Tài liệu Tính giá hàng tồn kho trong dn

§Ò ¸n m«n häc Lêi më ®Çu Hµng tån kho lµ mét phÇn quan träng trong tµi s¶n lu ®éng vµ n»m ë nhiÒu kh©u trong qu¸ tr×nh cung øng s¶n xuÊt, dù tr÷ vµ lu th«ng cña nhiÒu doanh nghiÖp. Hµng tån kho cña mçi doanh nghiÖp thêng bao gåm: Nguyªn liÖu, vËt liÖu, c«ng cô, dông cô, s¶n phÈm dÞch vô dë dang, thµnh phÈm, hµng ho¸(gäi t¾t lµ vËt t, hµng ho¸). ViÖc tÝnh ®óng gi¸ trÞ hµng tån kho, kh«ng chØ gióp cho doanh nghiÖp chØ ®¹o kÞp thêi c¸c nghiÖp vô kinh tÕ diÔn ra hµng ngµy, mµ cßn gióp doanh nghiÖp cã mét lîng vËt t, hµng ho¸ dù tr÷ ®óng ®Þnh møc, kh«ng dù tr÷ qu¸ nhiÒu g©y ø ®äng vèn, mÆt kh¸c kh«ng dù tr÷ qu¸ Ýt ®Ó b¶o ®¶m cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®îc tiÕn hµnh liªn tôc, kh«ng bÞ gi¸n ®o¹n. ViÖc tÝnh ®óng gi¸ hµng tån kho cßn cã ý nghÜa v« cïng quan träng khi lËp b¸o c¸o tµi chÝnh. V× nÕu tÝnh sai lÖch gi¸ trÞ hµng tån kho, sÏ lµm sai lÖch c¸c chØ tiªu trªn b¸o c¸o tµi chÝnh. NÕu gi¸ trÞ hµng tån kho bÞ tÝnh sai, dÉn ®Õn gi¸ trÞ tµi s¶n lu ®éng vµ tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cña doanh nghiÖp thiÕu chÝnh x¸c, gi¸ vèn hµng b¸n tÝnh sai lÖch sÏ lµm cho chØ tiªu l·i gép, l·i rßng cña doanh nghiÖp kh«ng cßn chÝnh x¸c. H¬n n÷a, hµng ho¸ tån kho cuèi kú cña kú nµy cßn lµ hµng ho¸ tån kho ®Çu kú cña kú tiÕp theo. Do ®ã sai lÇm sÏ ®îc chuyÓn tiÕp qua kú sau vµ g©y nªn sai lÇm liªn tôc qua c¸c kú cña gi¸ vèn hµng b¸n, l·i gép vµ l·i thuÇn. Kh«ng nh÷ng thÕ, sè tiÒn cña hµng ho¸ tån kho thêng rÊt lín nªn sù sai lÇm cã thÓ lµm ¶nh hëng mét c¸ch râ rµng ®Õn tÝnh h÷u dông cña c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh. Nh vËy chóng ta thÊy r»ng Hµng tån kho lµ mét yÕu tè rÊt quan träng cña phÇn lín c¸c doanh nghiÖp. ChÝnh v× thÕ mµ viÖc nghiªn cøu c¸c nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho trong doanh nghiÖp lµ hÕt søc cÇn thiÕt, bëi v× víi mçi ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ trÞ hµng tån kho kh¸c nhau th× c¸c chØ tiªu trªn b¸o c¸o tµi chÝnh còng sÏ thay ®æi. ViÖc lùa chän mét ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thÝch hîp cho doanh nghiÖp m×nh lµ rÊt cÇn thiÕt. ChÝnh v× tÇm quan träng ®ã mµ em ®· chän ®Ò tµi: “ Bµn vÒ hÖ thèng nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho trong doanh nghiÖp ”. KÕt cÊu ®Ò tµi gåm 3 phÇn: PhÇn I : C¸c nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho trong c¸c doanh nghiÖp ë ViÖt Nam. PhÇn II: Nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho theo chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ vµ mét vµi níc kh¸c . 1 §Ò ¸n m«n häc PhÇn III: Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho ë ViÖt Nam. PhÇn I : C¸c nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho trong c¸c doanh nghiÖp ë ViÖt Nam Kh¸i qu¸t vÒ hµng tån kho 1. Kh¸i niÖm hµng tån kho Theo chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam sè 02 Hµng tån kho: Lµ nh÷ng tµi s¶n: (1) §îc gi÷ ®Ó b¸n trong kú s¶n xuÊt, kinh doanh b×nh thêng; 0 §ang trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh dë dang; 1 Nguyªn liÖu, vËt liÖu, c«ng cô, dông cô ®Ó sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh hoÆc cung cÊp dÞch vô; 2 Thµnh phÇn cña hµng tån kho. Hµng tån kho bao gåm: 2 §Ò ¸n m«n häc 0 Hµng ho¸ mua vÒ ®Ó b¸n: Hµng ho¸ tån kho, hµng mua ®ang ®i trªn ®êng, hµng göi ®i b¸n, hµng ho¸ göi ®i gia c«ng chÕ biÕn; 1 Thµnh phÈm tån kho vµ thµnh phÈm göi ®i b¸n; 2 S¶n phÈm dë dang: S¶n phÈm cha hoµn thµnh vµ s¶n phÈm hoµn thµnh cha lµm thñ tôc nhËp kho thµnh phÈm; 3 Nguªn liÖu, vËt liÖu, c«ng cô, dông cô tån kho, göi ®i gia c«ng chÕ biÕn vµ ®· mua ®ang ®i trªn ®êng; 4 Chi phÝ dÞch vô dë dang. Ngoµi ra chóng ta còng cÇn hiÓu thªm vÒ mét sè kh¸i niÖm liªn quan: 0 Gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®îc: Lµ gi¸ b¸n íc tÝnh cña hµng tån kho trong kú s¶n xuÊt, kinh doanh b×nh thêng trõ (-) chi phÝ íc tÝnh ®Ó hoµn thµnh s¶n phÈm vµ chi phÝ íc tÝnh cÇn thiÕt cho viÖc tiªu thô chóng. 1 Gi¸ hiÖn hµnh: Lµ kho¶n tiÒn ph¶i tr¶ ®Ó mua mét lo¹i hµng tån kho t¬ng tù t¹i ngµy lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. 0 §Æc ®iÓm cña hµng tån kho: Tõ kh¸i niÖm Hµng tån kho ®· ®îc ®a ra ë trªn, ta cã thÓ thÊy ®Æc ®iÓm cña Hµng tån kho chÝnh lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cña nguyªn, vËt liÖu, c«ng cô, dông cô, thµnh phÈm, s¶n phÈm dë dang, hµng hãa. Víi mçi lo¹i, chóng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng sau: Thø nhÊt: Nguyªn vËt liÖu (NVL) lµ nh÷ng ®èi tîng lao ®éng ®· ®îc thÓ hiÖn ®íi d¹ng vËt hãa nh: Sîi trong doanh nghiÖ dÖt, da trong doanh nghiÖp ®ãng giµy, v¶i trong doanh nghiÖp may mÆc. Kh¸c víi t liÖu lao ®éng, NVL chØ tham gia vµo mét chu kú s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh vµ khi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, díi t¸c ®éng cña lao ®éng, chóng bÞ tiªu hao toµn bé hoÆc thay ®æi h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu ®Ó t¹o ra h×nh th¸i vËt chÊt cña s¶n phÈm. Thø hai: C«ng cô, dông cô (CC,DC) lµ nh÷ng t liÖu lao ®éng kh«ng ®ñ tiªu chuÈn quy ®Þnh ®Ó xÕp vµo tµi s¶n cè ®Þnh. CC,DC thêng tham gia vµo nhiÒu chu kú s¶n xuÊt-kinh doanh, trong qu¸ tr×nh sñ dông, chóng gi÷ nguyªn h×nh th¸i hiÖn vËt ban ®Çu. VÒ mÆt gi¸ trÞ, CC,DC còng bÞ hao mµn dÇn trong qu¸ tr×nh sö dông, bëi vËy khi ph©n bæ gi¸ trÞ cña CC,DC vµo chi phÝ s¶n xuÊt-kinh doanh, kÕ to¸n ph¶i sö dông ph¬ng ph¸p ph©n bæ thÝch hîp sao cho võa ®¬n gi¶n trong c«ng t¸c kÕ to¸n võa b¶o ®¶m ®îc tÝnh chÝnh x¸c cña th«ng tin kÕ to¸n ë møc cã thÓ tin cËy ®îc. Thø ba: Thµnh phÈm lµ s¶n phÈm ®· ®îc chÕ t¹o xong ë giai ®o¹n chÕ biÕn cuèi cïng cña quy tr×nh c«ng nghÖ trong doanh nghiÖp, ®îc kiÓm nghiÖm ®ñ tiªu 3 §Ò ¸n m«n häc chuÈn kü thuËt quy ®Þnh vµ nhËp kho. S¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ra chñ yÕu lµ thµnh phÈm, ngoµi ra cã thÓ cã b¸n thµnh phÈm. Nh÷ng s¶n phÈm hµng hãa xuÊt kho ®Ó tiªu thô, ®· thanh to¸n hay chÊp nhËn thanh to¸n gäi lµ s¶n lîng hµng hãa thùc hiÖn. Thø t: S¶n phÈm dë dang lµ nh÷ng s¶n phÈm ®Õn cuèi kú kinh doanh vÉn cha hoµn thµnh nhËp kho, chóng vÉn cßn tån t¹i c¸c ph©n xëng s¶n xuÊt. Cã nh÷ng s¶n phÈm ®· hoµn thµnh nhng cha nhËp kho mµ doanh nghiÖp xuÊt b¸n trùc tiÕp hoÆc göi b¸n th× ®îc ghi gi¶m gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang. Thø n¨m: Hµng hãa (t¹i c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i) ®îc ph©n theo tõng ngµnh hµng, gåm cã: Hµng vËt t thiÕt bÞ; hµng c«ng nghÖ phÈm tiªu dïng; hµng l¬ng thùc, thùc phÈm chÕ biÕn. KÕ to¸n ph¶i ghi chÐp sè lîng, chÊt lîng, vµ gi¸ phÝ chi tiªu mua hµng theo chøng tõ ®· lËp trªn hÖ thèng sæ thÝch hîp. Ph©n bæ hîp lý chi phÝ mua hµng cho sè hµng ®· b¸n vµ tån cuèi kú. Nguyªn t¾c tÝnh gi¸ hµng tån kho. Nguyªn t¾c gi¸ gèc: Hµng tån kho ph¶i ®îc ghi nhËn theo gi¸ gèc. Gi¸ gèc cña hµng tån kho kh«ng ®îc thay ®æi trõ khi cã quy ®Þnh kh¸c trong chuÈn mùc kÕ to¸n cô thÓ. Gi¸ gèc hµng tån kho bao gåm: Chi phÝ mua, chi phÝ chÕ biÕn vµ c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c ph¸t sinh ®Ó cã ®îc hµng tån kho ë ®Þa ®iÓm vµ tr¹ng th¸i hiÖn t¹i. 0 Chi phÝ mua: bao gåm gi¸ mua, c¸c lo¹i thuÕ kh«ng ®îc hoµn l¹i, chi phÝ vËn chuyÓn, bèc xÕp, b¶o qu¶n trong qu¸ tr×nh mua hµng vµ c¸c chi phÝ kh¸c cã liªn quan trùc tiÕp tíi viÖc mua hµng tån kho. C¸c kho¶n chiÕt khÊu th¬ng m¹i vµ gi¶m gi¸ hµng mua kh«ng ®óng quy c¸ch, phÈm chÊt ®îc trõ (-) khái chi phÝ mua. 0 Chi phÝ chÕ biÕn: bao gåm nh÷ng chi phÝ cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn s¶n phÈm s¶n xuÊt, nh chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung biÕn ®æi ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ nguyªn liÖu, vËt liÖu thµnh thµnh phÈm.  Chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c: bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c ngoµi chi phÝ mua vµ chi phÝ chÕ biÕn hµng tån kho. Chi phÝ kh«ng tÝnh vµo gi¸ gèc hµng tån kho gåm:  Chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu, chi phÝ nh©n c«ng vµ c¸c chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh kh¸c ph¸t sinh trªn møc b×nh thêng; 4 §Ò ¸n m«n häc 0 Chi phÝ b¶o qu¶n hµng tån kho trõ c¸c kho¶n chi phÝ b¶o qu¶n hµng tån kho cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tiÕp theo vµ chi phÝ b¶o qu¶n trong qu¸ tr×nh mua hµng ; 1 Chi phÝ b¸n hµng; 2 Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp. Nguyªn t¾c nhÊt qu¸n: C¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho doanh nghiÖp ®· chän ph¶i ®îc ¸p dông thèng nhÊt Ýt nhÊt trong mét kú kÕ to¸n n¨m. V× c¸ch lùa chän ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ hµng tån kho cã thÓ cã ¶nh hëng cô thÓ ®Õn c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh, mét sè doanh nghiÖp cã thÓ cã khuynh híng mçi n¨m chän lùa l¹i mét lÇn. Môc ®Ých cña c¸c c«ng ty lµ lµm sao chän ®îc ph¬ng ph¸p nµo cã thÓ lËp ®îc c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cã lîi nhÊt. Tuy nhiªn nÕu ®iÒu nµy ®îc phÐp, c¸c nhµ ®äc b¸o c¸o tµi chÝnh sÏ thÊy thËt khã mµ so s¸nh c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña mét c«ng ty qua c¸c n¨m. ViÖc ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p kÕ to¸n thèng nhÊt tõ kú nµy sang kú kh¸c sÏ cho phÐp b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp míi cã ý nghÜa thùc chÊt mang tÝnh so s¸nh. Tuy nhiªn , nguyªn t¾c nhÊt qu¸n kh«ng cã nghÜa lµ mét doamh nghiÖp kh«ng bao giê cã thÓ ®æi ph¬ng ph¸p kÕ to¸n. §óng h¬n, nÕu doanh nghiÖp kiÓm nghiÖm mét ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho ®· ®îc chÊp nhËn nh lµ mét sù c¶i tiÕn trong lËp b¸o c¸o tµi chÝnh th× sù thay ®æi cã thÓ ®îc thùc hiÖn. Tuy vËy, khi cã sù thay ®æi nµy, nguyªn t¾c c«ng khai toµn bé ®ßi hái b¶n chÊt cña sù thay ®æi, kiÓm nghiÖm ®èi víi sù thay ®æi vµ ¶nh hëng cña sù thay ®æi ®ã ®Õn l·i rßng, tÊt c¶ ph¶i ®îc c«ng khai trong thuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh. 1 Nguyªn t¾c thËn träng: ThËn träng lµ viÖc xem xÐt, c©n nh¾c, ph¸n ®o¸n cÇn thiÕt ®Ó lËp c¸c íc tÝnh kÕ to¸n trong c¸c ®iÒu kiÖn kh«ng ch¾c ch¾n. Nguyªn t¾c thËn träng ®ßi hái: 0 Ph¶i lËp dù phßng nhng kh«ng lËp qu¸ lín; 0 Kh«ng ®¸nh gi¸ cao h¬n gi¸ trÞ cña c¸c tµi s¶n vµ c¸c kho¶n thu nhËp; 0 Chi phÝ ph¶i ®îc ghi nhËn khi cã b»ng chøng vÒ kh¶ n¨ng ph¸t sinh chi phÝ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c¸c doanh nghiÖp ph¶i c¹nh tranh trªn thÞ trêng ®Ó tån t¹i, ph¸t triÓn vµ ®øng tríc nh÷ng rñi ro trong kinh doanh. Do vËy, ®Ó t¨ng n¨ng lùc cña c¸c doanh nghiÖp trong viÖc øng phã víi rñi ro, nguyªn t¾c thËn träng cÇn ®îc ¸p dông. 5 §Ò ¸n m«n häc Theo nguyªn t¾c nµy th× gi¸ trÞ hµng tån kho kh«ng thu håi ®ñ khi hµng tån kho bÞ h háng, lçi thêi, gi¸ b¸n bÞ gi¶m, hoÆc chi phÝ hoµn thiÖn, chi phÝ ®Ó b¸n hµng t¨ng lªn. ViÖc ghi gi¶m gi¸ gèc hµng tån kho cho b»ng víi gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ ®îc thùc hiÖn lµ phï hîp víi nguyªn t¾c tµi s¶n kh«ng ®îc ph¶n ¸nh lín h¬n gi¸ trÞ thùc hiÖn íc tÝnh tõ viÖc b¸n hay sö dông chóng. Cuèi kú kÕ to¸n n¨m, khi gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®îc cña hµng tån kho nhá h¬n gi¸ gèc th× ph¶i lËp dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho. Sè dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ®îc lËp lµ sè chªnh lÖch gi÷a gi¸ gèc cña hµng tån kho lín h¬n gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®îc cña chóng. ViÖc lËp dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së tõng mÆt hµng tån kho. §èi víi dÞch vô cung cÊp dë dang, viÖc lËp dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ®îc tÝnh theo tõng lo¹i dÞch vô cã møc gi¸ riªng biÖt. Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, gi¸ trÞ hµng tån kho ph¶i ®îc ph¶n ¸nh theo gi¸ trÞ rßng: Gi¸ trÞ tµi s¶n rßng = Gi¸ trÞ tµi s¶n - Kho¶n dù phßng Nguyªn liÖu, vËt liÖu vµ c«ng cô, dông cô dù tr÷ ®Ó sö dông cho môc ®Ých s¶n xuÊt s¶n phÈm kh«ng ®îc ®¸nh gi¸ thÊp h¬n gi¸ gèc nÕu s¶n phÈm do chóng gãp phÇn cÊu t¹o nªn sÏ ®îc b¸n b»ng hoÆc cao h¬n gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm. Khi cã sù gi¶m gi¸ cña nguyªn liÖu, vËt liÖu, c«ng cô, dông cô mµ gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm cao h¬n gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®îc, th× nguyªn liÖu, vËt liÖu, c«ng cô, dông cô tån kho ®îc ®¸nh gi¸ gi¶m xuèng b»ng víi gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®îc cña chóng. Cuèi kú kÕ to¸n n¨m tiÕp theo ph¶i thùc hiÖn ®¸nh gi¸ míi vÒ gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®îc cña hµng tån kho cuèi n¨m ®ã. Trêng hîp cuèi n¨m kÕ to¸n n¨m nay, nÕu kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ph¶i lËp thÊp h¬n kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ®· lËp ë cuèi kú kÕ to¸n n¨m tríc th× sè chªnh lÖch lín h¬n ph¶i ®îc hoµn nhËp ®Ó ®¶m b¶o cho gi¸ trÞ hµng tån kho ph¶n ¸nh trªn b¸o c¸o tµi chÝnh lµ theo gi¸ gèc (nÕu gi¸ gèc nhá h¬n gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®îc) hoÆc theo gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®îc (nÕu gi¸ gèc lín h¬n gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®îc). 2 Nguyªn t¾c phï hîp: Khi b¸n hµng tån kho, gi¸ gèc cña hµng tån kho ®· b¸n ®îc ghi nhËn lµ chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh trong kú phï hîp víi doanh thu liªn quan ®Õn chóng ®îc ghi nhËn. TÊt c¶ c¸c kho¶n chªnh lÖch gi÷a kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ph¶i lËp ë cuèi niªn ®é kÕ to¸n n¨m nay lín h¬n kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ®· lËp ë cuèi niªn ®é kÕ to¸n n¨m tríc, c¸c kho¶n hao hôt, mÊt m¸t cña hµng tån kho, sau khi trõ (-) phÇn båi thêng do tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n g©y 6 §Ò ¸n m«n häc ra, vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung kh«ng ph©n bæ, ®îc ghi nhËn lµ chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh trong kú. Trêng hîp kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ®îc lËp ë cuèi niªn ®é kÕ to¸n n¨m nay nhá h¬n kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ®· lËp ë cuèi niªn ®é kÕ to¸n n¨m tríc, th× sè chªnh lÖch lín h¬n ph¶i ®îc hoµn nhËp ghi gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh. Ghi nhËn gi¸ trÞ hµng tån kho ®· b¸n vµo chi phÝ trong kú ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c phï hîp gi÷a chi phÝ vµ doanh thu.Gi¸ vèn cña s¶n phÈm s¶n xuÊt ra hµng ho¸ mua vµo ®îc ghi nhËn lµ chi phÝ thêi kú vµo kú mµ nã ®îc b¸n.... Khi nguyªn t¾c phï hîp bÞ vi ph¹m sÏ lµm cho c¸c th«ng tin trªn b¸o c¸o tµi chÝnh bÞ sai lÖch, cã thÓ lµm thay ®æi xu híng ph¸t triÓn thùc cña lîi nhuËn doanh nghiÖp. Trêng hîp hµng tån kho ®îc sö dông ®Ó s¶n xuÊt ra tµi s¶n cã ®Þnh hoÆc sö dông nh nhµ xëng, m¸y mãc, thiÕt bÞ tù s¶n xuÊt th× gi¸ gèc hµng tån kho nµy ®îc h¹ch to¸n vµo gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh. C¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho. TÝnh ®¬n gi¸ hµng tån kho sÏ rÊt ®¬n gi¶n khi tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ hµng mua ®Òu ®îc mua víi cïng mét ®¬n gi¸ æn ®Þnh tõ kú nµy sang kú kh¸c. Tuy nhiªn, khi c¸c lo¹i hµng ho¸ gièng nhau ®îc mua víi nh÷ng gi¸ kh¸c nhau th× ph¸t sinh vÊn ®Ò lµ sö dông trÞ gi¸ vèn nµo cho hµng ho¸ tån kho cuèi kú vµ trÞ gi¸ vèn nµo cho hµng ho¸ b¸n ra. VÒ nguyªn t¾c, hµng tån kho ®îc ®¸nh gi¸ theo gi¸ thùc tÕ. Theo chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam, viÖc tÝnh gi¸ trÞ hµng tån kho ®îc ¸p dông theo mét trong c¸c ph¬ng ph¸p sau: 0 Ph¬ng ph¸p tÝnh theo gi¸ ®Ých danh; 1 Ph¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn; 2 Ph¬ng ph¸p nhËp tríc, xuÊt tríc; 3 Ph¬ng ph¸p nhËp sau, xuÊt tríc. Chóng ta sÏ lÇn lît ®i vµo tõng ph¬ng ph¸p cô thÓ: 0 Ph¬ng ph¸p tÝnh theo gi¸ ®Ých danh: Ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp cã Ýt lo¹i mÆt hµng hoÆc mÆt hµng æn ®Þnh vµ nhËn diÖn ®îc, cã ®¬n gi¸ hµng tån kho rÊt lín nh c¸c ®å trang søc ®¾t tiÒn, c¸c bÊt ®éng s¶n, « t« mµ cã thÓ nhËn diÖn ®îc tõng lo¹i hµng ho¸ tån kho víi tõng lÇn mua vµo vµ ho¸ ®¬n cña nã, h¬n n÷a c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã ®iÒu kiÖn b¶o qu¶n riªng tõng l« hµng nhËp kho, v× vËy mµ khi xuÊt kho l« nµo th× tÝnh theo gi¸ ®Ých danh cña l« ®ã. Ph¬ng ph¸p nµy cã thÓ ®îc ñng hé v× nã hoµn toµn lµm phï hîp gi÷a chi phÝ vµ doanh thu, song phÇn lín c¸c doanh nghiÖp kh«ng sö dông gi¸ ®Ých danh v× 3 lý do sau: 7 §Ò ¸n m«n häc Thø nhÊt: C¸c thñ tôc ghi sæ chi tiÕt thêng rÊt tèn kÐm, nhÊt lµ trong c¸c doanh nghiÖp kh«ng cã m¸y vi tÝnh. Thø hai: NÕu sè lîng tån kho gièng nhau th× sù nhËn diÖn tõng ®¬n vÞ kh«ng cã t¸c dông g× c¶. Môc ®Ých cña b¸o c¸o tµi chÝnh lµ b¸o c¸o th«ng tin kinh tÕ vÒ c¸c nguån tµi lùc vµ cæ phÇn cña mét doanh nghiÖp, kh«ng cÇn thiÕt ph¶i lµ c¸c th«ng tin cô thÓ vÒ c¸c tiÒm n¨ng nµy. Nãi c¸ch kh¸c vÊn ®Ò hiÖu qu¶ vµ gi¸ trÞ lµ cã ý nghÜa cßn hiÖn vËt th× kh«ng. Thø ba: Ph¬ng ph¸p gi¸ ®Ých danh b¶n th©n nã cã thÓ lµm cho ban qu¶n trÞ ®iÒu khiÓn ®îc lîi tøc. Ban qu¶n trÞ chØ cÇn gi÷ l¹i trong tån kho nh÷ng khèi lîng cã gi¸ trÞ cao (hoÆc thÊp) ®Ó g©y ¶nh hëng gi¶ t¹o tíi lîi nhuËn. Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho nµy thÝch hîp c¶ víi c¸c doanh nghiÖp ¸p dông ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú vµ kª khai thêng xuyªn trong kÕ to¸n hµng tån kho. 1 KÕ to¸n hµng tån kho theo ph¬ng ph¸p KiÓm kª ®Þnh kú: Theo ph¬ng ph¸p nµy, kÕ to¸n kh«ng theo dâi thêng xuyªn, liªn tôc t×nh h×nh nhËp, xuÊt, tån cña hµng tån kho, vÒ b¶n chÊt nã chØ theo dâi hµng tån kho t¨ng (nhËp kho). Vµo cuèi mçi kú kÕ to¸n, doanh nghiÖp tiÕn hµnh kiÓm kª sè lîng hµng tån kho råi lÊy sè lîng hµng tån ®ã nh©n (x) víi ®¬n gi¸ (Víi mçi ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho kh¸c nhau th× ®¬n gi¸ cña chóng còng kh¸c nhau) Khi biÕt ®¬c gi¸ rÞ cña hµng tån kho cuèi kú th× ta tÝnh ®îc gi¸ trÞ cña hµng xuÊt b¸n trong kú : Gi¸ trÞ Gi¸ trÞ Gi¸ trÞ Gi¸ trÞ hµng = hµng tån + hµng nhËp hµng tån xuÊt ®Çu kú trong kú cuèi kú Khi doanh nghiÖp tÝnh gi¸ hµng tån kho theo ph¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ ®Ých danh th× khi kiÓm kª cuèi kú kÕ to¸n sÏ biÕt ®îc sè lîng cña tõng l« hµng víi ®¬n gi¸ thùc tÕ cña nã. Tõ ®ã tÝnh ®îc gi¸ trÞ hµng tån cuèi kú vµ suy ra ®îc gi¸ trÞ cña hµng xuÊt b¸n. 2 KÕ to¸n hµng tån kho theo ph¬ng ph¸p Kª khai thêng xuyªn: PhÇn trªn chóng ta ®· nghiªn cøu ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú. Theo ph¬ng ph¸p nµy, tµi kho¶n “Hµng tån kho” chØ cËp nhËt cã mét lÇn mçi kú kÕ to¸n, ®ã lµ cuèi kú kÕ to¸n. Sau ®ã tµi kho¶n “Hµng tån kho” ph¶n ¸nh sè d hiÖn hµnh cña hµng tån kho chØ cho ®Õn khi nghiÖp vô mua vµ b¸n ®Çu tiªn ®îc thùc hiÖn trong kú tiÕp theo. Tõ ®ã vÒ sau, tµi kho¶n “Hµng tån kho” kh«ng cßn ph¶n ¸nh sè d hiÖn hµnh n÷a. Ngîc l¹i, ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn cËp nhËt tµi kho¶n “Hµng tån kho” sau mçi lÇn nghiÖp vô mua hoÆc b¸n x¶y ra. Ngay khi c¸c bót to¸n ®· ®îc vµo sæ 8 §Ò ¸n m«n häc lµ tµi kho¶n cho biÕt sè lîng hiÖn hµnh cña hµng tån kho cã trong tay. Khi ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn ®îc sö dông, nhµ qu¶n lý cã kh¶ n¨ng gi¸m s¸t hµng tån kho cã trong tay mét c¸ch liªn tôc. §iÒu nµy gióp cho nhµ qu¶n lý lËp kÕ ho¹ch thu mua trong t¬ng lai. Víi ph¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho nµy th× gi¸ trÞ hµng xuÊt ®îc tÝnh b»ng tæng cña sè lîng xuÊt cña tõng l« nh©n víi ®¬n gi¸ thùc tÕ ®Ých danh cña tõng l« hµng ®ã. 1 Ph¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn. Theo ph¬ng ph¸p nµy gi¸ trÞ cña tõng lo¹i hµng tån kho ®îc tÝnh theo gi¸ trÞ trung b×nh cña tõng lo¹i hµng tån kho t¬ng tù ®Çu kú vµ gi¸ trÞ tõng lo¹i hµng tån kho ®îc mua hoÆc s¶n xuÊt trong kú. Gi¸ trÞ trung b×nh cã thÓ ®îc tÝnh theo thêi kú hoÆc vµo mçi khi nhËp mét l« hµngvÒ, phô thuéc vµo t×nh h×nh cña doanh nghiÖp. Gi¸ trÞ hµng xuÊt 0 = Khèi lîng hµng xuÊt x §¬n gi¸ b×nh qu©n gia quyÒn Ph¬ng ph¸p b×nh qu©n c¶ kú dù tr÷: Gi¸ GtrÞ tån ®Çu + Tæng GtrÞ nhËp ®¬n vÞ = ---------------------------------------b×nh qu©n Sè lîng tån + Sè lîng nhËp 1 Ph¬ng ph¸p gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n sau mçi lÇn nhËp: Theo ph¬ng ph¸p nµy sau mçi lÇn nhËp kÕ to¸n ph¶i x¸c ®Þnh gi¸ b×nh qu©n cña tõng lo¹i hµng. Sau ®ã c¨n sø vµo gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n vµ lîng hµng xuÊt kho gi÷a hai lÇn nhËp kÕ tiÕp ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú. C¸c ph¬ng ph¸p b×nh qu©n còng ®îc ¸p dông kh¸ nhiÒu trong c¸c DN ë ViÖt Nam. Nhîc ®iÓm: Nã l¹i cã xu híng che dÊu sù biÕn ®éng cña gi¸. u ®iÓm: Ph¬ng ph¸p nµy ®¬n gi¶n, dÔ lµm, kh«ng mang tÝnh ¸p ®Æt chi phÝ cho tõng ®èi tîng cô thÓ nh mét sè ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n hµng tån kho kh¸c. H¬n n÷a nh÷ng ngêi ¸p dông ph¬ng ph¸p nµy ®Òu cho r»ng thùc tÕ lµ c¸c doanh nghiÖp kh«ng thÓ ®o lêng mét c¸ch chÝnh x¸c vÒ qu¸ tr×nh lu chuyÓn cña hµng nhËp, xuÊt trong DN vµ do vËy nªn x¸c ®Þnh gi¸ trÞ thùc tÕ hµng xuÊt kho theo ph¬ng ph¸p b×nh qu©n. §iÒu nµy cµng mang tÝnh thuyÕt phôc víi nh÷ng lo¹i hµng tån kho mµ chóng cã tÝnh ®ång ®Òu, kh«ng kh¸c nhau vÒ b¶n chÊt. 9 §Ò ¸n m«n häc Ta thÊy r»ng ph¬ng ph¸p b×nh qu©n c¶ kú dù tr÷ ®Ó tÝnh gi¸ hµng tån kho chØ phï hîp víi c¸c doanh nghiÖp h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú v× ph¶i ®Õn tËn cuèi kú chóng ta míi tÝnh ®îc gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n. Sau khi kiÓm kª ta biÕt ®îc sè lîng tån cuèi kú, tõ ®ã tÝnh ®îc gi¸ trÞ hµng xuÊt trong kú. Ta kh«ng nªn sö dông ph¬ng ph¸p nµy trong c¸c doanh nghiÖp h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn bëi v× mçi lÇn xuÊt chóng ta ®Òu ph¶i h¹ch to¸n trÞ gi¸ xuÊt ngay nhng ta l¹i kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®îc ®¬n gi¸ xuÊt. Cßn víi ph¬ng ph¸p b×nh qu©n sau mçi lÇn nhËp th× ngîc l¹i, nªn ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn. 3. Ph¬ng ph¸p nhËp tríc, xuÊt tríc FIFO: Ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông dùa trªn gi¶ ®Þnh lµ hµng tån kho ®îc mua tríc hoÆc s¶n xuÊt tríc th× ®îc xuÊt tríc, vµ hµng tån kho cßn l¹i cuèi kú lµ hµng tån kho ®îc mua hoÆc s¶n xuÊt gÇn thêi ®iÓm cuèi kú. Theo ph¬ng ph¸p nµy th× gi¸ trÞ hµng xuÊt kho ®îc tÝnh theo gi¸ cña l« hµng nhËp kho ë thêi ®iÓm ®Çu kú hoÆc gÇn ®Çu kú, gi¸ trÞ cña hµng tån kho ®îc tÝnh theo gi¸ cña hµng nhËp kho ë thêi ®iÓm cuèi kú hoÆc gÇn cuèi kú cßn tån kho. u ®iÓm: Gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú chÝnh lµ gi¸ trÞ hµng mua vµo sau cïng. Ph¬ng ph¸p nµy thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn hµng tån kho lu©n chuyÓn nhanh. Ph¬ng ph¸p nµy nãi chung cung cÊp mét sù íc tÝnh hîp lý vÒ gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, ®Æc biÖt trong nh÷ng lÇn mua hµng nhng cha cã gi¸ ®¬n vÞ. Nhîc ®iÓm: C¸c chi phÝ ph¸t sinh hiÖn hµnh kh«ng phï hîp víi doanh thu ph¸t sinh hiÖn hµnh. Doanh thu hiÖn hµnh cã ®îc lµ do c¸c chi phÝ hµng tån kho vµo kho tõ tríc , ®iÒu nµy cã thÓ dÉn tíi viÖc thiÕu chÝnh x¸c cña l·i gép vµ thu nhËp thuÇn. Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ nµy ¸p dông phï hîp víi c¶ hai ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n hµng tån kho lµ kiÓm kª ®Þnh kú vµ kª khai thêng xuyªn. Song tõ ®Æc ®iÓm cña mçi ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n mµ chóng ta cã thÓ thÊy r»ng cã sù kh¸c nhau c¬ b¶n vÒ gi¸ trÞ cña hµng xuÊt vµ tån cuèi kú gi÷a FIFO trong ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú vµ kª khai thêng xuyªn. 4. Ph¬ng ph¸p nhËp sau, xuÊt tríc (LIFO): Ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông dùa trªn gi¶ ®Þnh lµ hµng tån kho ®îc mua sau hoÆc s¶n xuÊt sau th× ®îc xuÊt tríc, vµ hµng tån kho cßn l¹i cuèi kú lµ hµng tån kho ®îc mua hoÆc s¶n xuÊt tríc ®ã. Theo ph¬ng ph¸p nµy th× gi¸ trÞ hµng xuÊt 10 §Ò ¸n m«n häc kho ®îc tÝnh theo gi¸ cña l« hµng nhËp sau hoÆc gÇn sau cïng, gi¸ trÞ cña hµng tån kho ®îc tÝnh theo gi¸ cña hµng nhËp kho ®Çu kú hoÆc gÇn ®Çu kú cßn tån kho. u ®iÓm: Ph¬ng ph¸p nµy kh¾c phôc ®îc nhîc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nhËp tríc, xuÊt tríc. Ph¬ng ph¸p nµy ®¶m b¶o ®îc nguyªn t¾c phï hîp gi÷a doanh thu vµ chi phÝ. Theo ph¬ng ph¸p nµy tæng gi¸ trÞ hµng xuÊt kho chÝnh lµ gi¸ trÞ cña sè hµng mua vµo sau cïng. Cô thÓ lµ c¸c chi phÝ míi ph¸t sinh sÏ phï hîp víi doanh thu còng võa ®îc chÝnh c¸c hµng tån kho nµy t¹o ra. §iÒu nµy dÉn tíi viÖc kÕ to¸n sÏ cung cÊp nh÷ng th«ng tin ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c h¬n vÒ thu nhËp cña doanh nghiÖp trong kú. Ph¬ng ph¸p nµy ®Æc biÖt ®óng trong ®iÒu kiÖn l¹m ph¸t. ThuÕ lµ nguyªn nh©n lµm cho ph¬ng ph¸p LIFO ®îc ¸p dông phæ biÕn. Khi møc gi¸ cña hµng tån kho t¨ng vµ sè lîng kh«ng ®æi th× dÉn ®Õn gi¸ vèn hµng b¸n t¨ng. §iÒu nµy ®ång nghÜa víi l·i rßng gi¶m ®i vµ cuèi cïng lµ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ph¶i nép gi¶m xuèng. MÆc dï trong t¬ng lai gi¸ c¶ cña hµng tån kho gi¶m xuèng th× doanh nghiÖp ®· gi¶m ®i ®îc mét phÇn nµo thuÕ thu nhËp doanh nghÞªp ph¶i nép (trong mét hoÆc nhiÒu kú nµo ®ã). Vµ h¬n n÷a ®©y lµ mét lý do ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ tr× ho·n nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp. Mét u ®iÓm n÷a cña ph¬ng ph¸p LIFO lµ nã c¶i thiÖn dßng tiÒn lu©n chuyÓn. Do sè thuÕ ph¶i nép Ýt h¬n vµ thêi h¹n nép cã thÓ ®îc tr× ho·n nªn doanh nghiÖp cã thÓ sö dông kho¶n tiÒn dïng ®Ó nép thuÕ cho c¸c môc tiªu ®Çu t kh¸c. Kh«ng nh÷ng thÕ nã cßn h¹n chÕ tèi ®a sù t¸c ®éng cña viÖc hµng tån kho gi¶m gi¸ trong t¬ng lai ®èi víi thu nhËp. Ph¬ng ph¸p nµy h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt viÖc ph¶i ghi ®iÒu chØnh gi¶m lîi nhuËn cña doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn gi¸ cña hµng tån kho gi¶m ®i. Lý do xuÊt ph¸t gièng nh tªn gäi cña ph¬ng ph¸p nµy, tøc lµ nhËp vµo kho sau khi ®· ®îc xuÊt ra khái kho. Nhîc ®iÓm: Ngoµi nh÷ng u ®iÓm trªn ph¬ng ph¸p LIFO cã mét sè nhîc ®iÓm sau: Thø nhÊt: Nã dÉn ®Õn thu nhËp thuÇn cña DN gi¶m trong ®iÒu kiÖn l¹m ph¸t. C¸c nhµ qu¶n lý trong DN dêng nh thÝch viÖc b¸o c¸o l·i thuÇn t¨ng h¬n lµ thÊy viÖc thuÕ ph¶i nép gi¶m ®i. Lý do cña ®iÒu nµy chÝnh bëi v× c¸c nhµ qu¶n lý trong DN sî r»ng c¸c nhµ ®Çu t sÏ hiÓu nhÇm vÒ kh¶ n¨ng sinh l·i, kh¶ n¨ng thu håi vèn ®Çu t cña hä. Thø hai: Theo ph¬ng ph¸p nµy hµng tån kho cã thÓ bÞ ®¸nh gi¸ gi¶m trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. ViÖc ®¸nh gi¸ hµng tån kho ®Ó lËp b¸o c¸o kÕ to¸n th«ng thêng kh«ng ®îc cËp nhËt bëi hµng tån kho vµo kho tríc vÉn cßn n»m trong kho. ViÖc 11 §Ò ¸n m«n häc ®¸nh gi¸ gi¶m nµy lµm cho vèn lu ®éng cña DN gi¶m thÊp h¬n so víi thùc tÕ hµng tån kho. Ph¬ng ph¸p nµy còng phï hîp víi c¶ hai ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n hµng tån kho, vµ ta thÊy r»ng cã sù kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a chóng. PhÇn II: C¸c nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho theo chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ vµ mét vµi níc kh¸c. 0 ChuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ. 0 C¸c nguyªn t¾c tÝnh gi¸ hµng tån kho. 0 Nguyªn t¾c gi¸ gèc: C¸c yÕu tè cÊu thµnh gi¸ phÝ nhËp kho: 3 Tæng chi phÝ mua: Gåm cã: 0 Gi¸ mua trªn hãa ®¬n 2 C¸c chi phÝ phô liªn quan ®Õn viÖc mua Gi¶m gi¸ th¬ng m¹i ®îc trõ vµo tæng chi phÝ mua Trêng hîp ®Æc biÖt : Cã thÓ tÝnh vµo tæng chi phÝ mua lç hèi ®o¸i trong trêng hîp ®Æc biÖt lµ ®¬n vÞ tiÒn tÖ kÕ to¸n ®ét xuÊt gi¶m trÇm träng so víi ngo¹i tÖ mua hµng gÇn ®©y 0 Chi phÝ chÕ biÕn: Gåm cã: 1 Chi phÝ trùc tiÕp liªn quan ®Õn s¶n phÈm; 2 Ph©n bæ c¸c chi phÝ s¶n xuÊt chung. 0 C¸c chi phÝ kh¸c: Lµ c¸c chi phÝ mµ xÝ nghiÖp ph¶i chÞu ®Ó ®a hµng vÒ ®Þa 1 ®iÓm vµ trong tr¹ng th¸i hiÖn t¹i. Nguyªn t¾c so s¸nh ®îc: ViÖc ¸p dông ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho ph¶i nhÊt qu¸n gi÷a kkú nµy víi kú kh¸c. Song còng kh«ng thÝch hîp cho mét doanh nghiÖp tiÕp tôc ¸p dông ph¬ng ph¸p kÕ to¸n nh nhau nÕu nh ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho ®ã kh«ng gi÷ ®îc tÝnh chÊt vÒ ®Þnh tÝnh, tÝnh phï hîp vµ ®é 12 §Ò ¸n m«n häc tin cËy. Còng sÏ lµ kh«ng hîp lý ®èi víi mét doanh nghiÖp kh«ng thay ®æi chÝnh s¸ch kÕ to¸n cña m×nh trong khi cã chÝnh s¸ch kÕ to¸n thay thÕ lµ hîp lý vµ ®¸ng tin cËy.Song kÕ to¸n ph¶i tr×nh bµy nh÷ng thay ®æi nµy trong b¸o c¸o tµi chÝnh. Nguyªn t¾c thËn träng: §Ó ®¶m b¶o nguyªn t¾c nµy kÕ to¸n x¸c ®Þnh dù phßng gi¶m gi¸ tån kho. Nguyªn t¾c chung: NÕu gi¸ cã thÓ b¸n ®îc thuÇn thÊp h¬n gi¸ phÝ nhËp kho th× dù phßng gi¶m gi¸ tån kho ph¶i ®îc lËp vµ h¹ch to¸n ®Ó gi¶m gi¸ trÞ ghi sæ kÕ to¸n xuèng thµnh gi¸ cã thÓ b¸n ®îc thuÇn. VÝ dô: Hµng tån kho bÞ h honngr hoÆc lçi thêi; Gi¸ b¸n bÞ gi¶m hoÆc nh÷ng chi phÝ íc tÝnh ®Ó hoµn thµnh s¶n phÈm hoÆc nh÷ng chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó b¸n hµng t¨ng lªn. Dù phßng gi¶m gi¸ hµng hoÆc dÞch vô tån kho ph¶i ®îc tÝnh cho tõng mËt hµng hoÆc dÞch vô tån kho. Tuy nhiªn c¸c hµng gÇn t¬ng tù nh nhau hoÆc cã liªn quan mËt thiÕt víi nhau, cã thÓ ®îc nhËp l¹i víi nhau ®Ó tÝnh dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho.Víi c¸c nguyªn vËt liÖu vµ vËt dông kh«ng ®îc gi¶m gi¸ nÕu thµnh phÈm ®îc s¶n xuÊt ra tõ c¸c nguyªn vËt liÖu vµ vËt dông nµy ®îc b¸n víi gi¸ b»ng hoÆc cao h¬n gi¸ phÝ cña nã. Trong trêng hîp sù gi¶m sót gi¸ mua trªn thÞ trêng cña c¸c nguyªn vËt liÖu vµ vËt dông lµm cho gi¸ phÝ thµnh phÈm cao h¬n gi¸ cã thÓ b¸n ®îc thuÇn, th×: gi¸ trÞ ghi sæ cña c¸c nguyªn vËt liÖu vµ vËt dông nµy ph¶i ®îc gi¶m xuèng b»ng gi¸ cã thÓ b¸n ®îc thuÇn cña nã. ViÖc x¸c ®Þnh gi¸ cã thÓ b¸n ®îc thuÇn ph¶i thùc hiÖn vµo mçi kú kÕt to¸n. Khi mµ nh÷ng sù kiÖn dÉn ®Õn viÖc ph¶i ®¸nh gi¸ tån kho thÊp h¬n gi¸ gèc cña nã kh«ng tån t¹i n÷a, trong trêng hîp nµy dù phßng gi¶m gi¸ tån kho ph¶i ®îc hoµn nhËp ®Ó mµ gi¸ trÞ tån kho thÓ hiÖn trªn b¸o c¸o tµi chÝnh vÉn lµ gi¸ thÊp nhÊt gi÷a gi¸ gèc vµ gi¸ cã thÓ b¸n ®îc thuÇn cña nã. Nguyªn t¾c phï hîp: Khi hµng hoÆc dÞch vô tån kho ®îc b¸n: Gi¸ phÝ sÏ ®îc h¹ch to¸n vµo bªn “chi phÝ” Gi¸ b¸n ®îc h¹ch to¸n vµo bªn "Doanh thu” trong cïng mét niªn khãa tµi chÝnh nh»m t«n träng nguyªn t¾c “T¬ng xøng doanh thu-chi phÝ”. 2 C¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho. ChuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ ph©n biÖt hai lo¹i hµng tån kho : Hµng nhËn diÖn ®îc ; 13 §Ò ¸n m«n häc Hµng gièng nhau kh«ng nhËn diÖn ®îc. V× ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ xuÊt kho sÏ kh¸c nhau. Lo¹i hµng nhËn diÖn ®îc: §èi víi c¸c lo¹i hµng tån kho nhËn diÖn ®îc mua hoÆc s¶n xuÊt bëi xÝ nghiÖp vµ c¸c dÞch vô tån kho cung cÊp theo c¸c hîp ®ång kh¸c nhau, gi¸ phÝ xuÊt kho gåm tÊt c¶ c¸c gi¸ phÝ ®Ých thÞ cña nã. Lo¹i hµng gièng nhau kh«ng nhËn diÖn ®îc: ChuÈn mùc IAS 2 ®a ra hai c«ng thøc: C«ng thøc “ ChuÈn”: NhËp tríc xuÊt tríc (FIFO) B×nh qu©n gia quyÒn (CMP) C«ng thøc “thay thÕ ®îc chÊp nhËn”: 0 NhËp sau xuÊt tríc (LIFO) (Ph¬ng ph¸p nµy kh«ng phï hîp víi ngêi b¸n hµng bëi v× kh«ng ai b¸n hµng míi ®i cßn hµng cò th× gi÷ l¹i ®Ó b¸n sau). NÕu sö dông LIFO, mét sè th«ng tin ph¶i ®îc cung cÊp trong phÇn “thuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh Kinh nghiÖm kÕ to¸n mét sè níc trªn thÕ giíi vÒ tÝnh gi¸ hµng tån kho 1. KÕ to¸n Anh ChuÈn mùc kÕ to¸n Anh chØ quy ®Þnh 3 ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho ®ã lµ: 0 Ph¬ng ph¸p gi¸ ®Ých danh; 1 Ph¬ng ph¸p nhËp tríc, xuÊt tríc; 2 Ph¬ng ph¸p nhËp sau, xuÊt tríc. 2. KÕ to¸n Mü. Cã 4 ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho : 0 Ph¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ ®Ých danh; 1 Ph¬ng ph¸p gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n; + B×nh qu©n c¶ kú dù tr÷; + B×nh qu©n sau mçi lÇn nhËp; 2 Ph¬ng ph¸p nhËp tríc, xuÊt tríc; 3 Ph¬ng ph¸p nhËp sau, xuÊt tríc. 14 §Ò ¸n m«n häc KÕ to¸n Mü thùc hiÖn nguyªn t¾c “ThËn träng” qua viÖc ®¸nh gi¸ hµng tån kho theo møc gi¸ thÊp h¬n gi¸ thùc tÕ hoÆc gi¸ thÞ trêng Nguyªn t¾c thËn träng yªu cÇu khi gi¸ thÞ trêng thÊp h¬n gi¸ vèn th× kÕ to¸n ghi chÐp vµ b¸o c¸o theo gi¸ thÞ trêng. Nhng khi gi¸ thÞ trêng lªn cao h¬n gi¸ vèn th× kÕ to¸n vÉn ghi theo gi¸ vèn. 0 Nguyªn t¾c gi¸ thÊp h¬n cña gi¸ phÝ hoÆc gi¸ thÞ trêng (LCM) 3 KÕ to¸n Ph¸p. Theo tæng ho¹ch ®å kÕ to¸n n¨m 1982, ®Ó tÝnh gi¸ xuÊt kho vµ gi¸ tån kho cuèi kú cña hµng tån kho DN cã thÓ lùa chän mét trong ba ph¬ng ph¸p sau: 0 TÝnh gi¸ b×nh qu©n c¨n cø vµo hµng tån kho ®Çu kú vµ tÊt c¶ c¸c lÇn nhËp trong kú (th¸ng, quý, n¨m) (hay cßn gäi lµ gi¸ thùc tÕ b×nh qu©n c¶ kú dù tr÷). 1 TÝnh gi¸ b×nh qu©n sau mçi lÇn nhËp. 2 Ph¬ng ph¸p gi¸ nhËp tríc, xuÊt tríc. Ph¬ng ph¸p nhËp sau xuÊt tríc kh«ng ®îc chuÈn mùc kÕ to¸n Ph¸p chÊp nhËn VÒ kÕ to¸n hµng tån kho .Theo nguyªn t¾c, ®Ó lËp c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh th× hµng tån kho chØ ®îc h¹ch to¸n theo ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú. Cßn ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn chØ sö dông trong kÕ to¸n ph©n tÝch ®Ó tÝnh gi¸ phÝ, gi¸ thµnh cña c¸c lo¹i nguyªn, vËt liÖu, vËt t, hµng ho¸, thµnh phÈm. Cßn ë ViÖt Nam, c¶ hai ph¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho ®Òu ®îc ¸p dông trong kÕ to¸n tµi chÝnh vµ nh×n chung th× ph¬ng ph¸p kª khai thêmg xuyªn ®îc ¸p dông nhiÒu h¬n. KÕ to¸n Ph¸p tiÕn hµnh trÝch lËp dù phßng cho gi¶m gi¸ hµng tån kho ®Ó ®Ò phßng thiÖt h¹i cã thÓ x¶y ra do hµng tån kho bÞ gi¶m gi¸ (Gièng víi kÕ to¸n ViÖt Nam). PhÇn III: Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn c¸c nguyªn t¾c vµ c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho ë ViÖt Nam. I: §¸nh gi¸ chung. 1. C¸c nguyªn t¾c. HiÖn nay, nh×n chung c¸c doanh ngiÖp ë ViÖt Nam ®Òu tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c tÝnh gi¸ hµng tån kho ®· ®îc quy ®Þnh vµ c¸c nguyªn t¾c nµy kh¸ phï hîp vµ cã hiÖu qu¶. 15 §Ò ¸n m«n häc ViÖc trÝch lËp dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho lµ rÊt cÇn thiÕt, chØ cã vËy nã míi ph¶n ¸nh ®óng ®îc gi¸ trÞ cña hµng tån kho theo gi¸ thÞ trêng, tõ ®ã míi x¸c ®Þnh ®îc ®óng chi phÝ vµ tÝnh ®îc thu nhËp thùc tÕ cña doanh nghiÖp. Nguyªn t¾c “NhÊt qu¸n” trong viÖc tÝnh gi¸ hµng tån kho thêng bÞ vi ph¹m bëi v× theo xu híng biÕn ®éng cña gi¸ c¶ th× khi doanh nghiÖp thÊy ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ nµo cã lîi cho doanh nghiÖp th× DN cã xu híng thay ®æi ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ cña ®¬n vÞ m×nh ngay c¶ khi cha ®îc phÐp, nã ¶nh hëng rÊt lín tíi b¸o c¸o tµi chÝnh, th«ng tin lóc ®ã kh«ng cã tÝnh so s¸nh víi c¸c kú tríc cña doanh nghiÖp vµ nã kh«ng ®ñ ®é tin cËy cho nh÷ng ngêi quan t©m. 2. C¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho: Mçi ph¬ng ph¸p ®Òu cã nh÷ng u nhîc ®iÓm nh ®· nªu ë phÇn II. Dùa vµo ®Æc ®iÓm kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp mµ c¸c doanh nghiÖp tù lùa chän mét ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ phï hîp. 0 Mét sè ý kiÕn ®ãng gãp nh»m hoµn thiÖn c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho ë ViÖt Nam HÖ thèng kÕ to¸n ViÖt Nam quy ®Þnh c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ trÞ thùc tÕ hµng xuÊt kho bao gåm: 16 §Ò ¸n m«n häc Ph¬ng ph¸p gi¸ ®Ých danh; Ph¬ng ph¸p b×nh qu©n gia 0 quyÒn; 1 Ph¬ng ph¸p b×nh qu©n kú tríc; 2 Ph¬ng ph¸p nhËp tríc, xuÊt tríc; 3 Ph¬ng ph¸p nhËp sau, xuÊt tríc. Thø nhÊt: Thùc tÕ chóng ta kh«ng thÓ ¸p dông c¸c phh¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho mét c¸ch phï hîp víi tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng tån kho. VÝ dô nh víi thµnh phÈm v× viÖc tÝnh gi¸ thùc tÕ cña thµnh phÈm chØ cã thÓ tiÕn hµnh vµo cuèi th¸ng (quý) mµ trong kho¶ng thêi gian lµ th¸ng (quý) th× thµnh phÈm cã thÓ nhËp, xuÊt hµng ngµy. V× vËy cÇn cã quy ®Þnh híng dÉn ph¬ng ph¸p tÝnh ®èi víi tõng lo¹i hµng tån kho cho phï hîp. Thø hai: H¹ch to¸n hµng tån kho theo ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú cã nhîc ®iÓm lµ kh«ng ph¸t hiÖn ®îc vËt t, hµng hãa thõa, thiÕu: TrÞ gi¸ Tæng trÞ gi¸ Chªnh lÖch trÞ gi¸ hµng = hµng + tån kho cuèi kú xuÊt kho nhËp kho vµ ®Çu kú VËy ph¶i ch¨ng cßn cã mét ph¬ng ph¸p tÝnh trÞ gi¸ hµng xuÊt kho nh trªn? Nh vËy c¸c ph¬ng ph¸p theo quy ®Þnh cña hÖ thèng kÕ to¸n ViÖt Nam chØ cã thÓ phï hîp víi tõng lo¹i hµng tèn kho trong trêng hîp kÕ to¸n hµng tån kho theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn mµ th«i, cßn víi ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú th× trÞ gi¸ hµng xuÊt ph¶i dùa vµo kÕt qu¶ kiÓm kª cuèi kú. VËy liÖu gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú cã ph¶i ®îc tÝnh nh c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho hay kh«ng. Thø ba: ë ViÖt Nam, mét sè doanh nghiÖp sö dông ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho kh«ng ®îc quy ®Þnh trong chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam còng nh trong chÕ ®é kÕ to¸n.Song ph¬ng ph¸p nµy l¹i rÊt tiÖn lîi, ®ã lµ sö dông ph¬ng ph¸p gi¸ h¹ch to¸n bëi v× cã khi ph¸t sinh c¸c nghiÖp vô t¨ng gi¸ trÞ HTK nhng l¹i cha biÕt ®îc gi¸ thùc tÕ (Gi¸ nµy thêng biÕt vµo cuèi th¸ng). Do ®ã mµ khi xuÊt kho kÕ to¸n thêng sö dông gi¸ t¹m tÝnh (Gi¸ h¹ch to¸n). Gi¸ nµy ®îc sö dông æn ®Þnh. §Õn cuèi th¸ng khi x¸c ®Þnh ®îc gi¸ thùc tÕ, kÕ to¸n x¸c ®Þnh hÖ sè gi¸ vµ tiÕn hµnh ®iÒu chØnh gi¸ t¹m tÝnh víi gi¸ thùc tÕ. Gi¸ trÞ Sè lîng §¬n gi¸ HÖ thùc tÕ = hµng x h¹ch x sè 17 §Ò ¸n m«n häc xuÊt kho xuÊt kho to¸n gi¸ HÖ Gi¸ trÞ thùc tÕ tån ®Çu kú + Gi¸ trÞ thùc tÕ nhËp trong kú sè = ----------------------------------------------------------------------------------gi¸ Gi¸ trÞ h¹ch to¸n tån ®Çu kú + Gi¸ trÞ h¹ch to¸n nhËp trong kú Ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông kh¸ phæ biÕn bëi v× nã rÊt phï hîp víi viÖc h¹ch to¸n hµng tån kho. Song nã l¹i kh«ng ®îc quy ®Þnh trong chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam còng nh trong hÖ thèng kÕ to¸n ViÖt Nam. V× vËy mµ ph¬ng ph¸p nµy cÇn ®îc quy ®Þnh trong hÖ thèng kÕ to¸n ViÖt Nam ®Ó c¸c DN cã thÓ ¸p dông nã mét c¸ch réng kh¾p vµ linh ho¹t. Thø t: Chóng ta thÊy r»ng ph¬ng ph¸p LIFO cã rÊt nhiÒu u ®iÓm, do vËy mµ c¸c DN cã xu híng sö dông ph¬ng ph¸p nµy ®Ó tÝnh gi¸ hµng tån kho. V× vËy cÇn quy ®Þnh r»ng nÕu mét doanh nghiÖp nµo ®ã lùa chän ph¬ng ph¸p LIFO cho môc tiªu tÝnh thuÕ th× buéc DN ®ã còng ph¶i sö dông ph¬ng ph¸p nµy trong viÖc lËp c¸c b¸o c¸o kÕ to¸n. Tãm l¹i, ®Ó tiÕp cËn, hoµ nhËp dÇn víi kÕ to¸n kinh tÕ thÞ trêng vµ phï hîp víi c¸c th«ng lÖ, chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ ®îc thõa nhËn chóng ta cÇn: 0 HiÓu biÕt hµng tån kho ë mäi gãc ®é, khÝa c¹nh cña chóng theo néi dung quy ®Þnh cña chuÈn mùc. 1 Híng dÉn c«ng thøc tÝnh gi¸ trÞ hµng tån kho phï hîp víi c¸c lo¹i hµng tån kho, kh«ng ph©n biÖt kÕ to¸n hµng tån kho theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn hay kiÓm kª ®Þnh kú. 2 Cã sù thèng nhÊt gi÷a chÕ ®é tµi chÝnh víi chÕ ®é kÕ to¸n. KÕt luËn Qua viÖc t×m hiÓu hÖ thèng nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ Hµng tån kho trong doanh nghiÖp ë trªn ta thÊy ®îc nh÷ng u, nhîc ®iÓm cña c¸c ph¬ng ph¸p ®ã vµ ®iÒu kiÖn ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p nµy trong c¸c doanh nghiÖp cô thÓ. Tïy vµo ®Æc ®iÓm kinh doanh cña mçi doanh nghiÖp ®Ó lùa chän mét ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ cho phï hîp nhÊt. Qua ®©y ta còng thÊy ®îc sù gièng vµ kh¸c nhau vÒ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ ®îc quy ®Þnh trong chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam víi chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ vµ chuÈn mùc kÕ to¸n cña mét sè níc kh¸c trªn thÕ giíi. Víi mét vµi nhËn xÐt vµ ý kiÕn ®ãng gãp nh»m hoµn thiÖn c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho ë ViÖt Nam em thÊy r»ng viÖc nghiªn cøu nµy rÊt bæ Ých vµ cã ý nghÜa. Nã gióp em hiÓu s©u s¾c h¬n vÒ Hµng tån kho - Mét phÇn quan träng 18 §Ò ¸n m«n häc trong tµi s¶n lu ®éng, trong chu kú s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp-Hµng tån kho cßn cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i bµn tíi nhng trong kh¶ n¨ng giíi h¹n em chØ dõng l¹i ë viÖc t×m hiÓu vÒ hÖ thèng nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù híng dÉn vµ chØ b¶o nhiÖt t×nh nhiÖt t×nh cña c« . Phô lôc Trang Lêi më ®Çu.........................................................................................................1 PhÇnI: C¸c nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho trong c¸c doanh nghiÖp ë ViÖt Nam......................................................3 I: Kh¸i qu¸t vÒ hµng tån kho.....................................................................3 II: Nguyªn t¾c tÝnh gi¸ hµng tån kho..........................................................5 III: C¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho..................................................9 PhÇn II: C¸c nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho theo chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ vµ mét vµi níc kh¸c.........................15 I: ChuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ..................................................................15 II: Kinnh nghiÖm kÕ to¸n mét sè níc trªn thÕ giíi vÒ tÝnh gi¸ hµng tån kho...........................................................................18 PhÇn III: Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn c¸c nguyªn t¾c vµ c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho ë ViÖt Nam........................20 I: §¸nh gi¸ chung..................................................................................20 II: Mét sè ý kiÕn ®ãng gãp nh»m hoµn thiÖn c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho ë ViÖt Nam...................................20 19 §Ò ¸n m«n häc KÕt luËn.............................................................................................................22 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. KÕ to¸n Anh So¹n gi¶: Vâ Hµ Duyªn Vâ ThÞ Mü Chi NXB thèng kª NXB thèng kª Larson NXB gi¸o dôc Ronald J. Thacker 2. KÕ to¸n doanh nghiÖp 3. KÕ to¸n quèc tÕ 4. KÕ to¸n tµi chÝnh 5. KÕ to¸n tµi chÝnh trong c¸c DN 6. Nguyªn lý kÕ to¸n Mü 20