Tài liệu Phương pháp ước lượng hiệu quả kinh tế của hệ thống thông tin quản lý

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 lêi nãi ®Çu Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng yÕu tè c¹nh tranh næi lªn rÊt gay g¾t, môc tiªu c¬ b¶n cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i lµ lµm thÕ nµo, t×m mäi c¸ch sö dông c¸c ph¬ng tiÖn tµi chÝnh cña m×nh ®em l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt, lîi nhuËn nhiÒu nhÊt. Muèn ®¹t ®îc ®iÒu ®ã c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ph¶i biÕt nh÷ng ®iÓm yÕu vµ thÕ m¹nh cña m×nh t×m biÖn ph¸p ®Ó kh¾c phôc, gi÷ g×n sù an toµn bÒn v÷ng lµnh m¹nh cho ho¹t ®éng kinh doanh ngµy cµng ph¸t triÓn. Trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp tríc ®©y, viÖc ph©n tÝch ho¹t ®éng tµi chÝnh ®· ®îc ®Ò cËp nhiÒu, song tõ khi nÒn kinh tÕ níc ta chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc ®ång thêi c¸c tæ chøc c¸ nh©n níc ngoµi ®Çu t vµo ViÖt Nam ngµy cµng gia t¨ng, nhÊt lµ tõ khi c¨n b¶n ®æi míi ho¹t ®éng Ng©n hµng, h×nh thµnh hÖ thèng Ng©n hµng hai cÊp ®· ®Æt ra nh÷ng néi dung míi vÒ ®èi tîng ph¹m vi, ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ho¹t ®éng tµi chÝnh trong c¸c tæ chøc tÝn dông. ViÖc ph©n tÝch tµi chÝnh ho¹t ®éng kinh doanh trong c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i lµ mét yªu cÇu cÊp b¸ch, ph¸n ®o¸n ®îc sù tån vong cña mét Ng©n hµng. §èi víi c¸c nhµ qu¶n lý Ng©n hµng th× viÖc vËn dông c¸c kiÕn thøc ph©n tÝch tµi chÝnh ho¹t ®éng kinh doanh lµ rÊt cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh quyÕt ®Þnh qu¶n lý vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh. XuÊt ph¸t tõ tÝnh quan träng cña ph©n tÝch t×nh h×nh ho¹t ®éng tµi chÝnh. Nªn em ®· m¹nh d¹n viÕt ®Ò tµi: “C¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh ë chi nh¸nh Ng©n hµng c«ng th¬ng Ba §×nh”. Ch¾c ch¾n ®Ò tµi nµy cßn cã nhiÒu thiÕu sãt. Em mong nhËn ®îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n sinh viªn. PhÇn I. Ph¬ng ph¸p Ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng th¬ng m¹i . I. Kh¸i niÖm vµ chøc n¨ng cña Ng©n hµng th¬ng m¹i. 1. ThÕ nµo lµ mét Ng©n hµng th¬ng m¹i ?. Khi nghiªn cøu vÒ Ng©n hµng th¬ng m¹i, c¸c nhµ kinh tÕ häc ®Òu nhÊt trÝ víi nhau vÒ vÞ trÝ, chøc n¨ng cña ng©n hµng trong nÒn kinh tÕ; nhng khi ®Þnh nghÜa “ ThÕ nµo lµ mét Ng©n hµng th¬ng m¹i ?” th× l¹i kh«ng thèng nhÊt. Cã ý kiÕn cho r»ng: “ Ng©n hµng th¬ng m¹i lµ tæ chøc tµi chÝnh nhËn tiÒn göi vµ cho vay”. Mét sè ý kiÕn kh¸c l¹i nhËn ®Þnh: “ Ng©n hµng th¬ng m¹i lµ trung gian tµi chÝnh cã giÊy phÐp kinh doanh cña chÝnh phñ ®Ó cho vay tiÒn vµ më tµi kho¶n tiÒn göi kÓ c¶ c¸c tµi kho¶n tiÒn göi cã thÓ dïng sÐc”...Së dÜ cã nhiÒu ®Þnh nghÜa lµ do ho¹t ®éng Ng©n hµng th¬ng m¹i rÊt ®a d¹ng, c¸c thao t¸c trong tõng nghiÖp vô ng©n hµng l¹i phøc t¹p vµ c¸c vÊn ®Ò nµy l¹i lu«n biÕn ®éng theo sù thay ®æi chung cña nÒn kinh tÕ. MÆt kh¸c, do tËp qu¸n, luËt ph¸p cña mçi quèc gia, mçi vïng kh¸c nhau ®· dÉn ®Õn quan niÖm vÒ Ng©n hµng th¬ng m¹i kh«ng ®ång nhÊt gi÷a c¸c khu vùc trªn thÕ giíi. Theo ph¸p lÖnh “ Ng©n hµng, hîp t¸c x· tÝn dông vµ c«ng ty tµi chÝnh” ban hµnh ngµy 24 th¸ng 05 n¨m 1990: “ Ng©n hµng th¬ng m¹i lµ tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ mµ ho¹t ®éng chñ yÕu vµ thêng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi cña kh¸ch hµng víi tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ vµ sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay, thùc hiÖn nghiÖp vô chiÕt khÊu vµ lµm ph¬ng tiÖn thanh to¸n”. Nh vËy, Ng©n hµng th¬ng m¹i lµ mét doanh nghiÖp kinh doanh trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ th«ng qua c¸c nghiÖp vô huy ®éng c¸c nguån vèn ®Ó cho vay, ®Çu t vµ thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô tµi chÝnh kh¸c. Ng©n hµng th¬ng m¹i mét khi ®îc thµnh lËp ph¶i cã ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn sau: - Cã nhu cÇu dÞch vô ng©n hµng, tµi chÝnh theo yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ; - Cã nguån vèn cÇn thiÕt vµ ph¬ng thøc huy ®éng nguån vèn ®ã; 2 - Cã kh¶ n¨ng thu lîi nhuËn; - Cã trô së phï hîp víi ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, tÝn dông; - Ngêi ®iÒu hµnh cã n¨ng lùc qu¶n lý, kü thuËt, nghiÖp vô chuyªn m«n vÒ tiÒn tÖ, tÝn dông; - C¸c h×nh thøc ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, tÝn dông hîp ph¸p; Vµ hå s¬ xin cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng ph¶i göi ®Õn Ng©n Hµng Nhµ Níc bao gåm: - §¬n xin cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng ng©n hµng; - Ph¬ng ¸n ho¹t ®éng nªu râ lîi Ých kinh tÕ - tµi chÝnh cña ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, tÝn dông; - §iÒu lÖ cña tæ chøc tÝn dông; - Hå s¬ lý lÞch vµ c¸c v¨n b¶n chøng minh n¨ng lùc cña c¸c thµnh viªn héi ®ång qu¶n trÞ vµ ngêi ®iÒu hµnh; - Nh÷ng tµi liÖu kh¸c mµ Ng©n Hµng Nhµ Níc yªu cÇu lµm râ mét sè vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c¸c v¨n b¶n nãi trªn. 2. Chøc n¨ng cña Ng©n hµng th¬ng m¹i. Vai trß quan träng cña Ng©n hµng th¬ng m¹i ®èi víi nÒn kinh tÕ ®îc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c chøc n¨ng sau: a. Chøc n¨ng trung gian tµi chÝnh. Trong nÒn kinh tÕ, chu chuyÓn tiÒn tÖ cña c¸c c¸ nh©n, c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng gièng nhau. T¹i mét thêi ®iÓm nµo ®ã, cã nh÷ng doanh nghiÖp thiÕu vèn trong khi ®ã l¹i cã nh÷ng doanh nghiÖp thõa vèn. Ng©n hµng th¬ng m¹i víi t c¸ch lµ mét trung gian tµi chÝnh sÏ lµ cÇu nèi gi÷a ngêi cã vèn t¹m thêi cha sö dông víi chñ thÓ ®ang cÇn vèn ®Ó kinh doanh. Ng©n hµng th¬ng m¹i cã thÓ thùc hiÖn tèt chøc n¨ng trªn th«ng qua c¸c nghiÖp vô c¬ b¶n sau: - NghiÖp vô huy ®éng vèn: Ng©n hµng th¬ng m¹i cã thÓ thùc hiÖn nghiÖp vô nµy víi tÊt c¶ c¸c khu vùc cña nÒn kinh tÕ b»ng c¸ch t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ngêi göi tiÒn. Ngêi ký th¸c sÏ nhËn ®îc mét kho¶n tiÒn lêi trªn tæng sè tiÒn göi ë Ng©n hµng th¬ng m¹i víi møc ®é an toµn cao. 3 - NghiÖp vô tÝn dông: Víi nguån vèn huy ®éng ®îc, Ng©n hµng th¬ng m¹i cã thÓ cung cÊp tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n nh»m më réng s¶n xuÊt hoÆc chi tiªu. Khi cung cÊp tÝn dông, Ng©n hµng sÏ nhËn vÒ mét kho¶n tiÒn lêi díi d¹ng l·i cho vay nh»m bï ®¾p chi phÝ nguån vèn, phÝ kinh doanh vµ t¹o ra lîi nhuËn cho Ng©n hµng. - Ng©n hµng th¬ng m¹i cßn lµm trung gian gi÷a c¸c ®¬n vÞ ph¸t hµnh chøng kho¸n víi ngêi ®Çu t chøng kho¸n; tøc lµ ng©n hµng cung cÊp dÞch vô kinh kû cho kh¸ch hµng. Th«ng qua nghiÖp vô nµy ng©n hµng t¹o ®iÒu kiÖn cho kh¸ch hµng ®Çu t trùc tiÕp trªn thÞ trêng tµi chÝnh. Chøc n¨ng t¹o tiÒn. b. Ng©n hµng th¬ng m¹i cã kh¶ n¨ng t¹o vµ huû tiÒn. Chøc n¨ng nµy ®îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c ho¹t ®éng tÝn dông vµ ®Çu t cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i trong mèi quan hÖ víi khèi dù tr÷ b¾t buéc cña Ng©n Hµng Nhµ Níc. Khi Ng©n hµng th¬ng m¹i cung cÊp vèn tÝn dông cho kh¸ch hµng, lËp tøc sè tiÒn nµy cã thÓ chuyÓn thµnh tiÒn göi cña kh¸ch hµng kh¸c (Më t¹i mét Ng©n hµng th¬ng m¹i bÊt kú.). Ng©n hµng th¬ng m¹i l¹i dïng nguån vèn nµy cho ®èi tîng kh¸c vay. Nh vËy tõ mét ®ång vèn ký th¸c ban ®Çu, hÖ thèng Ng©n hµng th¬ng m¹i cã thÓ t¹o ra mét sè vèn tÝn dông lín h¬n rÊt nhiÒu lÇn. §©y chÝnh lµ kh¶ n¨ng t¹o tiÒn cña Ng©n hµng th¬ng m¹i . §Ó kiÓm so¸t kh¶ n¨ng nµy, luËt ph¸p cho phÐp Ng©n Hµng Nhµ Níc ®îc quyÒn b¾t buéc c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ph¶i ký göi t¹i Ng©n Hµng Nhµ Níc mét phÇn cña tæng sè tiÒn huy ®éng ®îc tõ nÒn kinh tÕ - gäi lµ dù tr÷ b¾t buéc. Theo thuyÕt t¹o tiÒn, khi khèi lîng tiÒn göi t¨ng lªn, kh¶ n¨ng cho vay cña toµn bé hÖ thèng Ng©n hµng th¬ng m¹i sÏ t¨ng lªn nhiÒu lÇn. Ngîc l¹i, khi bít ®i mét lîng tiÒn göi, kh¶ n¨ng cho vay cña toµn bé hÖ thèng Ng©n hµng th¬ng m¹i sÏ gi¶m ®i nhiÒu lÇn. Cô thÓ: Kh¶ n¨ng më réng tiÒn göi cña Ng©n hµng = Sè tiÒn göi huy ®éng ban ®Çu HÖ sè nh©n më réng tiÒn tÖ HÖ sè nh©n më x réng tiÒn tÖ 1 = Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc 4 Nh vËy, nÕu tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lµ 10% th× lîng tiÒn do toµn bé hÖ thèng Ng©n hµng cã thÓ t¹o ra gÊp 10 lÇn so víi sè tiÒn ký th¸c ban ®Çu. c. Chøc n¨ng lµm trung gian thanh to¸n Khi thùc hiÖn chøc n¨ng lµm trung gian thanh to¸n, Ng©n hµng th¬ng m¹i cung cÊp cho kh¸ch hµng cña m×nh nhiÒu ph¬ng tiÖn thanh to¸n trong vµ ngoµi níc phong phó nh: Uû nhiÖm thu, Uû nhiÖm chi, sÐc thÎ tÝn dông...Nhê c¸c ph¬ng tiÖn thanh to¸n nµy mµ c¸c nhu cÇu tiÒn mÆt cho chi tr¶ ngµy cµng gi¶m, tiÕt kiÖm ®îc thêi gian, chi phÝ cho x· héi. Ngµy nay, víi sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ th«ng tin, th× c«ng t¸c thanh to¸n ngµy ®îc tiÕn hµnh mét c¸ch chÝnh x¸c, hiÖu qu¶ vµ nhanh chãng. d. T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó tµi trî ngo¹i th¬ng. Ng©n hµng th¬ng m¹i cã vai trß quan träng trong viÖc ph¸t triÓn th¬ng m¹i quèc tÕ. B»ng c¸c nghiÖp vô nh: Më th tÝn dông (L/C), ChÊp nhËn thanh to¸n, B¶o l·nh xuÊt nhÊp khÈu, B¶o l·nh dù thÇu vµ ®Êu thÇu quèc tÕ, NghiÖp vô nhê thu...Ng©n hµng th¬ng m¹i ®· gióp cho qu¸ tr×nh giao dÞch, ký kÕt thùc hiÖn c¸c hîp ®ång trong ngo¹i th¬ng mét c¸ch tr«i ch¶y, an toµn vµ nhanh chãng h¬n. e. Chøc n¨ng lµm dÞch vô tµi chÝnh vµ c¸c dÞch vô kh¸c. Ngoµi c¸c chøc n¨ng chñ yÕu trªn, Ng©n hµng th¬ng m¹i cßn tham gia vµo nhiÒu dÞch vô kh¸c nh: T vÊn cho kh¸ch hµng trong lÜnh vùc kinh doanh chøng kho¸n, dÞch vô uû th¸c, dÞch vô b¶o qu¶n an toµn c¸c tµi s¶n cã gi¸, dÞch vô kinh doanh ngo¹i hèi...nh»m hç trî vµ më réng ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng th¬ng m¹i trong thÞ trêng tµi chÝnh. II. PH¢N TÝCH HO¹T §éng kinh doanh cña Ng©n hµng th¬ng m¹i. 1. Ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng th¬ng m¹i lµ g× ? Ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ lµ hÖ thèng ho¸ c¸c kiÕn thøc liªn quan ®Õn viÖc nghiªn cøu c¸c mèi quan hÖ bªn trong vµ bªn ngoµi cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ dùa trªn c¸c tµi liÖu th«ng tin kinh tÕ nh»m ®¸nh gi¸ kh¸ch quan t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c chØ tiªu kÕ ho¹ch, v¹ch râ xu híng vµ quy luËt 5 cña c¸c hiÖn tîng, ph¸t hiÖn nh÷ng kh¶ n¨ng tiÒm tµng cha ®îc sö dông. Tõ ®ã nªu ra c¸c biÖn ph¸p tèt nhÊt cho kú thùc hiÖn sau. §èi tîng cña ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh cña mét Ng©n hµng lµ kÕt qu¶ kinh doanh cña ®¬n vÞ ®ã ®îc thÓ hiÖn b»ng c¸c chØ tiªu kinh tÕ. §èi tîng ph©n tÝch cã thÓ lµ kÕt qu¶ kinh doanh cña tõng lÜnh vùc ho¹t ®éng nh: T×nh h×nh dù tr÷, doanh sè cho vay, sè tiÒn huy ®éng ®îc hoÆc lµ kÕt qu¶ tæng hîp cña qu¸ tr×nh kinh doanh nh lîi nhuËn. 2. TÝnh tÊt yÕu cña viÖc tiÕn hµnh ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh Ng©n hµng th¬ng m¹i. a. §èi víi b¶n th©n Ng©n hµng th¬ng m¹i. §Ó qu¶n lý tèt ho¹t ®éng kinh doanh, Ban gi¸m ®èc c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i kh«ng nh÷ng ph¶i biÕt tæ chøc qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, nghiªn cøu thÞ trêng, h¹ch to¸n kÕ to¸n...mµ cãn ph¶i thêng xuyªn ph©n tÝch ho¹t ®éng cña Ng©n hµng ®Ó ph¸t hiÖn kÞp thêi mÆt m¹nh, chç yÕu cña ®¬n vÞ m×nh trªn c¬ së ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp trong viÖc sö dông nguån lùc cña ®¬n vÞ gãp phÇn h¹n chÕ rñi ro vµ n©ng cao lîi nhuËn thùc cho Ng©n hµng. MÆt kh¸c, kinh doanh tiÒn tÖ lµ lÜnh vùc ho¹t ®éng cã nhiÒu rñi ro nhÊt. Trong qu¸ tr×nh më réng tÝn dông, c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i kh«ng tr¸nh khái t×nh tr¹ng ®Çu t vµo nh÷ng ®¬n vÞ ho¹t ®éng yÕu kÐm thiÕu kh¶ n¨ng chi tr¶, thËm chÝ cã thÓ ph¸ s¶n. ViÖc ph©n tÝch cÈn thËn c¸c kho¶n tÝn dông sÏ gióp Ng©n hµng kÞp thêi nhËn ra nh÷ng yÕu kÐm trong cho vay vµ cã c¸ch xö lý kÞp thêi. Kinh nghiÖm cho biÕt r»ng mét Ng©n hµng v÷ng m¹nh vÒ trêng vèn nhng cã kho¶ng trèng gi÷a luång tiÒn vµo vµ luång tiÒn ra còng gÆp ph¶i t×nh tr¹ng mÊt kh¶ n¨ng chi tr¶ g©y gi¶m uy tÝn vµ mÊt kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Nªn c¸c nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng thêng xuyªn xem xÐt, ph©n tÝch c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ®Ó cã nh÷ng ph¶n øng hiÖu qu¶, nh»m æn ®Þnh kh¶ n¨ng thanh to¸n cña Ng©n hµng. Ph©n tÝch, kiÓm tra ho¹t ®éng Ng©n hµng cßn lµ kh©u quan träng trong c«ng t¸c qu¶n trÞ Ng©n hµng. Ph©n tÝch kÕt qu¶ kinh doanh lµ xem xÐt ®o lêng qu¸ tr×nh thùc hiÖn chiÕn lîc kinh doanh. Khi mét chiÕn lîc míi ®îc ®a vµo thùc hiÖn, nhµ qu¶n trÞ cÇn ph¶i kiÓm tra, ph©n tÝch ph¸t hiÖn nh÷ng sai lÖch so víi kÕ ho¹ch, x¸c ®Þnh nguyªn nh©n vµ ®Ò ra biÖn ph¸p xö 6 lý. §èi víi nhµ l·nh ®¹o Ng©n hµng, viÖc ph©n tÝch ®¸nh gi¸ ®óng n¨ng lùc ho¹t ®éng cña Ng©n hµng gióp hä kÞp thêi ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh cÇn thiÕt, ®óng lóc cã hiÖu qu¶. Mét chiÕn lîc kinh doanh ®óng ®¾n t¹o ®îc chç ®øng v÷ng ch·i cho Ng©n hµng th¬ng m¹i trªn thÞ trêng chØ ®îc x©y dùng trªn c¬ së ph©n tÝch chÝnh x¸c, cã c¨n cø khoa häc. Cã thÓ nãi qu¶n trÞ Ng©n hµng mµ thiÕu kh©u kiÓm tra, ph©n tÝch coi nh Ng©n hµng ®ã kh«ng cã qu¶n trÞ Ng©n hµng. Mçi Ng©n hµng nªn x©y dùng cho m×nh mét hÖ thèng ph©n tÝch dùa trªn c¸c luËn cø khoa häc, toµn diÖn. b. §èi víi Ng©n Hµng Nhµ Níc. Ng©n hµng Nhµ Níc lµ c¬ quan qu¶n lý vÜ m« trong lÜnh vùc kinh doanh tiÒn tÖ. Ng©n Hµng Nhµ Níc cã nhiÖn vô lµm lµnh m¹nh vµ æn ®Þnh nÒn tiÒn tÖ quèc gia, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ b×nh ®¼ng. T¹i c¸c quèc gia ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng, kinh doanh tiÒn tÖ lµ m«i trêng c¹nh tranh quyÕt liÖt nhÊt. Trong m«i trêng ®ã lu«n cã xu híng h×nh thµnh nh÷ng Ng©n hµng cùc m¹nh, c¸c Ng©n hµng nµy chÌn Ðp c¸c Ng©n hµng trung b×nh vµ nhá. Mét vµi Ng©n hµng kÕt cÊu víi nhau t¹o thµnh mét thÕ lùc lín chi phèi thÞ trêng, v« hiÖu ho¸ nguyªn t¾c c¹nh tranh c«ng b»ng, lµnh m¹nh. H¬n n÷a, ho¹t ®éng Ng©n hµng ngµy cµng ®îc quèc tÕ ho¸, bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi, thÞ trêng tiÒn tÖ quèc tÕ còng mang vµo thÞ trêng tiÒn tÖ trong níc nhiÒu ¸p lùc bÊt lîi. B»ng con m¾t quan s¸t cña m×nh, Ng©n Hµng Nhµ Níc cã thÓ kÞp thêi nhËn biÕt c¸c khã kh¨n vµ nhanh chãng ban hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch øng phã. Trong thÞ trêng liªn Ng©n hµng, c¸c tæ chøc tÝn dông cã mèi quan hÖ vÒ vèn, tiÒn ®an chÐo víi nhau rÊt ®a d¹ng, phøc t¹p. Quan hÖ nµy gièng nh mét d©y chuyÒn mµ mçi m¾t xÝch lµ mét tæ chøc tÝn dông. NÕu mét m¾t xÝch th× c¶ d©y chuyÒn sÏ ngõng ho¹t ®éng. Mét Ng©n hµng lín bÞ ph¸ s¶n thêng kÐo theo sù sôp ®æ cña nhiÒu Ng©n hµng nhá vµ lµm suy yÕu hµng lo¹t Ng©n hµng kh¸c g©y thiÖt h¹i to lín cho ho¹t ®éng tµi chÝnh cña khu vùc, quèc gia. Víi chøc n¨ng qu¶n lý gi¸m s¸t, Ng©n Hµng Nhµ Níc cã thÓ ph¸t hiÖn nh÷ng m¾t xÝch yÕu nhÊt, c¶nh gi¸c cho c¶ d©y chuyÒn vµ ®a ra nh÷ng biÖn ph¸p nh»m kh¾c phôc hoÆc nÕu kh«ng cøu v·n ®îc th× Ýt ra 7 còng lµm gi¶m t¸c h¹i lan truyÒn cña nã. Trong trêng hîp nµy, Ng©n Hµng Nhµ Níc lµ tÊm l¸ ch¾n b¶o vÖ c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i. Trong kinh doanh tiÒn tÖ, c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i n¾m trong tay mét bé phËn lín cña c¶i cña x· héi díi d¹ng tiÒn ký th¸c. Ng©n hµng th¬ng m¹i kh«ng cã quyÕn së h÷u mµ chØ cã quyÒn sö dông khèi tµi s¶n nµy víi nhiÒu ®iÒu kiÖn rµng buéc. V× vËy, ngoµi viÖc x©y dùng mét hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy ®Ó ®iÒu chØnh, Ng©n Hµng Nhµ Níc cÇn ph¶i thêng xuyªn gi¸m s¸t, buéc c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vËt chÊt ®èi víi nh÷ng ngêi ký göi vµ ph¶i sö dông vèn ®óng víi c¸c nguyªn t¾c vÒ tÝn dông, ®Çu t. Ng©n Hµng Nhµ Níc cã thÓ cung cÊp mét sè th«ng tinn vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña tõng Ng©n hµng ®Õn c«ng chóng. §iÒu nµy sÏ gia t¨ng nhËn thøc cña c«ng chóng vÒ thùc tr¹ng cña tõng Ng©n hµng th¬ng m¹i. Qua viÖc gi¸m s¸t, kiÓm so¸t ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng th¬ng m¹i, Ng©n Hµng Nhµ Níc ®· gãp phÇn t¹o ra vµ gi÷ g×n “ch÷ tÝn” - s¶n phÈm v« gi¸ - cho Ng©n hµng th¬ng m¹i. MÆt kh¸c, trong hÇu hÕt c¸c nÒn kinh tÕ, Ng©n hµng lµ c¬ quan duy nhÊt cã t c¸ch nh nh÷ng ngêi taä ra tiÒn; lµ n¬i cÊt tr÷ c¸c kho¶n tµi chÝnh tiÕt kiÖm cña x· héi; lµ n¬i ph©n phèi tÝn dông chñ yÕu vµ lµ ngêi qu¶n lý hÖ thèng thanh to¸n cña ®Êt níc. Do Ng©n hµng cã vai trß quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ nªn chÝnh phñ lu«n cè g¾ng ¸p ®Æt ¶nh hëng vµ sù kiÓm so¸t ®èi víi Ng©n hµng th¬ng m¹i b»ng c¸ch giao cho Ng©n Hµng Nhµ Níc quyÒn gi¸m s¸t, kiÓm tra thêng xuyªn ho¹t ®éng ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i. ë hÇu hÕt c¸c nÒn kinh tÕ thÞ trêng, viÖc gi¸m s¸t cña Ng©n Hµng Nhµ Níc nh»m ®¶m b¶o tÝnh an toµn vµ ®óng ®¾n trong ho¹t ®éng cña tõng Ng©n hµng th¬ng m¹i. Sù qu¶n lý yÕu kÐm, sù gian lËn vµ nh÷ng có sèc tõ bªn ngoµi dÔ dµng t¹o ra c¸c tai ho¹ tµi chÝnh mµ kÕt qu¶ cuèi cïng lµ ChÝnh phñ vµ toµn x· héi ph¶i g¸nh chÞu qua viÖc t¨ng th©n hôt ng©n s¸ch, t¨ng thuÕ hoÆc l¹m ph¸t. Do ®ã, viÖc kiÓm tra, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña tõng Ng©n hµng th¬ng m¹i vµ toµn hÖ thèng Ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng nhÊt cña Ng©n Hµng Nhµ Níc. c. §èi víi x· héi. C¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i kh«ng thÓ tån t¹i nÕu kh«ng cã c¸c mèi quan hÖ víi c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ c¸c tÇng líp d©n c trong x· héi. Mèi 8 quan hÖ ®ã cã thÓ lµ hîp t¸c kinh doanh hoÆc cã thÓ lµ quan hÖ gi÷a kh¸ch hµng víi ngêi cung cÊp vèn trong c¸c nghiÖp vô cho vay, ký göi. Khi ®Æt mèi quan hÖ víi bÊt kú mét Ng©n hµng nµo; c¸c c¸ nh©n, doanh nghiÖp cÇn ph¶i nghiªn cøu ph©n tÝch kh¶ n¨ng kinh doanh, uy tÝn, chÊt lîng dÞch vô... cña Ng©n hµng ®ã, cã nh vËy mèi quan hÖ gi÷a hai bªn míi l©u bÒn vµ tèt ®Ñp. T¹i c¸c níc kinh tÕ æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn, c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i buéc ph¶i c«ng khai c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®îc kiÓm to¸n cña m×nh trªn c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng nh: s¸ch b¸o, së giao dÞch chøng kho¸n... t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c thÓ nh©n, ph¸p nh©n cã nhu cÇu ®Çu t tµi chÝnh, t×m hiÓu ®¸nh gi¸ ®Ó “chän mÆt göi vµng”, tr¸nh t×nh tr¹ng lõa ®¶o hoÆc hiÓu sai do thiÕu th«ng tin hoÆc nhËn th«ng tin kh«ng chÝnh x¸c. Tãm l¹i, ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh lµ mét viÖc lµm tÊt yÕu ®èi víi tõng Ng©n hµng th¬ng m¹i vµ toµn x· héi. Ph©n tÝch gióp nhµ qu¶n trÞ nhËn ®Þnh ®îc mÆt yÕu kÐm cña m×nh ®Ó cã nh÷ng øng phã kÞp thêi ®ång thêi ph¸t hiÖn ra nh÷ng lÜnh vùc tèt cã thÓ mang l¹i lîi nhuËn cao mµ rñi ro thÊp. Ph©n tÝch chÝnh x¸c, khoa häc cßn lµ c¬ së ®Ó x©y dùng mét chiÕn lîc kinh doanh phï hîp víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña Ng©n hµng th¬ng m¹i, gióp Ng©n hµng cñng cè ®îc chç ®øng cña m×nh trªn thÞ trêng. Trong ph¹m vi vÜ m«, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i gióp Ng©n Hµng Nhµ Níc thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia t¹o ®iÒu kiÖn æn ®Þnh, t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. 3. Mèi quan hÖ gi÷a ph©n tÝch víi c«ng t¸c kÕ to¸n, kiÓm to¸n, ho¹ch ®Þnh trong qu¶n trÞ Ng©n hµng. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè trªn cã thÓ biÓu diÔn qua tr×nh tù sau: (3) (4) (5) (1) KÕ to¸n KiÓm to¸n Ph©n tÝch Ho¹ch ®Þnh (2) Qu¸ tr×nh tæ chøc, thùc hiÖn Mèi quan hÖ cña c¸c yÕu tè trªn lµ c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c thµnh phÇn trong qu¶n trÞ Ng©n hµng. Trong ®ã: KÕ to¸n ®îc xem lµ mét ng«n ng÷. Môc ®Ých cña mäi ng«n ng÷ lµ cung cÊp th«ng tin. Th«ng tin kÕ to¸n ®îc tËp trung vµ ph¶n ¸nh trªn c¸c 9 b¸o c¸o tµi chÝnh. Hay nãi c¸ch kh¸c, kÕ to¸n lµ viÖc ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ, kÞp thêi toµn bé ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i trªn c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh. C¸c sè liÖu kÕ to¸n lµ c¬ së quan träng ®Æt nÒn mãng ban ®Çu cho viÖc ph©n tÝch. NÕu bæn phËn cña kÕ to¸n lµ tËp trung sè liÖu, th× nhiÖm vô chÝnh cña kiÓm to¸n lµ kiÓm tra tÝnh chÝnh x¸c, trung thùc cña c¸c sè liÖu kÕ to¸n. Nã gãp phÇn hoµn chØnh c«ng t¸c kÕ to¸n vµ gióp cho c«ng viÖc qu¶n trÞ Ng©n hµng ®¹t chÊt lîng cao. Muèn tiÕn hµnh ho¹t ®éng ph©n tÝch, nhµ qu¶n trÞ ph¶i cã c¸c sè liÖu kÕ to¸n ®· ®îc kiÓm to¸n ®Ó nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng Ng©n hµng t×m nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i vµ kiÕn nghÞ nh÷ng biÖn ph¸p xö lý. Ph©n tÝch còng lµ qu¸ tr×nh xem xÐt l¹i môc tiªu, chiÕn lîc kinh doanh cña Ng©n hµng ®· thùc hiÖn nh thÕ nµo mµ cã nh÷ng ®iÒu chØnh, söa ®æi kÞp thêi. Ho¹ch ®Þnh lµ chøc n¨ng quan träng cña qu¶n trÞ, nã ®Ò ra môc tiªu, chiÕn lîc, ®êng lèi chÝnh s¸ch, quy chÕ, ch¬ng tr×nh ho¹t ®éng cña Ng©n hµng th¬ng m¹i. Tríc khi ho¹ch ®Þnh nhµ qu¶n trÞ ph¶i dùa vµo kÕt qu¶ ph©n tÝch ®Ó xem tÝnh kh¶ thi cña kú ho¹ch ®Þnh tríc mµ ®Ò ra vÊn ®Ò míi phï hîp h¬n, hiÖu qu¶ h¬n, phï hîp víi tõng giai ®o¹n kinh doanh cña Ng©n hµng th¬ng m¹i. 4. Môc tiªu cña ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh. Kinh doanh tiÒn tÖ lµ lÜnh vùc ho¹t ®éng cã ®é rñi ro lín nhÊt. Rñi ro lµ vÊn ®Ò tÊt yÕu kh«ng thÓ tr¸nh khái trong ho¹t ®éng Ng©n hµng. C¸c lo¹i rñi ro chñ yÕu lµ: rñi ro thanh kho¶n, rñi ro tÝn dông, rñi ro l·i xuÊt, rñi ro tû gi¸ hèi ®o¸i...C¸c lo¹i rñi ro nµy bao trïm lªn tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng cña Ng©n hµng. C¸c nhµ qu¶n trÞ kh«ng thÓ lo¹i bá ®îc rñi ro mµ chØ cã thÓ ph¸t hiÖn kÞp thêi ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p chñ ®éng xö lý. Nh vËy môc tiªu ®Çu tiªn cña ph©n tÝch lµ gióp Ng©n hµng nhËn biÕt vµ dù ®o¸n tríc c¸c lo¹i rñi ro vµ ®a ra c¸c ph¬ng thuèc h÷u hiÖu phßng ngõa, chèng ®ì t¸c h¹i cña nã. C¸c nhµ Ng©n hµng tiÕn hµnh ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh cßn nh»m môc tiªu t×m kiÕm lîi nhuËn. Hä kh«ng chØ quan t©m ®Õn lîi nhuËn hiÖn t¹i mµ cßn ®Ó ý ®Õn c¸c kho¶n lîi nhuËn trong t¬ng lai. V× lîi nhuËn lµ kÕt qu¶ tæng hîp cña toµn bé qu¸ tr×nh kinh doanh nªn nã bÞ chi phèi bëi rÊt nhiÒu c¸c yÕu tè. Hai yÕu tè t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn lîi nhuËn cña doanh 10 nghiÖp lµ c¸c kho¶n thu nhËp vµ chi phÝ kinh doanh. ViÖc ph©n tÝch chi tiÕt c¸c yÕu tè nµy lµ mét trong c¸c viÖc lµm quan träng gãp phÇn n©ng cao lîi nhuËn cña Ng©n hµng. Tãm l¹i, hai môc tiªu chÝnh cña ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh lµ ph¸t hiÖn c¸c lÜnh vùc kinh doanh cã kh¶ n¨ng mang l¹i lîi nhuËn cao vµ h¹n chÕ tèi thiÓu c¸c rñi ro ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh kinh doanh tiÒn tÖ. Lîi nhuËn vµ rñi ro lµ hai yÕu tè song hµnh. LÜnh vùc kinh doanh nµo cµng mang lîi nhuËn cao th× cµng gÆp rñi ro lín. Do ®ã, c¸c nhµ Ng©n hµng ph¶i lu«n s¸ng suÊt, kh¸ch quan ®Ó lùa chän mét chiÕn lîc kinh doanh phï hîp víi kh¶ n¨ng cña m×nh. 5. Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch. a. Ph¬ng ph¸p luËn. Ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh ph¶i lÊy ph¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng lµm c¬ së. §iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn qua c¸c diÓm sau ®©y: a.1. Ph¶i nghiªn cøu,xem xÐt c¸c sù kiÖn kinh tÕ ë tr¹ng th¸i vËn ®éng vµ ph¸t triÓn. B¶n th©n sè liÖu kÕ to¸n trong mét kú ph©n tÝch cha ch¾c ®· ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ chÊt lîng ho¹t ®éng, xu híng ph¸t triÓn cña ®¬n vÞ. V× vËy, khi ph©n tÝch ta ph¶i nghiªn cøu c¸c sù kiÖn kinh tÕ qua nhiÒu thêi kú ®Ó thÊy ®îc xu híng ph¸t triÓn vµ tÝnh quy luËt cña hiÖn tîng. Trªn c¬ së ®ã ta cã thÓ ®a ra nh÷ng nhËn ®Þnh ®óng ®¾n, cã c¨n cø khoa häc vÒ sù kiÖn, hiÖn tîng ®ã. a.2. Khi ph©n tÝch ho¹t ®éng Ng©n hµng c¸c nhµ qu¶n trÞ ph¶i nghiªn cøu hiÖn tîng kinh tÕ trong mèi quan hÖ h÷u c¬ víi c¸c hiÖn tîng kinh tÕ kh¸c. Mét hiÖn tîng kinh tÕ thêng chÞu ¶nh hëng bëi nhiÒu hiÖn tîng kinh tÕ kh¸c, c¸c hiÖn tîng kinh tÕ nµy ®îc gäi lµ c¸c nh©n tè ¶nh hëng. MÆt kh¸c, hiÖn tîng kinh tÕ ®ang nghiªn cøu còng cã thÓ ¶nh hëng ®Õn c¸c hiÖn tîng kinh tÕ kh¸c. Nh vËy, c¸c hiÖn tîng lu«n cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau. Do ®ã, muèn ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n hiÖn tîng kinh tÕ, chØ ®óng c¸c nguyªn nh©n, x¸c ®Þnh ®óng møc t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè ¶nh hëng cÇn ph¶i xem xÐt toµn diÖn c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ cña nã. Nãi c¸ch kh¸c, khi 11 ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ c¸c nhµ qu¶n trÞ kh«ng thÓ xem xÐt tõng hiÖn tîng mét c¸ch riªng rÏ, c« lËp mµ ph¶i ®Æt chóng trong mèi quan hÖ víi c¸c hiÖn tîng kinh tÕ kh¸c. a.3. C¸c nhµ qu¶n trÞ cÇn ph¶i cã quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ khi ®¸nh gi¸ c¸c hiÖn tîng kinh tÕ. Mäi hiÖn tîng kinh tÕ ®Òu cã qu¸ tr×nh ph¸t sinh, ph¸t triÓn vµ biÕn ®æi qua nhiÒu thêi kú. V× vËy, muèn ®¸nh gi¸ b¶n chÊt cña hiÖn tîng, khi ph©n tÝch ta kh«ng chØ nghiªn cøu t×nh h×nh hiÖn t¹i mµ cßn ph¶i quan t©m ®Õn qu¸ khø tøc lµ ph¶i qu¸n triÖt quan ®iÓm lÞch sö. Tuy nhiªn cÇn ph¶i thÊy r»ng trong nh÷ng thêi gia kh¸c nhau, hiÖn tîng kinh tÕ mang l¹i nh÷ng biÓu hiÖn, ®Æc ®iÓm kh¸c nhau. Cïng mét hiÖn tîng, ë cïng mét møc ®é nh nhau trong ®iÒu kiÖn nµy ta kÕt luËn tèt nhng trong ®iÒu kiÖn kh¸c ta cã thÓ nhËn ®Þnh lµ xÊu. V× vËy, ®Ó ®¸nh gi¸ ®óng chÊt lîng c«ng t¸c Ng©n hµng, cÇn chó ý ®Õn ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh cô thÓ cña tõng lóc tõng thêi kú. a.4. Mét nguyªn t¾c kh«ng thÓ thiÕu khi tiÕn hµnh ho¹t ®éng ph©n tÝch lµ xem xÐt c¸c hiÖn tîng kinh tÕ ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ kh¸ch quan. Ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh nhËn thøc vµ c¶i t¹o ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng lµm cho ho¹t ®éng cña Ng©n hµng phï hîp víi tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ vµ víi yªu cÇu cña c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan. Muèn nhËn thøc ®óng thùc tr¹ng kinh doanh cña Ng©n hµng ®ßi hái ph©n tÝch ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng, sö dông c¸c ph¬ng ph¸p khoa häc ®Ó ph©n tÝch, ®¸nh gi¸. B¸o c¸o ph©n tÝch ph¶i chÝnh x¸c, trung thùc, tr¸nh chñ quan, phiÕn diÖn, tho¸t ly thùc tÕ. a.5. Ngoµi ra, khi nghiªn cøu c¸c hiÖn tîng kinh tÕ , c¸c nhµ qu¶n trÞ ph¶i chó ý ph¸t hiÖn nh÷ng m©u thuÉn, ph©n lo¹i m©u thuÉn vµ ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt m©u thuÉn. Qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ lu«n tån t¹i c¸c m©u thuÉn. ChÝnh m©u thuÉn vµ gi¶i quyÕt m©u thuÉn lµ ®éng lùc thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ph¸t triÓn. Ph©n tÝch ph¶i ph¸t hiÖn ®îc c¸c m©u thuÉn chñ yÕu. Cã nh vËy, nhµ qu¶n trÞ míi nhËn biÕt ®îc kh¶ n¨ng tiÒm tµng cña Ng©n hµng vµ ®Ò ra ®îc biÖn ph¸p gi¶i quyÕt m©u thuÉn h÷u hiÖu. 12 a.6. Cuèi cïng, ngêi ph©n tÝch cÇn ph¶i ®i s©u vµo tõng bé phËn cÊu thµnh chØ tiªu ph©n tÝch Bëi v×, tÊt c¶ c¸c kÕt qu¶ kinh doanh ®îc biÓu hiÖn trªn c¸c chØ tiªu ph©n tÝch ®Òu bao gåm nhiÒu bé phËn cÊu thµnh. ViÖc ®i s©u nghiªn cøu c¸c bé phËn sÏ gióp Ýt nhiÒu trong c«ng viÖc x¸c ®Þnh nguyªn nh©n t¨ng gi¶m cña c¸c chØ tiªu. b. Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng th¬ng m¹i. Trong nh÷ng thËp kû gÇn ®©y, céng ®ång Ng©n hµng thÕ giíi ®· ®a ra nhËn ®Þnh: Muèn duy tr× tÝnh lµnh m¹nh vµ æn ®Þnh cña mét Ng©n hµng th¬ng m¹i cÇn ph¶i cã 5 yÕu tè. C¸c yÕu tè nµy ®îc tiªu thøc ho¸ thµnh ph¬ng ph¸p ph©n tÝch CAMEL. §©y lµ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ®îc hÇu hÕt c¸c níc trªn thÕ giíi ¸p dông. CAMEL lµ ch÷ viÕt t¾t cña c¸c tõ tiÕng Anh sau: - C: { Capital }: Vèn cña b¶n th©n Ng©n hµng. - A: { asset Quality }: ChÊt lîng tµi s¶n cã. - M: { Management Ability }: N¨ng lùc qu¶n lý. - E: { earnings }: Kh¶ n¨ng sinh lîi. - L: { Liquidity }: Kh¶ n¨ng thanh kho¶n. §©y lµ c¸c yÕu tè quan träng mµ nhµ qu¶n trÞ cÇn tËp trung ph©n tÝch. b.1. Vèn cña b¶n th©n Ng©n hµng. Vèn tù cã lµ vèn riªng cña Ng©n hµng chñ yÕu do c¸c chñ së h÷u ®ãng gãp vµ mét phÇn ®îc t¹o ra trong qu¸ tr×nh kinh doanh díi d¹ng lîi nhuËn ®îc gi÷ l¹i. Vèn tù cã gåm hai phÇn: Vèn tù cã c¬ b¶n vµ vèn tù cã bæ xung. - Vèn tù cã c¬ b¶n bao gåm: Vèn cæ phÇn thêng (hay vèn ®iÒu lÖ), vèn cæ phÇn u ®·i vÜnh viÔn, c¸c quü dù tr÷ vµ dù phßng, lîi nhuËn kh«ng chia vµ c¸c kho¶n kh¸c. -Vèn tù cã bæ xung gåm cã: Vèn cæ phÇn u ®·i cã thêi h¹n, tÝn phiÕu vèn, tr¸i phiÕu ®îc chuyÓn ®æi...T¹i Mü, Ph¸p vèn tù cã bæ xung chØ ®îc tÝnh tèi ®a lµ 50% so víi vèn tù cã c¬ b¶n. 13 Vèn tù cã lµ ®iÒu kiÖn ph¸p lý c¬ b¶n ®ång thêi lµ yÕu tè tµi chÝnh quan träng nhÊt trong viÖc ®¶m b¶o c¸c kho¶n nî ®èi víi kh¸ch hµng. ChÝnh v× vËy, quy m« vèn tù cã lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh quy m« huy ®éng vèn vµ c¸c quy m« thuéc tµi s¶n cã. Vèn tù cã cña Ng©n hµng cã chøc n¨ng sau: - Chøc n¨ng b¶o vÖ. - Chøc n¨ng ho¹t ®éng. - Chøc n¨ng ®iÒu chØnh. Cô thÓ, vèn tù cã ®îc c¸c nhµ Ng©n hµng ViÖt nam sö dông vµo c¸c môc ®Ých sau: - Mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh, trang thiÕt bÞ, nhµ cöa... - Bï ®¾p tæn thÊt khi kh«ng cßn nguån trang tr¶i. - Lµ thíc ®o giíi h¹n c¸c ho¹t ®éng kinh doanh nh: + Huy ®éng vèn <= 20 lÇn vèn tù cã + Cho vay mét kh¸ch hµng <= 10% vèn tù cã. + Hïn vèn liªn doanh mua cæ phÇn < 50% vèn tù cã. + Cho vay ®èi tîng néi bé < 5% vèn tù cã. §Ó ®¸nh gi¸ ®óng vµ thùc tÕ vèn cña b¶n th©n ng©n hµng, c¸c nhµ qu¶n trÞ thêng sö dông hai chØ sè sau : 14 Vèn tù cã ChØ sè 1: H1= --------------------------Tæng sè tiÒn huy ®éng ChØ sè nµy x¸c ®Þnh qui m« vèn cña ng©n hµng ®ång thêi tÝnh to¸n kh¶ n¨ng huy ®éng cña mét ®ång vèn tù cã. Vèn tù cã ChØ sè 2: H2= --------------------------Tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cã ChØ sè nµy x¸c ®Þnh ®é an toµn cña vèn tù cã ®èi víi qui m« ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng. 5 x Lîi nhuËn rßng 50 x Vèn ®iÒu lÖ ChØ sè 3: Quü b¶o toµn vèn = ------------------------ < ----------------------100 100 Nh»m b¶o toµn vèn trong kinh doanh do chi phÝ c¬ héi g©y ra, do tèc ®é l¹m ph¸t cña nÒn kinh tÕ g©y ra. 10 x Lîi nhuËn rßng ChÝ sè 4: Quü dù phßng rñi ro = --------------------------100 Nh»m dù phßng rñi ro trong kinh doanh. Quü nµy ®îc lËp cho ®Õn khi b»ng vèn ®iÒu lÖ. b.2. ChÊt lîng tµi s¶n cã. Tµi s¶n cã lµ phÇn sö dông nguån vèn ®a vµo kinh doanh vµ duy tr× kh¶ n¨ng thanh to¸n cña mét Ng©n hµng. ChÊt lîng tµi s¶n cã lµ chØ tiªu tæng hîp nhÊt nãi lªn kh¶ n¨ng bÒn v÷ng vÒ mÆt tµi chÝnh, kh¶ n¨ng sinh lîi vµ n¨ng lùc qu¶n lý cña mét Ng©n hµng. TuyÖt ®¹i ®a sè rñi ro vèn cã trong kinh doanh tiÒn tÖ ®Òu tËp trung ë tµi s¶n cã. Tµi s¶n cã cña Ng©n hµng th¬ng m¹i bao gåm: 15 - TiÒn mÆt vµ tiÒn göi ë Ng©n Hµng Nhµ Níc: phÇn nµy liªn quan ®Õn viÖc duy tr× kh¶ n¨ng thanh to¸n cña Ng©n hµng. Gäi chung lµ nhãm ng©n quü: {TiÒn mÆt trong kÐt, ®ång ngo¹i tÖ, ng©n phiÕu thanh to¸n cßn thêi h¹n sö dông, tiÒn göi ë Ng©n Hµng Nhµ Níc, tiÒn göi ë c¸c Ng©n hµng kh¸c, tiÒn göi ë c¸c Ng©n hµng ®¹i lý}. §Æc ®iÓm cña nhãm nµy lµ: + Tû lÖ sinh lîi b»ng kh«ng. + ChÞu chi phÝ b¶o qu¶n cÊt tr÷. + ChÞu ¶nh hëng cña dung lîng chi tr¶, c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, kho tiÒn mÆt cña Ng©n Hµng Nhµ Níc. + Khèi lîng dù tr÷ lµ bao nhiªu. - §Çu t vµ kinh doanh chøng kho¸n. - Cho vay c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ tÇng líp d©n c: PhÇn nµy thêng chiÕm 70-80% tµi s¶n cã. §©y lµ bé phËn sinh lîi chñ yÕu cña Ng©n hµng vµ còng lµ n¬i ph¸t sinh nhiÒu rñi ro nhÊt. Cã thÓ ph©n chia theo kú h¹n cho vay: cho vay ng¾n h¹n, trung vµ dµi h¹n hoÆc ph©n chia theo lÜnh vùc ®Çu t nh: cho vay c«ng nghiÖp, cho vay n«ng nghiÖp, cho vay th¬ng nghiÖp. - Tµi s¶n cã kh¸c. §Ó ph©n tÝch tµi s¶n cã mét c¸ch toµn diÖn, c¸c nhµ qu¶n trÞ ph¶i nghiªn cøu tõ viÖc x¸c ®Þnh chÝnh s¸ch, chiÕn lîc kinh doanh ®Õn c¸c thñ tôc nghiÖp vô, kh¶ n¨ng kiÓm so¸t néi bé vµ an toµn vÒ tµi s¶n cña Ng©n hµng. Khi cung cÊp tÝn dông, c¸c nhµ Ng©n hµng ph¶i quan t©m ®Õn nguyªn t¾c ph©n t¸n rñi ro: Kh«ng tËp trung vèn qu¸ quy ®Þnh vµo mét kh¸ch hµng hoÆc mét ngµnh kinh tÕ. Khi ph©n tÝch tµi s¶n cã, c«ng viÖc ®Çu tiªn cña ngêi qu¶n trÞ lµ ph¶i ph©n lo¹i c¸c kho¶n nî ®Ó qu¶n lý mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c kho¶n nî nµy. Nh×n chung nã ®îc chia lµm 5 lo¹i: + Nî lu hµnh b×nh thêng. + Nî cÇn chó ý nhng kh«ng s¾p xÕp. + Nî kÐm tiªu chuÈn ( Sub-Standard Loans). + Nî cã dÊu hiÖu nghi ngê ( Doubtful Loans). + Nî khª ®äng, kh«ng cßn kh¶ n¨ng thu håi ( Bad Loans). 16 Ba lo¹i sau ®îc xem lµ nî qu¸ h¹n, nî bÞ xÕp lo¹i. Tû lÖ nî khª ®äng cao, kh«ng chØ b¸o ®éng sÏ ph¸t sinh kho¶n ph¶i thanh lý lín trong t¬ng lai, mµ cßn thÓ hiÖn sù gi¶m sót thu nhËp ë hiÖn t¹i do c¸c kho¶n nî nµy kh«ng cßn ®em l¹i lîi nhuËn hoÆc rÊt Ýt kh«ng ®¸ng kÓ. §èi víi c¸c kho¶n nî bÞ xÕp lo¹i, Ng©n hµng th¬ng m¹i bÞ buéc ph¶i thµnh lËp quü dù phßng. NÕu quü dù phßng kh«ng ®ñ bï ®¾p næi tµi s¶n bÞ rñi ro, th× ph¶i lÊy lîi nhuËn, thËm chÝ vèn tù cã cña Ng©n hµng ®Ó trang tr¶i. Gi¶i ph¸p nµy nh»m ®¶m b¶o nguyªn t¾c: Ng©n hµng ph¶i l·nh chÞu nh÷ng rñi ro trong kinh doanh, Ng©n hµng kh«ng ®îc phÐp lÊy nguån tiÒn göi cña kh¸ch hµng ®Ó bï ®¾p tæn thÊt. §iÒu nµy gióp cho t×nh h×nh tµi chÝnh cña Ng©n hµng ®îc lµnh m¹nh h¬n ®ång thêi buéc Ng©n hµng ph¶i thËn träng h¬n khi cung cÊp tÝn dông. §èi víi c¸c tµi s¶n cã b»ng ngo¹i tÖ, nhµ Ng©n hµng cÇn ph¶i ph©n t×nh thÕ ngo¹i hèi thµnh hai d¹ng: T×nh thÕ trêng ( Long Position ) vµ t×nh thÕ ®o¶n ( Short Position) sao cho t×nh thÕ ngo¹i hèi kh«ng g©y nguy hiÓm ®Õn t×nh h×nh kinh doanh ngo¹i hèi cña Ng©n hµng. §Ó ®¸nh gi¸ ®óng chÊt lîng tµi s¶n cã. C¸c nhµ qu¶n trÞ ng©n hµng thêng ph©n tÝch t×nh h×nh dù tr÷ vµ ph©n tÝch quy m« chÊt lîng nghiÖp vô tÝn dông. ChØ sè 1. TÝnh tæng sè tiÒn ph¶i dù tr÷ b¾t buéc. Sè d b×nh qu©n tiÒn H1= göi kh«ng kú h¹n Sè d b×nh qu©n tiÒn x 13% + göi cã kú h¹n vµ tiÕt kiÖm x 8% ChØ sè nµy cho phÐp x¸c ®Þnh sè tiÒn ph¶i dù tr÷ b¾t buéc ë ng©n hµng nhµ níc, vµ cho phÐp c¸c nhµ qu¶n trÞ ng©n hµng so s¸nh vµ c©n nh¾c sè lîng tiÒn göi dù tr÷ b¾t buéc t¹i ng©n hµng nhµ níc ®Ó tr¸nh vi ph¹m chÕ ®é vµ quy chÕ cña ng©n hµng còng nh gi¶m tèi thiÓu møc dù tr÷ ë ng©n hµng nhµ níc n©ng cao kh¶ n¨ng sinh lîi. Tuy nhiªn, møc dù tr÷ nµy phô thuéc vµo kh¶ n¨ng huy ®éng vµ lu lîng thanh to¸n còng nh viÖc ng©n hµng mua c¸c tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu cña kho b¹c nhµ níc. ChØ sè 2. TÝnh to¸n tû träng thùc tÕ mµ ng©n hµng ph¶i göi ë ng©n hµng nhµ níc díi d¹ng dù tr÷ b¾t buéc. Sè tiÒn göi dù tr÷ b¾t buéc thùc tÕ 17 H2= ------------------------------------------ x 100(%) Sè tiÒn ph¶i göi dù tr÷ b¾t buéc ChØ sè nµy gióp c¸c nhµ qu¶n trÞ ®iÒu chØnh l¹i sè tiÒn göi dù tr÷ b¾t buéc ë Ng©n hµng nhµ níc cho phï hîp h¬n. ChØ sè 3. §«i khi c¸c nhµ qu¶n trÞ ng©n hµng ph¶i quan t©m ®Õn sè tiÒn mua tÝn phiÕu kho b¹c còng nh tiÒn mÆt vµ ng©n phiÕu thanh to¸n tån quü. Ngêi ta sö dông chØ sè. Tæng sè tiÒn mua tÝn phiÕu kho b¹c H3 = ---------------------------------------------- x 100(%) Sè tiÒn dù tr÷ b¾t buéc Tæng tiÒn mÆt vµ ng©n phiÕu thanh to¸n H4 = --------------------------------------------------- x 100(%) Sè tiÒn dù tr÷ b¾t buéc §Ó cã biÖn ph¸p ®iÒu chuyÓn tiÒn, c¸c giÊy tê cã gi¸ vµo dù tr÷ b¾t buéc khi cã yªu cÇu cña ng©n hµng nhµ níc vÒ sù vi ph¹m chÕ ®é dù tr÷ b¾t buéc cña ng©n hµng mét c¸ch nhanh chãng kÞp thêi. §Ó ®¸nh gi¸ tèt qui m« nghiÖp vô tÝn dông c¸c nhµ qu¶n trÞ ng©n hµng thêng sö dông c¸c chØ sè sau: Tæng d nî tÝn dông ChØ sè 4: H5 = ------------------------------ x 100(%) Tæng nguån huy ®éng ChØ sè nµy gióp c¸c nhµ ph©n tÝch so s¸nh kh¶ n¨ng cho vay cña ng©n hµng víi kh¶ n¨ng huy ®éng vèn, ®ång thêi x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ cña mét ®ång vèn huy ®éng. Tæng d nî tÝn dông ChØ sè 5: H6 = ----------------------------------- x 100(%) Tæng tµi s¶n cã ChØ sè nµy tÝnh to¸n hiÖu qu¶ tÝn dông cña mét ®ång tµi s¶n cã vµ qui m« ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng. 18 D nî qu¸ h¹n ChØ sè 6: H7 = ------------------------------ x 100(%) Tæng d nî ChØ sè nµy gióp ®¸nh gi¸ ®îc chÊt lîng c«ng t¸c tÝn dông nã cho biÕt cø mét ®ång vèn cho vay th× cã bao nhiªu ®ång kh«ng thu håi ®îc díi d¹ng nî qu¸ h¹n. b.3. Kh¶ n¨ng thanh to¸n. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña mét Ng©n hµng lµ mét lÜnh vùc khã kh¨n. VÒ c¬ b¶n, ph©n tÝch kh¶ n¨ng thanh to¸n cña mét Ng©n hµng lµ kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò nguån vèn vµo lóc t¬ng ®èi bøc xóc. Kh¸i niÖm thanh kho¶n cña tµi s¶n cã, chØ tr¹ng th¸i láng cña tµi s¶n cã, ®ã lµ nh÷ng tµi s¶n cã kh¶ n¨ng chuyÓn thµnh tiÒn mÆt lín. §o lêng thanh kho¶n lµ ®o lêng thanh kho¶n cña tµi s¶n cã vµ ®o lêng kh¶ n¨ng thanh to¸n cña nhµ Ng©n hµng. ViÖc duy tr× kh¶ n¨ng thanh to¸n cña Ng©n hµng lµ ®iÒu tèi quan träng trong ho¹t ®éng Ng©n hµng. C¸c nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng thêng sö dông c¸c chØ sè sau: Tµi s¶n lu ho¹t ChØ sè 7: H8 = ------------------------------ x 100(%) Tæng tiÒn göi ChØ sè nµy cho biÕt kh¶ n¨ng ®¸p øng tiÒn cho kh¸ch hµng khi cã mét ®ång tiÒn göi cña kh¸ch hµng rót ra khái ng©n hµng. Tuy nhiªn chØ sè nµy kh«ng ®Ò cËp ®Õn c¸c luång tiÒn vµo ra chØ nãi ®Õn kh¶ n¨ng tr¶ nî. Tµi s¶n lu ho¹t ChØ sè 8: H9 = ---------------------------- x 100(%) Tæng tµi s¶n cã ChØ sè nµy cho biÕt tû träng ®Çu t vµ kinh doanh cña ng©n hµng vµo c¸c tµi s¶n lu ho¹t lµ nhiÒu hay Ýt. Nhng nhîc ®iÓm cña nã lµ kh«ng nãi ®Õn kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cña ng©n hµng. Tæng tµi s¶n lu ho¹t 19 ChØ sè 9: H10 = ----------------------------------- x100(%) Tæng tiÒn göi kh«ng kú h¹n ( ChØ sè thanh to¸n ng¾n h¹n ). Tû sè nµy cho biÕt kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c kho¶n tiÒn göi kh«ng kú h¹n cña kh¸ch hµng lµ cao hay thÊp. Tµi s¶n cã ®éng ChØ sè 10 : H11( Kh¶ n¨ng thanh to¸n tøc th×) = -----------------------------Tµi s¶n nî dÔ biÕn ®éng ChØ sè nµy cho biÕt kh¶ n¨ng ®¸p øng cña ng©n hµng trong nh÷ng kho¶n nî dÔ biÕn ®éng. Trong ®ã: Tµi s¶n cã ®éng = TiÒn mÆt tån quü + Vµng b¹c tån kho + TiÒn göi kh«ng kú h¹n ë ng©n hµng nhµ níc + TiÒn göi kh«ng kú h¹n ë c¸c TCTD kh¸c + C¸c hîp ®ång cam kÕt ®îc vay+ TÝn phiÕu kho b¹c Tµi s¶n nî dÔ biÕn ®éng = TiÒn göi kh«ng kú h¹n ë thÞ trêng 1 + TiÒn göi kh«ng kú h¹n ë thi trêng 2 + Vay ng¾n h¹n c¸c TCTD kh¸c + C¸c cam kÕt cho vay. Kh¶ n¨ng thanh to¸n ChØ sè 11: HÖ sè kh¶ n¨ng thanh to¸n(Hs) = ---------------------------Nhu cÇu thanh to¸n Trong ®ã: Kh¶ n¨ng thanh to¸n = TiÒn göi theo hîp ®ång míi + TÝn dông ®Õn h¹n tr¶ + L·i nhËn ®îc... 20