TRU'ONG DAI HOC NGOAI THIJONG
KHOA KINH TE VA KINH DOANH QUOC TE
CHUYEN NGANH KINH TE DOI NGOAI
KHOA LUAN TOT NGHIEP
cgiitedtak
CO CHE GIAI QUYET TRANH CHAP OA WTO: THUG TIEN
VA Bill HOC KINH NGHIEM CHO VIllET NAM
J-1
l(
"4- r
Ho va ten sinh vien
: Pham Thi QuSlih Trang
Lop
: Anh 4
Khoa
: 46
Giao vien hurOng din : GS.TS. Nguyen Thi Mu
Ha NOi, thing 05 nim 2011
LO'I CAM ON
Qua khOa 11.4n nay, em xin dirge chan thanh cam on c6 gido GS. TS. Nguyen
Thi Ma, gido vien huang clan TA' tan tinh giup c16 em tong bit& hoan thanh khOa
luan nay. Em ding xin chan thanh cam an cac thay co gido truemg 41 hoc Ngoai
Thucmg, nhang ngu61 da cung cap cho em nhang kien thirc nen tang quy bau trong
b6n nam hoc vim qua. D6ng th6i, em cling xin gfri 161 cam on cac can b6 Thu vien
Ngan Hang the giai, Thu vien Qu6c gia, thu vien truemg dai hoc Ngoai Thucmg va
da.c biet la cac can b6 lam viec tai Cue quan ly canh tranh B6 Cong Thuang da gifip
do em trong qua trinh thu thap tai lieu cho khoa
Do khuon kh6 then gian nghien ciru luan van cc') han cling nhu do trinh d6
ngtrei viet con han the, khoa luan chac chan se khong the tranh khoi nhung khiem
khuyet. Em rat mong cac thay co va cac ban thong cam va gop y de bai luan van
du6c hoan thien hon.
Em xin chan thanh cam on!
'6 thang 4 nam 2011.
Ha Ni,
MUC LUC
DANH MIX VIET TAT
DANH MUC CAC BANG
DANH MIX CAC HiNH VA SO DO
Len MO DAU
1
CHVONG 1: TONG QUAN VE CO CHE GIAI QUYET TRANH CHAP
4
THIYONG MAI CUA TO CHeC THIfONG MAI THE GIOI
1.1. Sir hinh tranh va Oat trien cua co the giii quyet tranh chip cua WTO
4
1.1.1. Co the giai quyet tranh chap cua GATT
4
1.1.2. Nhiing bit cap trong co the giai quyet tranh chip cua GATT
6
1.2.134c diem ve co' the giai quyet tranh chip dm WTO
10
1.2.1. Dac diem ve co so phap ly
10
1.2.2. Nguyen tac giai quy& tranh chip cua WTO
12
1.2.3. Dac diem ve to chirc dm co quan giai guy& tranh chip trong pham vi cua
15
WTO
1.2.4. Dac diem v'e thu tuc va quy trinh giai guy& tranh chip
17
1.2.5. Nhang dac diem khac trong co the giai quyet tranh chip cua WTO
21
1.3.Nhiing diem tien bo trong co' the giai quyet tranh chip dm WTO so voi
24
GATT
1.3.1. Co the giai guy& tranh chip cua WTO da )(Oa bo nguyen tac &Ong thuin
25
thuin dm GATT de thay vao do la nguyen tac dOng thuin nghich
1.3.2. Cac phan quyet dm Ban I-10i thim hoac Co quan phfic thim CO tinh rang
25
buOsc cao hon ve phap ly
1.3.3. Co the giai quyet tranh chip dm WTO quy dinh cu the va rO rang hon ve
26
thed han giai quyet tranh chip so vai co the giai guy& tranh chip cua GATT
1.3.4. Co the giai quye't tranh chip cua WTO co tinh thOng nhit hon so voi co the
28
giai quyet tranh chip cua GATT
1.3.5. Co the giai guy& cua WTO dua ra quy dinh Inch ve danh gia gifta ky va giai
29
down phlic thim
CHVONG 2: THU'C TIEN GIAI QUYET TRANH CHAP CUA WTO
31
2.1. Tinh hinh giai quyet tranh chip cua WTO tir 1995 den nay
31
2.1.1. SO lieu ve cac vu viec tranh chip duac WTO giai quy6t
31
2.1.2. S6 lieu th6ng ke ve su tham gia cua cac thanh vien vao co the tranh chdp
36
WTO
2.1.3. S6 lieu th6ng ke ve tranh chdp theo mat hang va tranh chdp lien quan den cac
41
hiep dinh cua WTO
2.2. MOt so tranh chip dien hinh va bai hoc kinh nghiem cho Viet Nam
44
2.2.1. Tranh chdp giira Hoa KST, Canada va Argentina d6i voi EU ye san phAm nong
44
nghiep bien d6i gen (DS 291, DS 292, DS 293)
2.2.2. Trung Qu6c kien Hoa KST ye viec danh thue ch6ng ban pha gia va thue d6i
48
khang len mot s6 mat hang cUa ntrac nay nhap khdu vao Hoa Ky (DS379)
2.2.3. Tranh chdp lien quan den phucmg phap zeroing oh Hoa Ky
52
2.2.4. Vu kien dau tien do Viet Nam khai xtrOng lien quan den vu kien ch6ng ban
56
pha gia cua Hoa KS/ d6i vOi torn clang lanh dm Viet Nam
CHUONG 3: GIAI PHAP DE VIET NAM VAN DUNG THANH CONG CO
68
CHE GIAI QUYET TRANH CHAP CUA WTO
3.1. Du bao ye xu hoO ► g gia tang tranh chip thirong mai claw to trong WTO
68
va kha nfing tham gia cua Viet Nam
3.1.1. Du bao xu twang gia tang tranh chdp thucmg mai trong WTO trong thoi gian
68
tai
74
3.1.2. Du bao kha nang tham gia cua Viet Nam trong cac vu kien tai WTO
3.2. Giai phap de Viet Nam chili Ong tham gia vao co the giai guy& tranh chip
83
cua WTO
83
3.2.1. Nhom giai phap gifip Viet Nam han the nguy co bi kien
3.2.2. Nhorn giai phap de Viet Nam tham gia mot each chir &Ong vao viec giai
87
quy& tranh chip tai WTO
3.2.3. NhOm cac giai phap khac
92
KET LUAN
95
TAI LIEU THAM KHAO
-
PHU LUC
ii
96
DANH MUC VIET TAT
I. DANH MUC VIET TAT TIENG ANH
AD
Anti Dumping Agreement
Hiep dinh cheng ban pha gia
AoA
Agreement on Agriculture
Hiep dinh Ming nghiep
ATC
The Agreement on Textiles and
Clothing
,
Hiep dinh ve Det may
CWP
Circular Welded Carbon Quality
Steel Pipe
Ong
O dan thep cacbon
DOC
Department of Commerce
138 Thuong mai Hoa KS/
DSB
Dispute Settlement Body
Co quan giai guy& tranh chp
DSU
Dispute Settlement
Understanding
Thea thu4n ve cac Quy tac va Th8
tuc dieu chink vies giai quyet tranh
chap
EC
European Commission
Uy ban Chau Au
EU
European Union
Lien minh Chau Au
GATS
General Agreement on Trade
Services
Hiep dinh thuong mai dich vu
GATT 1947
General Agreement on Trade
and Tariff 1947
Hiep dinh chung ve Thue quan va
Thuong mai
ICJ
International Court of Justice
Tea an C8ng lf quec t6
IMF
International Monetary Fund
Quy tien to qu'L ta.
ITO
International Trade Organization
To chirc Thuong mai
LSA
Lousiana Shrimp Association
Hiep 118i torn bang Lousiana
LWR
Light-Walled Rectangular Pipe
and Tube
,„t
l nhe
Ong clan
chu oci
nhai
LWS
Laminated Woven Sacks
Bao tai det nhieu lop
OECD
Organization for Economic
Cooperation and Development
To chirc Hop tac va Mat trien Kinh
t6
OTR
Certain New Pneumatic Off - the
- Road Tyres
,
Lop hoi
POR
Period Of Review
Giai doan rd soat
iii
qu'L t6
S&D
Special and Different Treatment
D6i xis dac biet va khac Net
SCM
Subsidises and Countervailing
Measures
Hiep dinh ve cac bien phap try cap
va d8i khang
SOCBs
State - Owned Banks
Ngan hang nha nuot
SOEs
State - Owned Enterprises
Doanh nghiep nha ntrelc
SPS
Sanitary and Phytosanitary
Agreement
Hiep dinh the bien phap ve sinh va
kiem dich
SSA
South Shrimp Association
Hiep h8i torn phia Nam
TRIMS
Agreement on Trade Related
Investment Measures
Hiep dinh ve cac bien phap dau to
lien quan den thirang mai
TRIPS
Agreement on subsidies and
countervailing measures
TRs
Trade remedies
Hiep dinh ve cac Khia canh ciia ,
Quyen so. hiru tri tue lien quan den
thuang mai
Cac hiep dinh ve Ch6ng ban pha
gia, chong try cap va ti..r ve
UN
United Nation
Lien hiep qu8c
USD
United States Dollar
DOng do la my
VSC
The Vietnam Shrimp Committee
Uy Ban torn Viet Nam
WB
World Bank
Ngan hang The gioi
WTO
World Trade Organization
T6 chirc Thucmg mai The giai
II. DANH MUC VIET TAT TIEING VIET
BHT
Ban h8i tham
OPT
Dang phat tri6n
PT
Phat trien
iv
DANH WC CAC BANG
Bang 1.1: Quy trinh giai quydt tranh chap dm WTO
20
Bang 1.2. Lich trinh trong cac vu kin th6ng thuamg
27
Bang 2.1: Tinh hinh giai quydt tranh chAp theo timg giai doan lam vidc
34
Bang 2.2: TS/ ld % s6 tranh chAp &ye ke't Juan la vi pham quy dinh WTO
35
Bang 2.3: S6 IT tranh chap giai quydt theo ca chd cila WTO theo nhom nuac
37
Bang 2.4: S6 tranh chAp phan theo nguyen don va bi don
40
Bang 2.5: T6ng quan vu vidc DS 379
49
Bang 2.6: Kdt qua thud ch6ng ban pha gia torn cu6i ding
58
Bang 2.7. S6 luting doanh nghidp Vidt Nam duo .c chon mau trong vu didu tra
64
Bang 3.1: Kim ngach, t6c d6 tang/giam kim ngach xuat/nhap khAu dm Vidt Nam
78
sang Chau Au va chau My nam 2010
Bang 3.2: Su &mg g6p vao mire tang kim ngach xuat khau dm cac nhOm hang chil
luc nam 2010 so vai nam 2009
79
Bang 3.3: Quy trinh ra chinh sach chung
85
v
DANH MUC CAC HINH VA SO DO
So. dO 1.1: Thai han cua quy trinh lam viec Ban HOi tharn
18
Sc. do 2.1: So vu tranh chp giai quy& theo co . the cua WTO qua cac nam
32
So. do 2.2: Xuat khAu the giai tir nam 1995 — 2009
33
So. do 2.3: Cac thanh vien thuang xuyen sir dung giai guy& tranh chip cila WTO
38
(tir nam 1995 den ngay 03/03/2011)
So. do 2.4: S6 tranh chap trung binh trong mot nam duo. c giai guy& theo co. the cua
WTO (giai doan 1995 — 2000 va 2001 — 2008)
39
Hinh 2.1. S6 vu viec tranh chap phan loci theo san phAm
42
Hinh 2.2: S6 vu viec tranh chap dua tren vi pham cac Hiep dinh cua WTO tir 1995
den Q4 1/2011
43
So. do 3.1: Gia tri xuAt klAu cim Viet Nam giai doan 1995 - 2010
77
vi
L61 MO DAU
1. Tinh cap thitt cua dl t tai
Nam 1995, T8 chirc Thuang mai The giai (WTO) ra doi, tra thanh mot din
clan dam phan de cac quo'c gia tren moi chau luc ky ket cac hiep dinh thuong mai
viii 3'7 nghia la "luat char gifra cac nuac thanh vien nhAm muc dich to do Me
thucmg mai vii thiic day su phat trien thucmg mai qu6c ta. La mot phAn khong the
thieu trong to chirc nay, co the giai quy& tranh chap thuang mai ciia WTO da gap
phan dam bao cac "luat char dm WTO dtrgc thuc hien nham bao ve quyen vii
nghia vu cua cac thanh vien WTO. Thuc to cid cho thay ring, co the nay dang hoat
Ong ngay cang co hieu qua trong viec giai quy& tranh chap trong khu8n khe) cua
WTO vii dugc nhieu thanh vien sir dung
nghien ciru tim hieu
6
giai quy& tranh chap. Do do, viec
6 nam yang ca the nay la dieu het suc can thiet.
Ngdy 11 thang 1 nam 2007, Viet Nam chinh thirc tra thanh thanh vien cua
WTO, danh dau mot buck lien lam trong qua trinh 1-18i nhap kinh to qu6c to cua
minh. Ngay 1 thang 2 nam 2010, Viet Nam chinh thirc khai kien Hoa KST ra WTO
ve viec Hoa KS' tier) tuc ap thue cht'mg ban pha gia torn nhap khau to Viet Nam vao
Hoa Ky. Day la tranh chap dAti tien do Viet Nam kheri kien ice ttr khi gia nhap WTO
vii no cho thay nhirng no tut mai cila Viet Nam trong viec tan dung nhiing lgi ich
co dugc tir viec gia nhap WTO
a bao ve quyen lgi cua minh. Su kien nay du that
bai hay thanh cong cling van se la mot buerc kheri clan can thiet vii ma throng cho
nhang vu kien tiep theo de Viet Nam co the lien xa hon trong viec bao ve lgi ich
thuang mai cua minh tnrac cac thanh vien phat trien nhu Hoa KST, Lien minh Chau
Au (EU)... Vi vay, de co the giai quy& hieu qua tranh chap nay vii nhimig tranh chap
sap tai, viec trang bi nhUng hieu biet ca ban ding nhu viec theo sat vii phan tich
thuc trang giai quy& tranh chap dm WTO, nghien ciru nhang vu kien dien hinh cua
cac nu& thanh vien de rut ra nhung kinh nghiem cho Viet Nam trong qua trinh giai
quy& tranh chap qua la het sire can thiet.
1
Vai nhung 13'7 do neu teen, toi da chon de tai "Cu the giii quy4t tranh chip
cua WTO: thtrc tali vi Lai hoc kinh nghiem cho Viet Nam" lam de tai khoa luan
t6t nghiep dai hoc.
2. Muc dich va nhiem vu nghien cult
•
Muc dich nghien cum
Tren co so nghien dm co the giai guy& tranh chip cua WTO va thuc tin
giai quy& tranh chap dia cac nuac thanh vien WTO trong thi gian qua, de tai rift
ra nhimg bai hoc kinh nghiem cho Viet Nam trong viec van dung co the nay de bao
ve quyen loi dm minh khi có tranh chap lien quan den thuc thi cam ket trong WTO.
•
Nhiem vu nghien cum
De dg &roc muc dich neu teen de tai co nhiem vu:
- Tim hieu ve ca the giai giai quyet tranh chap dm to chucThuang mai The
giai (WTO).
- Tim hieu thuc tin giai quyet tranh chap thucmg mai cua WTO: dua ra cai
nhin tong quat ve tinh hinh giai quyet tranh chap va phan tich mot so vu tranh chap
thuang mai Oita cac qu6c gia thanh vien WTO de lam ra han tinh hinh do va dua ra
mot so nhan xet.
- Danh gia hieu qua hog dOng dm co the nay: tim ra nhung uu diem, nhung
tin bO cua co the giai quyet tranh chap WTO so vai tien than cua no la co the giai
quyet tranh chap GATT 1947 va cac ca the giai quyet tranh chap khac; nhimg diem
con han che, nht-mg van de dang phut sinh dm co the giai quyet nay.
- Tim hieu kinh nghiem dm mot so nuac thanh vien WTO da tham gia nhieu
trong qua trinh giai guy& tranh chap thuang mai va tir do dua ra nhi7mg bai hoc kinh
nghiem cho Viet Nam de có the giai quyet cac tranh chap thuang mai mot cach hieu
qua nhat.
2
3. Doi tuvng va pham vi nghien ciru
Ooi tucmg nghien ciru cua khoa Juan la cac quy dinh cua WTO v'e co ch6 giai
quye't tranh chap. Ngoai ra, doi tucmg nghien ciru cua khoa Juan can bao gam ca cac
vu kien v'e thuang mai quac to trong pham vi cua WTO.
Pham vi nghien ciru cua de tai giai hand nhang tranh chap cita cac ntrac
thanh vien WTO tir nam 1995 den nam 2010. Khi de xuat giai phap van dung co .
the giai quy'et tranh chap cita WTO de)i vai Viet Nam, khOa luan kin nghi nhang
giai phap cho giai doan tir nay dart 2015 va xa han, den nam 2020.
4. Phucrng phi') nghien cu'u
Khaa Juan sir dung ke't hop cac phuang phap nghien ciru nhtr: phuang phap
thu thap, phuang phap thong ke; phuang phap phan tich th8ng tin; phuang phap
phan tich — tang hop; phuang phap din giai — quy nap; phuong phap doi chiL — so
sanh; plurcmg phap mo to - khai quat va phucmg phap he thong h6a.
5. Kk ciu ctia de tai
Ngodi loci mo cfau, k'et Juan, danh muc tai lieu tham khao, not dung dm khoa
Juan gam 3 chuong:
Chuang 1: Tang quan v‘ co the giai quy'et tranh chap thuang mai cila WTO
Chuang 2: Thuc tin giai quy6t tranh chap dm WTO
Chuang 3: Gial phap
a Viet Nam van dung thanh ding ca the giai guy&
tranh chap cilia WTO.
3
CHIYONG 1: TONG QUAN YE CO CHE GIAI QUYET TRANH CHAP
THVONG MAI CUA TO CHtfC THIYONG MAI THE GIOI
1.1. Sir hinh thanh va plait trien ciia co' chi' gill quyet tranh chAp cila WTO
i tranh chilli cila GATT
1.1.1. Ca ch'j ghii quy et
1.1.1.1. Ste ra cloi cita GATT
Truorc tinh hinh suy thoai cila nen thuang mai qu'Oc te vao nhftng nom 30 cita
the kSi XX, mot so nuerc chit eh& tren the giai nhu Hoa KST, Anh, Phap da no ltrc
thiet lap flitting dinh the da phuang nham gift On dinh him binh cling nhu tai thiet lai
nen kinh te the giai thong qua viec thiic day sit phat tridn dm thuang mai qu'Oc te.
NiS luc dO da duo den sit thanh lap cac to chirc quOc te nhu Lien Hiep QuOc (UN),
Ngan hang the giai (WB) va Quy tinte quOc te (IMF). CuOi Chien tranh the gigi
thir 2, cac ntrac bat dau theo duichinh sach to do Ma thuang mai. Thong 12/1945,
15 nuac tham gia than Juan ve viec cat giant thud quan va dot rang bu'Oc thud quan.
Sau do, 50 ntrac tier) tuc tham gia dam phan
a thanh 14p TO chirc thuang mai qu'Oc
te (ITO), dugc du dinh se hog dOng vai to each la mot ca quan chuyen mon dm
Lien Hiep QuOc thong qua Hien chuong Havana nhung cuOi cling Hien chuang
khong dugc thong qua.
Tuy nhien trong khoang tiled gian nay, 23 nuac cid'
ti en hanh dam phan ve
tie va di den viec 1c57 ket mot ban hiep dinh het six quan trong va
c6 gia tri larn lao d6i yeti nen thucmg mai quOc te do chinh la Hiep dinh Chung ye
thucmg mai quo'c
Thud quan va Thucmg mai (GATT) vao ngay 30/10/1947 va CO hieu lye tir ngay
01/01/1848. Hiep dinh Om mot bO quy tac thuang mai va thea thuan cam ket dm
cac ntrac thanh vien ve cat giam 45.000 clang thud. Mac da GATT ra dai vai to
cach la mot Hiep dinh tam theri nhung no
da ton tai dugc gan mot nua the IcS7 (tir
1948 den 1995) va Op phan khong nh6 trong viec thitc day sit phat tridn cua
thuang mai quOc te. Trong tiled gian ton tai cila minh, GATT da thuc hien kha hieu
qua the chirc nang chit yeti ma no da dot ra, trong do co chirc nang giai guy& tranh
chap thuang mai dm Hiep dinh nay. Day la mot chirc nang rat quan trong vi no dam
4
bao cho cac chirc nang khac CO the thuc hien mOt cach hieu qua. That vay, giai
quy& tranh chap dog nghia vai viec GATT se dem lai su cong bang trong quyen
lgi va nghia vu cua cac nuoic thanh vien va buOc cac nuac phai tan thil cac quy tac
da dugc dua ra, cham dirt su vi pham nhiing quy tac da cam ket. D6 chinh la ly do
tai sao then hiep dinh GATT, mot he thong giai guy& tranh chip da dugc thiet
1.1.1.2. D'ac diim co' chi giai quyit tranh chap ctia GATT
Ton tai gar! 50 nam, co the giai guy& tranh chip ca. GATT hoat dOng chu
yeu dua tren nhang quy dinh trong Dieu XXII (dirge thong qua vao thong 11/1958)
va Dieu XXIII (dugc thong qua 5/1966) ea Hiep dinh GATT 1947 (Xem phu luc
3).
Dieu XXII quy dinh ve thu tuc "tham van" girra cac ben lien quan den viec
thuc thi GATT. Trong do, GATT yeu can cac ben 14 ket can phai no luc quan tam,
xem xet nhang van de c6 anh huang den viec thuc thi hiep dinh va cimg nhau tham
van de c6 the dua ra cach giai guy& hop ly cho van de do.
Dieu XXIII quy dinh nhang buck nham giai guy& "su vo hieu hoa hay vi
pham cam ket". Theo da, GATT cho rang su vo hieu haa hoac vi pham cam ket co
the xay ra boi mot ben 14 ket khong hoan thanh nghia vu da cam ket trong khuon
khei Hiep dinh; hoac mot ben 14 ket ap dung mot bien phap ma khong tinh den viec
bien phap dO mau than vai cac quy dinh trong Hiep dinh GATT; hoac co bat cir
mot tinh hung nao khac xay ra gay mau than. TV do, Dieu XXIII da dua ra nhimg
huang giai guy& khi tranh chap nay sinh.
Dip tren nhang quy dinh chung nay cila GATT, cac ben ky ket voi to cach la
mot quOc gia cung nhau tien hanh giai guy& tranh chAp. Trong nhang nam dau tien
thuc thi, cac phan guy& cuOi ding ve tranh chap dugc dua ra bed Chu tich HOi dOng
GATT. Sau nay, the tranh chap dugc chuyen den cac Ban cong tac (Working party)
gOm dai dien cua tat ca cac ben 14 ket co lien quan, bao gom ca cac ben tranh chap.
Sau nay, Ban cong tac dugc thay the boi Ban hOi tham (Panel) gOm tir ba den nam
chuyen gia d'Oc lap khong lien quan den cac ben tranh chap. Ban hOi tham se viet
5
bao cao kern theo kien nghi nham giai quy& tranh chap va chuyen tai HOi d6ng
GATT. Trong thai gian giai quy& tranh chap theo GATT, ngoai cac quy dinh tai
Dieu XXII va Dieu XXIII cua Hiep dinh GATT 1947, cac ben ky ket con dam phan
dua ra mot so quy& dinh va thoa thuan quan trong lien quan den giai quyet tranh
chap nhu: Quyet dinh ngay 05/4/1966 ve cac thu tuc theo Dieu XXIII; Thoa thuan
ve thong bao, tham van, giai quy& tranh chap va giam sat ngdy 28/ 11/1979; Quyet
dinh ve giai guy& tranh chap trong Tuyen 136 cua BO tnrang ngdy 29/11/1982;
Quyet dinh ve giai guy& tranh chap ngay 30/11/1984; Quyet dinh ngay 12/4/1989
ve hoan thien cac quy tac va tha tuc giai guy& tranh chap GATT'.
1.1.2. Nhitng bat cap trong co' c14 gitii guy& tranh chap cat: GATT
CO the not rang he thOng giai quy& tranh chap dm GATT la mot trong nhung
thanh ding ma Hiep dinh GATT da dat duoc trong thesi gian ton tai cua minh. Trong
gAn 50 nam (1948 — 1994), co khoang 300 vu tranh chap thuung mai da &roc dua ra
va giai quy& theo co the nay 2. Tuy nhien, trong thuc to ap dung, cac han the trong
he thOng nay da dAn dan duoc bOc 10. Mac du cac nuac ky ket da dua ra mot vai sira
d6i nhung cho den vong dam phan Urugoay, mot so bat cap van ton tai va lam giam
di tinh hieu qua cling nhu hieu luc cua ca the nay. Nhang bat cap do la:
Bat cap tide nhat, co. the giai quyet tranh chap cua GATT hoat Ong Ora tren
nguyen tac dong thuan thuan da tao lieu kien de nu-oc thua kien dtra ray 'den phan
dai nhilm tri hoan viec ra quyet dinh thi hanh phan quyet.
CO the not rang day chinh la nhuoc diem lan nhat trong co the giai quyet
tranh chap cua GATT va no keo theo nhimg han the khac cling nhu lam giam mot
cach clang ke hieu qua hoat dOng cua ca the nay. Theo nguyen tac dOng thuan
thuan, moi quy& dinh trong khuon khO Hiep dinh GATT can có su nhat tri thong
qua dm tat ca cac thanh vien ky ket. Dieu nay ding c6 nghia la phan quy& dm Ban
hoi tham se khong duoc thong qua neu co mot nuac phan doi. Trong qua tranh giai
guy& tranh chap, nguyen tac nay duoc ap dung khi thanh lap Ban hOi thAm va khi
2
Nguim: Basic Instruments and Selected Documents (BISD)
Theo WTO tai website
6
Bao cao cua Ban hei thim can dugc thong qua. Dieu nay dOng nghia \Jai viec ca
ben tranh chip ding c6 quyen tham gia vac) qua trinh dua ra guy& dinh ve mot vin
de trong qua trinh giai quy& tranh chip.
Nguyen tic nay da lam giam hieu qua kha nang giai guy& tranh chip khi ma
mot ben tranh chip co the se- sir dung quyen cua minh de ngan can viec thanh lAp
Ban hOi thim neu ho cho rang minh c6 the thua kien. Chang co gi dam bao dugc
rang ben thua kien se khOng ngan can viec thOng qua bao cao cua Ban WO thim hay
quyet dinh ap dung bien phap tra dua d6i vai nuac minh. Mac du tir diu nam 1980
tro ve truac, he thOng giai guy& tranh chip chua tirng CO dieu nay nhung tir nam
1980 tra ve sau, hien tugng cac mrac lien quan sir dung quyen phan dOi cua minh de
ngan can qua trinh giai guy& tranh chip bat diu xay ra va tang len, dac biet la cac
tranh chap lien quan den yin de nhay cam ve chinh tri hoac cac link vtrc quan trong
ve kinh te. Khong chi c6 the, citii \Teri Ban hOi thim, khi Net chac chan rang phan
guy& cua minh dua ra se phai dugc ca ben thua kien chap thuAn thi dOng co. de dua
ra phan guy& cua ho se khong chi dua tren co so phap ly ma con nham vao mot giai
phap co tinh ngoai giao. Hay not met each khac, Ban hOi thim se phai dua ra mot
phan quyet ma ca hai ben co the chip nhAn dugc. Tnrac nhiing run ro d6, cac thanh
vien ky ket mat din su tin Wang vao hieu qua hoat dOng dm he thOng giai guy&
tranh chip theo GATT. Nhieu tranh chip khong dugc dua ra truac GATT bin ben
khieu kien nghi ng6 rang cac run ro nay co the se xay ra.
&it cap thic hai, cac quy tic lien quan den giai quyet tranh chap quy dinh
trong GATT clam có tinh rang buac cao ve phap ly muc tieu giai quyet tranh char p
,
mang tinh ngoai giao, chit yeu &rang den su hoa
Co. so phap ly de giai quy& tranh chip trong GATT chi dugc quy dinh trong
hai dieu XXII va XXIII, trong d6 dua ra cac nguyen tac rat chung, khong cu the,
xoay quanh viec "vo hieu h6a va suy giam quyen lgi lien quan den Hiep dinh" chir
chua thuc su tren tinh thin giai guy& gifia hai ben tranh chip. Cu the nhir quy dinh
ve su
vo hieu hoa trong Dieu XXIII cua Hiep dinh khong sir dung dugc cho muc
7
tieu giai quyet tranh chAp3 . MOt so quy tic ve giai guy& tranh chAp dugc quy dinh
trong cac quyet dinh, bien ban ghi nha sau nay khong dugc dinh nghia mot each r.6"
rang va thieu nhung quy dinh thuc thi, chu yeu 136 sung cac van de cu the trong qua
trinh giai quy& tranh chip nhu then han.
Theo co the giai quyet tranh chip ctia GATT, tranh chAp gift cac nuac dugc
giai quyet vira thong qua con duemg ngoai giao nhu thucmg lugng, h6a giai, vira
bang con duemg hOi therm. Tuy nhien, qua trinh giai quyet tranh chip oh GATT
chi" yeu mang tinh ngoai giao nham giam su cang thing va tang cugng su thoa hiep
nham muc tieu thea man ca hai ben. Dieu nay anh huang tieu cuc den tinh cong
bang va khach quan trong cac phan quy& dugc dua ra va khien cho qua trinh giai
guy& tranh chAp c6 xu huang tic nghen trong nhimg 3"/ kien khac nhau ma kilo c6
the thOng nhAt de di tai mot guy& dinh cuOi ding.
B6'1 cap Ode ba, co. the giai quyet tranh chap ctia GATT chi chew tien hanh
mot cap, khong co cap phfic therm
WO rang trong co the giai guy& tranh chAp oh GATT, cac ben tranh chAp
khong c6 quyen khang cao khi ho cho rang nhung phan guy& ma Ban hOi therm dua
ra la khong thoa clang. Dieu nay lam giam tinh cong bang trong co. the giai quyet
tranh chAp nay.
Bat cap tide tte, cac quy tic lien quan den vi'ec giai quyet tranh cheip cua
GATT chtea cho they rang loi ich ctia cac nuac dang va kern phat trien se dtevc dam
bao
CO the thAy rang GATT chua thuc su co nhung quy dinh neu re)" nhung iru dai
dinh cho nhung nuac dang va kern phat trien. Khong nhung the, mot so quy tic ctia
GATT con tao kilo khan cho nhung nuac nay trong qua trinh giai quyet tranh chAp.
Cu the, nguyen tic deg thuan dm GATT gay bAt lgi clang ke cho nhung nuac nay
bai vi the oh ho khong the ngang bang vii vi the dia cac nuac phat trien trong
GATT not chung va qua trinh giai quyet tranh chAp not rieng. Ngoai ra, do qua trinh
3
Xem Phu luc 3
8
giai quyet tranh chip thuang Ice() dai nen d6i vai cac nu& dang phat trien, ho kh6
co kha nang cung cap tai chinh de theo dui vu kien den cung. Nhu da phan tich
tren, du nuac dang phat trien co thong kien, ding khong c6 gi có the dam bao vai ho
rang ben thua kien neu la mot nuac phat trien se thgc thi phan guy& va viec ap
dung bien phap tra dua doi vai nhang nuac phat trien lai duang nhu khong the giai
guy& duoc van de.
Bat cap tide nam, viec thong qua mot s "b0 luat" cua vong dam phan
thumg mai da phumg Tokyo vai nhiing che giai quyet tranh chap rieng dei lam
f co. che giai quyet tranh chap ctia GATT.
suy y eu
Nam 1979, sau vong dam phan thuang mai da phucmg Tokyo, mot so Hiep
dinh da duvc thong qua nhu Hiep dinh ve buon ban may bay dan dung, Hiep dinh
ve mua sam chinh ph6. Trong cac Hiep dinh nay, van de giai quy& tranh chap duoc
quy dinh rieng cho timg Hiep dinh va cac th6 tuc giai quy& tranh chap chi duoc ap
dung d6i vai nhang nuac tham gia 147 ket va chi ve nhang van de cu the. Trong mot
s6 truang hop, khi tranh chap lien quan toi mot van de duoc quy dinh trong ca
GATT 1947 fan mot trong cac Hiep dinh cua vong Tokyo thi cac ben tranh chap c6
quyen lua chon Hiep dinh va ca che giai guy& tranh chap hira hen se mang lai loi
ich tot nhat cho ho hoac dua ra hai vu tranh chap rieng re theo cac hiep dinh khac
nhau ve ding mot van de. Dieu nay thuc su da lam mat di tinh th6ng nhat va lam
suy yeu co che giai guy& tranh chap dm GATT.
Tom 10, co che giai quy& oh GATT van con ton tai kha nhi&I han ch6. Cac
quy dinh lien quan den van de nay chua thuc su cu the, rO rang va mang tinh thuc
tin cao. Nguyen tac d6ng thuan da gay can 6'6 kha lon trong qua trinh giai quyet
tranh chap nhu keo dai thai gian giai quyet, cac ben kilo di den mot guy& dinh
th6ng nhat ve van de tranh chap, tao co hOi cho ben thua kien can tra qua trinh thuc
thi hiep dinh, lam giam long tin cila cac thanh vien 147 ket d6i vai he thong giai
quy& tranh chap GATT. Ben canh do, co. che nay chua thuc su ch6 trong den quyen
loi cua cac nuac dang va kern phat trien va clan clan giam di tinh th6ng nhat tnrOc su
9
ra dai cua mot s6 1)0 luat cua yang dam phan Tokyo. Dieu nay cho thay su can thiet
phai co mot co the giai guy& tranh chap mai khi WTO ra do .i.
1.2. D4c diem ve ca the giai quytt tranh chAp cua WTO
'I'm& n1E:trig horn the trong he th6ng giai guy& tranh chap dm GATT, cac
van de ve giai quyet tranh chap da dugc dua vao chuang trinh nghi su cua cac cuOc
dam phan trong \Tong Urugoay va dugc uu tien cao. Vong dam phan keo dai tam
norm (1886 — 1995) da dat tai su thanh cong ve cai each the the thong qua viec
thanh lap T6 chirc Thucmg mai qu6c to WTO de giant sat cac hoat &ling thuang mai
da phuang. Cang vai su ra dai cua to chirc nay, mot he th6ng giai guy& tranh chip
cua WTO ding dugc thiet lap dua tren nhang quy dinh cua Hiep dinh GATT ve giai
guy& tranh chap vai nhang sira d6i, b6 sung quan trong va tra thanh mot he th6ng
giai quy& tranh chap qu6c to hoat &Ong het six hieu qua va clang tin clay.
1.2.1. Doc diem ve ca sa phap ly
1.2.1.1. Cac van ban phap 1j) clieu chinh
Tren ca so cac quy dinh rac ve giai quy& tranh chap cua GATT, WTO da
thanh cong trong viec thiet lap mot co the phap 13'T day da, chi tiet trong mot van
ban th6ng nhat de giai quy& tranh chap thuang mai gicra cac nuac thanh vien WTO
la "Thoa thuan ve arc Quy tae va ThU tuc di'eu chinh viec giai quyet tranh chap"
(DSU)4 . DSU bao Om 27 di'eu va 3 phu luc quy dinh cac nguyen tae, trinh to giai
quyet ding nhu cac bien phap bao dam thi hanh cac khuyen nghi va phan guy& cua
ca quan giai guy& tranh chap. Dieu II: 2 dm Hiep dinh WTO ghi nhan rang DSU la
"mat phan khong the torch red cua hiep dinh nay, rang buac tat ca cac nurk thanh
vien". DSU dugc ap dung d giai guy& tat ca cac tranh chap lien quan cac Hiep
dinh ve thuang mai hang hOa (GATT va cac Hiep dinh lien quan), Hiep dinh
thuang mai dich vu (GATS), Hiep dinh ve cac Khia canh cua Quyen so hiru tri tue
lien quan den thuang mai (TRIPS), cac Hiep dinh thuang mai nhieu ben va ngay ca
DSU. Trong tnrang hop có su mau thuan giita cac quy the cua DSU vai cac quy
4
Van ban nay nam trong Phu inic 2 dm Hiep dinh Marrakesh thanh lap WTO.
10
dinh va thu tuc b6 sung dac biet lien quan den giai quy& tranh chap trong cac Hiep
dinh cita WTO thi cac quy dinh va thit tuc b6 sung se dugc ap dung 5 .
Ben canh do, ca cite nay con co mot s6 cac quy dinh rieng biet trong cac van
ban khac dugc DSU vien dan den nhu: Dieu XXII va XXIII trong Hiep dinh GATT
1994; cac quy tac va thit tuc chuyen biet hoac b6 sung ve giai guy& tranh chip tai
cac Hiep dinh trong khuon kh6 WTO (dugc liet ke trong phu luc 1 cua DSU);
"Quyet dinh ve cac thit tuc giai guy& tranh chap d'Oe bier GATT 1966 vai cac quy
tac ap dung cho viec giai quyet tranh chap giaa mot nu& kern phat trien va mot
ntroc phat trien (Dieu 3.12 DSU) va cac thit tuc dac biet ap dung cho tranh chap c6
mot ben la ntrac kern phat trien nit& (Dieu 2.4 DSU).
1.2.1.2. Ca so phap lf; dei dim tranh chap ra
he thdng giai quyet tranh chiip
cita WTO
DSU quy dinh co 3 loci khieu kien: khieu kien vi pham, khieu kien khong vi
pham va khieu kien firth hueng. Thgc to giai quyet tranh chap cho thay rang cac
tranh chap chit yeti dua tren "khieu kien vi pham", chi co mot s6 vu kien la khieu
kien khong vi pham ve su triet tieu hoac suy giant lgi ich thuang mai. Chtra tirng co
khieu kien nao dan tai bao cao dm Ban h'6i tham hoac co . quan Ph& tham dua tren
"khieu kien firth hu6ng".
D6i voi "khieu kien vi pham"6, ben khieu kien can chirng minh dugc hai
dieu: (1) ben bi kien cid khong thuc hien nghia vu cita minh theo GATT 1994 hoac
cac Hiep dinh c6 lien quan khac va (2) vi pham nay truc tiep ho4c gian tiep dart tai
su triet tieu hoac suy giam lgi ich cua ben khieu kien theo Hiep dinh lien quan. Tuy
nhien, tren thuc te , khi da chirng minh dugc ben bi khieu kien da vi pham Hiep dinh
lien quan thi Ban 1-161 tham co quyen suy doan rang CO sir triet tieu va suy giam lgi
ich trir khi ben bi kien dua ra nhang bang chirng bac b6 nguyen tac suy doan tren 7 .
5
6
Theo Dieu 1.2 cila DSU
Theo khoan 1(a), Dieu XXIII, GATT 1994
Ban hei thAm thing trich clAn Dieu 3.8 trong DSU khi giai guy& tranh chap ye khieu kien vi pham
11
Doi vui "khieu kien khong vi pham" 8, ben khieu kien muan thanh cong se
phai chdng minh 3 dieu: (1) viec mat thanh vien ap dung mat bien phap, (2) có lqi
ich theo hiep dinh dugc ap dung, (3) su triet tieu hoac suy giam lqi ich do ap dung
bien phap nay. Trong loaf khieu kien nay, nguyen tac suy doan ye su triet tieu hay
suy giam lgi ich khong dugc ap dung. Loai khieu kien nay dugc neu ra nham ngan
can cac thanh vien WTO ap dung nhitng bien phap phu hap ve mat chit nghia cua
Hiep dinh nhung lai ngan can nhitng mvc tieu ciia no hoac anh huang tai cac cam
ket thuang mai quy dinh trong (16.
Doi vui "khieu kien tinh huang" 9, day la khieu kien co mvc dich giai quy&
tranh chap trong cac tinh hung khan cap ve kinh to vT mo do suy thodi kinh to nhu
khieu kien ve cac nhugng ba da bi rut lai, su tai dam phan ve nhugng bo thue quan
that bai. Theo DSU, cac quy tac va thu tvc cila no chi dugc ap dung dai vui cac
khieu kien tinh hung cho den khi bao cap cila Ban hai tham chuyen cho cac thanh
vien. Viec thong qua bao cao dm Ban hai tham va viec giam sat, thuc hien cac
khuyen nghi va phan quy& trong cac vu kien nay van tien hanh theo nguyen tac
dog thuan thuan.
Ngoai ra can co mat so ngoai le nhu trong Hiep dinh GATS, tranh chip chi
dua tren hai loci khieu kien la khieu kien vi pham va khong vi pham va
khieu kien vi pham thi khai niem ve su triet tieu va suy giam lgi ich da bi loci ba
khoi viec khong thuc hien nghia vv. Trong Hiep dinh TRIPS, mac clit van dua ra 3
loci khieu kien nhung Dieu 64.3 dm Hiep dinh nay lai loci bo kha nang có khieu
kien khong vi pham va khieu kien tinh huang.
1.2.2. Nguyen tac giai quyet tranh chlip ciia WTO
Trong ca the giai quy& tranh chap cila WTO, cac nguyen tac hoat clang thuc
su &rig mat vai tro het sire quan trong trong viec dam bao qua trinh giai quy& tranh
chap din ra mat each có he thOng, hieu qua va cong bang. Tuong to nhu cac co the
giai quy& tranh chap khac, he thong nay yeu cau qua trinh tranh chap phai tuan theo
9
Theo khoan 1(b), Di'L XXIII, GATT 1994, DiL 26.1 DSU
Theo khoan 1(c), Di&I XIII, GATT 1994, DiL 26.2 DSU
12
- Xem thêm -