé kho¸ X ®Ò ra ph©n theo kÕ
ho¹ch hµng n¨m huyÖn ®¹t 110% so víi kÕ ho¹ch.
Nguyªn nh©n:
- HuyÖn ®· ®Çu t gièng tèt, míi
- Cung cÊp ph©n bãn ®¶m b¶o yªu cÇu
- DiÖn tÝch khai hoang phôc ho¸ ®Êt ru«ng ®îc më réng
- Giao th«ng, thuû lîi ®¶m b¶o nguån tíi tiªu
+ Ch¨n nu«i:
- §µn ®¹i gia sóc tõ n¨m 2002 ®Õn n¨m 2005 cã xu híng t¨ng
- 18 -
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
- §µn Tr©u: 2134 con t¨ng tõ 3 ®Õn 6%
- §µn Bß: 850 con t¨ng tõ 7 ®Õn 15%
- §µn Lîn: 3200 con t¨ng tõ 20 ®Õn 25%
- §µn Gia cÇm còng t¨ng 10.000 con t¨ng tõ 55 ®Õn 56%
+ L©m nghiÖp:
Qua 5 n¨m thùc hiÖn nghi quyÕt cña Ban chÊp hµnh §¶ng bé huyÖn
kho¸ X. C«ng t¸c ch¨m sãc vµ ph¸t triÓn rõng theo ch¬ng tr×nh 327 vµ ch¬ng
tr×nh 661 ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ sau:
- Rõng trång míi 67,62ha
- Rõng ch¨m sãc 102.147ha
- Rõng khoanh nu«i 2.000,8ha
- Rõng b¶o vÖ 2.847ha
+ TiÓu thñ c«ng nghiÖp, XDCB, KDDV
S¶n xuÊt c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®· ®¸p øng phÇn nµo nhu
cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n ®Þa ph¬ng:
Nh chÕ biÕn l¬ng thùc thùc phÈm, may mÆc, gia c«ng c¬ khÝ, s¶n xuÊt
vËt liÖu x©y dùng.
N¨m 2001 ®¹t doanh thu 4.695.124.000®
N¨m 2002 ®¹t doanh thu 7.321.244.000®
N¨m 2003 ®¹t doanh thu 8.530.000.000®
N¨m 2004 ®¹t doanh thu 10.130.241.000®
N¨m 2005 ®¹t doanh thu 11.150.362.000®
+ Tµi chÝnh th¬ng m¹i:
Lµ mét huyÖn miÒn nói nguån thu ng©n s¸ch cña huyÖn chñ yÕu lµ
dÞch vô, bu«n b¸n nhá.
- N¨m 2001: Tæng thu ng©n s¸ch 1.171 triÖu ®¹t 161% kÕ ho¹ch
- N¨m 2002: Tæng thu ng©n s¸ch 1.198 triÖu ®¹t 103% kÕ ho¹ch
- N¨m 2003: Tæng thu ng©n s¸ch 1.398 triÖu ®¹t 150% kÕ ho¹ch
- N¨m 2004: Tæng thu ng©n s¸ch 1.560 triÖu ®¹t 146% kÕ ho¹ch
- N¨m 2005: Tæng thu ng©n s¸ch 1.854 triÖu ®¹t 118% kÕ ho¹ch
+ V¨n ho¸ - x· héi:
- VÒ c«ng t¸c xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo: Thùc hiÖn nghÞ quyÕt Trung ¬ng V
kho¸ IX ®Èy m¹nh c«ng t¸c xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë n«ng th«n vïng s©u vïng
xa, thùc hiÖn "hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n" cã sù phèi hîp gi÷a c¸c
- 19 -
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ban nghµnh, ®oµn thÓ quÇn chóng trong c«ng t¸c X§GN. Mçi n¨m, quü v×
ngêi nghÌo do UBMTTQ huyÖn ®øng ra kªu gäi ñng hé. Quü thu ®îc tõ 50 100 triÖu ®ång. Ban vËn ®éng quü "v× ngêi nghÌo" huyÖn ®· dïng sè vèn nµy
®Ó hç trî cho nh÷ng gia ®×nh gÆp khã kh¨n ho¹n n¹n, do thiÖn tai, b·o lò,
x©y nhµ t×nh th¬ng, xo¸ nhµ dét n¸t, nhµ ®¹i ®oµn kÕt.
C«ng t¸c X§GN cña huyÖn ®îc thùc hiÖn t¬ng ®èi tèt:
N¨m 2001 tû lÖ ®ãi nghÌo cña ®Þa ph¬ng lµ: 24,07% cã 2.289 hé
N¨m 2004 chØ cßn 14% cã 1.419 hé
+ Gi¸o dôc:
Sù nghiÖp gi¸o dôc lu«n ®îc quan t©m vµ ®a lªn hµng ®Çu, tû lÖ häc
sinh trong ®é tuæi ®Õn trêng lu«n ®¹t tõ 98 - 99%. HuyÖn Quú Ch©u lu«n gi÷
v÷ng lµ ®¬n vÞ phæ cËp tiÓu häc. Vµ ®· phæ cËp THCS ®èi víi c¸c x· vïng
s©u, vïng xa 10/12x·.
Qua 5 n¨m thùc hiÖn nghÞ quyÕt ®¹i héi huyÖn §¶ng bé kho¸ X c¸c
bé, chiÕn sü c¸c lùc lîng vò trang vµ nh©n d©n c¸c d©n téc huyÖn Quú Ch©u
®· cã nhiÒu cè g¾ng, ®oµn kÕt, tin tëng tuyÖt ®èi vµo sù l·nh ®¹o cña ®¶ng vµ
chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng, kh¾c phôc mäi khã kh¨n, tõng bíc ®Èy m¹nh s¶n
xuÊt ph¸t triÓn kinh tÕ, æn ®Þnh ®êi sèng vµ thùc hiÖn tèt c¸c ch¬ng tr×nh
X§GN - GQVL cho ngêi lao ®éng. ViÖc thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ ë c¸c c¬
së vµ c¸c c¬ quan ®¬n vÞ ®· ph¸t huy t¸c dông, lµ ®éng lùc thóc ®Èy sù ph¸t
triÓn kinh tÕ x· héi, an ninh quèc phßng cña ®Þa ph¬ng. C¸c ho¹t ®éng v¨n
ho¸ x· héi còng ®îc quan t©m ®i vµo chiÒu s©u, tr×nh ®é d©n trÝ ngµy còng ®îc n©ng cao. Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã cßn cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ sau:
- Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu cßn chËm, nÒn kinh tÕ cßn nhá lÎ kh«ng cã
m« h×nh kinh tÕ lín. Trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cßn l¹c hËu, cha ¸p dông
c¸c biÖn ph¸p míi cña KHKT nªn n¨ng xuÊt lao ®éng cßn thÊp.
- C¬ së h¹ tÇng ®îc ®Çu t nhng cßn chËm nªn phÇn nµo cßn ¶nh hëng
®Õn ®êi sèng cña nh©n d©n.
- Nguån thu ng©n s¸ch cña ®Þa ph¬ng tuy ®¹t vît chØ tiªu kÕ ho¹ch nhng vÉn ph¶i nhê sù trî cÊp cña tØnh vµ truong ¬ng.
- TÖ n¹n x· héi: cßn rÊt phøc t¹p nhÊt lµ nan bu«n b¸n vµ sù dông c¸c
chÊt ma tuý. Toµn huyÖn Quú Ch©u ®Õn ngµy 30 th¸ng 5 n¨m 2005 cã 320
®èi tîng nghiÖn c¸c chÊt ma tuý g©y ¶nh hëng tíi trËt tù an toµn x· héi trªn
®Þa bµn.
- 20 -