Tài liệu Nền kt nhật bản

MôC LôC Trang Lêi giíi thiÖu 2 Ch¬ng I -Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n thêi kú 1952-1973. Ch¬ng II- Nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn thÇn k× cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n n¨m 1952 - 1973. 3 I- Nh÷ng di s¶n tõ tríc chiÕn tranh. 6 II-C¶i c¸ch kinh tÕ. 7 III- Nh÷ng nhµ kinh doanh xÝ nghiÖp tÝch cùc 9 IV-Lùc lîng lao ®éng u tó. 10 V-Sù hîp t¸c chñ thî. 10 VI- L·nh ®¹o tµi ba. 11 VII- §æi míi kü thuËt. 12 VIII- Tû lÖ tiÕt kiÖm cao vµ ng©n hµng cho vay tÝch cùc. 13 IX- Sù kÕt hîp gi÷a thÞ trêng víi kÕ ho¹ch. 14 X- M«i trêng quèc tÕ hoµ b×nh. 15 XI- Chi phÝ quèc phßng Ýt. 15 XII-æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ x· héi. 16 XIII- T tëng trong t¨ng trëng kinh tÕ. XIV-C¬ 18 XV20 ChÝnh 17 cÊu s¸ch më cöa hai vµ ph¸t XVI- TÝnh c¸ch cña nh©n d©n NhËt B¶n. 1 triÓn khoa tÇng. häc kü thuËt. 20 Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ¸P DôNG VµO VIÖT NAM. 23 Tµi liÖu tham kh¶o 26 2 Lêi giíi thiÖu Víi mét thùc tÕ lµ vÊn ®Ò t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi ë níc ta tuy ®· ®îc quan t©m nhiÒu trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi tõ thêi kú “®æi míi”, song qua 10 n¨m ®æi míi, ngêi ta l¹i thÊy cã hiÖn tîng ph©n ho¸ nhanh, mét bé phËn trë nªn nghÌo t¬ng ®èi, chÝnh v× vËy ®ßi hái ph¶i cã mét lý luËn lÉn thùc tiÔn cña quan hÖ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi.Víi NhËt B¶n cã c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, d©n sè, vµi ®Æc ®iÓm cæ truyÒn, gÇn gñi víi ViÖt Nam. NhËt B¶n trong giai ®o¹n”thÇn kú”vµ ViÖt Nam trong thêi kú”®æi míi” võa cã nh÷ng nÐt t¬ng ®ång. Sau chiÕn tranh, nÒn kinh tÕ NhËt B¶n ®· mau chãng phôc håi vµ cã bíc ph¸t triÓn nh¶y vät. T¨ng trëng kinh tÕ b×nh qu©n hµng n¨m 10% thêi kú 1952-1973. §i liÒn víi t¨ng trëng kinh tÕ lµ tû lÖ nghÌo ®ãi gi¶m xuèng, kho¶ng c¸ch chªnh lÖch vÒ thu nhËp gi÷a c¸c tÇng líp d©n c ®· thu hÑp l¹i, tÇng líp trung lu chiÕm tuyÖt ®¹i bé phËn d©n c (90%), ®ã lµ íc m¬ cña nhiÒu níc. Sù thµnh c«ng cña NhËt B¶n kh«ng ph¶i chØ ë chç ®iÒu hoµ thu nhËp gi÷a khu vùc kinh tÕ nhµ níc vµ khu vùc kinh tÕ t nh©n, mµ cßn ë khÝa c¹nh ®iÒu hoµ phóc lîi x· héi, tõ ®ã kÝch thÝch s¶n xuÊt vµ t¹o ra t¨ng trëng míi. Nh÷ng thµnh qu¶ t¨ng trëng kinh tÕ ®· ®îc “chia l¹i” t¬ng ®èi ®Òu cho c¸c tÇng líp x· héi khiÕn cho nhiÒu ngêi d©n níc nµy l¹i cã thªm vèn ®Çu t ®Ó ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o tay nghÒ. T¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi ë NhËt B¶n giai ®o¹n”thÇn kú”®· trë thµnh m« h×nh nghiªn cøu ®èi víi nhiÒu quèc gia ®ang ph¸t triÓn. ChÝnh v× vËy viÖc ph©n tÝch ®Æc ®iÓm kinh tÕ dÉn tíi sù ph¸t triÓn “thÇn kú” cña NhËt B¶n, vµ nghiªn cøu m« h×nh NhËt B¶n trong viÖc gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi ®Ó so s¸nh víi thêi kú “®æi míi”cña ViÖt Nam lµ mét viÖc rÊt cÇn thiÕt. Nhãm chóng em xin ®a ra mét sè khÝa c¹nh dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn thÇn kú cña kinh tÕ NhËt B¶n vµ mét sè bµi häc bæ Ých cho thêi kú “®æi míi”cña kinh tÕ ViÖt Nam. Ch¬ngI: Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n thêi kú 1952-1973. BÞ thÊt b¹i trong chiÕn tranh, bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ vÒ kinh tÕ: 34% m¸y mãc, 25% c«ng tr×nh x©y dùng, 81% tµu biÓn bÞ ph¸ huû, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp th¸ng 8-1945 tôt xuèng cßn vµi phÇn tr¨m so víi mét vµi n¨m tríc ®ã, 3 vµ chØ b»ng kho¶ng 10% møc tríc chiÕn tranh(1934-1936), níc NhËt ch×m trong khñng ho¶ng trÇm träng vÒ nhiÒu mÆt.Nhng ®ã chØ lµ tiÒn ®Ò ®Ó mét níc NhËt kh¸c h¼n hoµn toµn ra ®êi. Thêi k× ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh trªn toµn thÕ giíi rÊt hiÕm cã trong lÞch sö kÐo dµi tõ ®Çu nh÷ng n¨m 50 ®Õn ®Çu nh÷ng n¨m 70 còng lµ mét thêi k× mµ NhËt B¶n ®½ cã nh÷ng biÕn ®æi thÇn k× kinh tÕ trong níc còng nh trong quan hÖ víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. nh÷ng biÕn ®æi nµy cã tÝnh liªn tôc vµ t¨ng nhanh vÒ lîng. Nã kh«ng ph¶i lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng chÝnh s¸ch ®Æc biÖt cña chÝnh phñ còng nh kh«ng ph¶i lµ kÕt qu¶ cña mét vµi thµnh tÝch anh hïng mµ lµ do nh÷ng cè g¾ng tÝch luü cña toµn thÓ nh©n d©n NhËt B¶n ®îc sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp kÝch thÝch, c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ ®Òu t¨ng trëng nhanh, nhê vËy tæng s¶n phÈm quèc d©n, chØ tiªu tæng qu¸t cho møc hoath ®éng cña nÒn kinh tÕ ®· t¨ng m¹nh. Tõ n¨m 1952 ®Õn n¨m1958, tæng s¶n phÈm quèc d©n d· t¨ng víi tèc ®é 6,9%b×nh qu©n h»ng n¨m. n¨m 1959, khi tèc ®é t¨ng trëng vît 10%, nÒn kinh tÕ NhËt B¶n vÉn cha g©y ®îc sù chó ý cña thÕ giíi. nh÷ng n¨m sau, khi tèc ®é t¨ng trëng vît tèc ®é cña nh÷ng n¨m tríc th× thÕ giíi b¾t ®Çu kinh ng¹c vµ gäi ®ã lµ Sù ThÇn K× VÒ Kinh TÕ. Tèc ®é cao nµy ®îc duy tr× suèt nh÷ng n¨m 1960.TÊt nhiªn sù t¨ng trëng vÉn diÔn biÕn theo chu k× nhng trong thËp kØ nµy tæng s¶n phÈm quèc d©n t¨ng trung b×nh h»ng n¨m lµ 10%. trong nh÷ng n¨m 1970 1973 tèc ®é t¨ng trëng trung b×nh h¬i gi¶m ®i cßn 7,8% nhng vÉn cao h¬n tiªu chuÈn quèc tÕ (B¶ng 1 ) VÒ gi¸ trÞ tuyÖt ®èi, n¨m 1950,tæng s¶n phÈm quèc d©n cña NhËt B¶n míi ®¹t 24 tØ ®« la, nhá h¬n bÊt k× mét níc ph¬ng t©y nµo vµ chØ b»ng vµi phÇn tr¨m so víi tæng s¶n phÈm quèc d©n Mü, tæng s¶n phÈm quèc d©n cña NB ®¹t kho¶ng 360 tØ ®«la tuy vÉn cßn nhá h¬n Mü, song sù chªnh lÖch ®· thu hÑp l¹i cßn 3/1.Nh©n tè hµng ®Çu trong t¨ng trëng kinh tÕ cña NB thêi k× nµy lµ sù ph¸t triÓn nhanh chãng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o. ChØ sè s¶n xuÊt c«ng nghiÖp (1934 – 1936:= 100) t¨ng tõ 160 n¨m 1955 lªn 1345 n¨m 1970. Sù gi¶m bít søc lao ®éng trong n«ng nghiÖp vµ l©m nghiÖp còng rÊt ®¸ng chó ý: Nã gi¶m tõ 16 triÖu n¨m 1955 xuèng 8,4 triÖu n¨m 1970 vµ phÇn cña nã trong tæng lùc lîng lao ®éng gi¶m tõ 38,3% xuèng 17,4% trong cïng thêi k×. N¨m tµi chÝnh Theo gi¸ hiÖn hµnh (%) Theo gi¸ bÊt biÕn cña n¨m 1965 1951 38,8% 13,0% 1952 16,3 13,0 4 1953 18,1 7,9 1954 4,0 2,3 1955 13,3 11,4 1956 12,3 6,8 1957 13,0 8,3 1958 4,8 5,7 1959 15,5 11,7 1960 19,1 13,3 1961 22,5 14,4 1962 9,1 5,7 1963 18,1 12,8 1964 15,9 10,8 1965 10,6 5,4 1966 17,2 11,8 1967 17,9 13,4 1968 17,8 13,6 1969 18,0 12,4 1970 16,3 9,3 1971 10,7 5,7 1972 17,6 12,0 (Nguån: Côc kÕ ho¹ch kinh tÕ). B¶ng 2: ChØ sè s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cña c¸c ngµnh chÝnh (1965=100) Ngµnh 1955 1960 1965 1970 DÖt 42,2 68,2 100 154,0 GiÊy vµ bét giÊy 34,1 63,9 100 175,9 Ho¸ chÊt 25,2 51,0 100 204,0 5 DÇu löa vµ sp than 18,7 47,2 100 216,7 Gèm 32,0 62,5 100 175,8 S¾t vµ thÐp 24,6 56,3 100 230,9 Kim lo¹i mµu 25,9 61,6 100 211,4 M¸y mãc 14,6 51,2 100 291,6 Tæng céng (CN chÕ t¹o) 26,0 56,9 100 218,5 Nguån: Bé c«ng nghiÖp vµ mËu dÞch quèc tÕ. Trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp khu vùc II, sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng vµ ho¸ chÊt (m¸y mãc, kim khÝ vµ ho¸ chÊt) lµ næi bËt nhÊt nh ta ®· thÊy ë b¶ng 2. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp c¬ khÝ lµ ®¸ng chó ý v× chØ sè cña nã (1965=100) t¨ng 14,6 n¨m 1955 lªn 291,6 n¨m 1970, h¬n 20 lÇn trong 15 n¨m. Tuy vËy chØ sè cña ngµnh c«ng nghiÖp dÖt chØ gia t¨ng t¬ng ®èi nhá: tõ 42,2 n¨m 1955 lªn 154,0 n¨m 1970. KÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn nãi trªn lµ phÇn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng vµ hãa chÊt trong tæng s¶n lîng cña c«ng nghiÖp chÕ t¹o ®¹t tíi 57% n¨m 1970, cao h¬n phÇn t¬ng øng ë T©y §øc hoÆc ë Mü. Qu¸ tr×nh t¨ng trëng nµy kh«ng ph¶i lµ sù ph¸t triÓn nhÑ nhµng, kh«ng gÊp khóc. Trong thêi gian nµy, nÒn kinh tÕ NB ®· tr¶i qua nh÷ng th¨ng trÇm kh¸ râ rÖt, chia ra thµnh nh÷ng chu k× dµi kho¶ng h¬n 3 n¨m ®«i khi 2 n¨m hoÆc 5 n¨m. Nh÷ng sù lªn xuèng nµy diÔn biÕn mét c¸ch cã hÖ thèng vµ phÇn lín theo mét lÒ lèi nhÊt ®Þnh. TÝnh tõ n¨m 1951 ®Õn n¨m 1973 cã tÊt c¶ 7 thêi k× phån thÞnh vµ 8 lÇn suy tho¸i. Nh÷ng lÇn suy tho¸i chu k× nµy chØ biÓu hiÖn ë tèc ®é t¨ng trëng chËm l¹i chø kh«ng ph¶i lµ gi¶m sót tuyÖt ®èi. Nh÷ng nhµ kinh tÕ ph©n tÝch theo quan ®iÓm chu k× c«ng nghiÖp cña C¸c M¸c cho r»ng chu k× t¸i s¶n xuÊt t b¶n ng¾n l¹i rÊt tiªu biÓu ë NB g¾n chÆt víi sù rót ng¾n chu k× ®æi míi kü thuËt nhê tiÕn bé khoa häc sau chiÕn tranh. Cßn mét sè nhµ kinh tÕ NB gäi ®©y lµ chu k× hµng ho¸ tån kho. LÝ do t¸i diÔn chu k× hµng tån kho g¾n víi nh÷ng thiÕu hôt trong c¸c c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Thêi k× phån thÞnh: S¶n xuÊt më réng, tiªu dïng s¶n xuÊt vµ c¸ nh©n ®Òu t¨ng ®· lµm t¨ng nhËp khÈu, do vËy c¸n c©n thanh to¸n bÞ thiÕu hôt. Khi xuÊt hiÖn sù t¨ng hµng tån kho vµ gi¶m dù tr÷ ngo¹i tÖ, ChÝnh Phñ thùc hiÖn chÝnh s¸ch th¾t 6 chÆt tµi chÝnh tiÒn tÖ. Khi ®iÒu kiÖn tµi chÝnh bÞ xiÕt chÆt th× ®Çu t gi¶m, tiªu dïng trong níc còng gi¶m theo. TÊt nhiªn, hµng tån kho gi¶m do gi¶m ®Çu t, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ trë l¹i thuËn lîi do gi¶m nhËp khÈu vµ khi ®ã ChÝnh Phñ l¹i níi láng chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ, chu k× hµng tån kho míi l¹i b¾t ®Çu. ViÖc th¾t chÆt tiÒn tÖ ®îc ¸p dông vµo ®Ønh ®iÓm cña c¸c thêi k× phån thÞnh n¨m 1951, 1954, 1957 – 1958, 1961 – 1962, 1964, 1967, 1969 – 1970 vµ 1973 – 1975. Tõ thêi k× khan hiÕm tiÒn kÐo dµi trong 2 n¨m liÒn 1973 – 1975, tæng sè c¸c thêi k× khan hiÕm tiÒn chØ kho¶ng 12 th¸ng. ChÝnh s¸ch h¹n chÕ tiÒn tÖ cña NhËt tá ra t¸c dông nhanh víi hiÖu qu¶ cao. 7 Ch¬ng II Nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn thÇn k× cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n n¨m 1952 - 1973. I/ Nh÷ng di s¶n tõ tríc chiÕn tranh: H¬n 4 triÖu ngêi thÊt nghiÖp do ngõng c¸c lo¹i s¶n xuÊt qu©n sù, 7,6 triÖu binh sÜ gi¶i ngò, 1,5 triÖu ngêi tõ thuéc ®Þa håi h¬ng, n©ng tæng sè ngêi kh«ng cã viÖc lµm lªn 13,1 triÖu ngêi. 25% c«ng tr×nh x©y dùng bÞ ph¸ huû , 34% m¸y mãc bÞ ph¸ hñy..RÊt nhiÒu hËu qu¶ cña chiÕn tranh dÉn ®Õn nh÷ng th¸ch thøc to lín ®èi víi NhÊt B¶n, nhng kh«ng chØ kh«i phôc ®îc hËu qu¶ chiÕn tranh mµ NhËt B¶n cßn lµm ®îc h¬n thÕ.Mét khi nh©n lùc cña hä ®îc kh«i phôc, vµ ®îc Mü gióp ®ì. Khi nhËp khÈu ®îc b«ng, dÇu má, than ®¸, nhê cã sù gióp ®ì cña Mü, nh÷ng nhµ m¸y ë NB võa tho¸t khái c¸c cuéc oanh t¹c lËp tøc cã thÓ b¾t tay vµo s¶n xuÊt ngay ®îc. C¸c c«ng nh©n NB lµm viÖc cËt lùc ®Ó phôc håi l¹i ®Êt níc, phôc håi l¹i nhµ m¸y tõ ®èng tro tµn cña chiÕn tranh. Mét thêi gian sau chiÕn tranh NB ®· b¾t ®Çu tÝch luü ®îc mét sè vèn vµ lÇn lît x©y dùng c¸c nhµ m¸y cã c«ng nghÖ tèi t©n. Nh÷ng nhµ m¸y cò bÞ tµn ph¸ trong chiÕn tranh cã t¸c dông buéc NB ph¶i trang bÞ l¹i nh÷ng thiÕt bÞ tèi t©n nhÊt. Khi c¸c ngµnh s¶n xuÊt cña Mü tôt hËu so víi NhËt B¶n th× cã ngêi ®· nãi ®ïa r»ng, níc Mü muèn kh«i phôc lai kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi NB ph¶i lµm l¹i mét cuéc chiÕn tranh víi NhËt B¶n vµ trong cuéc chiÕn tranh nµy Mü cÇn ph¶i thua. Trong mét thêi kú mµ cuéc c¸ch m¹ng kü thuËt diÔn ra hÕt søc nhanh chãng, ®iÒu quan träng lµ ph¶i ®µo t¹o ®îc nh÷ng con ngêi thµnh th¹o kü thuËt míi vµ ph¶i cã vèn ®Ó du nhËp nh÷ng kü thuËt ®ã. NÕu thiÕt bÞ qu¸ cò sÏ lµ trë ng¹i cho sù ph¸t triÓn. II/C¶i c¸ch kinh tÕ: .Trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch,viÖc chÕ ®Þnh 3 luËt:LuËt c¶i c¸ch ruéng ®Êt,luËt gi¶i t¸n c¸c tµi phiÖt vµ luËt lao ®éng lµ quan träng nhÊt: GHQ (bé t lÖnh qu©n ®ång minh sau chiÕn tranh chiÕm ®ãng NhËt B¶n –General Headquarters) ®· ®a ra rÊt nhiÒu quy ®Þnh buéc chÝnh phñ NB ph¶i tiÕn hµnh c¶i c¸ch triÖt ®Ó mµ kh«ng cã c¸ch nµo trèn tr¸nh. 1-C¶i c¸ch ruéng ®Êt: 8 Néi dung c¬ b¶n cña cuéc c¶i c¸ch ruéng ®Êt lµ chuyÓn quyÒn së h÷u ruéng ®Êt ph¸t canh cho nh÷ng t¸ ®iÒn ®· tõng trång trät trªn m¶nh ®Êt ®ã, nhµ níc mua tÊt c¶ ruéng ®Êt ph¸t canh cñ c¸c ®Þa chñ v¾ng mÆt vµ, trong trêng hîp c¸c ®Þa chñ cßn sèng ë n«ng th«n th× mua l¹i mét sè ruéng vît mét ch«. Sau ®ã ph¸t l¹i cho c¸c t¸ ®iÒn kh¸c,viÖc chuyÓn quyÒn së h÷u ruéng ®Êt cho nh÷ng n«ng d©n trùc tiÕp canh t¸c ®· kÝch thÝch m¹nh tÝnh tÝch cùc s¶n xuÊt cña n«ng d©n. Hä ®· tiÕn hµnh c¶i t¹o ruéng ®Êt, kÕt hîp víi viÖc ¸p dông nh÷ng kü thuËt canh t¸c míi ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt n«ng nghiÖp, thu nhËp n«ng d©n t¨ng lªn ®· gãp phÇn më réng ®¸ng kÓ thÞ trêng trong níc. 2-Gi¶i t¸n c¸c tËp ®oµn tµi phiÖt (Zaibat su) ë Mü, phÇn lín ngêi ta coi tµi phiÖt lµ thñ ph¹m lµm cho NB lao vµo cuéc chiÕn tranh ®Õ quèc theo chØ thÞ cña GHQ, chÝnh phñ NB ®· tiÕn hµnh gi¶i t¸n c¸c tËp ®oµn tµi phiÖt vµo th¸ng 10 n¨m 1945.Ngoµi 4 tËp ®oµn tµi phiÖt lín nh Mitsui,Mitsu bisi, Suni tomo,Yasuda bÞ gi¶i t¸n cã 2500 ngêi trong héi ®ång qu¶n trÞ cã 1600 xÝ nghiÖp cã quan hÖ víi giíi tµi phiÖt ®· buéc ph¶i rêi khái chøc vô cña m×nh. C¸c cæ phÇn thuéc quyÒn së h÷u cña c¸c c«ng ti tµi phiÖt vµ c¸c gia ®×nh tµi phiÖt ®· bÞ xö lÝ díi h×nh thøc ®em ra b¸n ë thÞ trêng cæ phÇn. V× thÕ ®· lo¹i trõ ®îc sù chi phèi cña c¸c c¸ nh©n vµ cña chñ cæ phÇn. C«ng ty bÞ chia nhá thµnh nh÷ng c«ng ty nhá víi nh÷ng ngêi l·nh ®¹o trÎ tuæi (®îc gäi lµ giíi l·nh ®aä cÊp 3 ). NhiÒu ngêi lo ng¹i r»ng liÖu toµn ngêi l·nh ®¹o cÊp 3 nh thÕ cã thÓ g¸nh v¸c næi nÒn kinh tÕ NB hay kh«ng nhng ngîc l¹i líp trÎ ®· ph¸t huy tèt tinh thÇn cña c¸c nhµ kinh tÕ. do ®ã nÒn kinh tÕ NB ®· lÊy l¹i ®îc søc sèng cña nã. ViÖc gi¶i thÓ c¸c tËp ®oµn tµi phiÖt ®îc tiÕn hµnh theo luËt thñ tiªu t×nh tr¹ng tËp trung cao ®é kinh tÕ. mét mÆt cã thÓ nghÜ ®ã lµ ý ®å cña Mü dïng ph¸p luËt ®Ó lµm yÕu nÒn kinh tÕ NB, nhng mÆt kh¸c còng cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®îc r»ng :Nã ®· lµm t¨ng søc c¹nh tranh, gióp cho nÒn kinh tÕ NB t¨ng trëng m¹nh 3-ChÕ ®Þnh ba luËt vÒ lao ®éng : ChÝnh s¸ch quan träng cña Mü lµ khuyÕn khÝch ho¹t ®éng c«ng ®oµn. §ã lµ b¶o ®¶m ng¨n chÆn sù håi sinh cña chñ nghÜa qu©n phiÖt vµ hµnh vi x©m 9 lîc vµ ®îc coi lµ biÖn ph¸p ®Ò cao tù do vµ n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt cña nh©n d©n NB LuËt c«ng ®oµn ®îc ®Ò ra vµo th¸ng 12-1945 vµ b¾t ®Çu ®îc thùc hiÖn vµo ®Çu th¸ng 3 n¨m 1946 luËt c«ng ®oµn quy ®Þnh c«ng nh©n cã quyÒn ®oµn kÕt, quyÒn th¬ng lîng tËp thÓ, quyÒn b·i c«ng.LuËt ®iÒu chØnh quan hÖ lao ®éng ®îc ®Ò ra vµo th¸ng 7 – 1947. LuËt tiªu chuÈn lao ®éng ®îc ®Ò ra vµo th¸ng 4 – 1947. V× vËy lùc lîng c«ng ®oµn ph¸t triÓn nhanh chãng. Phong trµo c«ng ®oµn thêi k× ®Çu sau chiÕn tranh mang tÝnh chiÕn ®Êu rÊt râ rÖt. Bëi v× lóc ®ã bèi c¶nh vÒ mÆt t tëng. C«ng nh©n cã nguy cã bÞ t b¶n tíc ®o¹t c¸c quyÒn lîi cña m×nh. Mét nguyªn nh©n n÷a lµ ®êi sèng cña c«ng nh©n trong thêi k× ®ã v« cïng khæ cùc nÕu kh«ng ®Êu tranh ®ßi t¨ng l¬ng th× kh«ng sao sèng næi. V× thÕ mµ phong trµo c«ng ®oµn ®· d¬ng cao nhiÒu môc tiªu ®Ó tËp hîp c«ng nh©n ®Êu tranh nh: truy cøu tr¸ch nhiÖm chiÕn tranh, ph¶n ®èi cuéc gi·n thî, b¶o vÖ ®êi sèngvÒ quyÒn cña c«ng nh©n, th× ngoµi quyÒn b·i c«ng ra c«ng nh©n ®ßi quyÒn tham gia díi h×nh thøc qu¶n lÝ. Nh÷ng cuéc b·i c«ng, ®Êu tranh lín cña c«ng nh©n sau chiÕn tranh cã thÓ kÓ ®Õn: cuéc b·i c«ng cña c«ng nh©n viªn b¸o Yomiuri n¨m 1945, cuéc b·i c«ng cña nhµ m¸y ®ãng tµu Tsurumi thuéc tËp ®oµn s¾t thÐp Nihon Kokan. C¸c tæ chøc c«ng ®ßan ®· tiÕn hµnh c¸c cuéc b·i c«ng kÐo dµi ®e do¹ ®Õn qu¶n lÝ s¶n xuÊt nh manh nha ®ßi ph¶i cã sù gi¸m s¸t cña d©n trong kinh tÕ, ®e do¹ sù tån t¹i cña xÝ nghiÖp. Sau ®ã qua nhiÒu cuéc ®Êu tranh kh¸c n÷a ®ã lµ sù biÕn d¹ng kh¸ nhiÒu; ho¹t ®éng cña c«ng ®oµn trë nªn thùc dông h¬n, chuyÓn sang c¸c néi dung chñ yÕu lµ vÒ kinh tÕ «n hoµ h¬n vµ trë thµnh mét c¬ së quan träng gióp cho nÒn kinh tÕ NB ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng cao. Nh÷ng diÔn biÕn nh vËy lµ ®iÒu kh«ng thÓ tëng tîng ®îc vµo thêi ®iÓm ngay sau chiÕn tranh. III/ Nh÷ng nhµ kinh doanh xÝ nghiÖp tÝch cùc: Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng gióp cho nÒn kinh tÕ NB t¨ng trëng m¹nh sau chiÕn tranh lµ c¸c nhµ kinh doanh xÝ nghiÖp ®· tá râ n¨ng lùc kinh doanh rÊt tÝch cùc cña m×nh. Nhng kh«ng bao l©u c¸c nhµ kinh doanh còng ®· nhËn thøc ®îc vÞ trÝ cña m×nh. Th¸ng 4 n¨m 1946 Héi ®ång h÷u kinh tÕ (Katai – Doyukai – tæ chøc c¸c nhµ kinh doanh – ND) ®· ®îc thµnh lËp víi quyÕt t©m cña 10 nh÷ng nhµ kinh doanh trÎ díi 50 tuæi nh «ng Kanichi Mroi, otsukaphª ph¸n nh÷ng nhµ kinh doanh lçi thêi kh«ng chÞu tu©n thñ nguyªn t¾c d©n chñ ho¸ sau chiÕn tranh vµ phong trµo c«ng nh©n qu¸ khÝch tuyªn bè x¸c lËp vÞ trÝ riªng cña tæ chøc m×nh, ph©n chia gianh giíi gi÷a t b¶n vµ kinh doanh, nh»m thùc hiÖn chñ nghÜa t b¶n xÐt l¹i trong ®ã dùa vµo sù tho¶ hiÖp gi÷a chñ vµ thî. Nh÷ng ngêi kinh doanh xÝ nghiÖp ë NB sau chiÕn tranh cã thÓ ph©n thµnh ba lo¹i : +/ Lo¹i 1: Nh÷ng nhµ kinh doanh trÎ ®îc ®Ò b¹t víi t c¸ch lµ ngêi thay thÕ c¸c nhµ l·nh ®¹o c¸c xÝ nghiÖp hµng ®Çu ®· bÞ buéc ph¶i rêi khái chøc vô theo luËt gi¶i t¸n c¸c tËp ®oµn tµi phiÖt. Tiªu biÓu lµ c¸c «ng Chikara Kurata (h·ng chÕ t¹o Hitachi), Kikuo Ssoyama(h·ng Toyo Rayon). +/ Lo¹i 2:Nh÷ng nhµ kinh doanh lËp nghiÖp sau chiÕn tranh, tøc lµ tríc chiÕn tranh chØ lµ c¸c xÝ nghiÖp trung tiÓu, sau chiÕn tranh ph¸t triÓn nh¶y vät. Tiªu biÓu lµ Konosuke Mastu(c«ng ty ®iÖn Mastu Shita), Sazo Idemitsu (Idemitsu Hunsan). +/ Lo¹i 3: c¸c nhµ doanh nghiÖp næi lªn s©u chiÕn tranh. §¹i diÖn lµ Ohibuka, A Kio morita (Sony), Shoi chiro honda(h·ng nghiªn cøu kü thuËt Honda). IV/ Lùc lîng lao ®éng u tó: NhËt B¶n cã mét lîi thÕ lín lµ cã mét nguån lao ®éng dåi dµo. Sau chiÕn tranh mét lùc lîng lín ngêi rót ra tõ c¸c thuéc ®Þa cña NB vÒ gi¶i ngò ra tõ qu©n ®éi. Nguån cung cÊp lao ®éng lóc ®ã lµ qu¸ thõa vµ hä s½n sµng lµm viÖc víi ®ång l¬ng rÎ m¹t. Nãi theo thuËt ng÷ kinh tÕ häc cña M¸c th× lao ®éng t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d vµ cã kh¶ n¨ng tÝch luü t b¶n. Dï ®ång l¬ng thÊp ®Õn møc nµo, nhng v× chÊt lîng lao ®éng tåi, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp th× còng kh«ng ph¸t sinh gi¸ trÞ thÆng d. Nhng phÇn lín lao ®éng ë NB cã tr×nh ®é gi¸o dôc cao vµ ®îc ®µo t¹o vÒ kü n¨ng lao ®éng. ¶nh hëng cña chñ nghÜa Mac ®· ph¸t triÓn rÊt nhanh chãng nhng chñ yÕu ë trong mét bé phËn trÝ thøc vµ c«ng nh©n ë c¸c thµnh phè, cßn phÇn lín c«ng nh©n vÉn cßn tiÕp tôc theo quan niÖm cã tõ tríc chiÕn tranh lµ trung thµnh v¬Ý c¸c xÝ nghiÖp 11 Tõ n¨m 1947 ®Õn n¨m 1949 lµ nh÷ng n¨m sau chiÕn tranh, sè trÎ s¬ sinh t¨ng vät. Trong 3 n¨m ®ã, tû lÖ sinh rÊt cao ®¹t 3,4% n¨m. Ngêi ta lo r»ng cø ®µ ®ã th× sÏ ®Én ®Õn t×nh tr¹ng qu¸ thõa lao ®éng vµ lµm trÇm träng thªm vÊn ®Ò thÊt nghiÖp. Tuy vËy líp trÎ sinh ra trong thêi kú nµy ®¹t ®Õn tuæi lao ®éng ®óng vµo thêi kú kinh tÕ NB t¨ng trëng víi tèc ®é cao, nhu cÇu lao ®éng t¨ng m¹nh. Sau chiÕn tranh, tû lÖ thanh thiÕu niªn ®i häc ngµy cµng cao, tr×nh ®é häc vÊn cao ®· ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña c«ng cuéc c¸ch m¹ng kü thuËt. V/ Sù hîp t¸c chñ thî: Cã thÓ nãi r»ng c«ng nh©n trong thêi kú nµy cña c¸c c«ng ty s¶n xuÊt ®Òu cã mét quyÕt t©m, vµ ý chÝ lµm viÖc rÊt cao. Cã ý kiÕn cho r»ng, nguyªn nh©n cña nã lµ ë ®Æc tÝnh x· héi nh mét c¬ së mµ trong ®ã ngêi NB dÔ dµng hoµ m×nh vµo víi cuéc sèng tËp thÓ. Nhng còng cã ngêi l¹i cho r»ng ®ã lµ do ®¹o ®øc phong kiÕn cßn r¬i rít l¹i. Còng cã ý kiÕn cho r»ng ®ã lµ do ®Æc tÝnh cã tÝnh chÊt chÕ ®é ë NB nh chÕ ®é c«ng ®oµn riªng trong tõng xÝ nghiÖp, chÕ ®é tuyÓn dông suèt ®êi. V× trong mét chÕ ®é nh vËy, sù thµnh c«ng cña xÝ nghiÖp dÔ g¾n liÒn trùc tiÕp víi lîi Ých cña c«ng nh©n. Nhng l¹i cã ngêi cho r»ng ý thøc tËp thÓ vµ chÕ ®é nh vËy ë níc nµo mµ tr¶ cã chø ®©u ph¶i ®Æc tÝnh riªng cña NB. Nhng mét ®iÓm mµ hÇu nh c¸c nhµ kinh tÕ níc ngoµi ®Õn th¨m NB ®Òu ng¹c nhiªn nh nhau lµ c¸c nh©n viªn c«ng nh©n ®Òu tÝch cùc ®Ò suÊt s¸ng kiÕn ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. Cã lÏ ®ã lµ sù kÕt hîp cña nh÷ng lÝ do nªu trªn vµ sù nhÊt trÝ gi÷a ngêi lao ®éng vµ l·nh ®¹o xÝ nghiÖp (chñ vµ thî). Sù nhÊt trÝ nh vËy lµ hiÕm cã trªn thÕ giíi. C¸c nhµ kinh doanh lu«n cè g¾ng ®Ó duy tr× nh÷ng ®Æc ®iÓm nãi trªn. Cã ý kiÕn cho r»ng, tíi ®©y t×nh h×nh thay ®æi vµ lùc lîng lao ®éng sÏ t¨ng lªn, chÕ ®é tuyÓn dông lao ®éng suèt ®êi sÏ tan r· vµ sù nhÊt trÝ gi÷a chñ vµ thî còng sÏ mai mét ®i. Nhng theo t«i th× nÕu nãi trong t¬ng lai xa x«i th× cã thÓ kh¸c nhng tríc m¾t ®Æc ®iÓm ®ã kh«ng thay ®æi. Bëi v× nã ®· ¨n s©u vµo quan hÖ x· héi, lµ lîi Ých cña c¶ hai phÝa. VI/ L·nh ®¹o tµi ba. 12 +/ Sù híng dÉn hµnh chÝnh: ViÖc chÕ ®Þnh ph¸p luËt ®îc tiÕn hµnh díi sù l·nh ®¹o cña c¸c quan chøc, c¶ c¸c th«ng t vµ chØ thÞ cña bé. Ph¹m vi ®Ó hä ®îc tù do quyÕt ®Þnh kh¸ réng r·i. Trªn c¬ së quyÒn h¹n gi¸m s¸t nãi chung, c¸c quan chøc cã thÓ tham gia ý kiÕn ®Õn c¶ nh÷ng vÊn ®Ò kh«ng thuéc quyÒn h¹n vÒ mÆt ph¸p lÖnh. VÝ dô trong thêi k× kinh tÒ NB t¨ng trëng víi tèc ®é cao vµo nh÷ng n¨m 60, sù c¹nh tranh trong ®Çu t thiÕt bÞ cã nguy c¬ ®i qu¸ xa, kh«ng Ýt nh÷ng trêng hîp chÝnh phñ quy ®Þnh c¶ ®Õn kim ng¹ch ®Çu t vµ thø tù xÝ nghiÖp nµo ®Çu t thiÕt bÞ tríc. LÝ do ®Ó cã kh¶ n¨ng ®ã chÝnh lµ sù tin tëng vµo kiÕn thøc vµ n¨ng lùc cña c¸c quan chøc, ë sù trong s¸ng vµ sù c«ng b»ng vµ tËp qu¸n c¸c xÝ nghiÖp t nh©n phôc tïng sù l·nh ®¹o cña c¸c c¬ quan chÝnh phñ. +/ Ho¹ch ®Þnh kÕ ho¹ch: Ngoµi viÖc hä ph¶i lËp kÕ ho¹ch tæng hîp nh kÕ ho¹ch t¨ng thu nhËp vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, c¸c quan chøc ë c¸c bé cßn ph¶i lËp kÕ ho¹ch dµi h¹n trong lÜnh vùc do bé m×nh qu¶n. Trong qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh nµy thêng lËp ra c¬ quan t vÊn tËp hîp c¸c chuyªn gia lÉn c¸c xÝ nghiÖp t nh©n vµ qua ®ã lµ c¸ch ®Ó tËp hîp kiÕn thøc vµ ®¹t tíi sù tho¶ thuËn. Trong hÇu hÕt c¸c trêng hîp, l·nh ®¹o kÕ ho¹ch lµ quan chøc. +/ H×nh thµnh môc tiªu ph¶i ®¹t tíi trong t¬ng lai: Bíc vµo thËp kØ 70, quyÒn kiÓm so¸t cña c¸c c¬ quan bé thu hÑp l¹i, do ®ã c¸c quan chøc ®· ph¸t huy n¨ng lùc l·nh ®¹o th«ng qua viÖc ho¹ch ®Þnh môc tiªu ®èi víi kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ngµnh trong t¬ng lai. VÒ ®iÓm nµy, c¬ quan cã sù chuyÓn biÕn râ rÖt nhÊt lµ Bé c«ng nghiÖp vµ mËu dÞch quèc tÕ. Nh÷ng kÕ ho¹ch cã tÝnh ®Þnh híng nµy sím chØ ra cho nÒn kinh tÕ NB, ph¶i chuyÓn biÕn theo híng ph¸t triÓn kinh tÕ cã sö dông nhiÒu chÊt x¸m, ®ång thêi t¸c ®éng Ýt nhiÒu ®Õn c¸ch t duy cña tõng ngµnh. VII/ §æi míi kü thuËt: Nguån gèc cña cuéc c¸ch m¹ng kü thuËt th× l¹i tõ níc Mü. C¸c kü thuËt tiªn tiÕn nhanh chãng ®îc ®a vµo NB. Nh÷ng mÆt hµng míi lÇn ®Çu tiªn xuÊt hiÖn ë thÞ trêng NB nh nilon, sîi Polieste, penicilin, nguyªn tö n¨ng, b¸n dÉn, v« tuyÕn truyÒn h×nh, m¸y tÝnh cã nh÷ng mÆt hµng xa còng ®· s¶n xuÊt, nhng nay nhê cã kü thuËt míi mµ ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt thay ®æi h¼n. NB ®· du nhËp ph¬ng thøc s¶n xuÊt s¾t thÐp liªn hoµn, lß quay, ph¬ng ph¸p phan gi¶i dÇu má, ph¬ng thøc ®ãng tÇu theo khèi lín, ph¬ng thøc s¶n xuÊt xe h¬i hµng lo¹t. 13 Sau chiÕn tranh, ngay trªn níc Mü còng ®· ®¹t ®îc nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt rÊt lín. Nhê nh÷ng kü thuËt tiªn tiÕn ph¸t minh ë Mü tríc vµ sau chiÕn tranh ®îc ®a vµo NB trong thËp kû 50 mµ tèc ®« tiÕn bé kü thuËt ë NB còng nhanh ®Õn møc cha tõng cã trong lÞch sö NB. Bíc vµo thËp kû 60 tiÕn bé kü thuËt phæ biÕn diÔn ra díi h×nh thøc kÕt hîp víi nh÷ng kü thuËt ®· cã. Trong sè c¸c chuyªn gia kü thuËt, cã ngêi nãi r»ng tiÕn bé kü thuËt do sù kÕt hîp nh vËy kh«ng h¼n lµ c¸ch m¹ng kü thuËt. §ã lµ quan ®iÓm cña c¸c nhµ khoa häc tù nhiªn. Trong kinh tÕ häc th× kh¸c, chÝnh sù “ kÕt hîp míi” víi nh÷ng kü thuËt s½n cã lµ c¸ch m¹ng kü thuËt cã ý nghÜa vÒ mÆt kinh tÕ. Nh÷ng ®æi míi kü thuËt mang tÝnh chÊt nh vËy lµ phæ biÕn trong thËp kû 60. Vµ còng chÝnh trong thêi gian nµy xuÊt hiÖn c¸c liªn hiÖp ho¸ dÇu, liªn hîp gang thÐp, ph¬ng thøc b¸n hµng tù ®éng c¸c siªu thÞ. */ N¨m lÜnh vùc lín cña c¸ch m¹ng kü thuËt: 1. LÜnh vùc ®iÖn tö : M¹ch tæ hîp, m¹ch tæ hîp lín, m¹ch tæ hîp siªu lín vµ ®iÖn tö ph¸t triÓn mét c¸ch ghª ghím. Sù ph¸t triÓn ®ã g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña kü thuËt s¶n xuÊt m¸y mãc vµ kü thuËt ph¬ng tiÖn th«ng tin, ®· vµ ®ang lµm thay ®æi bé mÆt cña toµn x· héi. 2. C¸ch m¹ng trong lÜnh vùc vËt liÖu. §Æc biÖt lµ gèm ®· g©y ®îc sù chó ý to lín. Kü thuËt ®· cho phÐp con ngêi s¶n xuÊt ®îc ®éng c¬ b»ng gèm. 3. C¸ch m¹ng trong lÜnh vùc th«ng tin. Sù tiÕn bé cña lÜnh vùc ®iÖn tö vµ sù ph¸t triÓn cña th«ng tin c¸p quang g¾n liÒn víi nhau lµm bïng næ c¸ch m¹ng trong lÜnh vùc th«ng tin. 4. C¸ch m¹ng trong lÜnh vùc sinh häc. Ngêi ta cã thÓ t¹o ra ®îc mét lo¹i dîc phÈm míi, mét lo¹i thùc vËt míi b»ng c¸ch cÊy ghÐp gen di truyÒn. 5. LÜnh vùc n¨ng lîng míi. Ngêi ta sö dông pin mÆt trêi, sö dông c¸c tÊm silicon t¹o ra nguån n¨ng lîng míi ®Çy triÓn väng. VIII/ Tû lÖ tiÕt kiÖm cao vµ ng©n hµng cho vay tÝch cùc : Tû lÖ tiÕt kiÖm cña c¸c hé ngêi lao ®éng ë thµnh phè vµo n¨m 1952 lµ 4,4%. Nhng sau ®ã tû lÖ nµy mçi n¨m mét t¨ng. §Õn n¨m 1960 t¨ng lªn 15%; n¨m 1970 lµ 20%. Tû lÖ ®ã ®¹t møc cao nhÊt 24% n¨m 1974. Sau ®ã cã gi¶m ®i, nhng nÕu so víi c¸c níc Mü, Anh, §øc th× NB cao h¬n nhiÒu. 14 V× sao tû lÖ tiÒn göi tiÕt kiÖm ë NB l¹i cao nh vËy. Cã ý kiÕn cho r»ng do tÝnh céng ®ång, trung thùc cña ngêi NB, ®¹o ®øc Nho gi¸o coi sèng gi¶n dÞ lµ ®øc tÝnh tèt ®Ñp, c¬ cÊu løa tuæi cña ngêi NB trÎ th× tû lÖ tÝch luü cµng cao, cã ý kiÕn l¹i cho r»ng tû lÖ t¨ng trëng ë NB rÊt cao nªn thu nhËp t¨ng nhanh h¬n tiªu dïng dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ tû lÖ tiÒn göi còng cao (tiªu dïng kh«ng t¨ng mÊy do ¶nh hëng cña tËp qu¸n l©u ®êi); Cã ý kiÕn l¹i cho r»ng v× chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ë NB l¹c hËu nªn mäi ngêi ph¶i gi÷ tiÒn ®Ó phßng khi ®au èm hoÆc vÒ giµ; l¹i cã ý kiÕn cho r»ng göi tiÒn tÝch luü ®Ó sau nµy mua nhµ ë hoÆc ®Ó cho con c¸i häc hµnh. Cã ngêi l¹i nãi r»ng chÕ ®é tiÒn thëng ë NB gióp cho ngêi göi tiÕt kiÖm t¨ng lªn. V× qua ®iÒu tra ngêi ta thÊy tû lÖ ngêi göi tiÒn tõ kho¶n tiÒn thëng cao h¬n tû lÖ tiÒn göi tõ l¬ng th¸ng. Nh vËy tû lÖ tiÒn göi cao ë NB cã nhiÒu nguyªn nh©n nhng kh«ng râ nguyªn nh©n nµo cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh.Cã lÏ tæng hîp nh÷ng nguyªn nh©n nãi trªn ®½ dÉn ®Õn kÕt qu¶ cuèi cïng lµ tØ lÖ tiÒn tiÕt kiÖm cao ë NhËt B¶n Cßn mét nguyªn nh©n n÷a gióp cho nÒn kinh tÕ NB t¨ng trëng víi tèc ®é cao lµ quan niÖm cho vay tÝch cùc cña ng©n hµng. Ho¹t ®éng cho vay cña ng©n hµng thay thÕ cho tÝch luü vèn. Cã lÏ NB thµnh c«ng ®îc lµ nhê tØ lÖ tiÒn göi trong chi tiªu gia ®×nh lµ rÊt cao. TØ lÖ tiÒn göi cao g¾n víi ho¹t ®éng cho vay tÝch cùc cña ng©n hµng ®· t¹o nªn kh¶ n¨ng tÝch luü vèn cÇn thiÕt cho nÒn kinh tÕ NB t¨ng trëng víi tèc ®é cao. IX/ Sù kÕt hîp gi÷a thÞ trêng víi kÕ ho¹ch: NhËt B¶n ®Òu x©y dùng kÕ ho¹ch kinh tÕ tæng hîp. KÕ ho¹ch kinh tÕ ®Çu tiªn lµ kÕ ho¹ch kh«i phôc nÒn kinh tÕ NB ®îc x©y dùng vµo n¨m 1949. KÕ ho¹ch nµy ®¹t môc tiªu lµ sau 5 n¨m kh«i phôc møc sèng ë NB ph¶i ®¹t møc sèng thong thêi gian tõ 1930 – 1934. KÕ ho¹ch nµy x©y dùng nh»m tranh thñ kho¶n tiÒn viÖn trî cÇn thiÕt cña Mü. KÕ ho¹ch ®Çu tiªn lµ kÕ ho¹ch 5 n¨m x©y dùng nÒn kinh tÕ tù lËp ®îc so¹n th¶o díi thêi néi c¸c Hatoyama vµo n¨m 1955. Tõ ®ã cho ®Õn nay, NB ®· thùc hiÖn 11 kÕ ho¹ch kinh tÕ trong ®ã, kÕ ho¹ch kinh tÕ quan träng nhÊt lµ kÕ ho¹ch t¨ng gÊp ®«i thu nhËp quèc d©n ®îc néi c¸c Ikeda v¹ch ra. KÕ ho¹ch kinh tÕ ®· ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho sù t¨ng trëng cña NB víi ba lÝ do sau ®©y: 15 1/ Trong c¸c ngµy mµ chÝnh phñ trùc tiÕp thùc hiÖn nh c¸c c«ng tr×nh c«ng céng, kÕ ho¹ch kinh tÕ tæng hîp sÏ trë thµnh tiªu chuÈn, trªn c¬ së ®ã c¸c hé sÏ lËp ra kÕ ho¹ch cô thÓ cho lÜnh vùc mµ bé m×nh phô tr¸ch. 2/ Ho¹t ®éng ®Çu t cña c¸c xÝ nghiÖp t nh©n, ph¶i dùa vµo kÕ ho¹ch kinh tÕ tæng hîp ®Ó mçi xÝ nghiÖp lªn kÕ ho¹ch cho m×nh t¹o ra sù ®ång bé víi toµn bé nÒn kinh tÕ. 3/ ChÝnh phñ ®· lËp ra c¬ quan t vÊn kinh tÕ víi sù tham gia cña c¸c xÝ nghiÖp, häc gi¶, c«ng ®oµn, ngêi tiªu dïng ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch kinh tÕ. Th«ng qua c¸c cuéc th¶o luËn, chÝnh phñ sÏ tranh thñ ®îc sù ®ång t×nh cña nh©n d©n. NB coi kinh tÕ tù do lµ ho¹t ®éng trung t©m cña nÒn kinh tÕ, nhng ®· biÕt ng¾n yÕu tè mang tÝnh kÕ ho¹ch vµo ho¹t ®éng kinh tÕ tù do. Sù kÕt hîp ®ã ®· cã t¸c dông thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. X/ M«i trêng quèc tÕ hoµ b×nh: Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II, trªn thÕ giíi ®· næ ra nhiÒu cuéc chiÕn tranh khu vùc, côc bé, nhng kh«ng cã nh÷ng cuéc chiÕn tranh lín trªn quy m« toµn thÕ giíi. Trong khu©n khæ IMF vµ GATT, thÓ chÕ mËu dÞch tù do ®îc duy tr× lµ ®iÒu rÊt may m¾n ®èi víi NB. NÕu th¬ng m¹i ®îc tù do ho¹t ®éng, th× mét níc kh«ng cã tµi nguyªn còng kh«ng lo ng¹i vÒ sù bÊt lîi trong ph¸t triÓn kinh tÕ. NB cã thÓ mua than ®¸, dÇu ho¶ vµ c¸c nguyªn liÖu díi d¹ng quÆng tõ nh÷ng khu vùc nµo ®ã cã gi¸ rÎ nhÊt trªn thÕ giíi nªn cã lîi thÕ trong c¹nh tranh quèc tÕ h¬n níc Anh vµ §øc, ph¶i dïng than trong níc cã gi¸ thµnh cao. TÊt nhiªn hoµ b×nh thÕ giíi lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn cña NB. Nhng ®«i khi sù rèi lo¹n l¹i cã lîi cho NB. Thø nhÊt lµ sau n¨m 1947, cuéc chiÕn tranh l¹nh gi÷a Mü vµ Liªn X« b¾t ®Çu næ ra. Trong chiÕn tranh thÕ giíi lÇn II, Mü – Liªn X« b¾t tay víi nhau. Nhng chiÕn tranh võa kÕt thóc, quan hÖ hai níc trë nªn xÊu ®i.Trong t×nh h×nh ®ã, Mü ®· nhanh chãng thay ®æi chÝnh s¸ch ®èi víi NB. Cô thÓ lµ: Mü ®· cho kÕ ho¹ch ban ®Çu phi qu©n sù ho¸ NB sang x©y dùng mét níc NB tù lËp, biÕn NB thµnh tuyÕn ph¸t triÓn cña c¸c lùc lîng céng s¶n ë Ch©u ¸. NÕu kh«ng cã chiÕn tranh l¹nh lóc ®ã ch¾c lµ Mü ®· t×m c¸ch kiÒm chÕ sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña NB. 16 Hai lµ cuéc chiÕn tranh TriÒu Tiªn. Ngµy 25 th¸ng 06 n¨m 1950, qu©n ®éi B¾c TriÒu Tiªn vît qua vÜ tuyÕn 38, x©m nhËp Nam TriÒu Tiªn, b¾t ®Çu cuéc chiÕn tranh TriÒu Tiªn, Mü ®· gióp Hµn Quèc, Liªn Hîp Quèc còng quyÕt ®Þnh trõng ph¹t B¾c TriÒu Tiªn. NB ®· trë thµnh c¨n cø cña qu©n ®éi Mü trong cuéc chiÕn tranh ®ã, ®· thu ®îc nh÷ng kho¶n ngo¹i tÖ lín, tuy lóc ®ã kh«ng cã viÖn trî nhng NB ®· c©n b»ng ®îc c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. ë trong níc, kinh tÕ ph¸t triÓn thuËn lîi nhê cã nh÷ng ®¬n ®Æt hµng ®Æc biÖt, ho¹t ®éng ®Çu t, tiªu thô còng s«i næi h¼n lªn. Nhê vËy mµ NB ®· tho¸t khái t×nh tr¹ng khã kh¨n khèn ®èn sau chiÕn tranh. XI/ Chi phÝ quèc phßng Ýt. Theo hiÕn ph¸p míi cña NB ®îc ban hµnh n¨m 1946, NB tuyªn bè tõ bá chiÕn tranh. Quy ®Þnh tõ bá chiÕn tranh ®îc ghi trong hiÕn ph¸p ®· h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt chi tiªu cho phßng thñ ë NB vµ sö dông quèc lùc vµo môc ®Ých ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong chiÕn tranh kh«ng chØ riªng tiÒn b¹c, nh©n tµi còng ®îc ®éng viªn vµo c¸c binh chñng lôc, h¶i kh«ng qu©n. Trong thêi b×nh ®îc ®éng viªn vµo c¸c ngµnh kinh tÕ. §iÒu ®ã còng ®îc coi lµ sù ®ãng gãp to lín cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Néi dung kh«ng duy tr× lùc lîng chiÕn ®Êu ghi trong hiÕn ph¸p ®ang bÞ söa ®æi dÇn dÇn. Bíc thø nhÊt cña sù söa ®æi ®ã lµ cïng víi sù bïng næ chiÕn tranh TriÒu Tiªn. N¨m 1950, NB ®· thµnh lËp Côc c¶nh s¸t dù bÞ. N¨m 1952, thµnh lËp Côc phßng vÖ. Nhng tû lÖ chi cho ng©n s¸ch phßng thñ trong tæng s¶n phÈm quèc d©n tõ 3,3% n¨m 1950 xuèng cßn 1% n¨m 1960. Sau ®ã, viÖc cã nªn duy tr× ng©n s¸ch phßng thñ ë møc 1% tæng s¶n phÈm hay kh«ng lu«n lµ vÊn ®Ò tranh c·i vÒ chÝnh trÞ. Cho ®Õn n¨m 1988, chi phÝ cho phßng thñ trªn thùc tÕ vÉn duy tr× trong kho¶ng 1% tæng s¶n phÈm quèc d©n. XII/ æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ x· héi. Sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø II, NB bÞ ®Æt díi sù chiÕm ®ãng cña mét m×nh Mü th¸ng 12 – 1945, Héi ®ång thêng trùc vÒ NB ®îc thµnh lËp gåm ®¹i diÖn cña bèn níc Mü – Anh – X« - Trung. §©y lµ c¬ quan t vÊn cña Bé T LÖnh tèi cao c¸c lùc lîng ®ång minh. 17 T×nh tr¹ng hçn ®én ngay sau chiÕn tranh ®· ®îc thõa nhËn trong dù th¶o söa ®æi hiÕn ph¸p ®îc c«ng bè vµo thêi k× ®ã. Th¸ng 10 – 1945, sau khi Bé T LÖnh cña Mc Aithur bµy tá ý ®Þnh cÇn ph¶i söa ®æi HiÕn ph¸p, nhiÒu b¶n dù th¶o hiÕn ph¸p ®îc c«ng bè. Néi dung chÝnh cña HiÕn ph¸p míi do §¶ng Céng S¶n c«ng bè chñ tr¬ng b·i bá chÕ ®é Thiªn Hoµng lµ ®iÒu tÊt nhiªn nÕu xÐt vÒ tÝnh chÊt cña §¶ng. MÆt kh¸c, th¸ng 10 – 1945, chÝnh phñ còng b¾t ®Çu so¹n th¶o dù th¶o söa ®æi hiÕn ph¸p. C«ng viÖc nµy ®îc giao cho «ng Matsumoto, Bé Trëng Néi Vô ®¶m nhËn. Nhng chñ tr¬ng cña chÝnh phñ lµ trªn c¬ së cña HiÕn ph¸p Minh TrÞ sÏ söa ®æi cho d©n chñ h¬n, nhng kh«ng ghi râ chñ quyÒn sÏ do d©n quyÕt ®inh. Dù th¶o söa ®æi hiÕn ph¸p vÉn mang ®Ëm mµu s¾c b¶o thñ, cã ý ®å duy tr× viÖn c¬ mËt, do ®ã ®· bÞ Tæng T LÖnh tèi cao c¸c lùc lîng ®ång minh b·i bá. KÕt côc, HiÕn ph¸p lµ sù tho¶ hîp gi÷a hai lo¹i quan ®iÓm vµ nã ®· ®îc ban hµnh vµo ngµy 07 th¸ng 10 n¨m 1946 díi h×nh thøc chÕ ®é Thiªn Hoµng lµ tîng trng cho chñ quyÒn thuéc vÒ nh©n d©n. X· héi NB b¶o ®¶m ®îc sù æn ®Þnh nhê HiÕn ph¸p nµy mang tÝnh chÊt tiÕn bé xen lÉn b¶o thñ. Trong suèt h¬n 40 n¨m sau chiÕn tranh, cã nh÷ng sù kiÖn ®«i lóc ®· g©y ra sù chia rÏ trong x· héi. Nhng nh×n chung ®· nhanh chãng ®îc gi¶i quyÕt. Mét x· héi mµ trong ®ã mét sè ®«ng nh©n d©n coi m×nh thuéc tÇng líp trung lu ®· ®îc h×nh thµnh. Trªn chÝnh trêng, trõ thêi gian néi c¸c Katayama cña §¶ng X· Héi chØ tån t¹i ®îc kho¶ng 7 th¸ng kÓ tõ th¸ng 6 n¨m 19947, cßn hÇu hÕt thêi gian sau chiÕn tranh, chÝnh phñ do §¶ng B¶o Thñ n¾m gi÷. T×nh h×nh trªn ®©y cã u ®iÓm lµ ®· mang l¹i sù æn ®Þnh x· héi, duy tr× ®îc tÝnh nhÊt qu¸n cña chÝnh s¸ch. ChÝnh s¸ch cña §¶ng b¶o thñ kh«ng ph¶i cè gi÷ thÓ chÕ ®· lçi thêi mµ ®· cã kh«ng Ýt nh÷ng mÆt tiÕn bé mang l¹i sù thay ®æi. Cã thÓ ®ã lµ mét lÝ do §¶ng B¶o Thñ ë NB duy tr× ®îc chÝnh quyÒn trong mét thêi gian dµi. XIII/ T tëng trong t¨ng trëng kinh tÕ. Kh«i phôc kinh tÕ sau chiÕn tranh lµ vÊn ®Ò hµng ®Çu cña chÝnh s¸ch kinh tÕ, Ýt cã ai nghÜ tíi vÊn ®Ò ph¸t triÓn. Nhng tõ n¨m 1960 trë ®i vÊn ®Ò lµm thÕ nµo ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ l¹i trë thµnh mèi quan t©m m¹nh mÏ cña mäi ngêi. “KÕ ho¹ch t¨ng gÊp ®«i thu nhËp quèc d©n” ®îc néi c¸c cña thñ tíng 18 Akada quyÕt ®Þnh th¸ng 12 cïng n¨m ®a ra môc tiªu t¨ng gÊp ®«i thu nhËp quèc d©n trong vßng 10 n¨m, cô thÓ lµ tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n 7,2%/n¨m trong suèt 10 n¨m liÒn. §ã lµ kÕ ho¹ch ®¹t môc tiªu nÆng vÒ cÊp ®é t¨ng trëng. Vµo kho¶ng gi÷a thËp kØ 60, quan ®iÓm trong ph¸t triÓn kinh tÕ mµ chñ yÕu lµ ë trong Héi §ång H÷u kinh tÕ lµ cÇn ph¶i tù ®iÒu chØnh víi sù hîp t¸c cña c¸c xÝ nghiÖp. Mét bé phËn l·nh ®¹o trong Bé c«ng nghiÖp vµ mËu dÞch quèc tÕ còng chñ tr¬ng ®a ra LuËt chÊn hng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®Æc biÖt (mòi nhän) ®Ó kiÓm so¸t sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp. XIV/ C¬ cÊu hai tÇng: Nãi “c¬ cÊu hai tÇng” lµ mét ®Æc ®iÓm næi bËt cña nÒn kinh tÕ NB, kh«ng cã nghÜa lµ ë c¸c níc T b¶n ph¸t triÓn kh¸c kh«ng cßn tån t¹i bé phËn s¶n xuÊt nhá n÷a. H¬n n÷a, kho¶ng c¸ch vÒ c¬ cÊu trong mét nÒn kinh tÕ chØ võa míi ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nh NB th× còng kh«ng cã g× ®¸ng ng¹c nhiªn. Nhng nÐt ph¸t triÓn ®éc ®¸o cña NB lµ sù ®ãng gãp to lín cña khu vùc s¶n xuÊt truyÒn thèng, kinh doanh nhá trong suèt qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ níc NB, vµ sù tån t¹i rÊt phæ biÕn cña lo¹i h×nh s¶n xuÊt, kinh doanh nhá (b¶ng 3) vµ kh¶ n¨ng thÝch øng cña nã khi NB ®· ®¹t tr×nh ®é hiÖn ®¹i ho¸ cao. ë ®©y, Ta chØ ®i s©u vµo sù ®ãng gãp cña nã, vµo sù t¨ng trëng sau chiÕn tranh. B¶ng 3: Quy m« xÝ nghiÖp ë NB. (Kh«ng kÓ n«ng, l©m, ng nghiÖp) Sè xÝ nghiÖp (1000) Sè c«ng nh©n (1000) 1963 1966 T¨ng 1963 1966 T¨ng 4.016 4.365 349 30.145 34.413 4.268 1 –4 ngêi 2.968 3.128 160 5.971 6.377 406 5 – 9 ngêi 539 638 95 3.443 4.082 630 10 – 19 ngêi 267 315 48 3.552 4.208 656 20 – 29 ngêi 92 110 18 2615 2167 -48 Tæng sè Trong ®ã 19 30 – 49 ngêi 74 86 12 2.753 3.247 494 50 – 99 ngêi 47 56 9 3.157 3.769 612 100 – 199 ngêi 18 22 4 2.417 2.966 519 200 – 299 ngêi 5 6 1 1.309 1.470 161 Trªn 300 ngêi 7 8 1 5.319 5.678 359 Nguån: T¹p chÝ “kinh tÕ thÕ giíi vµ quan hÖ quèc tÕ” sè 2 – 1971 – trang 89 tiÕng Nga. Kh«ng ph¶i lóc nµo khu vùc s¶n xuÊt truyÒn thèng ë NB còng ph¸t huy søc m¹nh cña nã. Trong chiÕn tranh thÕ giíi thø II, v× môc ®Ých tËp trung søc lao ®éng vµo c¸c ngµnh s¶n xuÊt vò khÝ phôc vô chiÕn tranh, chÝnh phñ NB ®· tiÕn hµnh tæ chøc l¹i kinh doanh, thanh to¸n c¸c c¬ së kinh doanh nhá. Do vËy, vµo giai ®o¹n cuèi cña cuéc chiÕn tranh, phÇn lín c¬ së kinh doanh nhá kh«ng liªn quan ®Õn s¶n xuÊt vò khÝ ®· biÕn mÊt. Sau chiÕn tranh nã ®îc ph¸t triÓn m¹nh trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ tù do c¹nh tranh. Kinh doanh nhá ph¸t triÓn m¹nh trong lÜnh vùc th¬ng m¹i, phôc vô (ë NB cø 73 ngêi d©n th× cã mét cña hµng b¸n lÎ, 91% sè cña hiÖu nµy co díi 4 nh©n viªn). Nhng nh vËy kh«ng cã nghÜa lµ nã kh«ng ph¸t triÓn trong c«ng nghiÖp. §iÒu ®¸ng chó ý lµ, ngay trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp do ®éc quyÒn khèng chÕ nh ngµnh s¶n xuÊt kim lo¹i ®en, kim lo¹i mµu, chÕ t¹o m¸y lo¹i xÝ nghiÖp rÊt nhá vÉn tån t¹i vµ ph¸t triÓn.Lo¹i xÝ nghiÖp cùc nhá nµy chiÕm trªn 70% tæng sè xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp chÕ biÕn, tæng sè 16% c«ng nh©n trong ngµnh, nhng chØ cung cÊp 6% s¶n phÈm. NÕu tÝnh c¶ xÝ nghiÖp nhá vµ võa (tõ 1- 100 c«ng nh©n) th× bé phËn nµy ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 60 vÉn cung cÊp trªn 50% tæng s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn, gÇn 50% gi¸ trÞ xuÊt khÈu vµ mét lîng lín ngo¹i tÖ dïng ®Ó tµi trî cho viÖc nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ, còng nh nguyªn nhiªn liÖu cho c¸c xÝ nghiÖp lín. Trong n«ng nghiÖp, s¶n xuÊt nhá còng rÊt phæ biÕn. §Õn n¨m 1967, sè n«ng hé cã díi hai hecta chiÕm 94.5%tæng sè n«ng hé,trong ®ã sè cã díi mét hecta chiÕm 69%, díi 0,5 hÐcta chiÕm 37%. 20