Tài liệu Những biện pháp cơ bản phấn đấu hạ giá thành sản phẩm ở xí nghiệp xây lắp điệncông ty điện lực 1

Luận văn Nh÷ng biÖn ph¸p c¬ b¶n phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm ë XÝ nghiÖp X©y L¾p §iÖnC«ng ty §iÖn Lùc 1 1 Lêi Më ®Çu NÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Kh«ng nh­ nh÷ng n¨m tr­íc ®©y, Nhµ n­íc s©u vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp mµ ngµy nay c¸c doanh nghiÖp ph¶i c¹nh tranh víi nhau, tù t×m c¸ch ®Ó cho doanh nghiÖp cña m×nh tù ®øng v÷ng vµ ngµy mét ph¸t triÓn. H¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm? Gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt ë c¸c yÕu tè ®Çu vµo? §©y lµ mèi quan t©m chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr­êng hiÖn nay. Trong thêi gian qua, ®iÖn lùc lµ mét trong nh÷ng ngµnh cã tèc ®é t¨ng tr­ëng cao, cã vèn ®Çu t­ hµng n¨m rÊt lín. Thªm vµo ®ã, tÝnh phøc t¹p cña c«ng viÖc vµ s¶n phÈm x©y l¾p ®iÖn, vÊn ®Ò sö dông vèn cã hiÖu qu¶ vµ qu¶n lý c¸c chi phÝ ®Çu vµo cµng phøc t¹p, lµm thÕ nµo ®Ó tr¸nh l·ng phÝ, ®Ó tiÕt kiÖm c¸c nguån lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ l¹i cµng trë nªn cÊp b¸ch h¬n. Cïng víi c¸c doanh nghiÖp trong c¶ n­íc XÝ nghiÖp X©y L¾p §iÖn C«ng ty §iÖn lùc 1 thuéc Tæng c«ng ty §iÖn lùc ®· tõng b­íc kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh trong c«ng ty nãi riªng vµ trong ngµnh ®iÖn nãi chung b»ng c¸ch n©ng cao tr×nh ®é, ph­¬ng ph¸p qu¶n lý c¸c c«ng tr×nh ®ång thêi h¹ gi¸ thµnh ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, n©ng cao uy tÝn chÊt l­îng vµ kh¶ n¨ng th¾ng thÇu c¸c c«ng tr×nh. ĐÒ tµi: "Nh÷ng biÖn ph¸p c¬ b¶n phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm ë XÝ nghiÖp X©y L¾p §iÖn- C«ng ty §iÖn Lùc 1" Néi dung chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp gåm 3 phÇn: 2 PhÇn I: PhÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ nhiÖm vô c¬ b¶n vµ l©u dµi cña c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng PhÇn II: Ph©n tÝch thùc tr¹ng gi¸ thµnh s¶n phÈm ë XÝ nghiÖp X©y L¾p §iÖn PhÇn III: Nh÷ng biÖn ph¸p c¬ b¶n nh»m phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm ë XÝ nghiÖp X©y L¾p §iÖn 3 PhÇn i PhÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ nhiÖm vô c¬ b¶n vµ L¢U DµI cñA C¸C DOANH NGHIÖP ho¹T §éng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng I. Kh¸i niÖm vµ c¸c ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i chi phÝ trong gi¸ thµnh 1. Kh¸i niÖm gi¸ thµnh vµ c¸c c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ trong gÝa thµnh a. Kh¸i niÖm gi¸ thµnh Chi phÝ s¶n xuÊt lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh nghiÖp ®· chi ra ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong mét thêi kú. §Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã 3 yÕu tè c¬ b¶n: - T­ liÖu lao ®éng nh­ nhµ x­ëng, m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ nh÷ng TSC§ kh¸c. - §èi t­îng lao ®éng nh­ nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu... - Søc lao ®éng cña con ng­êi. Qu¸ tr×nh sö dông c¸c yÕu tè c¬ b¶n trong s¶n xuÊt còng ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh doanh nghiÖp ph¶i chi ra nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt t­¬ng øng. T­¬ng øng víi viÖc sö dông tµi s¶n cè ®Þnh lµ chi phÝ vÒ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, t­¬ng øng víi viÖc sö dông nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu... lµ nh÷ng chi phÝ vÒ nguyªn liÖu, vËt liÖu, nhiªn liÖu, t­¬ng øng víi viÖc sö dông lao ®éng lµ chi phÝ tiÒn c«ng, tiÒn trÝch b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ... Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vµ c¬ chÕ h¹ch to¸n kinh doanh, mäi chi phÝ trªn ®iÒu ®­îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn, trong ®ã chi phÝ vÒ tiÒn c«ng, tiÒn trÝch b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña hao phÝ vÒ lao ®éng sèng, cßn chi phÝ vÒ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, chi phÝ vÒ nguyªn liÖu, vËt liÖu, nhiªn liÖu lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña hao phÝ vÒ lao ®éng vËt ho¸. 4 Mét doanh nghiÖp s¶n xuÊt ngoµi nh÷ng ho¹t ®éng cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt ra s¶n phÈm hoÆc lao vô, cßn cã nh÷ng ho¹t ®éng kinh doanh vµ ho¹t ®éng kh¸c kh«ng cã tÝnh chÊt s¶n xuÊt nh­ ho¹t ®éng b¸n hµng, ho¹t ®éng qu¶n lý, c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt sù nghiÖp... chØ nh÷ng chi phÝ ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt míi ®­îc coi lµ chi phÝ s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp ph¸t sinh th­êng xuyªn trong suèt qu¸ tr×nh tån t¹i vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, nh­ng ®Ó phôc vô cho qu¶n lý vµ h¹ch to¸n kinh doanh, chi phÝ s¶n xuÊt ph¶i ®­îc tÝnh to¸n tËp hîp theo tõng thêi kú: Hµng th¸ng, hµng quý, hµng n¨m phï hîp víi kú b¸o c¸o. ChØ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt mµ doanh nghiÖp ph¶i bá ra trong kú míi ®­îc tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt trong kú. Gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ cña doanh nghiÖp vÒ sö dông t­ liÖu s¶n xuÊt, tr¶ l­¬ng, phô cÊp ngoµi l­¬ng vµ nh÷ng chi phÝ phôc vô kh¸c ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ë mét doanh nghiÖp, mét mÆt doanh nghiÖp ph¶i bá ra nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt, mÆt kh¸c kÕt qu¶ s¶n xuÊt doanh nghiÖp thu ®­îc nh÷ng s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô nhÊt ®Þnh ®· hoµn thµnh, ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng x· héi. Nh÷ng s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô ®· hoµn thµnh gäi chung lµ thµnh phÈm cÇn ph¶i tÝnh ®­îc gÝa thµnh tøc lµ nh÷ng chi phÝ ®· bá ra ®Ó s¶n xuÊt ra chóng. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, ph¶n ¸nh chÊt l­îng ho¹t ®éng s¶n xuÊt, ph¶n ¸nh kÕt qu¶ sö dông c¸c lo¹i tµi s¶n, vËt t­ lao ®éng tiÒn vèn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, còng nh­ c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ - kü thuËt mµ doanh nghiÖp ®· thùc hiÖn, nh»m ®¹t ®­îc môc ®Ých s¶n xuÊt ®­îc khèi l­îng s¶n phÈm nhiÒu nhÊt víi chi phÝ s¶n xuÊt tiÕt kiÖm vµ h¹ gÝa thµnh. GÝa thµnh s¶n phÈm cßn lµ c¨n cø ®Ó tÝnh to¸n x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh tÕ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp.  Quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt víi gÝa thµnh. 5 Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gÝa thµnh lµ 2 kh¸i niÖm riªng biÖt cã nh÷ng mÆt kh¸c nhau: - Chi phÝ s¶n xuÊt lu«n g¾n víi tõng thêi kú ®· ph¸t sinh chi phÝ, cßn gÝa thµnh l¹i g¾n víi khèi l­îng s¶n phÈm, c«ng viÖc lao vô ®· s¶n xuÊt hoµn thµnh. - Chi phÝ s¶n xuÊt trong kú bao gåm c¶ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt ®· tr¶ tr­íc trong kú nh­ng ch­a ph©n bæ cho kú nµy vµ nh÷ng chi phÝ ph¶i tr¶ kú tr­íc nh­ng kú nµy míi ph¸t sinh thùc tÕ, nh­ng kh«ng bao gåm chi phÝ tr¶ tr­íc cña kú tr­íc ph©n bæ cho kú nµy vµ nh÷ng chi phÝ ph¶i tr¶ kú nµy nh­ng ch­a thùc tÕ ph¸t sinh. Ng­îc l¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm l¹i chØ liªn quan ®Õn chi phÝ ph¶i tr¶ trong kú vµ chi phÝ tr¶ tr­íc ®­îc ph©n bæ trong kú. - Chi phÝ s¶n xuÊt trong kú kh«ng chØ liªn quan ®Õn nh÷ng s¶n phÈm ®· hoµn thµnh mµ cßn liªn quan ®Õn c¶ s¶n phÈm ®ang cßn dë dang cuèi kú vµ s¶n phÈm háng cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm kh«ng liªn quan ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt cña s¶n phÈm dë dang cuèi kú vµ s¶n phÈm háng nh­ng l¹i liªn quan ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt cña s¶n phÈm dë dang kú tr­íc chuyÓn sang Tuy nhiªn gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gÝa thµnh cã mèi quan hÖ rÊt mËt thiÕt v× néi dung c¬ b¶n cña chóng ®Òu lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña nh÷ng chi phÝ doanh nghiÖp ®· bá ra cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt trong kú lµ c¨n cø lµ c¬ së ®Ó tÝnh gÝa thµnh cña s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô ®· hoµn thµnh, sù tiÕt kiÖm hoÆc l·ng phÝ cña doanh nghiÖp vÒ chi phÝ s¶n xuÊt cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn gÝa thµnh s¶n phÈm h¹ hoÆc cao. Qu¶n lý gÝa thµnh ph¶i g¾n liÒn víi qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt. §Ó lµm râ h¬n b¶n chÊt cña chi phÝ ta h·y xem xÐt nã trong mèi quan hÖ víi gi¸ trÞ vµ gi¸ c¶ hµng ho¸.  Quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt víi gi¸ trÞ. VÒ kÕt cÊu c¶ chi phÝ vµ gi¸ trÞ ®Òu bao gåm ba bé phËn C - V vµ m. Tuy nhiªn chi phÝ vµ gi¸ trÞ cã sù kh¸c nhau c¶ vÒ l­îng lÉn chÊt. Tr­íc hÕt, chi phÝ lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh nghiÖp ®· chi ra trong kú kinh doanh. Cßn gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ l­îng lao ®éng x· héi cña ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ kÕt tinh trong 6 s¶n phÈm, trong ®o b»ng l­îng thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸. Chi phÝ lµ mét ®¹i l­îng cô thÓ cßn gi¸ trÞ mang tÝnh trõu t­îng. MÆt kh¸c, chi phÝ chñ yÕu bao gåm hai bé phËn ®Çu cña gi¸ trÞ s¶n phÈm. C¸c M¸c viÕt : "VÒ mÆt sè l­îng, chi phÝ s¶n xuÊt TBCN cña hµng ho¸ kh¸c víi gi¸ trÞ cña hµng ho¸ v× r»ng nÕu V= K + m th× K = V - m. Hao phÝ vÒ lao ®éng trong chi phÝ chØ lµ mét phÇn cña toµn bé l­îng lao ®éng kÕt tinh trong gi¸ trÞ hµng ho¸. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ gi÷a gi¸ trÞ vµ chi phÝ cßn mét kho¶n chªnh lÖch - ®ã chÝnh lµ phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ do lao ®éng míi s¸ng t¹o ra cho x· héi.  Quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ c¶. Gi÷a chi phÝ vµ gi¸ c¶ cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Chi phÝ s¶n xuÊt lµ c¬ së ®Ó x©y dùng chÝnh s¸ch gi¸ c¶ cña doanh nghiÖp. C¸cM¸c viÕt : "Giíi h¹n thÊp nhÊt cña gi¸ b¸n hµng ho¸ lµ do chi phÝ s¶n xuÊt cña nã quy ®Þnh". H¬n n÷a chi phÝ l¹i bÞ ¶nh h­ëng cña sù thay ®æi vÒ gi¸ c¶ thÞ tr­êng. Gi¸ c¶ cña s¶n phÈm nµy thay ®æi kÐo theo sù biÕn ®éng vÒ gi¸ cña c¸c s¶n phÈm kh¸c. Vµ nh­ vËy gi¸n tiÕp nã sÏ ¶nh h­ëng tíi chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Khi nghiªn cøu vÒ mèi quan hÖ gi÷a gi¸ c¶ vµ chi phÝ, C¸c - M¸c ®· chØ ra møc ®é ¶nh h­ëng lÉn nhau gi÷a chóng nh­ sau: "Gi¸ c¶ cña hµng ho¸ ®­îc x©y dùng trªn chi phÝ. Ngoµi ra chi phÝ s¶n xuÊt chÝnh lµ gi¸ mua mµ b¶n th©n nhµ t­ b¶n ®· bá ra ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸, nghÜa lµ gi¸ mua do chÝnh ngay quy tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ quyÕt ®Þnh" Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× gi¸ c¶ do quan hÖ cung - cÇu quyÕt ®Þnh. V× vËy, chi phÝ chØ cung cÊp th«ng tin ®Ó nhµ qu¶n trÞ ra quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n, linh ho¹t vµ kÞp thêi. b. ý nghÜa kinh tÕ cña chØ tiªu gÝa thµnh Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï cña s¶n xuÊt hµng ho¸, ph¶n ¸nh l­îng gi¸ trÞ cña nh÷ng hao phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ ®· thùc sù chi ra cho s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. Nã lµ mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, ph¶n ¸nh chÊt l­îng ho¹t ®éng s¶n xuÊt, ph¶n ¸nh kÕt qu¶ sö dông c¸c 7 lo¹i tµi s¶n, vËt t­, lao ®éng... trong s¶n xuÊt, còng nh­ trong c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ, kü thuËt mµ doanh nghiÖp ®· thùc hiÖn nh»m ®¹t ®­îc môc ®Ých s¶n xuÊt, ®­îc khèi l­îng s¶n phÈm nhiÒu nhÊt víi chi phÝ s¶n xuÊt tiÕt kiÖm vµ h¹ gÝa thµnh. Nã thÓ hiÖn ®­îc tr×nh ®é tiÕn bé cña kü thuËt c«ng nghÖ s¶n xuÊt, tr×nh ®é tæ chøc ®iÒu hµnh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. ý nghÜa cña chØ tiªu gÝa thµnh s¶n phÈm ®­îc thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt sau ®©y: - Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ thøc ®o møc chi phÝ s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm, lµm c¬ së ®Ó tÝnh gi¸ c¶ tiªu thô vµ x©y dùng chÝnh s¸ch gi¸ c¶ cña doanh nghiÖp ®èi víi tõng lo¹i s¶n phÈm, tÝnh l¬i nhuËn cña doanh nghiÖp vµ do ®ã nã lµ c¨n cø x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Tõ ®ã doanh nghiÖp ®­a ra c¸c ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt, c¸c quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n vÒ chÝnh s¸ch s¶n phÈm, c¸c biÖn ph¸p tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh sao cho hiÖu qu¶ nh»m môc tiªu thu lîi nhuËn cao. - Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ c¬ së chÝnh s¸ch ®Ó kiÓm so¸t t×nh h×nh, chÊt l­îng c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, gióp doanh nghiÖp t×m ra nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn chi phÝ ph¸t sinh kh«ng hîp lý ®Ó lo¹i trõ. MÆt kh¸c, c¸c doanh nghiÖp thÊy râ sù cÇn thiÕt vµ kh¶ n¨ng cña doanh nghiÖp trong viÖc gi¶m tõng lo¹i chi phÝ ®Ó cã h­íng ®Çu t­ tÝch cùc, h¹ thÊp tèi thiÓu møc chi phÝ trong tõng kho¶n môc cÊu thµnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. - Gi¸ thµnh s¶n phÈm cã quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c chØ tiªu kh¸c, nã võa lµ môc tiªu, võa lµ kÕt qu¶ cña viÖc thùc hiÖn c¸c chØ tiªu kh¸c nh­: t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m ®Þnh møc tiªu hao nguyªn v©t liÖu,nhiªn liÖu, n¨ng l­îng, chØ tiªu vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông m¸y mãc thiÕt bÞ, n©ng cao hiÖu qu¶ cña bé m¸y qu¶n trÞ. - Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét c«ng cô s¾c bÐn trong viÖc h¹ch to¸n kinh doanh, tÝnh to¸n hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ h¹ch to¸n kinh tÕ néi bé doanh nghiÖp. 8 Víi vai trß vµ ý nghÜa nh­ vËy, chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm ®ßi hái ph¶i ®­îc tÝnh to¸n chÝnh x¸c. Nh÷ng chi phÝ ®­a vµo gÝa thµnh s¶n phÈm ph¶i ph¶n ¸nh ®­îc gi¸ trÞ thùc cña c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt tiªu dïng cho s¶n xuÊt, tiªu thô vµ c¸c kho¶n chi tiªu kh¸c cã liªn quan tíi viÖc bï ®¾p gi¶n ®¬n hao phÝ lao ®éng sèng. Mäi c¸ch tÝnh to¸n chñ quan kh«ng ph¶n ¸nh ®óng c¸c yÕu tè gi¸ trÞ trong gÝa thµnh ®Òu cã thÓ dÉn ®Õn viÖc ph¸ vì c¸c quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ, kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc hiÖu qu¶ kinh doanh vµ kh«ng thùc hiÖn ®­îc t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ t¸i s¶n xuÊt më réng. ChÝnh v× vËy trong c«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp, nhÊt lµ trong c¬ chÕ thÞ tr­êng hiÖn nay, gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ chØ tiªu kinh tÕ quan träng lu«n ®­îc c¸c nhµ qu¶n lý quan t©m. Th«ng qua nh÷ng th«ng tin vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm, nh÷ng qu¶n lý doanh nghiÖp n¾m v÷ng ®­îc chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm thùc tÕ cña tõng ho¹t ®éng, tõng lo¹i s¶n phÈm còng nh­ kÕt qu¶ cña toµn bé ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh kÕ ho¹ch cña doanh nghiÖp, ®Ó cã c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý thÝch hîp. c. C¸c c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ trong gÝa thµnh. Chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp bao gåm nhiÒu lo¹i cã néi dung kinh tÕ kh¸c nhau, môc ®Ých vµ c«ng dông cña chóng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng kh¸c nhau, ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt, cã thÓ tiÕn hµnh ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt trong gi¸ thµnh s¶n phÈm theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau.  Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo néi dung kinh tÕ cña chi phÝ vµ theo c«ng dông cô thÓ cña chi phÝ trong s¶n xuÊt - Tr­íc hÕt, theo néi dung kinh tÕ cña chi phÝ, chi phÝ s¶n xuÊt ®­îc ph©n thµnh t¸m yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt. Nh÷ng yÕu tè nµy ®­îc sö dông khi lËp dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, lËp kÕ ho¹ch cung øng vËt t­, kÕ ho¹ch quü tiÒn l­¬ng, tÝnh to¸n nhu cÇu vèn ®Þnh møc. Ph©n lo¹i theo néi dung kinh tÕ gi÷ ®­îc tÝnh nguyªn vÑn cña tõng yÕu tè chi phÝ, mçi yÕu tè ®Òu lµ chi phÝ ban ®Çu do doanh nghiÖp chi ra vµ 9 kh«ng ph©n tÝch ®­îc n÷a. Mèi yÕu tè ®Òu bao gåm mäi kho¶n chi cã cïng néi dung vµ t¸c dông kinh tÕ gièng nhau, kh«ng kÓ nã ®­îc chi ra ë ®©u vµ quan hÖ cña nã víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo. - C¨n cø vµo c«ng dông cô thÓ cña chi phÝ trong s¶n xuÊt ng­êi ta chia c¸c chi phÝ thµnh nh÷ng kho¶n môc nhÊt ®Þnh. C¸c kho¶n nµy ®­îc dïng trong viÖc x¸c ®Þnh gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm còng nh­ gi¸ thµnh s¶n phÈm hµng ho¸. Ngoµi ra, c¸ch ph©n lo¹i nµy cßn cho thÊy ¶nh h­ëng cña tõng kho¶n môc ®Õn kÕt cÊu vµ sù thay ®æi cña gi¸ thµnh. Qua ®ã nã cung cÊp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó x¸c ®Þnh ph­¬ng h­íng vµ biÖn ph¸p h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Nh÷ng yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt vµ nh÷ng kho¶n môc chi phÝ ®Ó tÝnh gÝa thµnh ®èi chiÕu víi nhau vµ ®­îc s¾p xÕp theo b¶ng sau: B¶ng 1: Néi dung cña yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt vµ kho¶n môc tÝnh gÝa thµnh s¶n phÈm YÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt 1. Nguyªn vËt liÖu chÝnh mua ngoµi Kho¶n môc tÝnh gÝa thµnh 1. Nguyªn vËt liÖu chÝnh 2. VËt liÖu phô 2. VËt liÖu phô mua ngoµi 3. Nhiªn liÖu dïng vµo s¶n xuÊt 3. Nhiªn liÖu mua ngoµi 4. N¨ng l­îng dïng vµo s¶n xuÊt 4. N¨ng l­îng mua ngoµi 5. TiÒn l­¬ng cña CNSX 5. TiÒn l­¬ng CNVC 6. BHXH cña CNSX 6. B¶o hiÓm x· héi CNVC 7. KhÊu hao TSC§ dïng vµo s¶n xuÊt 7. KhÊu hao TSC§ 8. Chi phÝ ph©n x­ëng 8. C¸c chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn 9. Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp 10.ThiÖt h¹i vÒ ngõng SX vµ SP háng 11.Chi phÝ ngoµi s¶n xuÊt  Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo ph­¬ng ph¸p ph©n bæ chi phÝ vµo gi¸ thµnh, ng­êi ta chia ra: Chi phÝ trùc tiÕp vµ chi phÝ gi¸n 10 - Chi phÝ trùc tiÕp lµ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt quan hÖ trùc tiÕp víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra tõng lo¹i s¶n phÈm vµ ®­îc tÝnh trùc tiÕp vµo gi¸ thµnh cña ®¬n vÞ s¶n phÈm hay lo¹i s¶n phÈm. Chi phÝ trùc tiÕp bao gåm: + TiÒn l­¬ng vµ b¶o hiÓm x· héi cña s¶n xuÊt. + Nguyªn vËt liÖu chÝnh, phô dïng vµo s¶n xuÊt. + Nguyªn liÖu, ®éng lùc dïng vµo s¶n xuÊt. + C«ng cô lao ®éng nhá dïng vµo s¶n xuÊt. + Chi phÝ trùc tiÕp kh¸c b»ng tiÒn. - Chi phÝ gi¸n tiÕp lµ nh÷ng chi phÝ cã quan hÖ ®Õn ho¹t ®éng chung cña ph©n x­ëng, cña doanh nghiÖp vµ ®­îc tÝnh vµo gi¸ thµnh mét c¸ch gi¸n tiÕp b»ng ph­¬ng ph¸p ph©n bæ: KÕt cÊu cña chi phÝ gi¸n tiÕp còng gièng nh­ chi phÝ trùc tiÕp, nh­ng nh÷ng kho¶n nµy ®­îc chØ ra cho ho¹t ®éng qu¶n lý cña doanh nghiÖp hoÆc c¸c bé phËn kh¸c cña doanh nghiÖp. C¸ch ph©n lo¹i nµy kh«ng cøng nh¾c, cè ®Þnh mµ tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña tõng doanh nghiÖp c«ng nghiÖp. Ph©n lo¹i theo c¸ch nµy cã t¸c dông trong viÖc tÝnh to¸n gi¸ thµnh kÕ ho¹ch còng nh­ h¹ch to¸n gi¸ thµnh thùc tÕ cña ®¬n vÞ s¶n phÈm vµ s¶n l­îng hµng ho¸.  Ph©n lo¹i chi phÝ c¨n cø vµo mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ vµ t×nh h×nh t¨ng gi¶m s¶n l­îng hµng ho¸, ng­êi ta chia ra: Chi phÝ biÕn ®æi (biÕn phÝ) vµ chi phÝ cè ®Þnh (®Þnh phÝ) - Chi phÝ biÕn ®æi lµ nh÷ng chi phÝ cã sù thay ®æi vÒ l­îng t­¬ng quan tû lÖ thuËn víi sù thay ®æi cña khèi l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt trong kú. Thuéc lo¹i chi phÝ nµy nh­ lµ chi phÝ vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp. Trong chi phÝ biÕn ®æi ng­êi ta cßn chi tiÕt ho¸ thµnh chi phÝ biÕn ®æi cïng tû lÖ (lµ chi phÝ biÕn ®æi cïng h­íng vµ cïng møc ®é víi sù biÕn ®æi cña s¶n l­îng s¶n phÈm lµm ra) vµ chi phÝ biÕn ®æi kh«ng cïng tû lÖ (lµ nh÷ng chi phÝ cã thÓ t¨ng nhanh h¬n kÕt qu¶ s¶n xuÊt hoÆc còng cã thÓ chËm h¬n tèc ®é t¨ng cña kÕt qu¶ s¶n xuÊt) 11 - Chi phÝ cè ®Þnh lµ nh÷ng chi phÝ vÒ nguyªn t¾c kh«ng thay ®æi theo s¶n l­îng s¶n phÈm trong giíi h¹n ®Çu t­. §ã lµ nh÷ng kho¶n chi mµ doanh nghiÖp ph¶i øng chÞu trong mçi ®¬n vÞ thêi gian cho c¸c ®Çu vµo cè ®Þnh. Nãi mét c¸ch kh¸c, chi phÝ cè ®Þnh lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ tån t¹i ngay c¶ khi kh«ng s¶n xuÊt s¶n phÈm, nã hoµn toµn kh«ng chÞu sù t¸c ®éng cña bÊt kú sù biÕn ®æi nµo cña viÖc thay ®æi s¶n l­îng s¶n phÈm trong mét giíi h¹n quy m« nhÊt ®Þnh. VÝ dô: KhÊu hao TSC§, chi phÝ l·i vay ng©n hµng (trung vµ dµi h¹n), chi phÝ b¶o hiÓm, tiÒn thuª ®Êt ®ai, tiÒn l­¬ng cña nh÷ng ng­êi qu¶n lý... Th«ng th­êng chi phÝ trùc tiÕp lµ chi phÝ biÕn ®æi, cßn mét sè bé phËn trong chi phÝ gi¸n tiÕp thuéc chi phÝ cè ®Þnh. Nhê c¸ch ph©n lo¹i nµy ng­êi ta cã thÓ ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c h¬n tÝnh hîp lý cña chi phÝ s¶n xuÊt chi ra. MÆt kh¸c ®ã lµ c¬ së quan träng ®Ó x¸c ®Þnh s¶n l­îng s¶n phÈm tèi thiÓu vµ x©y dùng mét chÝnh s¸ch gi¸ c¶ hîp lý linh ho¹t ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. Ngoµi viÖc ph©n lo¹i chi phÝ theo c¸c c¸ch chñ yÕu trªn ®©y, trong thùc tÕ cßn rÊt nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i kh¸c n÷a, ch¼ng h¹n nh­ c¨n cø vµo cÊu thµnh cña chi phÝ, c¨n cø vµo qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn cña chi phÝ... B»ng nh÷ng tiªu thøc ph©n lo¹i kh¸c nhau, cho phÐp nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp víi nh÷ng môc tiªu cô thÓ sÏ vËn dông ý nghÜa cña tõng ph­¬ng ph¸p vµo qu¸ tr×nh ph©n tÝch vµ qu¶n lý chi phÝ, nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n. 2. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn gÝa thµnh s¶n phÈm a. Nh©n tè c«ng nghÖ - kü thuËt s¶n xuÊt Gi¸ thµnh s¶n phÈm phô thuéc nhiÒu vµo cÊu tróc s¶n phÈm, qu¸ tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ m¸y mãc thiÕt bÞ. S¶n phÈm thiÕt kÕ cµng hîp lý th× võa cã chÊt l­îng cao l¹i võa gi¶m ®­îc chi phÝ nguyªn v©t liÖu, n¨ng l­îng ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm. Víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn, khÐp kÝn, m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i cµng lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m chi phÝ tiªu hao nguyªn v©t liÖu, nhiªn liÖu, n¨ng l­îng, lµ t¨ng s¶n l­îng s¶n phÈm ... ®iÒu ®ã cho phÐp h¹ chi phÝ s¶n xuÊt, gãp phÇn h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. 12 b. C¸c ®Þnh møc kinh tÕ - kü thuËt §Þnh møc kinh tÕ - kü thuËt lµ c¬ së cho viÖc tÝnh c¸c chi phÝ trong gÝa thµnh. §ång thêi ®ã lµ chØ tiªu ®Ó qu¶n lý c¸c chi phÝ trong s¶n xuÊt, ®¸nh gi¸ kiÓm tra chÊt l­îng c«ng t¸c. NÕu ®Þnh møc x©y dùng c¸c chi phÝ cao, kh«ng hîp lý sÏ g©y nªn t×nh tr¹ng l·ng phÝ. C¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt do thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc dÔ dµng nªn kh«ng ®Çu t­ biÖn ph¸p ®Ó tiÕt kiÖm c¸c chi phÝ, sÏ kh«ng khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng t×m c¸c biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m tiªu hao nguyªn v©t liÖu, tõ ®ã dÉn ®Õn kh«ng tiÕt kiÖm c¸c chi phÝ ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Ng­îc l¹i nÕu ®Þnh møc x©y dùng c¸c chi phÝ thÊp h¬n kh¶ n¨ng thùc tÕ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc th× sÏ mÊt ®i ý nghÜa thùc tÕ cña nã, c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt, ng­êi lao ®éng ®· cè g¾ng nh­ng kh«ng thùc hiÖn ®­îc møc, sÏ g©y ch¸n n¶n, ph¸t sinh t­ t­ëng. §ång thêi gÝa thµnh kÕ ho¹ch sÏ kh«ng chÝnh x¸c, dÉn ®Õn c¸c chÝnh s¸ch gi¸ kh«ng ®óng g©y bÊt lîi cho doanh nghiÖp. c. Tæ chøc lao ®éng vµ sö dông con ng­êi Tæ chøc lao ®éng khoa häc sÏ t¹o ra sù kÕt hîp c¸c yÕu tè s¶n xuÊt mét c¸ch hîp lý, lo¹i trõ t×nh tr¹ng l·ng phÝ lao ®éng, l·ng phÝ giê m¸y, thóc ®Èy t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. ChÊt l­îng lao ®éng ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi chÊt l­îng c«ng viÖc. Ng­êi sö dông lao ®éng ph¶i bè trÝ lao ®éng hîp lý, ®óng ngµnh nghÒ, kh¬i dËy tiÒm n¨ng trong mçi con ng­êi lµm cho hä thùc sù g¾n bã, cèng hiÕn hÕt tµi n¨ng søc lùc cho doanh nghiÖp, ng­êi sö dông lao ®éng ph¶i biÕt sö dông ®óng ®¾n c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ, khuyÕn khÝch vµ ph¸t huy cao ®é kh¶ n¨ng ®ãng gãp cña ng­êi lao ®éng. d. Tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt vµ tµi chÝnh Tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt vµ tµi chÝnh lµ nh©n tè t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn viÖc h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. Nhê vµo viÖc bè trÝ c¸c kh©u s¶n xuÊt hîp lý, chÆt chÏ cã thÓ h¹n chÕ l·ng phÝ lao ®éng, 13 nguyªn v©t liÖu, nhiªn liÖu, gi¶m tû lÖ phÕ phÈm... Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng vai trß tµi chÝnh ngµy cµng cao, nã cã t¸c ®éng kh«ng nhá trong viÖc h¹ gÝa thµnh s¶n phÈm. Sö dông vèn hîp lý, ®¸p øng ®Çy ®ñ kÞp thêi nhu cÇu cho viÖc mua s¾m vËt t­ sÏ tr¸nh ®­îc nh÷ng tæn thÊt do ngõng s¶n xuÊt. e. Nh©n tè thÞ tr­êng Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, quan hÖ cung cÇu hµng ho¸, dÞch vô trªn thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh gi¸ c¶ thÞ tr­êng. V× vËy, thÞ tr­êng gi¸ c¶ cã ¶nh h­ëng quan träng ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm. §èi víi thÞ tr­êng ®Çu ra, nÕu lµm tèt c«ng t¸c tiªu thô s¶n phÈm, cã nghÜa lµ doanh nghiÖp tiªu thô ®­îc nhiÒu s¶n phÈm, lµm c¬ së cho viÖc doanh nghiÖp t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng thêi gian sö dông m¸y mãc... ®iÒu ®ã ®ång nghÜa víi viÖc doanh nghiÖp ®· gi¶m ®­îc chi phÝ cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm. §èi víi thÞ tr­êng ®Çu vµo: n¬i cung cÊp c¸c yÕu tè ®Çu vµo nh­ nguyªn v©t liÖu, nhiªn liÖu... ®Ó doanh nghiÖp tiÕn hµnh s¶n xuÊt. Sù biÕn ®éng vµ tÝnh chÊt gi¸ c¶ thÞ tr­êng cã ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm. Doanh nghiÖp ph¶i lu«n chñ ®éng t×m hiÓu thÞ tr­êng, ph¸n ®o¸n kh¶ n¨ng, diÔn biÕn cña thÞ tr­êng vÒ gi¸ c¶ vµ khèi l­îng vËt t­ hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng, tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p øng phã thÝch hîp, nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ, gãp phÇn h¹ gÝa thµnh. Trªn ®©y lµ nh÷ng nh©n tè chñ yÕu ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm. C¸c doanh nghiÖp cÇn xem xÐt kü c¸c nh©n tè trªn, tï ®ã x¸c ®Þnh cho doanh nghiÖp ph­¬ng h­íng h¹ thÊp gi¸ thµnh s¶n phÈm, thÝch øng víi ®iÒu kiÖn vµ t×nh h×nh cña doanh nghiÖp m×nh. 3. C¸ch ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm a. Ph©n lo¹i gÝa thµnh theo thêi gian vµ c¬ së sè liÖu tÝnh gÝa thµnh. C¨n cø vµo thêi gian vµ c¬ së sè liÖu tÝnh gÝa thµnh, gi¸ thµnh s¶n phÈm chia lµm 3 lo¹i: - GÝa thµnh kÕ ho¹ch 14 GÝa thµnh kÕ ho¹ch lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®­îc tÝnh trªn c¬ së chi phÝ s¶n xuÊt kÕ ho¹ch vµ s¶n l­îng kÕ ho¹ch. ViÖc tÝnh to¸n gÝa thµnh kÕ ho¹ch do bé phËn kÕ ho¹ch cña doanh nghiÖp thùc hiÖn vµ tiÕn hµnh tr­íc khi b¾t ®Çu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm. Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch cña s¶n phÈm lµ môc tiªu phÊn ®Êu cña doanh nghiÖp lµ c¨n cø ®Ó so s¸nh, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gÝa thµnh vµ kÕ ho¹ch h¹ gÝa thµnh cña doanh nghiÖp. - GÝa thµnh ®Þnh møc Gi¸ thµnh ®Þnh møc lµ gÝa thµnh s¶n phÈm ®­îc tÝnh trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc chi phÝ hiÖn hµnh vµ chØ tÝnh cho ®¬n vÞ s¶n phÈm. ViÖc tÝnh gÝa thµnh ®Þnh møc còng ®­îc thùc hiÖn tr­íc khi tiÕn hµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm. GÝa thµnh ®Þnh møc lµ c«ng cô qu¶n lý ®Þnh møc cña doanh nghiÖp, lµ th­íc ®o chÝnh x¸c ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ sö dông tµi s¶n, vËt t­, lao ®éng trong s¶n xuÊt, gióp cho ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ kü thuËt mµ doanh nghiÖp ®· thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. GÝa thµnh ®Þnh møc mang ®Æc tr­ng cña gÝa thµnh kÕ ho¹ch, nh­ng ®­îc x¸c ®Þnh kh«ng ph¶i trªn c¬ së møc kÕ ho¹ch cho c¶ kú kinh doanh (th¸ng, quý). ViÖc x©y dùng gÝa thµnh nµy cho phÐp c¸c nhµ qu¶n lý x¸c ®Þnh kÞp thêi nh÷ng chªnh lÖch so víi ®Þnh møc, trªn c¬ së ®ã t×m ra biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó h¹ gÝa thµnh s¶n phÈm. - Gi¸ thµnh thùc tÕ Gi¸ thµnh thùc tÕ lµ gÝa thµnh s¶n phÈm ®­îc tÝnh trªn c¬ së sè liÖu chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ ®· ph¸t sinh vµ tËp hîp ®­îc trong kú vµ s¶n l­îng s¶n phÈm thùc tÕ ®· s¶n xuÊt ra trong kú. GÝa thµnh s¶n phÈm thùc tÕ chØ cã thÓ tÝnh to¸n ®­îc sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm. GÝa thµnh thùc tÕ s¶n phÈm lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, ph¶n ¸nh kÕt qu¶ phÊn ®Êu cña doanh nghiÖp trong viÖc tæ chøc vµ sö dông c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ - tæ chøc - kü thuËt ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm, lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. 15 b. Ph©n lo¹i gÝa thµnh theo ph¹m vi tÝnh to¸n vµ ph¸t sinh chi phÝ. Theo ph¹m vi tÝnh to¸n gÝa thµnh, gÝa thµnh s¶n phÈm ®­îc chia lµm 3 lo¹i: - GÝa thµnh ph©n x­ëng GÝa thµnh ph©n x­ëng bao gåm tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ trùc tiÕp, chi phÝ qu¶n lý ph©n x­ëng vµ chi phÝ sö dông m¸y mãc thiÕt bÞ. Nãi c¸ch kh¸c, nã bao gåm nh÷ng chi phÝ cña ph©n x­ëng vµ tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ cña ph©n x­ëng kh¸c nh»m phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm t¹i ph©n x­ëng ®ã. - Gi¸ thµnh c«ng x­ëng (gÝa thµnh s¶n xuÊt ) GÝa thµnh c«ng x­ëng bao gåm gÝa thµnh ph©n x­ëng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp. Cã thÓ nãi gÝa thµnh c«ng x­ëng (gÝa thµnh s¶n xuÊt) bao gåm tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm trong ph¹m vi toµn doanh nghiÖp. GÝa thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm bao gåm c¸c chi phÝ s¶n xuÊt: Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung, tÝnh cho nh÷ng s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô ®· hoµn thµnh. Gi¸ thµnh s¶n phÈm cña s¶n phÈm ®­îc sö dông ghi sæ cho s¶n phÈm ®· hoµn thµnh nhËp kho hoÆc giao cho kh¸ch hµng. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm còng lµ c¨n cø ®Ó tÝnh to¸n gi¸ vèn hµng b¸n vµ l·i gép ë c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. - Gi¸ thµnh toµn bé GÝa thµnh toµn bé cña s¶n phÈm bao gåm gÝa thµnh c«ng x­ëng céng thªm chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp tÝnh cho s¶n phÈm ®ã. GÝa thµnh toµn bé cña s¶n phÈm chØ ®­îc tÝnh to¸n x¸c ®Þnh khi s¶n phÈm, c«ng viÖc hoÆc lao vô ®­îc tiªu thô. GÝa thµnh toµn bé cña s¶n phÈm lµ c¨n cø ®Ó tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh l·i tr­íc thuÕ lîi tøc cña doanh nghiÖp. GÝa thµnh ph©n x­ëng, c«ng x­ëng hay toµn bé ®Òu ®­îc tÝnh cho tõng ®¬n vÞ s¶n phÈm, lo¹i s¶n phÈm, lo¹t s¶n phÈm vµ toµn bé s¶n l­îng hµng ho¸ tiªu thô. 16 II. C¬ cÊu gÝa thµnh vµ ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh c¸c yÕu tè chi phÝ trong gÝa thµnh. 1. C¬ cÊu gi¸ thµnh C¬ cÊu gi¸ thµnh thÓ hiÖn tû träng cña tõng kho¶n môc chi phÝ trong tæng gi¸ thµnh (sè t­¬ng ®èi ). Tõ ®ã gióp cho nhµ qu¶n lý biÕt ®­îc kho¶n môc chi phÝ nµo chiÕm tû träng lín ®Ó cã kÕ ho¹ch h¹ thÊp kho¶n môc chi phÝ ®ã dÉn ®Õn h¹ thÊp tæng gi¸ thµnh chÝnh lµ h¹ thÊp gi¸ thµnh d¬n vÞ s¶n phÈm. Tõ ®ã n©ng cao lîi nhuËn cho doanh nghiÖp. VÝ dô: Trong c«ng tr×nh tr¹m biÕn ¸p vµ ®­êng d©y h¹ thÕ khu QuyÕt Th¾ng - S¬n La cã c¬ cÊu gi¸ thµnh nh­ sau: §¬n vÞ: ngh×n ®ång Tªn c«ng tr×nh VËt Nh©n Thuª ngoµi Chi Gi¸ thµnh liÖu c«ng vµ m¸y thi phÝ s¶n phÈm c«ng Kho¶n môc kh¸c 10.090 59.461 TBA vµ ®­êng d©y h¹ 351.687 57.106 478.314 thÕ... Qua ®ã nhµ qu¶n lý biÕt ®­îc kho¶n môc chi phÝ nµo chiÕm tû träng lín (CFVL hay CFNC hay CFTN+MTC hay CFSXC ). Tõ ®ã cã kÕ ho¹ch h¹ thÊp gi¸ thµnh. 2. Ph­¬ng ph¸p tÝnh gÝa thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm. a. TÝnh ®óng, tÝnh ®ñ chi phÝ vµo gÝa thµnh s¶n phÈm Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp ph¶n ¸nh chÊt l­îng ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. Nã lµ c«ng cô quan träng ®Ó c¸c nhµ qu¶n lý n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, v× vËy cÇn thiÕt ph¶i tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ chi phÝ vµo gÝa thµnh cña c¸c lo¹i s¶n phÈm do doanh nghiÖp s¶n xuÊt. - TÝnh ®óng lµ tÝnh to¸n chÝnh x¸c vµ h¹ch to¸n ®óng néi dung kinh tÕ cña chi phÝ ®· hao phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm. Muèn vËy ph¶i ®Þnh ®óng ®èi t­îng tÝnh gÝa thµnh, vËn dông ®óng ph­¬ng ph¸p tÝnh gÝa thµnh thÝch hîp. GÝa thµnh ph¶i ®­îc tÝnh to¸n trªn c¬ së sè liÖu chi phÝ s¶n xuÊt ®­îc tËp hîp mét c¸ch chÝnh x¸c, kÞp thêi. 17 - TÝnh ®ñ lµ tÝnh to¸n ®Çy ®ñ mäi hao phÝ ®· bá ra trªn tinh thÇn h¹ch to¸n kinh doanh thùc sù, lo¹i bá mäi yÕu tè bao cÊp ®Ó tÝnh ®ñ ®Çu vµo theo chÕ ®é quy ®Þnh. TÝnh ®ñ còng ®ßi hái ph¶i lo¹i bá nh÷ng chi phÝ kh«ng liªn quan (trùc tiÕp) ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm; nh÷ng chi phÝ mang tÝnh chÊt tiªu cùc, l·ng phÝ, l·ng phÝ, kh«ng hîp lý. ViÖc tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ chi phÝ vµo gÝa thµnh s¶n phÈm sÏ lµm cho gÝa thµnh trë thµnh tÊm g­¬ng thËt, ph¶n ¸nh ®óng ®¾n t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp trong kú kinh doanh, x¸c ®Þnh ®óng ®¾n kÕt qu¶ tµi chÝnh, kh¾c phôc ®­îc hiÖn t­îng "l·i gi¶, lç thËt". ChÝnh v× vËy, tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ chi phÝ vµo gÝa thµnh s¶n phÈm lµ viÖc lµm cÊp b¸ch vµ thiÕt thùc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng. b. §èi t­îng tÝnh gÝa thµnh §èi t­îng tÝnh gÝa thµnh lµ c¸c lo¹i s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô do doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra, yªu cÇu ph¶i tÝnh ®­îc tæng gÝa thµnh vµ gÝa thµnh ®¬n vÞ. X¸c ®Þnh ®èi t­îng tÝnh gÝa thµnh lµ c«ng viÖc cÇn thiÕt ®Çu tiªn trong toµn bé c«ng viÖc tÝnh gÝa thµnh s¶n phÈm doanh nghiÖp. §èi t­îng tÝnh gÝa thµnh cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn viÖc lùa chän ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gÝa thµnh thÝch hîp cho ®èi t­îng ®ã. Doanh nghiÖp ph¶i c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt ra s¶n phÈm hµng ho¸ trong kú kinh doanh, c¨n cø vµo tÝnh chÊt s¶n xuÊt vµ ®Æc ®iÓm cung cÊp sö dông cña tõng lo¹i s¶n phÈm ®ã mµ x¸c ®Þnh ®èi t­îng tÝnh gÝa thµnh thÝch hîp. - §èi víi c¸c lo¹i doanh nghiÖp cã s¶n xuÊt ®¬n chiÕc th× ®èi t­îng tÝnh gÝa thµnh lµ tõng s¶n phÈm, tõng c«ng viÖc (nh­ ®ãng tµu, x©y l¾p...) - §èi víi c¸c doanh nghiÖp cã lo¹i h×nh s¶n xuÊt hµng lo¹t th× ®èi t­îng tÝnh gÝa thµnh lµ tõng lo¹t s¶n phÈm ®· hoµn thµnh theo kho¶n môc vµ trªn c¬ së ®ã x¸c ®Þnh gÝa thµnh b×nh qu©n cho tõng ®¬n vÞ s¶n phÈm (nh­ s¶n xuÊt m¸y c«ng cô). - §èi víi c¸c doanh nghiÖp cã lo¹i h×nh s¶n xuÊt khèi l­îng lín th× viÖc tÝnh gÝa thµnh s¶n phÈm ®­îc tÝnh theo khèi l­îng tõng lo¹i vµ tÝnh gÝa 18 thµnh toµn bé hµng ho¸ theo kho¶n môc. Trªn c¬ së ®ã tÝnh gÝa thµnh b×nh qu©n cho tõng ®¬n vÞ s¶n phÈm (nh­ dªt may, cµ phª...) - Quy tr×nh c«ng nghÖ chÕ t¹o s¶n phÈm còng cã ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh ®Õn ®èi t­îng tÝnh gÝa thµnh s¶n phÈm. NÕu quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®¬n gi¶n, th× ®èi t­îng tÝnh gÝa thµnh chØ cã thÓ lµ s¶n phÈm ®· hoµn thµnh ë cuèi quy tr×nh s¶n xuÊt. NÕu quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt phøc t¹p kiÓu liªn tôc th× ®èi t­îng tÝnh gÝa thµnh cã thÓ lµ n÷a thµnh phÈm ë tõng giai ®o¹n hoÆc thµnh phÈm ë giai ®o¹n cuèi cïng. NÕu quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt phøc t¹p kiÓu song song (l¾p r¸p) th× ®èi t­îng tÝnh gÝa thµnh cã thÓ lµ s¶n phÈm ®­îc l¾p r¸p hoµn chØnh, còng cã thÓ lµ tõng bé phËn, tõng chi tiÕt s¶n phÈm. §¬n vÞ tÝnh gÝa thµnh ph¶i lµ ®¬n vÞ ®­îc thõa nhËn trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸. §¬n vÞ tÝnh gÝa thµnh thùc tÕ cÇn ph¶i thèng nhÊt víi ®¬n vÞ tÝnh gÝa thµnh kÕ ho¹ch. c. Ph­¬ng ph¸p tÝnh gÝa thµnh s¶n phÈm Ph­¬ng ph¸p chung trong viÖc tÝnh gÝa thµnh lµ ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh gÝa thµnh ®¬n vÞ cña tõng lo¹i s¶n phÈm vµ c«ng viÖc ®· hoµn thµnh theo c¸c kho¶n môc chi phÝ. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ, ®Ó tÝnh gÝa thµnh tuú theo ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ vµ ®Æc ®iÓm qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp, ng­êi ta cã thÓ ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p sau:  Ph­¬ng ph¸p tÝnh gÝa thµnh gi¶n ®¬n cßn gäi lµ ph­¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp. Ph­¬ng ph¸p nµy ¸p dông thÝch hîp víi nh÷ng s¶n phÈm, c«ng viÖc cã quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt gi¶n ®¬n khÐp kÝn, tæ chøc s¶n xuÊt nhiÒu, chu kú s¶n xuÊt ng¾n vµ xen kÎ liªn tôc, ®èi t­îng tÝnh gÝa thµnh t­¬ng øng phï hîp víi ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt, kú tÝnh gÝa thµnh ®Þnh kú hµng th¸ng (quý) phï hîp víi kú b¸o c¸o. Nh­ tÝnh gÝa thµnh s¶n phÈm ®iÖn, n­íc, b¸nh kÑo, than, quÆng kim lo¹i... Tr­êng hîp cuèi th¸nh cã nhiÒu s¶n phÈm dë dang vµ kh«ng æn ®Þnh, cÇn tæ chøc ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang cuèi kú theo ph­¬ng ph¸p thÝch hîp. Trªn c¬ së sè liÖu chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp trong kú vµ chi phÝ cña s¶n phÈm dë dang ®· x¸c ®Þnh, gÝa thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh tÝnh cho tõng kho¶n môc chi phÝ theo c«ng thøc sau: Z = C + D®k - Dck 19 GÝa thµnh ®¬n vÞ tÝnh nh­ sau: Z J= Trong ®ã: S Z : Tæng gÝa thµnh tõng ®èi t­îng tÝnh gÝa thµnh J : GÝa thµnh ®¬n vÞ tõng ®èi t­îng tÝnh gÝa thµnh C : Tæng chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp trong kú D ®k vµ Dck : Chi phÝ cña s¶n phÈm dë dang ®Çu kú vµ cuèi kú S : S¶n l­îng thµnh phÈm Tr­êng hîp cuèi th¸ng kh«ng cã s¶n phÈm dë dang, hoÆc cã nh­ng Ýt vµ æn ®Þnh nªn kh«ng cÇn tÝnh to¸n, th× tæng chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp trong kú ®ång thêi còng lµ tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh: Z = C  Ph­¬ng ph¸p tÝnh lo¹i trõ chi phÝ: ®Ó tÝnh gÝa thµnh ®­îc ¸p dông trong c¸c tr­êng hîp: - Cïng mét quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, ®ång thêi víi viÖc chÕ t¹o ra s¶n phÈm chÝnh cßn cã thu thªm ®­îc s¶n phÈm phô n÷a nh­: Nhµ m¸y s¶n xuÊt ®­êng ngoµi s¶n phÈm chÝnh lµ ®­êng kÝnh cßn thu ®­îc s¶n phÈm phô lµ rØ ®­êng, n«ng tr­êng ch¨n nu«i lîn thÞt ngoµi s¶n phÈm chÝnh lµ l­îng lîn thÞt cßn cã s¶n phÈm phô lµ ph©n bãn... - KÕt qu¶ s¶n xuÊt ngoµi thµnh phÈm ®ñ tiªu chuÈn chÊt l­îng quy ®Þnh cßn cã s¶n phÈm háng kh«ng s÷a ch÷a ®­îc mµ c¸c kho¶n thiÖt h¹i nµy kh«ng ®­îc tÝnh cho s¶n phÈm hoµn thµnh chÞu. - C¸c ph©n x­ëng s¶n xuÊt phô cßn cung cÊp s¶n phÈm hoÆc lao vô lÉn cho nhau. CÇn lo¹i trõ ra khái gÝa thµnh c¸c s¶n phÈm, lao vô phôc vô cho s¶n xuÊt chÝnh. Trong tr­êng hîp nµy ®èi t­îng tÝnh gÝa thµnh chØ lµ s¶n phÈm chÝnh, s¶n phÈm hoµn thµnh vµ s¶n phÈm lao vô phôc vô cho c¸c bé phËn kh«ng ph¶i lµ s¶n xuÊt phô. Muèn tÝnh ®­îc gÝa thµnh cña c¸c ®èi t­îng tÝnh gÝa thµnh ph¶i lÊy tæng chi phÝ cña s¶n phÈm phô, chi phÝ thiÖt h¹i vÒ s¶n phÈm háng kh«ng ®­îc tÝnh trong gi¸ thµnh thµnh phÈm, chi phÝ phôc vô lÉn nhau trong néi bé c¸c ph©n x­ëng s¶n xuÊt phô. C«ng thøc tÝnh gÝa thµnh cña thµnh phÈm sÏ lµ: Z = C + D®k - Dck - Clt 20