-1-
MÔÛ ÑAÀU
yù nghóa vaø tính caáp thieát cuûa luaän aùn
Kinh teá Vieät Nam ñang treân con ñöôøng hoaø nhaäp vôùi neàn kinh teá theá
giôùi, nôi maø moïi hoaït ñoäng ñeàu vaän haønh theo nhöõng qui öôùc, ñieàu leä, nhöõng
thoâng leä mang taàm voùc toaøn caàu chöù khoâng chæ ñôn thuaàn laø ñòa phöông cuïc
boä. Gia nhaäp Toå chöùc thöông maïi toaøn caàu – WTO laø söï löïa choïn ñuùng vaø
thích hôïp trong giai ñoaïn hieän nay cho taát caû caùc quoác gia khi muoán hoaø nhaäp
vôùi neàn kinh teá theá giôùi. Tröôùc nhöõng thaùch thöùc cuûa quaù trình hoäi nhaäp, ñeå coù
theå truï vöõng khi gia nhaäp toå chöùc naøy, ñaõ thuùc ñaåy moïi thaønh phaàn kinh teá,
moïi ngaønh ngheà … ñeàu phaûi töï chuyeån mình vaø phaùt trieån nhanh veà moïi maët,
cho ñeán khi Vieät Nam chính thöùc ñöôïc coâng nhaän trôû thaønh thaønh vieân cuûa
WTO thì caùc doanh nghieäp Vieät Nam coù theå caïnh tranh ñöôïc ôû möùc cô baûn
tröôùc caùc doanh nghieäp nöôùc ngoaøi coù nhieàu öu theá vöôït troäi.
Cuõng nhöõng moïi ngaønh ngheà khaùc, ngaønh noâng nghieäp Vieät Nam noùi
chung, ngaønh traùi caây Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long, ñang ñöùng tröôùc thaùch thöùc
laø vöøa phaûi cuøng hoaø mình vôùi tieán trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, laïi vöøa phaûi
ñaûm baûo söï taêng tröôûng veà chaát löôïng nhaèm naâng cao tính caïnh tranh tröôùc
nhöõng haøng hoùa cuøng loaïi cuûa caùc quoác gia khaùc treân theá giôùi. Vôùi söï hieåu
bieát ngaøy caøng nhieàu veà taùc duïng tích cöïc cuûa haøng hoùa traùi caây, rau cuû ñoái
vôùi söùc khoûe con ngöôøi, nhu caàu tieâu thuï nhöõng maët haøng naøy ngaøy caøng taêng,
nhaát laø taïi caùc thò tröôøng phaùt trieån treân theá giôùi. Tröôùc cô hoäi ñoù, cuøng vôùi
naêng löïc saûn xuaát raát coù tieàm naêng cuûa ngaønh traùi caây Vieät Nam, “ Ñeà aùn
chieán löôïc xuaát khaåu rau quaû ñeán naêm 2010” cuûa Boä thöông maïi ñöôïc xaây
döïng vôùi muïc tieâu ñaït giaù trò xuaát khaåu 1.000 trieäu USD vaøo moät soá thò tröôøng
coù chuû ñích ñeán naêm 2010 coù theå ñöôïc xem laø moät noå löïc cuûa ngaønh rau quaû
Vieät Nam nhaèm thuùc ñaåy löôïng rau quaû xuaát khaåu. Tuy nhieân, thöïc traïng veà
ngaønh rau quaû cuûa Vieät Nam noùi chung, chaát löôïng cuûa haøng hoùa traùi caây
-2-
Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long vaãn coøn ñang trong tình traïng coøn raát thaáp chöa
theå ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa ngöôøi tieâu duøng. Neáu khoâng coù söï tích cöïc
chuyeån bieán naøo keå töø thôøi ñieåm Vieät Nam gia nhaäp WTO, thì raát khoù ñeå toaøn
ngaønh noâng nghieäp Vieät Nam ñaït ñöôïc muïc tieâu taêng tröôûng naøy.
Theo nhaän ñònh cuûa caùc chuyeân gia thì haøng hoùa traùi caây Vieät Nam coù
nhöõng loaïi ñöôïc xem laø ngon, tuy nhieân thöïc teá laø saûn löôïng haøng hoùa traùi caây
Vieät Nam xuaát khaåu laïi coù chieàu höôùng giaûm daàn. Vì sao laïi coù hieän töôïng
naøy? Theo nghieân cöùu cuûa taùc giaû vaø thoâng qua moät soá coâng trình nghieân cöùu
khaùc veà traùi caây thì söï giaûm suùt naøy laø do yeáu toá coâng ngheä laïc haäu, yeáu toá
khoa hoïc kyõ thuaät keùm phaùt trieån, chöa hình thaønh ñöôïc nhöõng vuøng nguyeân
lieäu roäng lôùn, vuøng chuyeân canh caây aên traùi chieán löôïc… ñeå coù theå ñuû söùc ñaùp
öùng yeâu caàu xuaát khaåu vôùi khoái löôïng lôùn, chaát löôïng oån ñònh, maët haøng ña
daïng…
Cho ñeán hieän taïi, duø ñaõ coù nhieàu ñeà taøi nghieân cöùu, caùc hoäi thaûo chuyeân
ñeà… nhaèm ñöa ra caùc giaûi phaùp naâng cao saûn löôïng, chaát löôïng cho haøng hoùa
traùi caây xuaát khaåu, nhöng vaãn chöa coù nghieân cöùu naøo nhìn nhaän vaán ñeà naøy ôû
goùc ñoä dòch vuï. Trong khi ôû caùc nöôùc phaùt trieån, lónh vöïc dòch vuï cung öùng cho
ngaønh traùi caây ñoùng vai troø heát söùc quan troïng ñeå taïo ñöôïc söùc caïnh tranh cho
haøng hoùa traùi caây treân thò tröôøng. Haøm löôïng giaù trò cuûa dòch vuï luoân ñoùng goùp
tæ troïng lôùn trong toång giaù trò haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu. Ñoàng thôøi moät
trong nhöõng ñieàu kieän khi ñaøm phaùn vôùi caùc nöôùc thaønh vieân ñeå gia nhaäp toå
chöùc WTO, Vieät Nam Cam keát seõ phaûi môû roäng cöûa ngaønh dòch vuï ñeå thu huùt
voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi sau ba naêm töø khi gia nhaäp.
Taäp trung phaùt trieån caùc hoaït ñoäng dòch vuï phuïc vuï cho haøng hoùa traùi
caây xuaát khaåu laø höôùng ñi ñuùng caáp baùch vaø caàn thieát trong giai ñoaïn hoäi
nhaäp nhö hieän nay nhaèm naâng cao söùc caïnh tranh cuûa haøng hoùa traùi caây treân
thò tröôøng xuaát khaåu. Ngaønh traùi caây Vieät Nam noùi chung, ngaønh traùi caây
-3-
Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long noùi rieâng ñang ñöùng tröôùc moät thôøi cô, nhöng
cuõng laø moät thöû thaùch laø laøm theá naøo ñeå coù theå hoaøn thieän vaø phaùt trieån maïnh
heä thoáng nhöõng dòch vuï ñaàu vaøo vaø dòch vuï ñaàu ra coù lieân quan ñeán haøng hoùa
traùi caây xuaát khaåu vôùi chaát löôïng cao, ñeå haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu ñaùp öùng
ñöôïc nhöõng ñieàu kieän khaéc khe cuûa thò tröôøng xuaát khaåu.
Vì vaäy luaän aùn “Nghieân Cöùu Phaùt Trieån Moät Soá Dòch Vuï Saûn Xuaát –
Xuaát Khaåu Haøng Hoùa Traùi Caây Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long” maø toâi choïn laø
nghieân cöùu caàn thieát vaø caáp baùch trong giai ñoaïn hieän nay cuûa ngaønh traùi caây
Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long tröôùc thôøi cô vaø thöû thaùch môùi.
CAÙC COÂNG TRÌNH NGHIEÂN CÖÙU
COÙ LIEÂN QUAN ÑEÁN LUAÄN AÙN
Coù nhieàu coâng trình khoa hoïc cuûa caùc taùc giaû veà vaán ñeà traùi caây Ñoàng
Baèøng Soâng Cöûu Long vaø caùc vaán ñeà veà dòch vuï:
Ñeà taøi “Nhöõng giaûi phaùp ñaàu ra cho saûn phaåm traùi caây töôi cuûa Ñoàng
Baèøng Soâng Cöûu Long” do PGS.TS Voõ Thanh Thu laø chuû nhieäm ñeà taøi (naêm
2001) ñaõ ñeà caäp ñeán nhöõng taùc nhaân taùc ñoäng ñeán khaû naêng tieâu thuï traùi caây
töôi Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long ñoái vôùi thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc, thöïc
traïng caùc keânh phaân phoái truyeàn thoáng. Qua ñoù ñeà xuaát caùc giaûi phaùp nhaèm
ñaåy maïnh saûn löôïng tieâu thuï traùi caây töôi. Ñeà taøi khoâng ñeà caäp vaán ñeà döôùi
goùc ñoä dòch vuï.
Ñeà taøi nhaùnh naêm 2001 cuûa Tieán só Nguyeãn Vaên Lòch veà “ Thò tröôøng
traùi caây theá giôùi vaø trieån voïng xuaát khaåu cuûa Vieät Nam ñeán naêm 2010” ñaõ ñeà
caäp ñeán khaû naêng tieâu thuï 6 loaïi traùi caây tieàm naêng chuû yeáu cuûa Vieät Nam.
Qua ñeà taøi naøy ñaõ cuûng coá theâm cô sôû veà söï thaønh coâng cuûa ngaønh saûn xuaát
traùi caây Vieät Nam neáu choïn höôùng ñi ñuùng ñaén.
Ñeà taøi “Moät soá giaûi phaùp naâng cao söùc caïnh tranh cho haøng hoùa traùi caây
xuaát khaåu cuûa Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long trong ñieàu kieän hoäi nhaäp kinh teá
-4-
quoác teá” – do nghieân cöùu sinh Haø Thò Ngoïc Oanh (naêm 2004) ñaõ ñeà caäp ñeán
yeáu toá söùc caïnh tranh cuûa saûn phaåm traùi caây Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long.
Trong ñoù taùc giaû ñaõ ñöa ra coâng thöùc tính söùc caïnh tranh cuûa saûn phaåm traùi
caây giöõa caùc Vuøng vaø caùc quoác gia. Ngoaøi ra luaän aùn coøn ñeà caäp ñeán caùc chæ
tieâu veà maët ñònh tính vaø ñònh löôïng nhaèm ñaùnh giaù söùc caïnh tranh. Ñeà taøi
chöa nghieân cöùu toaøn dieän caùc dòch vuï coù lieân quan ñeán haøng hoùa traùi caây
Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long theo trình töï heä thoáng.
Ñeà taøi “ÖÙng duïng lyù thuyeát caàu, cung trong vieäc löïa choïn giaûi phaùp phaùt
trieån vuøng caây aên traùi Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long“ cuûa Ñoaøn Thò Myõ Haïnh,
naêm 2004 ñaõ vaän duïng lyù thuyeát cung caàu nhaèm ñaåy maïnh cung caàu veà traùi
caây Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long.
Ñeà taøi “Ñònh höôùng phaùt trieån ngaønh cheá bieán traùi caây tænh vónh long
ñeán naêm 2010” cuûa Tröông Thò Beù Hai, naêm 2004 ñaõ ñeà caäp ñeán tình hình
cheá bieán, vuøng nguyeân lieäu tænh Vónh Long, treân cô sôû ñoù ñeà xuaát giaûi phaùp
phaùt trieån ngaønh cheá bieán ñeán naêm 2010.
Ñeà taøi “Nhöõng giaûi phaùp phaùt trieån caùc hoaït ñoäng dòch vuï nhaèm hoã trôï
cho ñaåy maïnh xuaát khaåu treân ñòa baøn Thaønh phoá Hoà Chí Minh” cuûa GSTS Voõ
Thanh Thu, naêm 2004 ñaõ ñeà caäp ñeán vaán ñeà dòch vuï. Lyù thuyeát veà dòch vuï taäp
trung saâu vaøo hoaït ñoäng ngoaïi thöông. Caùc giaûi phaùp phaùt trieån hoaït ñoäng
dòch vuï ngoaïi thöông nhö veà kho baõi, thanh toaùn, thuû tuïc haûi quan… coù giaù trò
tham khaûo cao. Tuy nhieân ñeà taøi cuõng chöa ñeà caäp ñeán nhöõng dòch vuï coù lieân
quan ñeán haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu.
Ñeà taøi “Ñònh höôùng vaø giaûi phaùp phaùt trieån caùc ngaønh dòch vuï treân ñòa
baøn TP.HCM ñaùp öùng yeâu caàu Hieäp ñònh thöông maïi Vieät Myõ” cuûa GS.TS
Hoaøng Vaên Chaâu ñaõ cung caáp töông ñoái ñaày ñuû veà cô sôû lyù luaän veà dòch vuï
theo Hieäp ñònh thöông maïi Vieät Myõ. Caùc giaûi phaùp cuûa ñeà taøi taäp trung vaøo
caùc giaûi phaùp chung cho caùc loaïi hình dòch vuï taïi Tp.HCM.
-5-
Ñeà taøi “Phaân tích tình hình tieâu thuï noâng saûn traùi caây, caùc giaûi phaùp phaùt
trieån saûn xuaát, ñaåy maïnh tieâu thuï vaø xuaát khaåu” Nguyeãn Thanh Nguyeät (ÑH
Caàn Thô, ñeà taøi caáp Boä), 2005 ñaõ ñeà caäp ñeán thöïc traïng nhöõng vaán ñeà khoù
khaên cuûa traùi caây Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long khi thöïc hieän mua baùn thoâng
qua keânh phaân phoái vaø tieâu thuï. Ñeà taøi ñaõ phaân tích roõ ñöôïc nhöõng toàn taïi cuûa
heä thoáng keânh phaân phoái. Caùc giaûi phaùp ñeà xuaát khoâng ñeà caäp ôû goùc ñoä dòch
vuï.
Nhöõng ñeà taøi mang tính kyõ thuaät nhö “Tìm hieåu saûn xuaát vaø thò tröôøng
Thanh long Nam Boä” cuûa Ñoaøn Höõu Tieán vaø Taï Minh Tuaán, ñeà taøi “ Saûn xuaát
vaø thò tröôøng Vuù söõa Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long” cuûa Löông Trung Laäp vaø
Taï Minh Tuaán ñaõ cho thaáy veà khaû naêng vaø trình ñoä chuyeân moân cuûa caùc kyõ sö
Vieät Nam trong vieäc taïo neân nhöõng saûn phaåm coù chaát löôïng. Ñoàng thôøi thò
tröôøng tieàm naêng cuûa caùc haøng hoùa traùi caây Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long. Vaán
ñeà laø laøm theá naøo ñeå coù theå ñaåy maïnh thò tröôøng cuûa haøng hoùa traùi caây Ñoàng
Baèøng Soâng Cöûu Long.
Hoäi thaûo veà chôï traùi caây ñaàu moái ñöôïc toå chöùc taïi Vuøng Caàn Thô naêm
2001 ñaõ coù moät soá tham luaän kinh nghieäm veà vieäc xaây döïng heä thoáng chôï ñaàu
moái taïi moät soá quoác gia trong khu vöïc.
Döï aùn naâng cao söùc caïnh tranh cuûa Vieät Nam do cô quan phaùt trieån quoác
teá Hoa Kyø – USDA taøi trôï naêm 2003 trong ñoù coù ñeà caäp ñeán chieán löôïc lieân
keát ngaønh traùi caây Vieät Nam ñaõ neâu leân nhöõng haïn cheá trong vieäc lieân keát
giöõa caùc ngaønh ñeå taïo neân saûn phaåm haøng hoùa traùi caây Vieät Nam, qua ñoù döï
aùn naøy cuõng ñaõ ñöa ra nhöõng giaûi phaùp ñeå khaéc phuïc tình traïng naøy.
Taùc giaû ñaõ keá thöøa nhöõng nghieân cöùu cuûa caùc coâng trình ñöôïc lieät keâ
treân, keát hôïp vôùi moät soá nghieân cöùu khaùc cuûa taùc giaû ñaõ thöïc hieän ñeå laøm cô
sôû vaø neàn taûng cho nghieân cöùu tieáp trong luaän aùn naøy.
-6-
ÑIEÅM MÔÙI CUÛA LUAÄN AÙN
Heä thoáng hoùa nhöõng lyù thuyeát veà dòch vuï, dòch vuï trong noâng nghieäp
trong ñieàu kieän neàn kinh teá Vieät Nam ñang chuyeån ñoåi töø moät neàn kinh teá bao
caáp sang moät neàn kinh teá chuyeån ñoåi trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá.
Neâu baät ñöôïc taàm quan troïng cuûa dòch vuï ñoái vôùi söï phaùt trieån ngaønh noâng
nghieäp noùi chung, traùi caây xuaát khaåu noùi rieâng. Vieät Nam chuaån bò gia nhaäp
WTO, trong ñoù ñaàu tö vaøo lónh vöïc dòch vuï laø vaán ñeà raát ñöôïc söï quan taâm vaø
chuù yù cuûa caùc quoác gia thaønh vieân WTO, vì vaäy hieåu bieát veà dòch vuï ñeå coù söï
nhaän thöùc roäng raõi trong caùc cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc, trong toaøn xaõ hoäi laø
heát söùc caàn thieát nhaèm taïo cô sôû vaän duïng vaøo thöïc tieãn vaø trieån khai coù chaát
löôïng caùc dòch vuï ñöôïc cung öùng trong noâng nghieäp noùi chung.
Ñoàng thôøi trong phaàn lyù luaän coøn ñeà caäp ñeán lyù thuyeát veà cung caàu trong
dòch vuï, söï can thieäp caàn thieát cuûa Chính phuû ñoái vôùi nhöõng dòch vuï caàn thieát
cho söï phaùt trieån noùi chung cuûa xaõ hoäi, nhöng khoâng ñöôïc söï quan taâm vaø ñaàu
tö cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc.
Thu thaäp nhöõng kinh nghieäm phaùt trieån thaønh coâng caùc dòch vuï hoã trôï
cho saûn xuaát trong noâng nghieäp, cho hoaït ñoäng xuaát khaåu traùi caây cuûa moät soá
nöôùc. Ñaây seõ laø nhöõng kinh nghieäm quùi baùu vaø seõ laø cô sôû tham khaûo coù giaù
trò cho vieäc phaùt trieån hoaït ñoäng dòch vuï cuûa Vuøng trong thôøi gian ñeán. Keát
hôïp vôùi nhöõng soá lieäu sô caáp vaø thöù caáp laøm cô sôû cho vieäc so saùnh vaø phaân
tích thöïc traïng moät soá dòch vuï “ñaàu vaøo – ñaàu ra” coù lieân quan ñeán haøng hoùa
traùi caây xuaát khaåu Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long trong chöông 2 vaø moät soá giaûi
phaùp ñeà xuaát trong chöông 3. Ñoàng thôøi luaän aùn cuõng ñaõ tieán haønh thu thaäp soá
lieäu veà nhaän thöùc vaø nhöõng ñaùnh giaù khaùch quan cuûa caùc nhaø vöôøn, noâng hoä
veà thöïc traïng moät soá hoaït ñoäng dòch vuï. Ngoaøi ra trong chöông 2 cuõng ñeà caäp
ñeán nhöõng moâ hình cung öùng dòch vuï trong noâng nghieäp.
-7-
Ñeà xuaát heä thoáng caùc giaûi phaùp nhaèm phaùt trieån moät soá dòch vuï “ñaàu
vaøo” vaø “ñaàu ra” phuïc vuï cho saûn xuaát vaø xuaát khaåu haøng hoùa traùi caây. Caùc
giaûi phaùp naøy ñöôïc saép xeáp theo hình thöùc loâgíc bieän chöùng trong ñoù keát quaû
cuûa nhöõng giaûi phaùp tröôùc seõ laø neàn taûng chaát löôïng cho pheùp thöïc hieän thaønh
coâng caùc giaûi phaùp keá tieáp. Caùc giaûi phaùp seõ taïo thaønh moät chuoãi lieân hoaøn
caùc giaù trò maø keát quaû cuoái cuøng laø ñeå phaùt trieån thaønh coâng caùc hoaït ñoäng
dòch vuï, taêng tính caïnh tranh vaø saûn löôïng cho haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu
Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long.
MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU CUÛA LUAÄN AÙN
Nghieân cöùu coù heä thoáng vaø toaøn dieän cô sôû lyù luaän veà dòch vuï, dòch vuï
trong noâng nghieäp, nhöõng ñaëc ñieåm cuûa dòch vuï trong noâng nghieäp, vai troø cuûa
dòch vuï, phaân loaïi dòch vuï… ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa ngaønh noâng nghieäp trong
ñoù coù traùi caây.
Laøm roõ vai troø cuûa dòch vuï coâng, dòch vuï haønh chính söï nghieäp ñeán söï
phaùt trieån cuûa ngaønh noâng nghieäp, qua ñoù ñaõ cuûng coá veà maët lyù luaän veà taàm
quan troïng cuûa loaïi hình dòch vuï naøy ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa ngaønh traùi caây,
cuõng nhö ñoái vôùi haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long.
Phaân tích thöïc traïng dòch vuï baûo hieåm cho ngaønh traùi caây, ñeå tìm ra
ñöôïc nguyeân nhaân goác reã ñaõ daãn ñeán thöïc traïng laø dòch vuï baûo hieåm chöa theå
thaâm nhaäp ñöôïc vaøo ngaønh traùi caây. Töø ñoù ñeà xuaát giaûi phaùp khaéc phuïc.
Ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp hoaøn thieän caùc hoaït ñoäng dòch vuï coù lieân quan
ñeán traùi caây Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long, nhaèm ñöa hoaït ñoäng caùc dòch vuï lieân
quan leân moät taàm cao môùi vôùi söï chuyeân nghieäp vaø chuyeân moân hoùa cao vaø
coù söï lieân keát mang tính heä thoáng. Ñoàng thôøi, caùc giaûi phaùp ñöôïc hình thaønh
theo höôùng coâng nghieäp hoùa vaø chuyeân moân hoùa cao. Nhöõng giaûi phaùp ñöôïc
ñöa ra trong moät heä thoáng coù söï lieân keát chaët cheõ töø ñaàu vaøo cho ñeán ñaàu ra,
dòch vuï ñi tröôùc seõ taïo neàn chaát löôïng cho dòch vuï sau vaø keát quaû cuoái cuøng laø
vì söï phaùt trieån cuûa ngaønh traùi caây, naâng cao chaát löôïng nhaèm taêng maïnh saûn
löôïng haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu.
-8-
ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU
Luaän aùn chæ taäp trung nghieân cöùu vaøo moät soá dòch vuï coù lieân quan ñeán
haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long. Tuy nhieân vì hoaït
ñoäng dòch vuï lieân quan ñeán haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu coù phaïm vi raát roäng,
luaän aùn chæ taäp trung vaøo moät soá dòch vuï maø taùc giaû cho raèng caàn thieát vaø coát
loõi. Nhöõng hoaït ñoäng dòch vuï nhö giao nhaän ngoaïi thöông, vaän taûi, böu chính
vieãn thoâng, taøi chính – tín duïng, ngaân haøng… ñaõ ñöôïc nhieàu nghieân cöùu khoa
hoïc khaùc phaân tích vaø ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp khaû thi. Ñoàng thôøi, qua nghieân
cöùu ñieàu tra, taùc giaû ñaõ nhaän ñònh moät soá dòch vuï khaùc coù aûnh höôûng ñeán
ngaønh saûn xuaát traùi caây Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long, caàn taäp trung phaùt trieån
tröôùc. Vì vaäy nhöõng dòch vuï keå treân seõ khoâng ñöa vaøo phaïm vi nghieân cöùu cuûa
luaän aùn naøy. Ñoàng thôøi, lónh vöïc cheá bieán traùi caây cuõng seõ khoâng ñöôïc ñeà caäp
nghieân cöùu saâu, vì hieän nay vaán ñeà hoùa chaát duøng baûo quaûn traùi caây cheá bieán
ñang coøn nhieàn tranh luaän veà taùc duïng phuï giöõa caùc nhaø khoa hoïc treân theá
giôùi.
Ñoái vôùi thò tröôøng noäi ñòa, cuõng seõ khoâng thuoäc phaïm vi nghieân cöùu cuûa
luaän aùn naøy.
Phaïm vi nghieân cöùu chuû yeáu taäp trung taïi vuøng Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu
Long, ñaëc bieät laø ôû nhöõng Tænh coù söï phaùt trieån veà saûn xuaát caây aên quaû coù
tieàm naêng nhö Tieàn Giang, Vónh Long, Beán Tre, Caàn Thô. Caùc cô quan, toå
chöùc nhö Vieän caây aên quaû, Sôû Thöông maïi, sôû noâng nghieäp vaø phaùt trieån noâng
thoân treân ñòa baøn Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long cuõng thuoäc phaïm vi nghieân cöùu
cuûa luaän aùn.
-9-
PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
Taùc giaû ñaõ söû duïng phöông phaùp loâgíc bieän chöùng vaø loâgíc lòch söû ñeå
phaân tích, nhaän ñònh thöïc traïng moät soá dòch vuï phuïc vuï cho traùi caây xuaát khaåu.
Ñeå giaûi quyeát nhöõng thöïc traïng ñang toàn taïi cuûa hoaït ñoäng dòch vuï coù lieân
quan, luaän aùn ñaõ söû suïng nhöõng phöông phaùp cuï theå nhö sau:
Trong chöông 1, taùc giaû ñaõ söû duïng phöông phaùp thu thaäp, taäp hôïp dieãn
giaûi lyù thuyeát veà dòch vuï, dòch vuï trong noâng nghieäp, lyù thuyeát cung caàu dòch
vuï vaø duøng nhöõng phöông phaùp naøy keát hôïp vôùi phöông phaùp ñieàu tra xaõ hoäi,
ñieàu tra thöïc teá ñeå thu thaäp nhöõng kinh nghieäm cuûa moät soá nöôùc.
Trong chöông 2 ñaõ söû duïng phöông phaùp ñieàu tra xaõ hoäi, phaân tích soá
lieäu ñaõ thu thaäp, cuøng vôùi söû duïng caùc soá lieäu thöù caáp cuûa caùc cô quan quaûn lyù
Nhaø nöôùc ñeå minh chöùng cho thöïc traïng cuûa caùc ñoái töôïng ñöôïc nghieân cöùu.
Trong chöông 3 ñaõ duøng phöông phaùp döï baùo, phöông phaùp chuyeân gia
ñeå xaùc ñònh nhöõng quan ñieåm vaø cô sôû ñeà xuaát giaûi phaùp. Ñoàng thôøi, taùc giaû
ñaõ söû duïng phöông phaùp loâgíc hình thöùc ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp phaùt trieån
moät soá dòch vuï saûn xuaát vaø xuaát khaåu haøng hoùa traùi caây Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu
Long.
Thoâng tin vaø soá lieäu thöù caáp ñöôïc söû duïng trong luaän aùn ñöôïc thu thaäp töø
nhöõng nguoàn saùch, baùo chí, Internet, caùc hoäi thaûo chuyeân ñeà, caùc ñeà taøi
nghieân cöùu khoa hoïc. Keát hôïp vôùi nhöõng thoâng tö, quyeát ñònh, vaên baûn nieân
giaùm, baùo caùo toång hôïp ñöôïc ban haønh… cuûa caùc cô quan Nhaø nöôùc. Thoâng tin
sô caáp ñöôïc thu thaäp töø nhöõng ñieàu tra cuûa taùc giaû taïi caùc Tænh Ñoàng Baèøng
Soâng Cöûu Long vôùi caùc nhaø vöôøn, nhaø noâng vaø ngay caû moät soá caùn boä quaûn lyù
Nhaø nöôùc. Keát hôïp ñi tham quan nhieàu hoäi chôï trieån laõm veà noâng nghieäp
Vuøng Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long trong giai ñoaïn 2002 – 2004. Taùc giaû cuõng
tham gia trong caùc chuyeán ñi cuûa Lieân minh Hôïp taùc xaõ Vieät Nam taïi
Singapore, Thaùi Lan, Malaysia, Ñaøi Loan.. Soá lieäu sô caáp vaø thöù caáp ñöôïc söû
duïng trong luaän aùn thu thaäp trong giai ñoaïn 2001 – 2005.
- 10 -
CHÖÔNG 1
LYÙ THUYEÁT VEÀ DÒCH VUÏ
DÒCH VUÏ TRONG NOÂNG NGHIEÄP – KINH NGHIEÄM
HOAÏT ÑOÄNG DÒCH VUÏ CUÛA MOÄT SOÁ NÖÔÙC
1.1. DÒCH VUÏ VAØ DÒCH VUÏ TRONG NOÂNG NGHIEÄP
1.1.1. TOÅNG QUAN
Töø thôøi xa xöa, loaøi ngöôøi ñaõ hoaït ñoäng sinh toàn vaø saûn xuaát döôùi hình thöùc
caùc boä laïc trong phaïm vi heïp, khi ñoù dòch vuï chöa xuaát hieän. Cho ñeán khi söï
phaùt trieån veà yù thöùc heä cuõng nhö veà soá löôïng nhaân khaåu trong boä laïc daãn ñeán
söï xuaát hieän cuûa dòch vuï vôùi hình thaùi ñôn giaûn nhaát. Ñoù chính laø söï xuaát hieän
cuûa nhu caàu trao ñoåi haøng hoùa giöõa caùc boä laïc vôùi nhau.
Ngaøy nay hoaït ñoäng dòch vuï toàn taïi ôû baát kyø quoác gia naøo treân traùi ñaát
naøy, töø nhöõng nôi xaûy ra chieán tranh cho ñeán nhöõng quoác gia Nhoû beù nhaát vôùi
chæ vaøi nghìn daân soá ñeàu coù söï toàn taïi cuûa hoaït ñoäng dòch vuï. Ngaân haøng theá
giôùi öôùc tính raèng, keát quaû kinh teá ñaït ñöôïc töø töï do hoùa thöông maïi dòch vuï seõ
lôùn hôn nhieàu so vôùi nhöõng keát quaû kinh teá ñaït ñöôïc töø töï do hoùa thöông maïi
haøng hoùa. Caùc nöôùc chuû tröông töï do hoùa trong dòch vuï taøi chính vieãn thoâng…
coù möùc taêng tröôûng nhanh hôn 1,5% trong thaäp nieân vöøa qua so vôùi nhöõng
nöôùc khaùc. Töï do hoùa dòch vuï ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù theå taïo ra thu
nhaäp theâm xaáp xæ 6 ngaøn tyû USD trong khoaûn thôøi gian töø 2005 – 2015.
Dòch vuï laø moät ngaønh phaùt trieån maïnh trong nhöõng naêm gaàn ñaây, ñaëc
bieät laø trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Dòch vuï daàn daàn ñaõ trôû thaønh
moät thaønh phaàn quan troïng caáu thaønh trong GDP cuûa caùc nöôùc. Dòch vuï, ñaëc
bieät laø caùc loaïi hình dòch vuï mang tính chieán löôïc nhö tö vaán ñaàu tö, tö vaán
chuyeån giao coâng ngheä, taøi chính ngaân haøng,… daàn trôû thaønh boä phaän soáng coøn
cuûa neàn kinh teá moãi quoác gia. Chính caùc loaïi hình dòch vuï naøy seõ quyeát ñònh
ñeán söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá moãi quoác gia. Coù theå thaáy roõ hôn taïi
- 11 -
Singapore, quoác gia coù tyû troïng ñoùng goùp cuûa dòch vuï trong toång saûn phaåm
quoác noäi (GDP) cao hôn gaáp nhieàu laàn so vôùi caùc GDP trong nhöõng lónh vöïc
khaùc. Tyû troïng cuûa hoaït ñoäng dòch vuï (ñaëc bieät veà taøi chính, ngaân haøng, baûo
hieåm..) chieám ñeán hôn 95% GDP cuûa Singapore, trong khi Vieät Nam trung
bình chæ chieám khoaûng 30% GDP vaøo nhöõng naêm 1998 -1999 vaø hieän nay
cuõng chæ dao ñoäng khoaûng 37% - 39.5% (Nguoàn: Ñaøi Tieáng noùi Vieät Nam, 3/
2005).
1.1.2. CAÙC KHAÙI NIEÄM VEÀ DÒCH VUÏ, DÒCH VUÏ TRONG NOÂNG NGHIEÄP
Dòch vuï raát ña daïng, phong phuù vaø phaùt trieån khoâng ngöøng theo söï tieán boä cuûa
neàn kinh teá xaõ hoäi trong moãi quoác gia. Cho ñeán nay, coù raát nhieàu ñònh nghóa
veà dòch vuï ñöôïc chaáp nhaän.
Caùc Maùc cho raèng: “Dòch vuï laø con ñeû cuûa neàn kinh teá saûn xuaát haøng
hoùa, khi maø kinh teá haøng hoùa phaùt trieån maïnh, ñoøi hoûi moät söï löu thoâng troâi
chaûy, thoâng suoát, lieân tuïc ñeå thoûa maõn nhu caàu ngaøy caøng cao cuûa con ngöôøi
thì dòch vuï phaùt trieån”. [7]
Moät ñònh nghóa khaùc cho raèng dòch vuï laø hoaït ñoäng hay lôïi ích cung öùng
nhaèm ñeå trao ñoåi, maø hoaït ñoäng aáy coù theå gaén vôùi saûn phaåm vaät chaát höõu hình
hoaëc voâ hình ñöôïc söû duïng nhaèm ñaùp öùng moät nhu caàu cuï theå naøo ñoù. Thuoäc
tính cuûa dòch vuï laø voâ hình vì vaäy maø dòch vuï khoâng gaén lieàn vôùi thuoäc tính
quyeàn sôû höõu, thuoäc tính trao ñoåi nhö saûn phaåm vaät chaát höõu hình. Hoaït ñoäng
dòch vuï bao truøm leân taát caû moïi lónh vöïc cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi vôùi trình ñoä cao,
chi phoái raát lôùn ñeán quaù trình phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa moãi quoác gia. Dòch
vuï khoâng chæ laø vaän taûi, thöông maïi, böu ñieän, ngaân haøng, baûo hieåm maø coøn laø
nhöõng hoaït ñoäng haønh chính, tö vaán, baûo veä moâi tröôøng.
Theo taïp chí The Economists, dòch vuï (service) laø baát cöù caùi gì ñem baùn
maø khoâng theå rôi vaøo chaân baïn. Nhö vaäy, dòch vuï cuõng laø moät saûn phaåm, moät
haøng hoùa ñaëc bieät. Dòch vuï ñöôïc hieåu laø moät daïng saûn phaåm ñi keøm vôùi saûn
- 12 -
phaåm chính nhaèm laøm taêng giaù trò cuûa saûn phaåm chính theo nhö caùch nhìn cuûa
nhaø saûn xuaát vaø ngöôøi tieâu duøng.
Dòch vuï trong noâng nghieäp (dòch vuï noâng nghieäp) laø nhöõng hoaït ñoäng
“phaàm meàm” taïo ra saûn phaåm haøng hoùa khoâng toàn taïi döôùi hình thaùi vaät theå,
ñöôïc gaén lieàn vôùi nhöõng saûn phaåm höõu hình trong noâng nghieäp. Nhö dòch vuï
cung öùng caây gioáng gaén lieàn vôùi saûn phaåm höõu hình laø caây gioáng; dòch vuï
haønh chính coâng seõ taùc ñoäng ñeán söï phaùt trieån toaøn dieän cuûa toaøn ngaønh noâng
nghieäp; chính saùch veà ñaát ñai cuûa Nhaø nöôùc seõ aûnh höôûng ñeán dieän tích canh
taùc; caùc qui ñònh veà vieäc löu haønh vaø kinh doanh thuoác baûo veä thöïc vaät tích
cöïc seõ goùp phaàn ñöa hoaït ñoäng löu thoâng thuoác baûo veä thöïc vaät treân thò tröôøng
vaøo tình traïng ñöôïc kieåm soaùt, baûo veä ñöôïc moâi tröôøng soáng cuûa chuùng ta…
Chaát löôïng cuûa haøng hoùa höõu hình seõ tuøy thuoäc raát lôùn vaøo chaát löôïng
cuûa dòch vuï. Chaúng haïn, ñeå coù söï phaùt trieån maïnh meõ vaø beàn vöõng cuûa ngaønh
traùi caây hieän nay cuûa Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long, thì chaát löôïng dòch vuï coâng,
haønh chính söï nghieäp phaûi luoân ñöôïc naâng cao. Coù nghóa laø coâng taùc hoaïch
ñònh, ñònh höôùng, caùc cô cheá chính saùch… cuûa Nhaø nöôùc phaûi chính xaùc, phuø
hôïp, baùm saùt vôùi thöïc teá vaø phaûi taïo ñöôïc ñoäng löïc cho söï phaùt trieån cuûa
ngaønh. Söï yeáu keùm trong coâng taùc quaûn lyù, trì treä trong suy nghæ, tieâu cöïc
trong coâng vieäc… laø nhöõng taùc nhaân chính laøm suy giaûm nghieâm troïng chaát
löôïng dòch vuï coâng, dòch vuï haønh chính söï nghieäp hieän nay vaø dó nhieân ñieàu
naøy ñeán cuoái cuøng cuõng seõ gaây aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán chaát löôïng haøng
hoùa traùi caây ñöôïc saûn xuaát ra.
Chaát löôïng cuûa haøng hoùa traùi caây khoâng chæ phuï thuoäc vaøo nhöõng yeáu toá
höõu hình nhö caây gioáng toát, thoå nhöôõng phuø hôïp, cô sôû vaät chaát haï taàng phuïc
vuï cho saûn xuaát ñaày ñuû vaø ñaûm baûo theo yeâu caàu, ngoaøi ra cheá ñoä chaêm soùc,
cheá ñoä dinh döôõng, cheá ñoä phaân boùn thích hôïp… cho caây troàng, cuõng nhö coâng
taùc baûo quaûn, cheá bieán sau thu hoaïch, coâng taùc tieáp thò, phaân phoái giao haøng…
- 13 -
ñeàu laø nhöõng hoaït ñoäng dòch vuï phi vaát chaát nhöng quan troïng, aûnh höôûng ñeán
chaát löôïng cuûa haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu, aûnh höôûng ñeán hình aûnh cuûa saûn
phaåm ñoái vôùi ngöôøi tieâu duøng. Coù theå hieåu roäng raèng chaát löôïng cuûa haøng hoùa
traùi caây khoâng chæ döøng laïi ôû nhöõng yeáu toá vaät chaát höõu hình, maø coøn laø yeáu
toá, nhöõng traïng thaùi vaät chaát voâ hình hay coù theå goïi laø “phaàn meàm” coù aûnh
höôûng lôùn ñeå naâng cao söùc caïnh tranh cuûa haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu.
ÔÛ ñaây khoâng nhaát thieát phaûi ñi ñeán moät khaùi nieäm chung veà dòch vuï,
dòch vuï trong noâng nghieäp; chæ caàn thoáng nhaát nhöõng luaän ñieåm cô baûn sau:
Laø hoaït ñoäng lao ñoäng mang tính phi vaät chaát.
Khoâng taùch rôøi vôùi saûn phaåm vaät chaát. Nghóa laø neáu khoâng gaén vôùi saûn
phaåm vaät chaát thì dòch vuï khoâng toàn taïi. Vì vaäy söï thoõa maõn cuûa con ngöôøi ñoái
vôùi dòch vuï thoâng qua söï thoõa maõn trong vieäc söû duïng saûn phaåm vaät chaát hay
duïng ích cuûa saûn phaåm vaät chaát ñem laïi.
Dòch vuï seõ coù taùc ñoäng ñeán chaát löôïng noùi chung cuûa saûn phaåm höõu hình.
Khoâng gaén vôùi quyeàn sôû höõu.
Tuøy vaøo quan ñieåm, nhaän thöùc vaø trình ñoä phaùt trieån, chaát löôïng dòch vuï
cuõng seõ khaùc nhau.
1.1.3. ÑAËC ÑIEÅM CUÛA DÒCH VUÏ
1.1.3.1.
TÍNH VOÂ HÌNH
Dòch vuï khoâng theå tröïc tieáp thaáy ñöôïc vaø khoâng theå khaúng ñònh ñöôïc muøi vò
cuûa noù. Ta chæ coù theå thaáy ñöôïc dòch vuï thoâng qua nhöõng hình thaùi khaùc do
dòch vuï keát hôïp vôùi vaät chaát ñeå taïo ra. Chaúng haïn chuùng ta chæ coù theå thaáy
ñöôïc nhöõng caây Böôûi “Naêm Roi” tròu quaû, to vaø vò laïi ngoït dòu. Thaønh quaû
naøy coù ñöôïc do moät phaàn raát lôùn nhôø dòch vuï phaân phoái caây gioáng coù chaát
löôïng, phaân boùn, thuoác baûo veä thöïc vaät, dòch vuï tö vaán khuyeán noâng, söï höôùng
daãn chaêm soùc ñuùng caùch vaø ñuùng kyõ thuaät... Chuùng ta cuõng chæ coù theå thaáy
- 14 -
ñöôïc chaát löôïng cuûa dòch vuï thoâng qua tình traïng hoaït ñoäng toát cuûa chieác maùy
caøy sau khi ñöôïc dòch vuï söûa chöõa ABC naøo ñoù thöïc hieän.
Caùc Maùc cho raèng ”…Trong nhöõng tröôøng hôïp maø tieàn ñöôïc tröïc tieáp trao
ñoåi laáy moät lao ñoäng khoâng saûn xuaát ra tö baûn, töùc laø trao ñoåi laáy lao ñoäng
khoâng saûn xuaát, thì lao ñoäng ñoù ñöôïc mua vôùi tö caùch laø moät söï phuïc vuï… Lao
ñoäng ñoù cung caáp söï phuïc vuï nhöng khoâng phaûi vôùi tö caùch laø moät ñoà vaät, maø
vôùi tö caùch laø moät söï hoaït ñoäng”.[7]
Nhö vaäy, hoaït ñoäng dòch vuï cuõng coù theå so saùnh, coù theå ñaùnh giaù ñöôïc
chaát löôïng cuûa hoaït ñoäng aáy trong moät chöøng möïc töông ñoái, tuøy vaøo quan
ñieåm, trình ñoä, kinh nghieäm soáng cuûa ngöôøi ñöa ra nhaän xeùt.
Coù theå naâng cao giaù trò höõu duïng cuûa dòch vuï thoâng qua nhieàu hình thöùc
taùc ñoäng khaùc nhau. Coù theå laáy ví duï veà söï caïnh tranh cuûa thöông laùi thu mua
traùi caây thoâng qua vieäc taêng cöôøng thaêm vieáng caùc vöôøn caây maø anh ta cho
raèng seõ boäi thu, cung caáp nhöõng phöông tieän, höôùng daãn caùc kyõ thuaät, nhanh
nheïn trong vaán ñeà thu mua, trung thöïc vôùi ngöôøi noâng daân… nhaèm tranh thuû
xaây döïng hình aûnh toát trong taâm trí ngöôøi daân, vôùi mong muoán laø coù nhieàu
haøng hoùa traùi caây vôùi chaát löôïng toát hôn.
1.1.3.2.
TÍNH KHAÛ BIEÁN
Do ñaëc tính voâ hình, dòch vuï raát deã bieán ñoåi caû veà chaát laãn veà löôïng; theo
höôùng tích cöïc hoaëc tieâu cöïc. Söï bieán ñoåi aáy tuyø thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá beân
ngoaøi laãn beân trong. Söï taùc ñoäng mang tính hai chieàu cuûa nôi cung vaø cuûa nôi
nhaän laø nguoàn goác gaây neân söï bieán ñoåi haàu nhö laø lieân tuïc cuûa dòch vuï.
Chuùng ta coù theå thaáy ñöôïc söï khaùc bieät veà cung caùch phuïc vuï cuûa anh
nhaân vieân nhaø haøng vaøo thôøi ñieåm anh ñang raát vui vaø moät anh nhaân vieân
khaùc vöøa bò chuû traùch cöù, chaát löôïng dòch vuï do hai anh naøy cung öùng laø khaùc
nhau. Nhö vaäy söï bieán ñoåi cuûa dòch vuï tuyø thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá, tuy nhieân
- 15 -
yeáu toá veà trình ñoä vaên hoùa, nhaän thöùc vaø söï vaên minh seõ laø nhöõng nhaân toá tích
cöïc ñeå coù theå giuùp kieåm soaùt ñöôïc söï oån ñònh töông ñoái chaát löôïng dòch vuï.
1.1.3.3.
TÍNH KHOÂNG “TOÀN KHO”
Dòch vuï khoâng theå naém baét ñöôïc, vì vaäy chuùng ta khoâng theå “Nhoát” trong kho
ñeå chôø dòp phaân phoái. Ñaëc tính naøy coù lieân quan maät thieát ñoái vôùi ñaëc tính
“khaû bieán” vì khi khoâng theå giöõ ñöôïc thì chaát löôïng cuûa dòch vuï cuõng seõ khaùc
ñi vaøo nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau vaø ñaây laø moät trong nhöõng yeáu toá khoâng
maáy thuaän lôïi cho nhöõng nhaø cung öùng. Vì vaäy ñeå chaát löôïng dòch vuï luoân toát
thì yeáu toá quan troïng phaûi coù ñoäi nguõ nhaân löïc coù trình ñoä, coù tö caùch ñaïo ñöùc
vaø kyõ naêng giao tieáp toát… ñeå luoân coù theå cung öùng ñöôïc dòch vuï vôùi chaát löôïng
oån ñònh vaø toát nhaát.
1.1.3.4.
TÍNH KHOÂNG MAÁT ÑI
Do dòch vuï laø moät daïng phi vaät chaát, chuùng khoâng maát ñi maø luoân toàn taïi ôû
daïng naøy hay daïng khaùc theo ñaëc ñieåm khaû bieán vaø noù gaén chaët vôùi quaù trình
taïo neân saûn phaåm vaät chaát vaø laøm taêng theâm giaù trò gia taêng cho saûn phaåm aáy.
Trong thöïc teá, Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long coù nhöõng loaïi traùi caây ngon vaø noåi
tieáng trong vaø ngoaøi nöôùc, tuy nhieân chaát löôïng caùc loaïi traùi caây hieän chöa
cao, coøn nhieàu saâu beänh xaâm haïi laøm aûnh höôûng ñeán chaát löôïng traùi, toån thaát
sau thu hoaïch leân ñeán 30%. Heä quaû naøy laø do chaát löôïng caùc dòch vuï cung caáp
gioáng, phaân boùn, kyõ thuaät canh taùc, coâng taùc tö vaán khuyeán noâng, baûo quaûn vaø
cheá bieán traùi caây sau thu hoaïch, dòch vuï ñoùng goùi, vaän chuyeån… coøn raát nhieàu
baát caäp, laïc haäu, thieáu söï ñònh höôùng vaø quaûn lyù toát cuûa caùc cô quan chöùc
naêng. Chaát löôïng dòch vuï ñöôïc cung öùng thaáp ñaõ aûnh höôûng tieâu cöïc tröïc tieáp,
laãn giaùn tieáp ñeán chaát löôïng saûn xuaát traùi caây, laøm giaûm giaù trò thöông phaåm
cuûa haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu, gaây aûnh höôûng nhieàu ñeán thò tröôøng tieâu thuï.
- 16 1.1.4. PHAÂN LOAÏI DÒCH VUÏ
Coù theå thaáy ñöôïc tính chaát ña daïng vaø phong phuù cuûa dòch vuï trong moïi lónh
vöïc, söï thieáu vaéng cuûa dòch vuï seõ daãn ñeán söï giaûm suùt chaát löôïng noùi chung,
kieàm haõm söï phaùt trieån veà kinh teá. Ngaøy nay, vôùi söï phaùt trieån maïnh meõ veà
kinh teá, ñôøi soáng vaät chaát vaên hoùa tinh thaàn ngaøy caøng phong phuù vaø phaùt
trieån thì söï hieåu bieát, nhaän thöùc roõ raøng veà tính chaát, loaïi hình vaø hình thöùc
cuûa dòch vuï seõ ñem laïi nhöõng lôïi theá trong hoaït ñoäng kinh doanh thöông maïi.
Coù theå phaân loaïi dòch vuï theo nhöõng tieâu chí sau
1.1.4.1.
PHAÂN LOAÏI THEO CHUÛ THEÅ THÖÏC HIEÄN
Caùch phaân loaïi naøy ñöôïc nhìn nhaän ôû goùc ñoä ngöôøi “chuû nhaân” taïo ra vaø cung
öùng saûn phaåm dòch vuï cho xaõ hoäi. Chuû theå cung öùng khaùc nhau seõ daãn ñeán
tính chaát vaø hình thöùc cung öùng cuûa dòch vuï cuõng seõ khaùc nhau.
a.
CHUÛ THEÅ NHAØ NÖÔÙC
Laø chuû theå coù quyeàn haïn cao nhaát trong moät quoác gia, ñöôïc ñoäc quyeàn
cung öùng nhöõng dòch vuï mang tính chaát ñaëc bieät, phuïc vuï cho söï phaùt trieån xaõ
hoäi, khoâng vì muïc tieâu lôïi nhuaän maø vì söï oån ñònh vaø phaùt trieån coäng ñoàng,
goïi laø dòch vuï coâng. Nhaø nöôùc laø chuû theå quaûn lyù chuû yeáu ôû nhöõng loaïi hình
dòch vuï naøy nhaèm ñaûm baûo caùc yeáu toá sau:
Moïi ngöôøi ñeàu coù theå tieáp caän vaø söû duïng vôùi chi phí hôïp lyù nhaát.
Ñaûm baûo ñöôïc söï toaøn veïn laõnh thoå, an ninh vaø traät töï cuûa quoác gia.
Ñaùp öùng ñöôïc caùc nhu caàu böùc xuùc khoâng theå thieáu ñeå duy trì söï soáng
cuûa nhaân daân.
Theo giaùo sö Jim Armstrong thì caùc loaïi hình dòch vuï coâng maø Nhaø nöôùc
caàn phaûi ñoäc quyeàn cung öùng goàm:[37]
Hieán phaùp, phaùp luaät, theå cheá, caùc nghò ñònh, nghò quyeát…
Ñaàu tö xaây döïng cô sôû haï taàng kyõ thuaät phuïc vuï lôïi ích coäng ñoàng
Cung öùng caùc phuùc lôïi xaõ hoäi: baûo hieåm xaõ hoäi, baûo hieåm y teá…
- 17 -
Cung caáp thoâng tin vaø tö vaán veà haønh chaùnh coâng quyeàn
Nhö vaäy giaùo sö Jim Armstrong cho raèng vieäc cung öùng caùc loaïi dòch vuï
coâng chính laø thöïc hieän chöùc naêng laõnh ñaïo vaø phuïc vuï cho nhaân daân nhaèm
duy trì söï sinh toàn vaø phaùt trieån cuûa quoác gia. Haøm yù cuûa coâng taùc laõnh ñaïo
chính laø toå chöùc, ñieàu khieån, quaûn lyù vaø kieåm tra giaùm saùt moïi hoaït ñoäng
trong toaøn xaõ hoäi vôùi muïc tieâu laø phuïc vuï cho söï phaùt trieån moïi maët trong ñôøi
soáng xaõ hoäi cuûa quoác gia ñoù.
Caùc dòch vuï coâng nhaèm thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc nhaèm
duy trì kyû cöông traät töï xaõ hoäi, cöôõng cheá vaø thi haønh caùc nghóa vuï cuûa ngöôøi
daân, ñoàng thôøi cuõng ñaûm baûo caùc quyeàn veà daân chuû vaø caùc quyeàn hôïp phaùp
cuûa ngöôøi daân. Chính vì taàm quan troïng nhö vaäy neân vieäc söû duïng caùc dòch vuï
naøy gaàn nhö laø traùch nhieäm vaø quyeàn lôïi cuûa ngöôøi daân vaø moïi ngöôøi phaûi söû
duïng. Chaúng haïn nhö dòch vuï coâng quyeàn, tö phaùp, coâng an, cöùu hoûa,…
Do söï phaùt trieån veà trình ñoä khoa hoïc kyõ thuaät, trình ñoä daân trí vaø kinh
teá, nhöõng loaïi hình naøy vaãn coù söï tham gia cuûa nhöõng chuû theå khoâng phaûi Nhaø
nöôùc nhöng vaãn chòu söï quaûn lyù cuûa chuû theå Nhaø nöôùc vaø chi phí seõ do Nhaø
nöôùc chi traû.
b.
CHUÛ THEÅ LAØ CAÙC TOÅ CHÖÙC XAÕ HOÄI
Khoâng chòu traùch nhieäm quaûn lyù xaõ hoäi nhö chuû theå Nhaø nöôùc, nhöng
chuû theå caùc toå chöùc xaõ hoäi cung öùng nhöõng dòch vuï coâng coäng. Yeáu toá lôïi
nhuaän xuaát hieän nhöng khoâng phaûi laø öu tieân haøng ñaàu, tính chaát phuïc vuï
coäng ñoàng vaãn ñöôïc xem troïng. Caùc cô quan nghieân cöùu, Tröôøng hoïc, Vieän
caây aên quaû, hôïp taùc xaõ, coâng ty quaûn lyù coâng vieân, coâng ty dòch vuï coâng ích….
laø nhöõng dòch vuï thuoäc daïng naøy. Dòch vuï coâng coäng phuïc vuï coù tính chaát
khoâng buoäc moïi ngöôøi phaûi söû duïng, maø hoï coù theå löïa choïn chuû theå cung öùng
khaùc, nhöõng loaïi hình dòch vuï khaùc ñeå thay theá.
Dòch vuï coâng coäng coù nhöõng ñaëc ñieåm sau:
- 18 -
Coù söï tham gia vaø ñieàu tieát cuûa cô quan Nhaø nöôùc. Vôùi ñaëc ñieåm naøy thì
caùc chuû theå ngoaøi chuû theå Nhaø nöôùc ñeàu coù theå tham gia thöïc hieän cung caáp
dòch vuï coâng coäng, nhöng nhaát thieát phaûi coù söï ñieàu tieát cuûa Nhaø nöôùc. Nhaát
laø trong vieäc hoã trôï taøi chính töø phía Nhaø nöôùc ñeå duy trì vieäc cung öùng caùc
dòch vuï naøy vôùi chí phí hôïp lyù nhaát nhaèm taïo ñieàu kieän cho vieäc söû duïng roäng
raõi trong daân chuùng. Vì vaäy caùc dòch vuï coâng coäng haønh chaùnh söï nghieäp ñeàu
coù tính chaát thieát yeáu trong cuoäc soáng. Söï toàn taïi cuûa dòch vuï coâng coäng laø söï
toái caàn thieát ñeå duy trì söï oån ñònh traät töï trong xaõ hoäi.
Vieäc cung öùng dòch vuï coâng coäng khoâng mang tính chaát thöông maïi
thuaàn tuùy, vì vaäy ngöôøi söû duïng thöôøng chæ traû moät phaàn phí töôïng tröng khi söû
duïng caùc dòch vuï coâng coäng. Tuy nhieân giaù trò thöïc cuûa dòch vuï coâng coäng vaãn
ñöôïc ngöôøi tieâu duøng traû ñuû thoâng qua caùc loaïi hình thueá vaø Nhaø nöôùc trích
phaàn thueá thu ñöôïc ñeå chi traû cho dòch vuï coâng coäng naøy.
Moïi coâng daân ñeàu coù quyeàn ñöôïc söû duïng dòch vuï coâng coäng ngang
nhau, khoâng phaân bieät giaøu ngheøo hay giai caáp trong xaõ hoäi hay soá tieàn thueá
maø hoï ñoùng goùp vaøo ngaân saùch Nhaø nöôùc. Trong moät quoác gia coi troïng ñeán
söï bình ñaúng trong xaõ hoäi thì caùc dòch vuï coâng coäng phaûi ñöôïc chuù troïng ñaàu
tö vôùi chaát löôïng cao vaø phoå bieán ñaïi traø trong xaõ hoäi.
Chính vì ñaëc ñieåm treân neân khoâng theå loaïi tröø vieäc söû duïng dòch vuï coâng
coäng cuûa baát kyø moät ai vaø vieäc tieâu duøng dòch vuï coâng coäng cuûa ngöôøi naøy seõ
khoâng laøm maát ñi söï tieâu duøng cuûa ngöôøi khaùc.
c.
CHUÛ THEÅ LAØ CAÙC TOÅ CHÖÙC KINH DOANH
Caùc thaønh phaàn kinh teá trong xaõ hoäi ñeàu coù theå tham gia. Muïc tieâu lôïi
nhuaän ñöôïc öu tieân haøng ñaàu, söï phuïc vuï cho xaõ hoäi vaø coäng ñoàng ñöôïc quan
taâm ít hôn. Tuy nhieân hieän nay ôû nöôùc ta nhöõng loaïi dòch vuï cho chuû theå naøy
thöïc hieän thöôøng coù chaát löôïng cao hôn so vôùi caùc chuû theå khaùc vì nhieàu
- 19 -
nguyeân nhaân khaùc nhau. Chaúng haïn nhö dòch vuï beänh vieän tö, tröôøng tö thuïc,
ngaân haøng, coâng ty coå phaàn….
1.1.4.2.
PHAÂN LOAÏI THEO QUAÙ TRÌNH TIEÂU THUÏ HAØNG
Quaù trình tieâu thuï haøng laø toå hôïp cuûa nhöõng hoaït ñoäng dòch vuï coù tính
gaén keát vôùi nhau khoâng theå taùch rôøi trong moät heä thoáng hoaøn chænh ñeå taïo neân
keát quaû nhö mong ñôïi. Trong quaù trình aáy coù theå phaân thaønh 3 giai ñoaïn:
a.
DÒCH VUÏ TRÖÔÙC KHI TIEÂU THUÏ
Caùc dòch vuï naøy bao goàm nhöõng dòch vuï phuïc vuï töø saûn xuaát ñeå taïo haøng
hoùa vaät chaát, cho ñeán nhöõng dòch vuï phuïc vuï tuyeân truyeàn, quaûng baù saûn
phaåm… Caùc dòch vuï naøy coù aûnh höôûng tröïc tieáp vaø giaùn tieáp ñeán chaát löôïng
haøng hoùa taïo ra, vì vaäy chæ caàn moät hoaëc hai dòch vuï ñöôïc cung öùng trong quaù
trình taïo haøng hoùa ñaït ñöôïc chaát löôïng keùm seõ gaây aûnh höôûng xaáu ñeán haøng
hoùa. Chaúng haïn trong ngaønh traùi caây, neáu dòch vuï cung caáp caây gioáng khoâng
theå cung caáp nhöõng caây gioáng coù chaát löôïng chaéc chaén seõ daãn ñeán traùi caây thu
hoaïch cuõng seõ khoâng ngon, söùc ñeà khaùng cuûa caây yeáu, nhieàu saâu beänh xaâm
haïi.
b.
DÒCH VUÏ BAÙN HAØNG
Caùc hoaït ñoäng dòch vuï baùn haøng ñöôïc thöïc hieän khi coù söï tieáp xuùc tröïc
tieáp vôùi khaùch haøng. Vai troø cuûa hoaït ñoäng dòch vuï trong giai ñoaïn naøy coù tính
chaát quyeát ñònh ñeán söï ñoàng yù mua haøng cuûa khaùch haøng. Chaúng haïn vieäc
cung caáp thoâng tin caàn thieát veà saûn phaåm haøng hoùa cho khaùch haøng, keânh
phaân phoái, dòch vuï thu tieàn baèng Visa hay Master card, söï kheùo leùo trong vieäc
tröng baøy saûn phaåm, söï saün coù cuûa saûn phaåm ñeå khaùch haøng löïa choïn, söû duïng
thöû saûn phaåm söï nhanh choùng thöïc hieän caùc thuû tuïc caàn thieát khi khaùch haøng
quyeát ñònh mua…
- 20 c.
DÒCH VUÏ SAU BAÙN HAØNG
Caùc hoaït ñoäng dòch vuï naøy ñöôïc bao goàm ñoùng goùi, giao nhaän, baûo haønh,
baûo trì, tö vaán söû duïng….. Chính caùc hoaït ñoäng dòch vuï naøy laø yeáu toá quan
troïng ñeå loâi keùo khaùch haøng quay laïi tieáp tuïc mua haøng, trôû thaønh khaùch haøng
trung thaønh vôùi nhaø saûn xuaát. Caùc hoaït ñoäng dòch vuï naøy thöôøng tieáp xuùc tröïc
tieáp vôùi khaùch haøng, ñeå ñaït ñöôïc söï haøi loøng cuûa khaùch haøng thì chaát löôïng
dòch vuï trong giai ñoaïn naøy caàn ñöôïc quan taâm ñuùng möùc. Söï thieáu hieåu bieát
veà thöông maïi, trình ñoä vaên hoùa, tö duy nhaän thöùc cuûa ngöôøi cung öùng … seõ
aûnh höôûng ñeán chaát löôïng dòch vuï cung öùng.
1.1.4.3.
PHAÂN LOAÏI THEO HÌNH THÖÙC KHAÙC
Söï khaùc bieät cuûa nhöõng loaïi hình dòch vuï seõ quyeát ñònh tính chaát vaø hình thöùc
thöïc hieän cuûa dòch vuï. ÔÛ ñaây ta coù theå phaân chia nhö sau:
a.
HÌNH THÖÙC HOAÏT ÑOÄNG
Vieäc söû duïng con ngöôøi, hay maùy moùc coâng cuï… phuïc vuï cho hoaït ñoäng
cung caáp dòch vuï seõ quyeát ñònh hình thöùc, caùch thöùc thöïc hieän dòch vuï. Chaúng
haïn nhö dòch vuï tö vaán khuyeán noâng phaûi caàn coù söï giao tieáp giöõa ngöôøi vôùi
ngöôøi laø quan troïng nhaát; HTX vaän taûi thì caàn coù phöông tieän vaän chuyeån
nhanh choùng. Nhö vaäy söû duïng con ngöôøi hay maùy moùc ñeå cung öùng dòch vuï
tuyø thuoäc vaøo ñoái töôïng maø nhaø cung öùng höôùng ñeán. Ñoâi khi coù söï keát hôïp caû
hai hình thöùc ñeå söû duïng laøm troïng taâm ñeå cung öùng dòch vuï. Vôùi trình ñoä
khoa hoïc kyõ thuaät phaùt trieån nhö hieän nay thì söï pha troän giöõa con ngöôøi
phöông tieän maùy moùc thieát bò vaø coâng ngheä môùi nhaèm cung öùng caùc saûn phaåm
dòch vuï vôùi chaát löôïng hieäu quaû cao laø xu theá taát yeáu.
Trong ngaønh traùi caây, thöïc hieän dòch vuï chaêm soùc caây aên traùi vôùi söï tham
gia cuûa caû con ngöôøi vaø maùy moùc thieát bò chuyeân duïng nhaèm ñaûm baûo cho
ngöôøi thöïc hieän traùnh tieáp xuùc vôùi moâi tröôøng ñoäc haïi, naâng cao naêng suaát vaø
chaát löôïng coâng vieäc laø xu höôùng cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi.
- Xem thêm -