Tài liệu Phát triển nông nghiệp tại thị xã an khê, tỉnh gia lai

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG NGUYỄN THỊ KIM NGÂN PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TẠI THỊ XÃ AN KHÊ, TỈNH GIA LAI LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Đà Nẵng - Năm 2013 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG NGUYỄN THỊ KIM NGÂN PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TẠI THỊ XÃ AN KHÊ, TỈNH GIA LAI Chuyên ngành: Kinh tế Phát triển Mã số: 60.31.05 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: GS. TS. Trương Bá Thanh Đà Nẵng - Năm 2013 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác./. Tác giả Nguyễn Thị Kim Ngân ii MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 1. Tính cấp thiết của đề tài 1 2. Mục tiêu nghiên cứu 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4 4. Phương pháp nghiên cứu 4 5. Bố cục đề tài 4 6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu 4 CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP 8 1.1. TỔNG QUAN VỀ NÔNG NGHIỆP 8 1.1.1. Khái niệm về nông nghiệp 8 1.1.2. Vai trò của nông nghiệp 9 1.1.3. Những đặc điểm của sản xuất nông nghiệp 1.2. NỘI DUNG VÀ TIÊU CHÍ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP 14 16 1.2.1. Nội dung phát triển nông nghiệp 16 1.2.2. Tiêu chí phát triển nông nghiệp 21 1.3. NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP 24 1.3.1. Điều kiện tự nhiên 24 1.3.2. Điều kiện kinh tế xã hội 25 1.3.3. Các chính sách phát triển nông nghiệp 30 1.3.4. Thị trường tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp 31 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TẠI THỊ XÃ AN KHÊ TRONG THỜI GIAN QUA 33 2.1. TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP 33 2.1.1. Tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp 33 iii 2.1.2. Phát triển các ngành trong nông nghiệp 37 2.1.3. Tổ chức sản xuất nông nghiệp 48 2.1.4. Đánh giá chung 52 2.2. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TẠI AN KHÊ 56 2.2.1. Điều kiện tự nhiên 56 2.2.2. Điều kiện kinh tế - xã hội 58 2.2.3. Thị trường tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp 63 2.2.4. Khả năng huy động vốn cho phát triển nông nghiệp 64 2.2.5. Khả năng áp dụng khoa học công nghệ 65 2.2.6. Hệ thống cơ sở hạ tầng 66 2.2.7. Các chính sách phát triển nông nghiệp 69 CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TẠI THỊ XÃ AN KHÊ TRONG THỜI GIAN TỚI 71 3.1. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP 71 3.1.1. Dự báo cơ hội và thách thức 71 3.1.2. Quan điểm phát triển 76 3.1.3. Định hướng phát triển 77 3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TẠI THỊ XÃ AN KHÊ 80 3.2.1. Xây dựng quy hoạch phát triển nông nghiệp của thị xã 80 3.2.2. Thu hút đầu tư cho phát triển nông nghiệp 84 3.2.3. Giải pháp chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp theo hướng chất lượng cao 86 3.2.4. Đẩy mạnh chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, ứng dụng công nghệ khoa học vào sản xuất để đẩy mạnh thâm canh 3.2.5. Giải pháp về thị trường tiêu thụ sản phẩm 86 88 iv 3.2.6. Giải pháp về chính sách phát triển nông nghiệp 89 KẾT LUẬN 100 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 103 QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (BẢN SAO) v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BTN Bê tông nhựa BTXM Bê tông xi măng CN Công nghiệp CNH Công nghiệp hóa GTSX Giá trị sản xuất HĐH Hiện đại hóa HTX Hợp tác xã HTXNN Hợp tác xã nông nghiệp KH Kế hoạch KHCN Khoa học công nghệ KH-KT Khoa học – Kỹ thuật KTTT Kinh tế trang trại NHTM Ngân hàng thương mại QTDND Quỹ tín dụng nhân dân SX Sản xuất SX-KD Sản xuất – Kinh doanh TCKT Tổ chức kinh tế TCTD Tổ chức tín dụng TMDV Thương mại dịch vụ TNHH Trách nhiệm hữu hạn TTCN Trông trọt chăn nuôi UBND Ủy ban nhân dân VSMT Vệ sinh môi trường XDCB Xây dựng cơ bản vi DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu Tên bảng Trang 2.1 Giá trị sản xuất (GTSX) Nông nghiệp giai đoạn 2007-2011 33 2.2 Giá trị sản xuất và tốc độ tăng trưởng nông nghiệp giai bảng đoạn 2008-2011 2.3 Cơ cấu giá trị sản xuất ngành nông nghiệp giai đoạn 20072011 2.4 35 Giá trị sản xuất nội bộ ngành nông nghiệp giai đoạn 20072011 2.5 34 36 Giá trị sản xuất nội bộ ngành nông nghiệp Bảng tính phần trăm tăng trưởng 37 2.6 Diễn biến diện tích, năng suất và sản lượng lúa 38 2.7 Diễn biến diện tích, năng suất và sản lượng cây ngô 39 2.8 Diễn biến diện tích, năng suất và sản lượng cây mía 40 2.9 Diện tích, năng suất và sản lượng cây đậu phụng 41 2.10 Diễn biến diện tích, năng suất và sản lượng cây sắn giai đoạn 2007-2011 2.11 42 Tình hình chuyển đổi cây trồng vụ đông xuân năm 20072011 42 2.12 Số lượng gia súc, gia cầm năm 2007-2011 43 2.13 Giá trị sản xuất và tốc độ tăng trưởng ngành lâm nghiệp giai đoạn 2007-2011 2.14 46 Giá trị sản xuất và tốc độ tăng trưởng ngành Thủy sản Giai đoạn 2007-2011 47 vii 2.15 Giá trị khai thác và nuôi trồng thủy sản Giai đoạn 20072011 47 2.16 Tăng trưởng kinh tế An khê, tính theo giá trị sản xuất 58 2.17 Giá trị sản xuất của thị xã theo ngành giai đoạn 2007-2011 59 2.18 Cơ cấu giá trị sản xuất các ngành kinh tế giai đoạn 20072011 60 2.19 Dân số, nguồn lao động giai đoạn 2007-2011 61 2.20 Lao động đang làm việc theo ngành kinh tế năm 2007-2011 62 2.21 Vốn đầu tư xây dựng cơ bản theo ngành kinh tế năm 2007 2011 64 viii DANH MỤC CÁC HÌNH Số hiệu Tên hình hình 2.1 Giá trị sản xuất và tốc độ tăng trưởng nông nghiệp 2.2 Trang 34 Giá trị sản xuất nội bộ ngành nông nghiệp giai đoạn 2007-2011 36 2.3 Giá trị sản xuất của thị xã theo ngành giai đoạn 2007-2011 59 2.4 Cơ cấu giá trị sản xuất các ngành kinh tế 60 2.5 Lao động đang làm việc phân theo ngành kinh tế 62 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Nông nghiệp là một ngành sản xuất vật chất cơ bản, giữ vai trò to lớn trong việc phát triển kinh tế ở hầu hết cả nước, nhất là các nước đang phát triển. Ở những nước này còn nghèo, đại bộ phận sống bằng nghề nông. Tuy nhiên ngay cả những nước có nền công nghiệp phát triển cao, mặc dù tỷ trọng GDP không lớn nhưng khối lượng nông sản của các nước này khá lớn và không ngừng tăng lên, đảm bảo cung cấp đủ cho đời sống con người những sản phẩm cần thiết đó là lượng thực, thực phẩm. Lương thực, thực phẩm là yếu tố đầu tiên có tính chất quyết định sự tồn tại phát triển của con người và phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Nông nghiệp là một trong những ngành kinh tế quan trọng và phức tạp. Nó không chỉ là một ngành kinh tế đơn thuần mà còn là hệ thống sinh học kỹ thuật, bởi vì một mặt cơ sở để phát triển nông nghiệp là việc sử dụng tiềm năng sinh học - cây trồng, vật nuôi. Mặt khác quan trọng hơn làm cho người sản xuất có sự quan tâm thỏa đáng, gắn lợi ích của người lao động với sử dụng quá trình sinh học đó nhằm tạp ra ngày càng nhiều sản phẩm cuối cùng. Với khoảng 70% dân số là nông dân, Việt Nam luôn coi trọng những vấn đề liên quan đến nông dân, nông nghiệp và nông thôn. Trong lĩnh vực nông nghiệp, sản lượng các loại nông sản đều tăng, nổi bật nhất là sản lượng lương thực đều tăng với tốc độ. Về giá trị sản phẩm của các mặt hàng nông nghiệp, năm 2011 có thể được xem là “năm của sản phẩm nông nghiệp”, chỉ số giá bán sản phẩm của người SX hàng nông, lâm, thủy sản năm 2011 tăng 31,8% so với năm 2010 (so với chỉ số của người SX hàng công nghiệp là 18,43%; nguyên, nhiên vật liệu phục vụ SX tăng là 21,27%...). Điều này cho thấy, giá trị thặng dư trong 2 SX của nông dân đang ngày càng được cải thiện so với các lĩnh vực khác Trong hoàn cảnh nhiều lĩnh vực của nền kinh tế gặp rất nhiều khó khăn và có dấu hiệu chững lại thì ngành nông nghiệp đã tiếp tục duy trì được đà tăng trưởng khá cao và ổn định cả về sản lượng và giá trị SX, với mức tăng trưởng giá trị sản xuất là 5,2% so với năm 2010. Đáng chú ý nhất là sản xuất lúa vượt so với năm 2010 là 2,3 triệu tấn, thủy sản có mức tăng trưởng sản lượng khá cao với mức trung bình cả năm là 5,6% - tương đương mức tăng trưởng giá trị SX là 5,7% và lâm nghiệp có mức tăng trưởng giá trị SX là 5,7% so với năm 2010. Những năm qua, kinh tế - xã hội của tỉnh Gia Lai nói chung và thị xã An Khê nói riêng phát triển khá nhanh, đạt được những thành tựu quan trọng trên nhiều lĩnh vực. Kinh tế của thị xã An Khê những năm gần đây có tốc độ tăng trưởng nhanh, bình quân hàng năm đạt 12 - 13%; cơ cấu chuyển dịch tích cực. Kết cấu hạ tầng, bộ mặt đô thị từng bước được đầu tư và cải thiện đáng kể; tốc độ đô thị hoá, tỷ lệ dân số đô thị tăng nhanh. Công nghiệp phát triển; các nhà máy chế biến nông, lâm sản từng bước được đầu tư xây dựng và đi vào hoạt động, góp phần quan trọng chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cơ cấu cây trồng theo hướng tập trung chuyên canh. Công tác xóa đói giảm nghèo được quan tâm đúng mức, tỷ lệ hộ nghèo thấp hơn mức trung bình toàn tỉnh. Thị xã An Khê ngày càng thể hiện rõ hơn vai trò của các trung tâm kinh tế, văn hóa - xã hội. Tuy vậy, bên cạnh mặt tích cực, vẫn còn những hạn chế, yếu kém cần khắc phục, đó là: An Khê là thị xã thuộc miền núi, sản xuất chủ yếu là nông nghiệp, kinh tế còn phụ thuộc vào nông nghiệp, quy mô nền kinh tế còn nhỏ bé; hàm lượng công nghệ trong sản phẩm ít, năng lực cạnh tranh thấp, trình độ sản xuất còn thấp. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế còn chậm, cần giải quyết nhu cầu lương thực thực phẩm cho người dân trong thị xã. Nhận thức được vấn đề, trong những năm qua thị xã An Khê rất chú ý phát triển 3 nông nghiệp nhưng phát triển chưa hiệu quả, chưa khai thác được tiềm năng và chưa tận dụng được thế mạnh của thị xã, chưa bảo vệ môi trường, chưa chú ý đến sự phân hóa giàu, nghèo của dân cư. Nông nghiệp là một trong những ngành kinh tế quan mang tính toàn cầu bởi vì với khoảng 70% dân số là nông dân, Việt Nam luôn coi trọng những vấn đề liên quan đến nông dân, nông nghiệp và nông thôn. Đến nay tại tỉnh Gia Lai nói chung và thị xã An khê nói riêng chưa có công trình nào viết về vấn đề phát triển nông nghiệp này dưới dạng luận văn khoa học để tìm ra các giải pháp đồng bộ, hữu hiệu cho việc giải đáp những khó khăn và tìm ra giải pháp cho nông nghiệp An Khê đó là quá trình tăng trưởng sản xuất trong ngành nông nghiệp đang phải đương đầu với những thử thách ngày càng gay gắt đó là công ăn việc làm, được mùa mất giá, ô nhiễm môi trường, an sinh xã hội......và còn nhiều vấn đề khác liên quan đến ngành nông nghiệp. Do vậy để nâng cao giá trị sản xuất của ngành nông nghiệp cũng như tìm ra hướng đi mới phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay. Việc nghiên cứu đề tài "Phát triển nông nghiệp tại thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai" là cần thiết, có ý nghĩa khoa học và thực tiễn. Trước tình hình đó, cần có những giải pháp thiết thực khắc phục những khó khăn trên để đẩy mạnh nông nghiệp phát triển đạt hiệu quả ngày càng cao, nâng cao năng suất lao động nông nghiệp, giảm thiểu ô nhiễm môi trường, tăng việc làm và nâng cao mức sống của nông dân. Với những lý do đã nêu trên và những kiến thức kinh nghiệm của mình đã được học tôi chọn đề tài: ‘‘Phát triển nông nghiệp tại thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai’’ 2. Mục tiêu nghiên cứu - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về phát triển nông nghiệp. - Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển nông nghiệp trên địa bàn thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai. 4 - Đề xuất các giải pháp nhằm phát triển nông nghiệp trên địa bàn thị xã An Khê trong thời gian đến. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Là những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến việc phát triển nông nghiệp tại thị xã An Khê tỉnh Gia Lai. Số liệu đã công bố thu thập trên các tạp chí, niên giám thống kê, giáo trình đã được học qua, sách giáo khoa tham khảo, báo cáo qua các mốc giai đoạn, nhất là trong giai đoạn gần đây (2007 2011). Số liệu mới được điều tra thu thập và hoàn thiện chủ yếu trong năm 2011. 4. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng phương pháp thu thập thông tin, phương pháp phân tích các báo cáo của UBND thị xã, thống kê, so sánh, tổng hợp. 5. Bố cục đề tài Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung đề tài gồm 3 chương như sau: CHƯƠNG 1. Những vấn đề lý luận cơ bản về phát triển nông nghiệp CHƯƠNG 2. Thực trạng phát triển nông nghiệp tại thị xã An khê, tỉnh Gia Lai trong thời gian qua. CHƯƠNG 3. Giải pháp phát triển nông nghiệp thị xã An khê, tỉnh Gia Lai trong thời gian tới. 6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu Việt Nam là một nước nông nghiệp với khoảng 80% dân số sống ở vùng nông thôn và gần 70% lao động xã hội hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp. Chính vì vậy, nông nghiệp luôn là ngành có vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế quốc dân cũng như đối với sự phát triển của đất nước. Từ trước đến nay Đảng và Nhà nước ta luôn có sự quan tâm đặc biệt đối với Ngành nông nghiệp, điều này được thể hiện rõ qua chính sách phát triển kinh tế trong các kỳ Đại hội Đảng: 5 - Tại đại hội Đảng toàn quốc lần thứ III: Đảng xác định ưu tiên phát triển công nghiệp nặng một cách hợp lý, đồng thời ra sức phát triển nông nghiệp và công nghiệp nhẹ. - Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IV: ưu tiên phát triển công nghiệp nặng một cách hợp lý trên cơ sở phát triển nông nghiệp và công nghiệp nhẹ, kết hợp xây dựng công nghiệp và nông nghiệp cả nước thành một cơ cấu kinh tế công nông nghiệp. - Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ V: tập trung sức phát triển mạnh nông nghiệp, coi nông nghiệp là mặt trận hàng đầu, đưa nông nghiệp từng bước lên sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa, ra sức đẩy mạnh sản xuất hàng tiêu dùng và tiếp tục xây dựng một số ngành công nghiệp nặng quan trọng, kết hợp nông nghiệp, công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng và công nghiệp nặng trong một cơ cấu công - nông nghiệp hợp lý. - Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI: bảo đảm cho nông nghiệp, kể cả lâm nghiệp, ngư nghiệp thực sự là mặt trận hàng đầu... - Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII: phát triển nông - lâm – ngư nghiệp gắn với công nghiệp chế biến, phát triển toàn diện kinh tế nông thôn và xây dựng nông thôn mới là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu để ổn định tình hình kinh tế - xã hội..., phát triển một số ngành công nghiệp nặng trước hết để phục vụ cho sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, ... - Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII: đặc biệt coi trọng công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn, phát triển toàn diện nông, lâm, ngư nghiệp gắn với công nghiệp chế biến nông - lâm - thủy sản,... - Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX: đẩy nhanh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn... Tiếp tục phát triển và đưa nông, lâm, ngư nghiệp lên một trình độ mới... - Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X: đẩy mạnh hơn nữa công 6 nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn, giải quyết đồng bộ các vấn đề nông nghiệp, nông thôn và nông dân… Phát triển công nghiệp, xây dựng và dịch vụ. - Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI: phát triển nông - lâm - ngư nghiệp toàn diện theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với giải quyết tốt vấn đề nông dân, nông thôn. Liên quan đến phát triển nông nghiệp tại Việt Nam có rất nhiều đề tài nghiên cứu đi sâu vào vấn đề này nhằm tìm hiểu thực trạng, nguyên nhân, và đưa ra hướng đi đúng đắn cho nền nông nghiệp nước nhà. Có thể nhắc đến một số đề tài, công trình nghiên cứu tiêu biểu như: Chủ trương chính, chính sách của “Đảng, Nhà nước về tiếp tục đổi mới và phát triển nông nghiệp”- Nhà xuất bản nông nghiệp Hà Nội 1993. CNH - HĐH từ nông nghiệp - lý luận và thực tiễn, triển vọng áp dụng tại Việt Nam (Võ Kim Sơn). Những vấn đề chung về nông nghiệp- NXB Nông nghiệp. Phát triển nông nghiệp- NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội, 1997. Bên cạnh đó, cũng có một số đề tài nghiên cứu về vấn đề phát triển nông nghiệp tại một số tỉnh: Cao Bằng, Quảng Ngãi, Đồng Nai, An Giang...Tuy nhiên, do đặc thù mỗi vùng miền có những điểm khác nhau về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội nên không thể áp dụng một cách đại trà. Trong những năm qua tỉnh Gia Lai nói chung và thị xã An Khê nói riêng đã rất chú trọng vào mục tiêu sản xuất nông nghiệp. Cụ thể, thị xã An Khê đã đưa vào Nghị quyết ban hành "Chương trình mục tiêu phát triển nông nghiệp từ 2015 - 2020" và báo cáo của Ban Chấp hành Đảng bộ thị xã khóa XIV trình Đại hội đại biểu Đảng bộ thị xã lần thứ XV về phát triển nông nghiệp, nông thôn. Đến nay tại Tỉnh Gia Lai chưa có công trình nghiên cứu chính thức nào 7 về vấn đề phát triển nông nghiệp tại địa bàn dưới dạng luận văn khoa học để phân tích rõ thực trạng, tìm hiểu nguyên nhân, từ đó đưa ra các giải pháp đồng bộ, hữu hiệu cho bài toán phát triển nông nghiệp tại thị xã An Khê. Như vậy, việc nghiên cứu đề tài "Phát triển nông nghiệp tại thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai " là cần thiết, có ý nghĩa khoa học và thực tiễn. 8 CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP 1.1. TỔNG QUAN VỀ NÔNG NGHIỆP 1.1.1. Khái niệm về nông nghiệp Nông nghiệp là quá trình sản xuất lương thực, thực phẩm, thức ăn gia súc, tơ, sợi và sản phẩm mong muốn khác bởi trồng trọt những cây trồng chính và chăn nuôi đàn gia súc (nuôi trong nhà). Công việc nông nghiệp cũng được biết đến bởi những người nông dân, trong khi đó các nhà khoa học, những nhà phát minh thì tìm cách cải tiến phương pháp, công nghệ và kỹ thuật để làm tăng năng suất cây trồng và vật nuôi. Nông nghiệp là ngành sản xuất vật chất cơ bản của xã hội, sử dụng đất đai để trồng trọt và chăn nuôi, khai thác cây trồng và vật nuôi làm tư liệu và nguyên liệu lao động chủ yếu để tạo ra lương thực thực phẩm và một số nguyên liệu cho công nghiệp. Nông nghiệp là một ngành sản xuất lớn, bao gồm nhiều chuyên ngành: trồng trọt, chăn nuôi, sơ chế nông sản; theo nghĩa rộng, còn bao gồm cả lâm nghiệp, thuỷ sản. Nông nghiệp theo nghĩa hẹp là ngành sản xuất ra của cải vật chất mà con người phải dựa vào quy luật sinh trưởng của cây trồng và vật nuôi để tạo ra sản phẩm như lương thực, thực phẩm ... để thoả mãn các nhu cầu của mình. Nông nghiệp theo nghĩa rộng nó còn bao gồm cả lâm nghiệp, ngư nghiệp. Như vậy, nông nghiệp là ngành sản xuất phụ thuộc nhiều vào tự nhiên. Những điều kiện tự nhiên như đất đai, nhiệt độ, độ ẩm, lượng mưa, bức xạ mặt trời ... trực tiếp ảnh hưởng tới năng suất sản lượng cây trồng vật nuôi. Trong nông nghiệp cũng có hai loại chính, việc xác định sản xuất nông nghiệp thuộc dạng nào cũng rất quan trọng: 9 Nông nghiệp thuần nông hay nông nghiệp sinh nhai là lĩnh vực sản xuất nông nghiệp có đầu vào hạn chế, sản phẩm đầu ra chủ yếu phục vụ cho chính gia đình của mỗi người nông dân. Không có sự cơ giới hóa trong nông nghiệp sinh nhai. Nông nghiệp chuyên sâu là lĩnh vực sản xuất nông nghiệp được chuyên môn hóa trong tất cả các khâu sản xuất nông nghiệp, gồm cả việc sử dụng máy móc trong trồng trọt, chăn nuôi, hoặc trong quá trình chế biến sản phẩm nông nghiệp. Các sản phẩm nông nghiệp hiện đại ngày nay ngoài lương thực, thực phẩm truyền thống phục vụ cho con người còn các loại khác như: sợi dệt (sợi bông, sợi len, lụa, sợi lanh), chất đốt (mê tan, dầu sinh học, ethanol..), da thú, cây cảnh, sinh vật cảnh, chất hóa học (tinh bột, đường, mì chính, cồn, nhựa thông), lai tạo giống, các chất gây nghiện cả hợp pháp và không hợp pháp như (thuốc lá, cocaine..) 1.1.2. Vai trò của nông nghiệp Phát triển nông nghiệp có vai trò quan trọng trong sự phát triển chung của mỗi quốc gia. Đặc biệt với Việt Nam, một nước có nền sản xuất nông nghiệp làm nền tảng, sự đóng góp của nông nghiệp vào sự phát triển chung của quốc dân càng to lớn. Vai trò cơ bản của nông nghiệp được thể hiện dưới đây: a. Cung cấp lương thực thực phẩm thiết yếu cho xã hội Đây là ngành sản xuất vật chất cơ bản, cung cấp những sản phẩm tối cần thiết cho con người, đáp ứng nhu cầu cơ bản của con người. Nó tác động đến xã hội làm cho xã hội phát triển, giữ vai trò to lớn trong việc phát triển kinh tế ở hầu hết các nước, nhất là ở các nước đang phát triển. Nước ta có dân số đông nên vấn đề lương thực, thực phẩm rất được xem trọng, nhằm đảm bảo an ninh lương thực, cải thiện cơ cấu bữa ăn cho nhân dân. Mặt khác, tạo điều 10 kiện đa dạng hoá sản xuất nông nghiệp, tạo nguồn nguyên liệu cho các ngành công nghiệp chế biến, thúc đẩy công nghiệp hoá và tạo nguồn hàng xuất khẩu quan trọng. Xã hội càng phát triển, đời sống của con người ngày càng được nâng cao thì nhu cầu của con người về lương thực, thực phẩm cũng ngày càng tăng kể cả số lượng lẫn chất lượng và chủng loại. Điều đó do tác động của các nhân tố: sự gia tăng dân số và nhu cầu nâng cao mức sống của con người. b. Cung cấp các yếu tố đầu vào cho phát triển công nghiệp và khu vực đô thị Nông nghiệp có vai trò quan trọng trong việc cung cấp các yếu tố đầu vào cho nông nghiệp và khu đô thị được thể hiện chủ yếu ở các mặt sau: Đặc biệt là nông nghiệp của các nước đang phát triển là khu dự trữ và cung cấp lao động cho công nghiệp và đô thị. Trong giai đoạn đầu của công nghiệp hóa, phần lớn dân cư sống bằng nông nghiệp và tập trung sống ở khu nông thôn. Quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tạo ra nhu cầu lớn về lao động, tạo nên một sự chuyển dịch về lao động từ nông nghiệp sang công nghiệp, từ nông thôn sang đô thị. Ngoài việc trực tiếp đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của con người, sản phẩm ngành nông nghiệp cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp chế biến; đồng thời thông qua công nghiệp chế biến giá trị sản phẩm nông nghiệp, khả năng cạnh tranh được nâng lên. Nguyên liệu từ nông nghiệp là đầu vào quan trọng cho sự phát triển của các ngành công nghiệp chế biến nông- lâm- thủy sản trong giai đoạn đầu quá trình công nghiệp hóa ở nhiều nước đang phát triển. Do hầu hết các mặt hàng xuất khẩu của chúng ta đều ở dạng thô nên giá trị xuất khẩu không cao. Nông nghiệp là thị trường tiêu thụ lớn của công nghiệp, ở các nước phát triển sản phẩm công nghiệp được tiêu thụ chủ yếu dựa vào thị trường trong nước, trước