Tài liệu Pham thi quynh trang a4 k46

TRU'ONG DAI HOC NGOAI THIJONG KHOA KINH TE VA KINH DOANH QUOC TE CHUYEN NGANH KINH TE DOI NGOAI KHOA LUAN TOT NGHIEP cgiitedtak CO CHE GIAI QUYET TRANH CHAP OA WTO: THUG TIEN VA Bill HOC KINH NGHIEM CHO VIllET NAM J-1 l( "4- r Ho va ten sinh vien : Pham Thi QuSlih Trang Lop : Anh 4 Khoa : 46 Giao vien hurOng din : GS.TS. Nguyen Thi Mu Ha NOi, thing 05 nim 2011 LO'I CAM ON Qua khOa 11.4n nay, em xin dirge chan thanh cam on c6 gido GS. TS. Nguyen Thi Ma, gido vien huang clan TA' tan tinh giup c16 em tong bit& hoan thanh khOa luan nay. Em ding xin chan thanh cam an cac thay co gido truemg 41 hoc Ngoai Thucmg, nhang ngu61 da cung cap cho em nhang kien thirc nen tang quy bau trong b6n nam hoc vim qua. D6ng th6i, em cling xin gfri 161 cam on cac can b6 Thu vien Ngan Hang the giai, Thu vien Qu6c gia, thu vien truemg dai hoc Ngoai Thucmg va da.c biet la cac can b6 lam viec tai Cue quan ly canh tranh B6 Cong Thuang da gifip do em trong qua trinh thu thap tai lieu cho khoa Do khuon kh6 then gian nghien ciru luan van cc') han cling nhu do trinh d6 ngtrei viet con han the, khoa luan chac chan se khong the tranh khoi nhung khiem khuyet. Em rat mong cac thay co va cac ban thong cam va gop y de bai luan van du6c hoan thien hon. Em xin chan thanh cam on! '6 thang 4 nam 2011. Ha Ni, MUC LUC DANH MIX VIET TAT DANH MUC CAC BANG DANH MIX CAC HiNH VA SO DO Len MO DAU 1 CHVONG 1: TONG QUAN VE CO CHE GIAI QUYET TRANH CHAP 4 THIYONG MAI CUA TO CHeC THIfONG MAI THE GIOI 1.1. Sir hinh tranh va Oat trien cua co the giii quyet tranh chip cua WTO 4 1.1.1. Co the giai quyet tranh chap cua GATT 4 1.1.2. Nhiing bit cap trong co the giai quyet tranh chip cua GATT 6 1.2.134c diem ve co' the giai quyet tranh chip dm WTO 10 1.2.1. Dac diem ve co so phap ly 10 1.2.2. Nguyen tac giai quy& tranh chip cua WTO 12 1.2.3. Dac diem ve to chirc dm co quan giai guy& tranh chip trong pham vi cua 15 WTO 1.2.4. Dac diem v'e thu tuc va quy trinh giai guy& tranh chip 17 1.2.5. Nhang dac diem khac trong co the giai quyet tranh chip cua WTO 21 1.3.Nhiing diem tien bo trong co' the giai quyet tranh chip dm WTO so voi 24 GATT 1.3.1. Co the giai guy& tranh chip cua WTO da )(Oa bo nguyen tac &Ong thuin 25 thuin dm GATT de thay vao do la nguyen tac dOng thuin nghich 1.3.2. Cac phan quyet dm Ban I-10i thim hoac Co quan phfic thim CO tinh rang 25 buOsc cao hon ve phap ly 1.3.3. Co the giai quyet tranh chip dm WTO quy dinh cu the va rO rang hon ve 26 thed han giai quyet tranh chip so vai co the giai guy& tranh chip cua GATT 1.3.4. Co the giai quye't tranh chip cua WTO co tinh thOng nhit hon so voi co the 28 giai quyet tranh chip cua GATT 1.3.5. Co the giai guy& cua WTO dua ra quy dinh Inch ve danh gia gifta ky va giai 29 down phlic thim CHVONG 2: THU'C TIEN GIAI QUYET TRANH CHAP CUA WTO 31 2.1. Tinh hinh giai quyet tranh chip cua WTO tir 1995 den nay 31 2.1.1. SO lieu ve cac vu viec tranh chip duac WTO giai quy6t 31 2.1.2. S6 lieu th6ng ke ve su tham gia cua cac thanh vien vao co the tranh chdp 36 WTO 2.1.3. S6 lieu th6ng ke ve tranh chdp theo mat hang va tranh chdp lien quan den cac 41 hiep dinh cua WTO 2.2. MOt so tranh chip dien hinh va bai hoc kinh nghiem cho Viet Nam 44 2.2.1. Tranh chdp giira Hoa KST, Canada va Argentina d6i voi EU ye san phAm nong 44 nghiep bien d6i gen (DS 291, DS 292, DS 293) 2.2.2. Trung Qu6c kien Hoa KST ye viec danh thue ch6ng ban pha gia va thue d6i 48 khang len mot s6 mat hang cUa ntrac nay nhap khdu vao Hoa Ky (DS379) 2.2.3. Tranh chdp lien quan den phucmg phap zeroing oh Hoa Ky 52 2.2.4. Vu kien dau tien do Viet Nam khai xtrOng lien quan den vu kien ch6ng ban 56 pha gia cua Hoa KS/ d6i vOi torn clang lanh dm Viet Nam CHUONG 3: GIAI PHAP DE VIET NAM VAN DUNG THANH CONG CO 68 CHE GIAI QUYET TRANH CHAP CUA WTO 3.1. Du bao ye xu hoO ► g gia tang tranh chip thirong mai claw to trong WTO 68 va kha nfing tham gia cua Viet Nam 3.1.1. Du bao xu twang gia tang tranh chdp thucmg mai trong WTO trong thoi gian 68 tai 74 3.1.2. Du bao kha nang tham gia cua Viet Nam trong cac vu kien tai WTO 3.2. Giai phap de Viet Nam chili Ong tham gia vao co the giai guy& tranh chip 83 cua WTO 83 3.2.1. Nhom giai phap gifip Viet Nam han the nguy co bi kien 3.2.2. Nhorn giai phap de Viet Nam tham gia mot each chir &Ong vao viec giai 87 quy& tranh chip tai WTO 3.2.3. NhOm cac giai phap khac 92 KET LUAN 95 TAI LIEU THAM KHAO - PHU LUC ii 96 DANH MUC VIET TAT I. DANH MUC VIET TAT TIENG ANH AD Anti Dumping Agreement Hiep dinh cheng ban pha gia AoA Agreement on Agriculture Hiep dinh Ming nghiep ATC The Agreement on Textiles and Clothing , Hiep dinh ve Det may CWP Circular Welded Carbon Quality Steel Pipe Ong O dan thep cacbon DOC Department of Commerce 138 Thuong mai Hoa KS/ DSB Dispute Settlement Body Co quan giai guy& tranh chp DSU Dispute Settlement Understanding Thea thu4n ve cac Quy tac va Th8 tuc dieu chink vies giai quyet tranh chap EC European Commission Uy ban Chau Au EU European Union Lien minh Chau Au GATS General Agreement on Trade Services Hiep dinh thuong mai dich vu GATT 1947 General Agreement on Trade and Tariff 1947 Hiep dinh chung ve Thue quan va Thuong mai ICJ International Court of Justice Tea an C8ng lf quec t6 IMF International Monetary Fund Quy tien to qu'L ta. ITO International Trade Organization To chirc Thuong mai LSA Lousiana Shrimp Association Hiep 118i torn bang Lousiana LWR Light-Walled Rectangular Pipe and Tube ,„t l nhe Ong clan chu oci nhai LWS Laminated Woven Sacks Bao tai det nhieu lop OECD Organization for Economic Cooperation and Development To chirc Hop tac va Mat trien Kinh t6 OTR Certain New Pneumatic Off - the - Road Tyres , Lop hoi POR Period Of Review Giai doan rd soat iii qu'L t6 S&D Special and Different Treatment D6i xis dac biet va khac Net SCM Subsidises and Countervailing Measures Hiep dinh ve cac bien phap try cap va d8i khang SOCBs State - Owned Banks Ngan hang nha nuot SOEs State - Owned Enterprises Doanh nghiep nha ntrelc SPS Sanitary and Phytosanitary Agreement Hiep dinh the bien phap ve sinh va kiem dich SSA South Shrimp Association Hiep h8i torn phia Nam TRIMS Agreement on Trade Related Investment Measures Hiep dinh ve cac bien phap dau to lien quan den thirang mai TRIPS Agreement on subsidies and countervailing measures TRs Trade remedies Hiep dinh ve cac Khia canh ciia , Quyen so. hiru tri tue lien quan den thuang mai Cac hiep dinh ve Ch6ng ban pha gia, chong try cap va ti..r ve UN United Nation Lien hiep qu8c USD United States Dollar DOng do la my VSC The Vietnam Shrimp Committee Uy Ban torn Viet Nam WB World Bank Ngan hang The gioi WTO World Trade Organization T6 chirc Thucmg mai The giai II. DANH MUC VIET TAT TIEING VIET BHT Ban h8i tham OPT Dang phat tri6n PT Phat trien iv DANH WC CAC BANG Bang 1.1: Quy trinh giai quydt tranh chap dm WTO 20 Bang 1.2. Lich trinh trong cac vu kin th6ng thuamg 27 Bang 2.1: Tinh hinh giai quydt tranh chAp theo timg giai doan lam vidc 34 Bang 2.2: TS/ ld % s6 tranh chAp &ye ke't Juan la vi pham quy dinh WTO 35 Bang 2.3: S6 IT tranh chap giai quydt theo ca chd cila WTO theo nhom nuac 37 Bang 2.4: S6 tranh chAp phan theo nguyen don va bi don 40 Bang 2.5: T6ng quan vu vidc DS 379 49 Bang 2.6: Kdt qua thud ch6ng ban pha gia torn cu6i ding 58 Bang 2.7. S6 luting doanh nghidp Vidt Nam duo .c chon mau trong vu didu tra 64 Bang 3.1: Kim ngach, t6c d6 tang/giam kim ngach xuat/nhap khAu dm Vidt Nam 78 sang Chau Au va chau My nam 2010 Bang 3.2: Su &mg g6p vao mire tang kim ngach xuat khau dm cac nhOm hang chil luc nam 2010 so vai nam 2009 79 Bang 3.3: Quy trinh ra chinh sach chung 85 v DANH MUC CAC HINH VA SO DO So. dO 1.1: Thai han cua quy trinh lam viec Ban HOi tharn 18 Sc. do 2.1: So vu tranh chp giai quy& theo co . the cua WTO qua cac nam 32 So. do 2.2: Xuat khAu the giai tir nam 1995 — 2009 33 So. do 2.3: Cac thanh vien thuang xuyen sir dung giai guy& tranh chip cila WTO 38 (tir nam 1995 den ngay 03/03/2011) So. do 2.4: S6 tranh chap trung binh trong mot nam duo. c giai guy& theo co. the cua WTO (giai doan 1995 — 2000 va 2001 — 2008) 39 Hinh 2.1. S6 vu viec tranh chap phan loci theo san phAm 42 Hinh 2.2: S6 vu viec tranh chap dua tren vi pham cac Hiep dinh cua WTO tir 1995 den Q4 1/2011 43 So. do 3.1: Gia tri xuAt klAu cim Viet Nam giai doan 1995 - 2010 77 vi L61 MO DAU 1. Tinh cap thitt cua dl t tai Nam 1995, T8 chirc Thuang mai The giai (WTO) ra doi, tra thanh mot din clan dam phan de cac quo'c gia tren moi chau luc ky ket cac hiep dinh thuong mai viii 3'7 nghia la "luat char gifra cac nuac thanh vien nhAm muc dich to do Me thucmg mai vii thiic day su phat trien thucmg mai qu6c ta. La mot phAn khong the thieu trong to chirc nay, co the giai quy& tranh chap thuang mai ciia WTO da gap phan dam bao cac "luat char dm WTO dtrgc thuc hien nham bao ve quyen vii nghia vu cua cac thanh vien WTO. Thuc to cid cho thay ring, co the nay dang hoat Ong ngay cang co hieu qua trong viec giai quy& tranh chap trong khu8n khe) cua WTO vii dugc nhieu thanh vien sir dung nghien ciru tim hieu 6 giai quy& tranh chap. Do do, viec 6 nam yang ca the nay la dieu het suc can thiet. Ngdy 11 thang 1 nam 2007, Viet Nam chinh thirc tra thanh thanh vien cua WTO, danh dau mot buck lien lam trong qua trinh 1-18i nhap kinh to qu6c to cua minh. Ngay 1 thang 2 nam 2010, Viet Nam chinh thirc khai kien Hoa KST ra WTO ve viec Hoa KS' tier) tuc ap thue cht'mg ban pha gia torn nhap khau to Viet Nam vao Hoa Ky. Day la tranh chap dAti tien do Viet Nam kheri kien ice ttr khi gia nhap WTO vii no cho thay nhirng no tut mai cila Viet Nam trong viec tan dung nhiing lgi ich co dugc tir viec gia nhap WTO a bao ve quyen lgi cua minh. Su kien nay du that bai hay thanh cong cling van se la mot buerc kheri clan can thiet vii ma throng cho nhang vu kien tiep theo de Viet Nam co the lien xa hon trong viec bao ve lgi ich thuang mai cua minh tnrac cac thanh vien phat trien nhu Hoa KST, Lien minh Chau Au (EU)... Vi vay, de co the giai quy& hieu qua tranh chap nay vii nhimig tranh chap sap tai, viec trang bi nhUng hieu biet ca ban ding nhu viec theo sat vii phan tich thuc trang giai quy& tranh chap dm WTO, nghien ciru nhang vu kien dien hinh cua cac nu& thanh vien de rut ra nhung kinh nghiem cho Viet Nam trong qua trinh giai quy& tranh chap qua la het sire can thiet. 1 Vai nhung 13'7 do neu teen, toi da chon de tai "Cu the giii quy4t tranh chip cua WTO: thtrc tali vi Lai hoc kinh nghiem cho Viet Nam" lam de tai khoa luan t6t nghiep dai hoc. 2. Muc dich va nhiem vu nghien cult • Muc dich nghien cum Tren co so nghien dm co the giai guy& tranh chip cua WTO va thuc tin giai quy& tranh chap dia cac nuac thanh vien WTO trong thi gian qua, de tai rift ra nhimg bai hoc kinh nghiem cho Viet Nam trong viec van dung co the nay de bao ve quyen loi dm minh khi có tranh chap lien quan den thuc thi cam ket trong WTO. • Nhiem vu nghien cum De dg &roc muc dich neu teen de tai co nhiem vu: - Tim hieu ve ca the giai giai quyet tranh chap dm to chucThuang mai The giai (WTO). - Tim hieu thuc tin giai quyet tranh chap thucmg mai cua WTO: dua ra cai nhin tong quat ve tinh hinh giai quyet tranh chap va phan tich mot so vu tranh chap thuang mai Oita cac qu6c gia thanh vien WTO de lam ra han tinh hinh do va dua ra mot so nhan xet. - Danh gia hieu qua hog dOng dm co the nay: tim ra nhung uu diem, nhung tin bO cua co the giai quyet tranh chap WTO so vai tien than cua no la co the giai quyet tranh chap GATT 1947 va cac ca the giai quyet tranh chap khac; nhimg diem con han che, nht-mg van de dang phut sinh dm co the giai quyet nay. - Tim hieu kinh nghiem dm mot so nuac thanh vien WTO da tham gia nhieu trong qua trinh giai guy& tranh chap thuang mai va tir do dua ra nhi7mg bai hoc kinh nghiem cho Viet Nam de có the giai quyet cac tranh chap thuang mai mot cach hieu qua nhat. 2 3. Doi tuvng va pham vi nghien ciru Ooi tucmg nghien ciru cua khoa Juan la cac quy dinh cua WTO v'e co ch6 giai quye't tranh chap. Ngoai ra, doi tucmg nghien ciru cua khoa Juan can bao gam ca cac vu kien v'e thuang mai quac to trong pham vi cua WTO. Pham vi nghien ciru cua de tai giai hand nhang tranh chap cita cac ntrac thanh vien WTO tir nam 1995 den nam 2010. Khi de xuat giai phap van dung co . the giai quy'et tranh chap cita WTO de)i vai Viet Nam, khOa luan kin nghi nhang giai phap cho giai doan tir nay dart 2015 va xa han, den nam 2020. 4. Phucrng phi') nghien cu'u Khaa Juan sir dung ke't hop cac phuang phap nghien ciru nhtr: phuang phap thu thap, phuang phap thong ke; phuang phap phan tich th8ng tin; phuang phap phan tich — tang hop; phuang phap din giai — quy nap; phuong phap doi chiL — so sanh; plurcmg phap mo to - khai quat va phucmg phap he thong h6a. 5. Kk ciu ctia de tai Ngodi loci mo cfau, k'et Juan, danh muc tai lieu tham khao, not dung dm khoa Juan gam 3 chuong: Chuang 1: Tang quan v‘ co the giai quy'et tranh chap thuang mai cila WTO Chuang 2: Thuc tin giai quy6t tranh chap dm WTO Chuang 3: Gial phap a Viet Nam van dung thanh ding ca the giai guy& tranh chap cilia WTO. 3 CHIYONG 1: TONG QUAN YE CO CHE GIAI QUYET TRANH CHAP THVONG MAI CUA TO CHtfC THIYONG MAI THE GIOI 1.1. Sir hinh thanh va plait trien ciia co' chi' gill quyet tranh chAp cila WTO i tranh chilli cila GATT 1.1.1. Ca ch'j ghii quy et 1.1.1.1. Ste ra cloi cita GATT Truorc tinh hinh suy thoai cila nen thuang mai qu'Oc te vao nhftng nom 30 cita the kSi XX, mot so nuerc chit eh& tren the giai nhu Hoa KST, Anh, Phap da no ltrc thiet lap flitting dinh the da phuang nham gift On dinh him binh cling nhu tai thiet lai nen kinh te the giai thong qua viec thiic day sit phat tridn dm thuang mai qu'Oc te. NiS luc dO da duo den sit thanh lap cac to chirc quOc te nhu Lien Hiep QuOc (UN), Ngan hang the giai (WB) va Quy tinte quOc te (IMF). CuOi Chien tranh the gigi thir 2, cac ntrac bat dau theo duichinh sach to do Ma thuang mai. Thong 12/1945, 15 nuac tham gia than Juan ve viec cat giant thud quan va dot rang bu'Oc thud quan. Sau do, 50 ntrac tier) tuc tham gia dam phan a thanh 14p TO chirc thuang mai qu'Oc te (ITO), dugc du dinh se hog dOng vai to each la mot ca quan chuyen mon dm Lien Hiep QuOc thong qua Hien chuong Havana nhung cuOi cling Hien chuang khong dugc thong qua. Tuy nhien trong khoang tiled gian nay, 23 nuac cid' ti en hanh dam phan ve tie va di den viec 1c57 ket mot ban hiep dinh het six quan trong va c6 gia tri larn lao d6i yeti nen thucmg mai quOc te do chinh la Hiep dinh Chung ye thucmg mai quo'c Thud quan va Thucmg mai (GATT) vao ngay 30/10/1947 va CO hieu lye tir ngay 01/01/1848. Hiep dinh Om mot bO quy tac thuang mai va thea thuan cam ket dm cac ntrac thanh vien ve cat giam 45.000 clang thud. Mac da GATT ra dai vai to cach la mot Hiep dinh tam theri nhung no da ton tai dugc gan mot nua the IcS7 (tir 1948 den 1995) va Op phan khong nh6 trong viec thitc day sit phat tridn cua thuang mai quOc te. Trong tiled gian ton tai cila minh, GATT da thuc hien kha hieu qua the chirc nang chit yeti ma no da dot ra, trong do co chirc nang giai guy& tranh chap thuang mai dm Hiep dinh nay. Day la mot chirc nang rat quan trong vi no dam 4 bao cho cac chirc nang khac CO the thuc hien mOt cach hieu qua. That vay, giai quy& tranh chap dog nghia vai viec GATT se dem lai su cong bang trong quyen lgi va nghia vu cua cac nuoic thanh vien va buOc cac nuac phai tan thil cac quy tac da dugc dua ra, cham dirt su vi pham nhiing quy tac da cam ket. D6 chinh la ly do tai sao then hiep dinh GATT, mot he thong giai guy& tranh chip da dugc thiet 1.1.1.2. D'ac diim co' chi giai quyit tranh chap ctia GATT Ton tai gar! 50 nam, co the giai guy& tranh chip ca. GATT hoat dOng chu yeu dua tren nhang quy dinh trong Dieu XXII (dirge thong qua vao thong 11/1958) va Dieu XXIII (dugc thong qua 5/1966) ea Hiep dinh GATT 1947 (Xem phu luc 3). Dieu XXII quy dinh ve thu tuc "tham van" girra cac ben lien quan den viec thuc thi GATT. Trong do, GATT yeu can cac ben 14 ket can phai no luc quan tam, xem xet nhang van de c6 anh huang den viec thuc thi hiep dinh va cimg nhau tham van de c6 the dua ra cach giai guy& hop ly cho van de do. Dieu XXIII quy dinh nhang buck nham giai guy& "su vo hieu hoa hay vi pham cam ket". Theo da, GATT cho rang su vo hieu haa hoac vi pham cam ket co the xay ra boi mot ben 14 ket khong hoan thanh nghia vu da cam ket trong khuon khei Hiep dinh; hoac mot ben 14 ket ap dung mot bien phap ma khong tinh den viec bien phap dO mau than vai cac quy dinh trong Hiep dinh GATT; hoac co bat cir mot tinh hung nao khac xay ra gay mau than. TV do, Dieu XXIII da dua ra nhimg huang giai guy& khi tranh chap nay sinh. Dip tren nhang quy dinh chung nay cila GATT, cac ben ky ket voi to cach la mot quOc gia cung nhau tien hanh giai guy& tranh chAp. Trong nhang nam dau tien thuc thi, cac phan guy& cuOi ding ve tranh chap dugc dua ra bed Chu tich HOi dOng GATT. Sau nay, the tranh chap dugc chuyen den cac Ban cong tac (Working party) gOm dai dien cua tat ca cac ben 14 ket co lien quan, bao gom ca cac ben tranh chap. Sau nay, Ban cong tac dugc thay the boi Ban hOi tham (Panel) gOm tir ba den nam chuyen gia d'Oc lap khong lien quan den cac ben tranh chap. Ban hOi tham se viet 5 bao cao kern theo kien nghi nham giai quy& tranh chap va chuyen tai HOi d6ng GATT. Trong thai gian giai quy& tranh chap theo GATT, ngoai cac quy dinh tai Dieu XXII va Dieu XXIII cua Hiep dinh GATT 1947, cac ben ky ket con dam phan dua ra mot so quy& dinh va thoa thuan quan trong lien quan den giai quyet tranh chap nhu: Quyet dinh ngay 05/4/1966 ve cac thu tuc theo Dieu XXIII; Thoa thuan ve thong bao, tham van, giai quy& tranh chap va giam sat ngdy 28/ 11/1979; Quyet dinh ve giai guy& tranh chap trong Tuyen 136 cua BO tnrang ngdy 29/11/1982; Quyet dinh ve giai guy& tranh chap ngay 30/11/1984; Quyet dinh ngay 12/4/1989 ve hoan thien cac quy tac va tha tuc giai guy& tranh chap GATT'. 1.1.2. Nhitng bat cap trong co' c14 gitii guy& tranh chap cat: GATT CO the not rang he thOng giai quy& tranh chap dm GATT la mot trong nhung thanh ding ma Hiep dinh GATT da dat duoc trong thesi gian ton tai cua minh. Trong gAn 50 nam (1948 — 1994), co khoang 300 vu tranh chap thuung mai da &roc dua ra va giai quy& theo co the nay 2. Tuy nhien, trong thuc to ap dung, cac han the trong he thOng nay da dAn dan duoc bOc 10. Mac du cac nuac ky ket da dua ra mot vai sira d6i nhung cho den vong dam phan Urugoay, mot so bat cap van ton tai va lam giam di tinh hieu qua cling nhu hieu luc cua ca the nay. Nhang bat cap do la: Bat cap tide nhat, co. the giai quyet tranh chap cua GATT hoat Ong Ora tren nguyen tac dong thuan thuan da tao lieu kien de nu-oc thua kien dtra ray 'den phan dai nhilm tri hoan viec ra quyet dinh thi hanh phan quyet. CO the not rang day chinh la nhuoc diem lan nhat trong co the giai quyet tranh chap cua GATT va no keo theo nhimg han the khac cling nhu lam giam mot cach clang ke hieu qua hoat dOng cua ca the nay. Theo nguyen tac dOng thuan thuan, moi quy& dinh trong khuon khO Hiep dinh GATT can có su nhat tri thong qua dm tat ca cac thanh vien ky ket. Dieu nay ding c6 nghia la phan quy& dm Ban hoi tham se khong duoc thong qua neu co mot nuac phan doi. Trong qua tranh giai guy& tranh chap, nguyen tac nay duoc ap dung khi thanh lap Ban hOi thAm va khi 2 Nguim: Basic Instruments and Selected Documents (BISD) Theo WTO tai website 6 Bao cao cua Ban hei thim can dugc thong qua. Dieu nay dOng nghia \Jai viec ca ben tranh chip ding c6 quyen tham gia vac) qua trinh dua ra guy& dinh ve mot vin de trong qua trinh giai quy& tranh chip. Nguyen tic nay da lam giam hieu qua kha nang giai guy& tranh chip khi ma mot ben tranh chip co the se- sir dung quyen cua minh de ngan can viec thanh lAp Ban hOi thim neu ho cho rang minh c6 the thua kien. Chang co gi dam bao dugc rang ben thua kien se khOng ngan can viec thOng qua bao cao cua Ban WO thim hay quyet dinh ap dung bien phap tra dua d6i vai nuac minh. Mac du tir diu nam 1980 tro ve truac, he thOng giai guy& tranh chip chua tirng CO dieu nay nhung tir nam 1980 tra ve sau, hien tugng cac mrac lien quan sir dung quyen phan dOi cua minh de ngan can qua trinh giai guy& tranh chip bat diu xay ra va tang len, dac biet la cac tranh chap lien quan den yin de nhay cam ve chinh tri hoac cac link vtrc quan trong ve kinh te. Khong chi c6 the, citii \Teri Ban hOi thim, khi Net chac chan rang phan guy& cua minh dua ra se phai dugc ca ben thua kien chap thuAn thi dOng co. de dua ra phan guy& cua ho se khong chi dua tren co so phap ly ma con nham vao mot giai phap co tinh ngoai giao. Hay not met each khac, Ban hOi thim se phai dua ra mot phan quyet ma ca hai ben co the chip nhAn dugc. Tnrac nhiing run ro d6, cac thanh vien ky ket mat din su tin Wang vao hieu qua hoat dOng dm he thOng giai guy& tranh chip theo GATT. Nhieu tranh chip khong dugc dua ra truac GATT bin ben khieu kien nghi ng6 rang cac run ro nay co the se xay ra. &it cap thic hai, cac quy tic lien quan den giai quyet tranh chap quy dinh trong GATT clam có tinh rang buac cao ve phap ly muc tieu giai quyet tranh char p , mang tinh ngoai giao, chit yeu &rang den su hoa Co. so phap ly de giai quy& tranh chip trong GATT chi dugc quy dinh trong hai dieu XXII va XXIII, trong d6 dua ra cac nguyen tac rat chung, khong cu the, xoay quanh viec "vo hieu h6a va suy giam quyen lgi lien quan den Hiep dinh" chir chua thuc su tren tinh thin giai guy& gifia hai ben tranh chip. Cu the nhir quy dinh ve su vo hieu hoa trong Dieu XXIII cua Hiep dinh khong sir dung dugc cho muc 7 tieu giai quyet tranh chAp3 . MOt so quy tic ve giai guy& tranh chAp dugc quy dinh trong cac quyet dinh, bien ban ghi nha sau nay khong dugc dinh nghia mot each r.6" rang va thieu nhung quy dinh thuc thi, chu yeu 136 sung cac van de cu the trong qua trinh giai quy& tranh chip nhu then han. Theo co the giai quyet tranh chip ctia GATT, tranh chAp gift cac nuac dugc giai quyet vira thong qua con duemg ngoai giao nhu thucmg lugng, h6a giai, vira bang con duemg hOi therm. Tuy nhien, qua trinh giai quyet tranh chip oh GATT chi" yeu mang tinh ngoai giao nham giam su cang thing va tang cugng su thoa hiep nham muc tieu thea man ca hai ben. Dieu nay anh huang tieu cuc den tinh cong bang va khach quan trong cac phan quy& dugc dua ra va khien cho qua trinh giai guy& tranh chAp c6 xu huang tic nghen trong nhimg 3"/ kien khac nhau ma kilo c6 the thOng nhAt de di tai mot guy& dinh cuOi ding. B6'1 cap Ode ba, co. the giai quyet tranh chap ctia GATT chi chew tien hanh mot cap, khong co cap phfic therm WO rang trong co the giai guy& tranh chAp oh GATT, cac ben tranh chAp khong c6 quyen khang cao khi ho cho rang nhung phan guy& ma Ban hOi therm dua ra la khong thoa clang. Dieu nay lam giam tinh cong bang trong co. the giai quyet tranh chAp nay. Bat cap tide tte, cac quy tic lien quan den vi'ec giai quyet tranh cheip cua GATT chtea cho they rang loi ich ctia cac nuac dang va kern phat trien se dtevc dam bao CO the thAy rang GATT chua thuc su co nhung quy dinh neu re)" nhung iru dai dinh cho nhung nuac dang va kern phat trien. Khong nhung the, mot so quy tic ctia GATT con tao kilo khan cho nhung nuac nay trong qua trinh giai quyet tranh chAp. Cu the, nguyen tic deg thuan dm GATT gay bAt lgi clang ke cho nhung nuac nay bai vi the oh ho khong the ngang bang vii vi the dia cac nuac phat trien trong GATT not chung va qua trinh giai quyet tranh chAp not rieng. Ngoai ra, do qua trinh 3 Xem Phu luc 3 8 giai quyet tranh chip thuang Ice() dai nen d6i vai cac nu& dang phat trien, ho kh6 co kha nang cung cap tai chinh de theo dui vu kien den cung. Nhu da phan tich tren, du nuac dang phat trien co thong kien, ding khong c6 gi có the dam bao vai ho rang ben thua kien neu la mot nuac phat trien se thgc thi phan guy& va viec ap dung bien phap tra dua doi vai nhang nuac phat trien lai duang nhu khong the giai guy& duoc van de. Bat cap tide nam, viec thong qua mot s "b0 luat" cua vong dam phan thumg mai da phumg Tokyo vai nhiing che giai quyet tranh chap rieng dei lam f co. che giai quyet tranh chap ctia GATT. suy y eu Nam 1979, sau vong dam phan thuang mai da phucmg Tokyo, mot so Hiep dinh da duvc thong qua nhu Hiep dinh ve buon ban may bay dan dung, Hiep dinh ve mua sam chinh ph6. Trong cac Hiep dinh nay, van de giai quy& tranh chap duoc quy dinh rieng cho timg Hiep dinh va cac th6 tuc giai quy& tranh chap chi duoc ap dung d6i vai nhang nuac tham gia 147 ket va chi ve nhang van de cu the. Trong mot s6 truang hop, khi tranh chap lien quan toi mot van de duoc quy dinh trong ca GATT 1947 fan mot trong cac Hiep dinh cua vong Tokyo thi cac ben tranh chap c6 quyen lua chon Hiep dinh va ca che giai guy& tranh chap hira hen se mang lai loi ich tot nhat cho ho hoac dua ra hai vu tranh chap rieng re theo cac hiep dinh khac nhau ve ding mot van de. Dieu nay thuc su da lam mat di tinh th6ng nhat va lam suy yeu co che giai guy& tranh chap dm GATT. Tom 10, co che giai quy& oh GATT van con ton tai kha nhi&I han ch6. Cac quy dinh lien quan den van de nay chua thuc su cu the, rO rang va mang tinh thuc tin cao. Nguyen tac d6ng thuan da gay can 6'6 kha lon trong qua trinh giai quyet tranh chap nhu keo dai thai gian giai quyet, cac ben kilo di den mot guy& dinh th6ng nhat ve van de tranh chap, tao co hOi cho ben thua kien can tra qua trinh thuc thi hiep dinh, lam giam long tin cila cac thanh vien 147 ket d6i vai he thong giai quy& tranh chap GATT. Ben canh do, co. che nay chua thuc su ch6 trong den quyen loi cua cac nuac dang va kern phat trien va clan clan giam di tinh th6ng nhat tnrOc su 9 ra dai cua mot s6 1)0 luat cua yang dam phan Tokyo. Dieu nay cho thay su can thiet phai co mot co the giai guy& tranh chap mai khi WTO ra do .i. 1.2. D4c diem ve ca the giai quytt tranh chAp cua WTO 'I'm& n1E:trig horn the trong he th6ng giai guy& tranh chap dm GATT, cac van de ve giai quyet tranh chap da dugc dua vao chuang trinh nghi su cua cac cuOc dam phan trong \Tong Urugoay va dugc uu tien cao. Vong dam phan keo dai tam norm (1886 — 1995) da dat tai su thanh cong ve cai each the the thong qua viec thanh lap T6 chirc Thucmg mai qu6c to WTO de giant sat cac hoat &ling thuang mai da phuang. Cang vai su ra dai cua to chirc nay, mot he th6ng giai guy& tranh chip cua WTO ding dugc thiet lap dua tren nhang quy dinh cua Hiep dinh GATT ve giai guy& tranh chap vai nhang sira d6i, b6 sung quan trong va tra thanh mot he th6ng giai quy& tranh chap qu6c to hoat &Ong het six hieu qua va clang tin clay. 1.2.1. Doc diem ve ca sa phap ly 1.2.1.1. Cac van ban phap 1j) clieu chinh Tren ca so cac quy dinh rac ve giai quy& tranh chap cua GATT, WTO da thanh cong trong viec thiet lap mot co the phap 13'T day da, chi tiet trong mot van ban th6ng nhat de giai quy& tranh chap thuang mai gicra cac nuac thanh vien WTO la "Thoa thuan ve arc Quy tae va ThU tuc di'eu chinh viec giai quyet tranh chap" (DSU)4 . DSU bao Om 27 di'eu va 3 phu luc quy dinh cac nguyen tae, trinh to giai quyet ding nhu cac bien phap bao dam thi hanh cac khuyen nghi va phan guy& cua ca quan giai guy& tranh chap. Dieu II: 2 dm Hiep dinh WTO ghi nhan rang DSU la "mat phan khong the torch red cua hiep dinh nay, rang buac tat ca cac nurk thanh vien". DSU dugc ap dung d giai guy& tat ca cac tranh chap lien quan cac Hiep dinh ve thuang mai hang hOa (GATT va cac Hiep dinh lien quan), Hiep dinh thuang mai dich vu (GATS), Hiep dinh ve cac Khia canh cua Quyen so hiru tri tue lien quan den thuang mai (TRIPS), cac Hiep dinh thuang mai nhieu ben va ngay ca DSU. Trong tnrang hop có su mau thuan giita cac quy the cua DSU vai cac quy 4 Van ban nay nam trong Phu inic 2 dm Hiep dinh Marrakesh thanh lap WTO. 10 dinh va thu tuc b6 sung dac biet lien quan den giai quy& tranh chap trong cac Hiep dinh cita WTO thi cac quy dinh va thit tuc b6 sung se dugc ap dung 5 . Ben canh do, ca cite nay con co mot s6 cac quy dinh rieng biet trong cac van ban khac dugc DSU vien dan den nhu: Dieu XXII va XXIII trong Hiep dinh GATT 1994; cac quy tac va thit tuc chuyen biet hoac b6 sung ve giai guy& tranh chip tai cac Hiep dinh trong khuon kh6 WTO (dugc liet ke trong phu luc 1 cua DSU); "Quyet dinh ve cac thit tuc giai guy& tranh chap d'Oe bier GATT 1966 vai cac quy tac ap dung cho viec giai quyet tranh chap giaa mot nu& kern phat trien va mot ntroc phat trien (Dieu 3.12 DSU) va cac thit tuc dac biet ap dung cho tranh chap c6 mot ben la ntrac kern phat trien nit& (Dieu 2.4 DSU). 1.2.1.2. Ca so phap lf; dei dim tranh chap ra he thdng giai quyet tranh chiip cita WTO DSU quy dinh co 3 loci khieu kien: khieu kien vi pham, khieu kien khong vi pham va khieu kien firth hueng. Thgc to giai quyet tranh chap cho thay rang cac tranh chap chit yeti dua tren "khieu kien vi pham", chi co mot s6 vu kien la khieu kien khong vi pham ve su triet tieu hoac suy giant lgi ich thuang mai. Chtra tirng co khieu kien nao dan tai bao cao dm Ban h'6i tham hoac co . quan Ph& tham dua tren "khieu kien firth hu6ng". D6i voi "khieu kien vi pham"6, ben khieu kien can chirng minh dugc hai dieu: (1) ben bi kien cid khong thuc hien nghia vu cita minh theo GATT 1994 hoac cac Hiep dinh c6 lien quan khac va (2) vi pham nay truc tiep ho4c gian tiep dart tai su triet tieu hoac suy giam lgi ich cua ben khieu kien theo Hiep dinh lien quan. Tuy nhien, tren thuc te , khi da chirng minh dugc ben bi khieu kien da vi pham Hiep dinh lien quan thi Ban 1-161 tham co quyen suy doan rang CO sir triet tieu va suy giam lgi ich trir khi ben bi kien dua ra nhang bang chirng bac b6 nguyen tac suy doan tren 7 . 5 6 Theo Dieu 1.2 cila DSU Theo khoan 1(a), Dieu XXIII, GATT 1994 Ban hei thAm thing trich clAn Dieu 3.8 trong DSU khi giai guy& tranh chap ye khieu kien vi pham 11 Doi vui "khieu kien khong vi pham" 8, ben khieu kien muan thanh cong se phai chdng minh 3 dieu: (1) viec mat thanh vien ap dung mat bien phap, (2) có lqi ich theo hiep dinh dugc ap dung, (3) su triet tieu hoac suy giam lqi ich do ap dung bien phap nay. Trong loaf khieu kien nay, nguyen tac suy doan ye su triet tieu hay suy giam lgi ich khong dugc ap dung. Loai khieu kien nay dugc neu ra nham ngan can cac thanh vien WTO ap dung nhitng bien phap phu hap ve mat chit nghia cua Hiep dinh nhung lai ngan can nhitng mvc tieu ciia no hoac anh huang tai cac cam ket thuang mai quy dinh trong (16. Doi vui "khieu kien tinh huang" 9, day la khieu kien co mvc dich giai quy& tranh chap trong cac tinh hung khan cap ve kinh to vT mo do suy thodi kinh to nhu khieu kien ve cac nhugng ba da bi rut lai, su tai dam phan ve nhugng bo thue quan that bai. Theo DSU, cac quy tac va thu tvc cila no chi dugc ap dung dai vui cac khieu kien tinh hung cho den khi bao cap cila Ban hai tham chuyen cho cac thanh vien. Viec thong qua bao cao dm Ban hai tham va viec giam sat, thuc hien cac khuyen nghi va phan quy& trong cac vu kien nay van tien hanh theo nguyen tac dog thuan thuan. Ngoai ra can co mat so ngoai le nhu trong Hiep dinh GATS, tranh chip chi dua tren hai loci khieu kien la khieu kien vi pham va khong vi pham va khieu kien vi pham thi khai niem ve su triet tieu va suy giam lgi ich da bi loci ba khoi viec khong thuc hien nghia vv. Trong Hiep dinh TRIPS, mac clit van dua ra 3 loci khieu kien nhung Dieu 64.3 dm Hiep dinh nay lai loci bo kha nang có khieu kien khong vi pham va khieu kien tinh huang. 1.2.2. Nguyen tac giai quyet tranh chlip ciia WTO Trong ca the giai quy& tranh chap cila WTO, cac nguyen tac hoat clang thuc su &rig mat vai tro het sire quan trong trong viec dam bao qua trinh giai quy& tranh chap din ra mat each có he thOng, hieu qua va cong bang. Tuong to nhu cac co the giai quy& tranh chap khac, he thong nay yeu cau qua trinh tranh chap phai tuan theo 9 Theo khoan 1(b), Di'L XXIII, GATT 1994, DiL 26.1 DSU Theo khoan 1(c), Di&I XIII, GATT 1994, DiL 26.2 DSU 12