Lêi nãi ®Çu
Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· vµ ®ang trë thµnh mét trong
nh÷ng xu thÕ chñ yÕu cña quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ hiÖn ®¹i. Nh÷ng ph¸t triÓn
m¹nh mÏ vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· gãp phÇn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh quèc tÕ
ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Th¬ng m¹i thÕ giíi ®· t¨ng lªn nhanh chãng. Víi sù
ra ®êi cña c¸c thÓ chÕ toµn cÇu vµ khu vùc nh WTO (Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ
giíi), EU (Céng ®ång ch©u ¢u), APEC (DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng), NAFTA (HiÖp ®Þnh mËu dÞch tù do B¾c Mü)…, thÕ giíi
ngµy nay ®ang sèng trong qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ m¹nh mÏ. Qu¸ tr×nh nµy thÓ
hiÖn kh«ng chØ trong lÜnh vùc th¬ng m¹i mµ c¶ trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt,
dÞch vô, tµi chÝnh, ®Çu t còng nh c¸c lÜnh vùc v¨n ho¸, x· héi, m«i trêng víi
c¸c h×nh thøc ®a d¹ng vµ møc ®é kh¸c nhau. Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ t¹o ra
nh÷ng quan hÖ g¾n bã, sù tuú thuéc lÉn nhau vµ nh÷ng t¸c ®éng qua l¹i hÕt
søc nhanh nh¹y gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ. Th«ng qua qu¸ tr×nh tù do ho¸, toµn cÇu
ho¸ t¹o ra nh÷ng lîi thÕ míi thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, ®Èy m¹nh
giao lu kinh tÕ gi÷a c¸c níc, gãp phÇn khai th¸c tèi ®a lîi thÕ so s¸nh cña c¸c
níc tham gia vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu.
Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ lµ qu¸ tr×nh võa hîp t¸c võa ®Êu tranh gi÷a c¸c
quèc gia, kh«ng chØ gi÷a níc giµu vµ níc nghÌo mµ cßn ngay c¶ gi÷a c¸c níc
giµu víi nhau nh»m giµnh vÞ trÝ cã lîi nhÊt cho m×nh trong ph©n c«ng lao
®éng vµ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Toµn cÇu ho¸ víi mÆt tr¸i cña nã lµ cuéc
c¹nh tranh gay g¾t trªn quy m« thÕ giíi ®· vµ ®ang lµm n¶y sinh nh÷ng vÊn ®Ò
x· héi nh thÊt nghiÖp gia t¨ng, ph©n ho¸ giµu nghÌo ngµy mét s©u thªm, ®ång
thêi toµn cÇu ho¸ còng më ®êng cho sù du nhËp nh÷ng v¨n ho¸ vµ lèi sèng
kh«ng phï hîp truyÒn thèng vµ b¶n s¾c d©n téc cña mçi quèc gia…
Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ®ang thóc ®Èy m¹nh mÏ sù héi nhËp cña c¸c níc
vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. Hoµ trong bèi c¶nh ®ã cïng víi ph¬ng
ch©m "®a d¹ng ho¸, ®a ph¬ng ho¸ quan hÖ" vµ "lµ b¹n víi tÊt c¶ c¸c níc
trong céng ®ång thÕ giíi phÊn ®Êu v× hoµ b×nh, ®éc lËp vµ ph¸t triÓn", ViÖt
Nam ®· thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi h¬n 160 níc vµ hÇu hÕt c¸c tæ chøc
quèc tÕ vµ khu vùc quan träng. Víi viÖc gia nhËp ASEAN (7 - 1995), ký HiÖp
®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ víi EU (7 - 1995), tham gia APEC (11- 1998)
vµ ®ang chuÈn bÞ tÝch cùc cho c¸c cuéc ®µm ph¸n gia nhËp Tæ chøc th¬ng m¹i
thÕ giíi (WTO). ViÖt Nam ®· vµ ®ang tõng bíc v÷ng ch¾c héi nhËp s©u réng
vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi.
H¬n lóc nµo hÕt, qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kh«ng chØ lµ sù quan t©m cña
mçi quèc gia, mçi tæ chøc mµ cßn ®èi víi mçi c¸ nh©n chóng ta, cã rÊt nhiÒu
c¸c bµi viÕt cña c¸c nhµ nghiªn cøu vµ c¸c chuyªn gia ®Çu ngµnh trong vµ
1
ngoµi níc ®Ò cËp ®Õn c¸c khÝa c¹nh kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ vµ
héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §©y lµ vÊn ®Ò réng lín, phøc t¹p vµ cã nhiÒu biÕn
®éng; cã c¶ nh÷ng nhËn thøc vµ quan ®iÓm kh¸c nhau, thËm chÝ ®èi lËp nhau.
Qua viÖc tham kh¶o tµi liÖu cïng víi nh÷ng kiÕn thøc ®· ®îc lÜnh héi
trong nhµ trêng, em ®· lùa chän ®Ò tµi "Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ:
xu thÕ, thêi c¬ vµ th¸ch thøc".
Néi dung cña bµi viÕt ®îc tr×nh bµy trong ba phÇn:
PhÇn 1: NhËn thøc vÒ toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ
PhÇn 2: Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ: thêi c¬ vµ th¸ch thøc.
PhÇn 3: ViÖt Nam víi toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ.
2
PHÇn 1: NhËn thøc vÒ toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ
1. Toµn cÇu ho¸
Toµn cÇu ho¸. Nã ®Ò cËp tíi mét thÕ giíi ®ang xÝch l¹i gÇn nhau h¬n, tíi
viÖc vît qua nh÷ng kho¶ng c¸ch vµ sù kh¸c biÖt, tíi viÖc mäi ngêi cïng chia
sÎ høa hÑn cña t¬ng lai.
Toµn cÇu ho¸ lµ g×, vµ t¹i sao ®iÒu ®ã g©y ra nhiÒu tranh c·i? Th«ng thêng ®Ò tµi nµy ®îc ®a ra liªn quan ®Õn th¬ng m¹i quèc tÕ, nhng nã ®ang vît
qua ngoµi vÊn ®Ò ®ã. Toµn cÇu ho¸ thùc ra cã nghÜa lµ thay ®æi c¸ch thøc mµ
mäi viÖc lµm trong níc. Nhng thay ®æi kh«ng ph¶i lóc nµo còng lµ ®iÒu tèt.
Giê ®©y ®èi víi mét sè ngêi, tõ nµy hiÖn th©n cho thÞ trêng tµi chÝnh tµn ph¸
c¸c nÒn kinh tÕ, c¸c ®èi thñ c¹nh tranh níc ngoµi nghiÒn n¸t c¸c doanh nghiÖp
trong níc, c¸c quan chøc hµnh chÝnh xa vêi ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh lµm ®¶o lén
x· héi.
Cã ngêi cho r»ng hiÖn nay ®· nhÊt thÓ ho¸ kinh tÕ thÕ giíi (toµn cÇu) råi.
C¸ch nãi nµy thiÕu chÝnh x¸c. ChØ khi toµn bé c¸c yÕu tè s¶n xuÊt (nguån vèn,
hµng ho¸, nh©n viªn, dÞch vô lao ®éng) ®Òu ®îc lu th«ng tù do trong quy t¾c
thèng nhÊt cña toµn cÇu, míi cã thÓ gäi lµ "nhÊt thÓ ho¸ kinh tÕ toµn cÇu".
Trong t×nh tr¹ng c¸c níc vÉn tån t¹i lîi Ých kh¸c nhau th× khi thùc hiÖn "nhÊt
thÓ ho¸ kinh tÕ thÕ giíi" nªn chóng ta chØ cã thÓ sö dông nh÷ng kh¸i niÖm t¬ng ®èi chuÈn x¸c nh "toµn cÇu ho¸ kinh tÕ" hay "hîp t¸c kinh tÕ toµn cÇu".
CÇn nhËn thÊy r»ng "Toµn cÇu ho¸" kh«ng cã ch÷ "kinh tÕ" ®i kÌm th× hµm
nghÜa cña nã réng h¬n nhiÒu bao gåm mäi vÊn ®Ò cã liªn quan tíi hîp t¸c
toµn cÇu. V× thÕ l¹i n¶y sinh quan niÖm cho r»ng "toµn cÇu ho¸" sÏ trë thµnh
mét lo¹i h×nh th¸i ý thøc vµ v¨n ho¸ thèng nhÊt toµn cÇu. Chóng ta kh«ng
ph¶n ®èi, thËm chÝ cßn thóc ®Èy trao ®æi hîp t¸c gi÷a c¸c quèc gia, mong
muèn häc tËp vµ thu hót mäi tinh hoa v¨n ho¸ cã lîi cña c¸c níc. Nhng chóng
ta kh«ng thÓ nhËp khÈu h×nh th¸i ý thøc cña níc kh¸c, cµng kh«ng ®îc T©y
ho¸ hoµn toµn. V× vËy, ph¶i sö dông thËn träng ch÷ "toµn cÇu ho¸", chóng ta
còng ph¶i tÝnh to¸n r»ng lÜnh vùc nµo cã thÓ toµn cÇu ho¸, lÜnh vùc nµo ph¶i
hîp t¸c cã lùa chän thËm chÝ kh«ng hîp t¸c.
VËy toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ díi sù t¸c ®éng cña quèc tÕ ho¸ s¶n xuÊt vµ
c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt kh«ng ngõng ph¸t triÓn, tÝnh dùa dÉm vµo nhau,
bæ sung cho nhau cña nÒn kinh tÕ c¸c níc ngµy cµng gia t¨ng, yÕu tè c¶n trë
s¶n xuÊt ®ang ngµy cµng mÊt ®i bëi sù tù do lu th«ng toµn cÇu.
3
MÆc dï vËy, toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vÉn ë trong giai ®o¹n ®Çu cña nã. LÜnh
vùc then chèt hîp t¸c toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vÉn chØ lµ mËu dÞch, tù do lu th«ng
nguån vèn vµ søc lao ®éng cßn lµ vÊn ®Ò trong t¬ng lai.
2. NhËn thøc chung vÒ héi nhËp
Trong bèi c¶nh hiÖn nay, ngêi ta ®Òu thÊy r»ng, nhËn thøc vÒ héi nhËp
vÉn lµ mét vÊn ®Ò thêi sù. C¸c quèc gia ®Òu kh¼ng ®Þnh cÇn x©y dùng nhËn
thøc thèng nhÊt trong néi bé r»ng héi nhËp lµ cÇn thiÕt, phï hîp víi xu thÕ
chung, nhÊt lµ tham gia WTO sÏ t¹o thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc.
- Héi nhËp lµ mét qu¸ tr×nh tÊt yÕu, mét xu thÕ bao trïm mµ träng t©m lµ
më cöa kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn kÕt hîp tèt nhÊt nguån lùc trong níc vµ quèc tÕ,
më réng kh«ng gian ®Ó ph¸t triÓn vµ chiÕm lÜnh vÞ trÝ phï hîp nhÊt cã thÓ
trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Nh vËy héi nhËp võa lµ ®ßi hái kh¸ch quan võa
lµ nhu cÇu néi t¹i cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ mçi níc. CÇn ph¶i héi nhËp sím,
nhÊt lµ tham gia WTO, ®Ó tranh thñ c¸c c¬ héi kinh doanh, ®Ó cã tiÕng nãi
trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh luËt lÖ kinh tÕ, th¬ng m¹i quèc tÕ cã lîi cho m×nh.
Héi nhËp muén sÏ ph¶i chÊp nhËn nhiÒu quy ®Þnh ®· råi, nghÜa vô ph¶i thùc
hiÖn sÏ lín h¬n vµ thêi gian chuyÓn tiÕp ng¾n h¬n.
- Kh«ng thÓ nÐ tr¸nh viÖc héi nhËp mµ vÊn ®Ò then chèt lµ cÇn ph¶i nhËn
thøc tríc, tÝnh to¸n ®Çy ®ñ c¸i gi¸ ph¶i tr¶ cho viÖc tæ chøc vµ vËn hµnh c¸c
hiÖp ®Þnh quèc tÕ, ph¶i ®Ò ra ®îc nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p ®óng ®Ó h¹n
chÕ tr¶ gi¸ ë møc thÊp nhÊt vµ tranh thñ cao nhÊt nh÷ng c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn.
- Héi nhËp thùc chÊt lµ tham gia c¹nh tranh trªn quèc tÕ vµ ngay trong thÞ
trêng néi ®Þa. §Ó héi nhËp cã hiÖu qu¶, ph¶i ra søc t¨ng cêng néi lùc, c¶i c¸ch
vµ ®iÒu chØnh c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, luËt lÖ, tËp qu¸n kinh doanh, c¬ cÊu kinh tÕ
trong níc ®Ó phï víi "luËt ch¬i chung" cña quèc tÕ. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa
lµ c¸c níc bÞ Ðp ph¶i c¶i c¸ch, më cöa, héi nhËp nhng thùc ra c¶i c¸ch, héi
nhËp lµ v× sù ph¸t triÓn cña m×nh. ChÝnh s¸ch héi nhËp ph¶i dùa vµ g¾n chÆt
víi chiÕn lîc ph¸t triÓn cña ®Êt níc, ®ång thêi c¶i c¸ch kinh tÕ, hµnh chÝnh
ph¶i g¾n chÆt víi yªu cÇu cña qu¸ tr×nh héi nhËp. C¶i c¸ch trong níc vµ héi
nhËp lµ "Con ®êng hai chiÒu". C¶i c¸ch bªn trong quyÕt ®Þnh tèc ®é vµ hiÖu
qu¶ héi nhËp, ®ång thêi héi nhËp sÏ hç trî, thóc ®Èy tiÕn tr×nh c¶i c¸ch trong
níc, qua ®ã n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. CÇn ph¶i nhËn thøc r»ng
dï cã héi nhËp hay kh«ng th× vÉn tiÕp tôc c¶i c¸ch, c¶i c¸ch m¹nh h¬n, nhanh
h¬n v× sù ph¸t triÓn cña m×nh. §iÒu quan träng lµ ph¶i duy tr× æn ®Þnh chÝnh
trÞ, x· héi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ héi nhËp cã hiÖu qu¶.
- Héi nhËp kh«ng ph¶i ®Ó ®îc hëng u ®·i, nh©n nhîng ®Æc biÖt. Héi nhËp
lµ më réng c¸c c¬ héi kinh doanh, th©m nhËp thÞ trêng, cã m«i trêng ph¸p lý
vµ kinh doanh æn ®Þnh dùa trªn quy chÕ, luËt lÖ cña c¸c thÓ chÕ héi nhËp,
4
kh«ng bÞ ph©n biÖt ®èi xö, kh«ng bÞ c¸c ®éng c¬ chÝnh tÞ hay nh÷ng lý do
kh¸c c¶n trë viÖc giao lu hµng ho¸, dÞch vô vµ ®Çu t. Tõ æn ®Þnh vÒ thÞ trêng,
c¸c níc sÏ cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch ®Çu t, s¶n xuÊt, kinh
doanh æn ®Þnh dùa trªn quy chÕ, luËt lÖ cña c¸c thÓ chÕ héi nhËp, kh«ng bÞ
ph©n biÖt ®èi xö, kh«ng bÞ c¸c ®éng c¬ chÝnh trÞ hay nh÷ng lý do kh¸c c¶n trë
viÖc giao lu hµng ho¸, dÞch vô vµ ®Çu t. Tõ æn ®Þnh vÒ thÞ trêng, c¸c níc sÏ cã
®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch ®Çu t, s¶n xuÊt, kinh doanh æn ®Þnh,
gi¶i quyÕt viÖc lµm ph¸t triÓn kinh tÕ. Ngoµi ra, c¸c níc cã thÓ sö dông nh÷ng
luËt lÖ, quy ®Þnh, c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp cña c¸c thÓ chÕ héi nhËp ®Ó b¶o
vÖ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña m×nh.
- Ph¶i t¨ng cêng th«ng tin, tuyªn truyÒn, gi¶i thÝch ®Ó giíi kinh doanh
nhËn thøc s©u s¾c vµ ñng héi héi nhËp, chuÈn bÞ thËt tèt mäi mÆt ®Ó chñ ®éng
héi nhËp tõng bíc, tËn dông nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña mçi níc ®Ó c¹nh tranh
chiÕm lÜnh thÞ trêng. §Æc biÖt quan t©m ®Õn viÖc th«ng tin, gi¶i thÝch cho
doanh nghiÖp vµ nh©n d©n, ®Æc biÖt c¸c thµnh phÇn bÞ ¶nh hëng bëi më cöa vµ
tù do ho¸, vÒ lîi Ých cña héi nhËp vµ tham gia WTO. CÇn tham kh¶o vµ thu hót
giíi doanh nghiÖp tham gia x©y dùng chÝnh s¸ch, lé tr×nh, c¸c biÖn ph¸p héi
nhËp v× chÝnh hä sÏ thùc hiÖn c¸c cam kÕt vµ b¶o ®¶m hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh
héi nhËp.
5
PHÇn 2: Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ:
Thêi c¬ vµ th¸ch thøc
1. Toµn cÇu ho¸ vµ nh÷ng ®éng lùc.
Theo thuËt ng÷ kinh tÕ, ®éng lùc cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ cã thÓ ®îc
biÓu hiÖn th«ng qua 3 xu híng chñ ®¹o sau ®©y:
- Xu híng thø nhÊt, vµ lµ xu híng cã t¸c ®éng s©u s¾c nhÊt lµ sù thay ®æi
vÒ khoa häc - c«ng nghÖ. Khoa häc vµ c«ng nghÖ cã vai trß quyÕt ®Þnh lîi thÕ
c¹nh tranh vµ tèc ®é ph¸t triÓn cña c¸c quèc gia.
- Xu híng thø hai lµ viÖc ngµy cµng cã nhiÒu ChÝnh phñ theo ®uæi chÝnh
s¸ch tù do ho¸, më cöa thÞ trêng vµ lo¹i bá nh÷ng c¶n trë vÒ mÆt luËt lÖ ®èi
víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ.
- Xu híng thø ba lµ sù kÕt hîp cña nh÷ng c«ng nghÖ míi vµ nh÷ng thÞ trêng tù do h¬n, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c khu vùc kinh doanh ë nhiÒu níc cã thÓ
quèc tÕ ho¸ c¸c ho¹t ®éng cña m×nh, dÖt nªn mét m¹ng líi phøc t¹p h¬n bao
giê hÕt c¸c ho¹t ®éng liªn kÕt víi nhau trªn b×nh diÖn toµn cÇu.
C¶ 3 xu híng nµy: tiÕn bé c«ng nghÖ, tù do ho¸ kinh tÕ, quèc tÕ ho¸ s¶n
xuÊt - ®· lµm cho c¸c quèc gia trë nªn phô thuéc lÉn nhau h¬n vÒ mÆt kinh tÕ,
t¹o ra nh÷ng c¬ héi còng nh nh÷ng th¸ch thøc vÒ kinh tÕ, x· héi, chÝnh trÞ cha
tõng cã.
2. Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ: Nh÷ng lîi Ých.
Toµn cÇu ho¸ lµ xu híng tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh tËp trung, chuyªn m«n ho¸
s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Khi nÒn kinh tÕ thÕ giíi ph¸t triÓn
thµnh mét thÞ trêng thèng nhÊt th× kh«ng mét quèc gia nµo cã thÓ ®øng ngoµi
tiÕn tr×nh nµy mµ cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®îc.
Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ®· trë thµnh mét trong nh÷ng xu thÕ chñ
yÕu cña quan hÖ quèc tÕ hiÖn ®¹i vµ sÏ tiÕp tôc ph¸t triÓn m¹nh trong thÕ kû
tíi. Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ®îc thÓ hiÖn râ trong sù gia t¨ng rÊt nhanh
trao ®æi quèc tÕ vÒ hµng ho¸, dÞch vô, tµi chÝnh vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt.
Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ cßn ®îc thÓ hiÖn qua sù h×nh thµnh vµ cñng
cè cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc.
Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ®îc quyÕt ®Þnh bëi nhiÒu yÕu tè liªn quan
tíi c«ng nghÖ, thÞ trêng vµ chÝnh s¸ch, næi lªn lµ: sù c¹nh tranh gia t¨ng trong
kinh tÕ thÕ giíi thóc ®Èy t×m kiÕm nh÷ng thÞ trêng cã lîi nhÊt cho hµng xuÊt
khÈu vµ nguån nhËp khÈu rÎ nhÊt; nh÷ng yÕu tè thóc ®Èy c¸c c«ng ty xuyªn
quèc gia ph©n bè l¹i d©y chuyÒn s¶n xuÊt, tiªu thô, h×nh thµnh nªn c¸c m¹ng
líi toµn cÇu vµ khu vùc. Sù ph¸t triÓn trong c«ng nghÖ th«ng tin, thÞ trêng tµi
chÝnh, dÞch vô vµ giao th«ng vËn t¶i…
Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ cã t¸c dông hç trî, bæ sung cho nhau vµ
cïng nh»m môc tiªu thóc ®Èy trao ®æi hµng ho¸, dÞch vô, vèn vµ lao ®éng.
Liªn kÕt khu vùc võa cñng cè qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ võa gióp c¸c níc trong
tõng khu vùc b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh. MÆt kh¸c, toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸
6
còng lµm cho sù c¹nh tranh gi÷a c¸c thùc thÓ kinh tÕ trë nªn gay g¾t cha tõng
cã.
Toµn cÇu ho¸ ®· vµ ®ang mang l¹i nh÷ng c¬ héi to lín cho nÒn kinh tÕ
thÕ giíi vµ cho mçi quèc gia tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp:
- Héi nhËp quèc tÕ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh, thóc ®Èy
viÖc tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, tranh thñ ®îc lîi Ých cña viÖc
ph©n bæ nguån tµi lùc hîp lý trªn b×nh diÖn quèc tÕ tõ ®ã ph¸t huy cao ®é
nh©n tè s¶n xuÊt h÷u dông cña tõng quèc gia.
- Tù do ho¸ lu©n chuyÓn hµng ho¸, dÞch vô vµ vèn víi viÖc h¹ thÊp hµng
rµo thuÕ quan, ®¬n gi¶n ho¸ trong kh©u thñ tôc, c¾t gi¶m kiÓm so¸t hµnh chÝnh
sÏ gãp phÇn gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, ®Çu t, t¨ng s¶n lîng, gi¶m thÊt nghiÖp vµ
t¨ng thªm lîi Ých cho ngêi tiªu dïng.
- Toµn cÇu ho¸ t¹o ra nhiÒu c¬ héi ®Çu t míi, t¨ng nhanh vßng quay vèn
vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh ®Çu t nhê ®ã võa n©ng cao hiÖu
qu¶ võa h¹n chÕ rñi ro ®Çu t.
- Toµn cÇu ho¸ thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ, chuyÓn giao
vèn, kü n¨ng qu¶n lý, qua ®ã më réng ®Þa bµn ®Çu t cho c¸c níc ph¸t triÓn,
®ång thêi gióp c¸c níc tiÕp nhËn ®Çu t cã thªm nhiÒu c¬ héi ph¸t triÓn.
3. Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ: Nh÷ng th¸ch thøc.
- Sù bÊt æn ®Þnh cña thÞ trêng tµi chÝnh quèc tÕ. Thùc vËy, cã sù kh¸c biÖt
c¬ b¶n gi÷a t b¶n c«ng nghiÖp vµ t b¶n tµi chÝnh, hay nãi c¸ch kh¸c lµ kh¸c
biÖt gi÷a ®Çu t trùc tiÕp vµ ®Çu t tµi chÝnh. C¸c nhµ ®Çu t trùc tiÕp ®· bá tiÒn
®Çu t x©y dùng nhµ xëng th× kh«ng dÔ g× mét sím mét chiÒu cã thÓ
rót l¹i vèn ®Çu t. Trong khi ®ã, c¸c nhµ ®Çu t tµi chÝnh cã lîi thÕ linh ho¹t h¬n
nhê tÝnh chuyÓn nhîng cao cña chøng kho¸n. MÆt kh¸c nguån tµi chÝnh ®îc
ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu, tËp trung vµo mét sè trung t©m tµi chÝnh lín lµ c¸c
níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn hµng ®Çu thÕ giíi. Qu¸ tr×nh héi nhËp vµ toµn cÇu
ho¸ cµng lµm cho dßng vèn ch¶y m¹nh h¬n, dÔ dµng h¬n vµ tÊt nhiªn rñi ro sÏ
lín h¬n.
- Nguy c¬ tôt hËu cña mét sè quèc gia. Mét sè quèc gia tranh thñ ®îc lîi
Ých cña héi nhËp mËu dÞch quèc tÕ vµ thÞ trêng tµi chÝnh quèc tÕ, ph¸t huy ®îc
lîi thÕ so s¸nh, nhê ®ã thóc ®Èy t¨ng trëng, më réng th¬ng m¹i, thu hÑp dÇn
kho¶ng c¸ch víi c¸c níc ph¸t triÓn, th× mét sè níc kh¸c l¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng
héi nhËp vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn th¬ng m¹i, thu hót vèn ®Çu t vµ kÕt côc tÊt
yÕu lµ sÏ bÞ ®Èy lïi xa h¬n n÷a vÒ phÝa sau.
- ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ - tµi chÝnh cña c¸c níc yÕu bÞ phô thuéc vµo chÝnh
s¸ch cña c¸c níc m¹nh.
- Mèi ®e do¹ cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ®ã chÝnh lµ xu híng h×nh thµnh
thÕ ®éc quyÒn, tËp trung quyÒn lùc vµo mét sè tËp ®oµn ®Çu sá quèc tÕ. Xu híng s¸t nhËp ®ang diÔn ra m¹nh mÏ cha tõng cã trong lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ
thÕ giíi cËn ®¹i. VËy thÕ th× ®©u lµ ®iÓm dõng cña xu thÕ s¸t nhËp nµy? Bëi lÏ
nÕu xu thÕ s¸t nhËp tiÕp tôc gia t¨ng ch¾c ch¾n sÏ cã t¸c ®éng xÊu ®Õn "thÞ tr7
êng c¹nh tranh hoµn h¶o - nh©n tè ®· gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
kinh tÕ trong suèt hµng thÕ kû qua.
- Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ph¸t triÓn, khi tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ
quèc tÕ, c¸c níc nhÊt lµ ®ang ph¸t triÓn ph¶i gi¶m dÇn thuÕ vµ bá hµng rµo phi
quan thuÕ, nghÜa lµ bá hµng rµo mËu dÞch, th× c¸c hµng ho¸ níc ngoµi sÏ å ¹t
®æ vµo, bãp chÕt ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong níc.
- Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ph¸t triÓn lµm tan vì c¸c hµng rµo b¶o hé cña
c¸c quèc gia. Do vËy c¸c quèc gia kh«ng chØ chÞu t¸c ®éng tÝch cùc cña qu¸
tr×nh nµy mµ cßn ph¶i chÞu c¶ nh÷ng chÊn ®éng cña hÖ thèng kinh tÕ toµn cÇu
trong c¸c lÜnh vùc tiÒn tÖ, tµi chÝnh, nguyªn nhiªn liÖu… C¸c n íc cµng yÕu
kÐm, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cµng kh«ng ®ñ th«ng tho¸ng phï hîp víi
c¸c ®Þnh chÕ quèc tÕ, tÖ tham nhòng vµ quan liªu cµng nÆng, hÖ thèng ng©n
hµng - tµi chÝnh cµng l¹c hËu… th× cµng chÞu t¸c ®éng nÆng nÒ h¬n.
- Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ph¸t triÓn, kh«ng chØ cã c¸c lùc lîng kinh tÕ
tiÕn bé tham gia vµo qu¸ tr×nh nµy mµ cßn cã c¶ c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng, bän
mapha, c¸c tæ chøc khñng bè… M¹ng líi ho¹t ®éng cña maphia hiÖn ®ang lan
kh¾p toµn cÇu, c¸c ®êng d©y bu«n lËu ma tuý ®· len lái ®Õn c¶ c¸c trêng häc.
C¸c thÕ lùc ph¶n ®éng còng kh«ng bá lì thêi c¬ x©m nhËp vµo níc ta ph¸ ho¹i
chÝnh s¸ch ®óng ®¾n lµ ph¶i ng¨n chÆn, chèng l¹i mäi ho¹t ®éng ph¸ ho¹i. Nhng kh«ng thÓ v× nã mµ ®ãng cöa ®Êt níc hay h¹n chÕ sù héi nhËp cña ®Êt níc
vµo qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸.
- Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ph¸t triÓn cßn n¶y sinh nh÷ng mÆt tiªu cùc kh¸c
n÷a nh: sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn gi÷a c¸c níc giµu vµ nghÌo cã thÓ
t¨ng lªn, sù xung ®ét gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸ kh¸c nhau cã thÓ x¶y ra, c¸c níc
lín cã thÓ bÞ ph©n r·…
Song nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc nµy cã thÓ lín nhá ®Õn ®©u, ®iÒu ®ã l¹i tuú
thuéc vµo chÝnh s¸ch héi nhËp quèc tÕ cña c¸c quèc gia. Mét chÝnh s¸ch héi
nhËp quèc tÕ ®óng ®¾n vµ thÝch hîp, th× t¸c h¹i cña nh÷ng mÆt tiªu cùc nµy sÏ
bÞ h¹n chÕ vµ ngîc l¹i.
8
PhÇn 3: ViÖt Nam víi toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ
1. TiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam.
Chóng ta ®i vµo thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trïng víi thêi
®iÓm trªn thÕ giíi ®ang diÔn ra nh÷ng thay ®æi to lín vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ.
Hoµ b×nh, hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn ngµy cµng trë thµnh ®ßi hái bøc xóc cña c¸c
d©n téc vµ quèc gia trªn thÕ giíi. C¸c níc ®Òu u tiªn ph¸t triÓn kinh tÕ, cÇn cã
m«i trêng hoµ b×nh, æn ®Þnh vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa.
Trong mét thÕ giíi ngµy cµng ®îc toµn cÇu ho¸, bÊt cø níc nµo muèn
kh«ng bÞ g¹t ra ngoµi dßng ch¶y ph¸t triÓn, ®Òu ph¶i nç lùc héi nhËp vµo xu
thÕ chung, ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch, gi¶m dÇn hµng rµo quan thuÕ vµ dì bá hµng
rµo phi quan thuÕ, lµm cho viÖc trao ®æi hµng ho¸, lu©n chuyÓn vèn, lao ®éng,
c«ng nghÖ vµ kü thuËt trªn ph¹m vi thÕ giíi ngµy cµng th«ng tho¸ng h¬n. ViÖt
Nam kh«ng ph¶i lµ ngo¹i lÖ, vÊn ®Ò lµ ph¶i chän tiÕn tr×nh héi nhËp sao cho
phï hîp víi hoµn c¶nh vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh. §¹i héi ®¹i biÓu toµn
quèc lÇn thø VI cña §¶ng (1986) ®· khëi xíng c«ng cuéc ®æi míi mµ mét
trong nh÷ng híng quan träng lµ më réng quan hÖ vµ hîp t¸c quèc tÕ. §¹i héi
VII (1992), §¹i héi VIII (1996) ®· tiÕp tôc ph¸t triÓn ®êng lèi ®æi míi cña §¹i
héi VI, ®a d¹ng ho¸, ®a ph¬ng ho¸ quan hÖ theo tinh thÇn: ViÖt Nam muèn
lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c níc trong céng ®ång thÕ giíi, phÊn ®Êu v× hoµ b×nh, ®éc
lËp vµ ph¸t triÓn (V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII, NXB
ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 1996, trang 130) nh»m ®Èy m¹nh quan hÖ ®èi
ngo¹i, ph¸ thÕ bÞ bao v©y cÊm vËn, tham gia tÝch cùc vµo ®êi sèng cña céng
®ång quèc tÕ. Chñ tr¬ng nµy ®· t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy tiÕn tr×nh héi nhËp
quèc tÕ cña ta. Chóng ta còng nhËn thøc râ héi nhËp quèc tÕ thùc chÊt lµ cuéc
®Êu tranh phøc t¹p ®Ó gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ vµ cñng cè an ninh chÝnh trÞ,
®éc lËp kinh tÕ vµ b¶n s¾c d©n téc cña mçi níc th«ng qua viÖc thiÕt lËp c¸c
mèi quan hÖ tuú thuéc lÉn nhau, ®an xen, nhiÒu chiÒu, ë nhiÒu tÇng nÊc víi
c¸c quèc gia kh¸c.
ChÝnh s¸ch héi nhËp quèc tÕ tõng bíc ®îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh
triÓn khai ®êng lèi ®èi ngo¹i ®éc lËp, tù chñ, ®a ph¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ cña
§¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII.
TiÕp ®ã, NghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII ®· quyÕt
®Þnh:"NhiÖm vô ®èi ngo¹i trong thêi gian tíi lµ cñng cè m«i trêng hoµ b×nh
vµ t¹o ®iÒu kiÖn quèc tÕ thuËn lîi h¬n n÷a ®Ó ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x·
héi, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc", x©y dùng mét nÒn kinh tÕ më vµ
®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi.
Chóng ta ®· nç lùc thóc ®Èy hîp t¸c víi tÊt c¶ c¸c níc vµ thÓ chÕ chÝnh
trÞ kh¸c nhau. Chóng ta ®· ph¸ ®îc thÕ bao v©y c« lËp vÒ chÝnh trÞ, cÊm vËn vÒ
kinh tÕ, thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi h¬n 160 níc trong ®ã cã tÊt c¶ c¸c níc lín, ph¸t triÓn quan hÖ th¬ng m¹i víi 130 níc vµ l·nh thæ. §ång thêi,
chóng ta ®· khai th«ng ®îc quan hÖ víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tiÒn tÖ quèc tÕ
nh IMF, WB vµ c¸c tæ chøc ph¸t triÓn kh¸c trong hÖ thèng liªn hîp quèc.
Chóng ta ®· cè g¾ng c¶i c¸ch qu¶n lý kinh tÕ, bao gåm c¶ lÜnh vùc ph¸p lý vµ
x©y dùng c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi
chñ nghÜa, phï hîp víi luËt ph¸p vµ tËp qu¸n quèc tÕ.
Bíc ph¸t triÓn tiÕp theo lµ chóng ta tiÕp tôc thóc ®Èy tiÕn tr×nh héi nhËp
qua viÖc tham gia c¸c tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ, th¬ng m¹i khu vùc vµ thÕ giíi
nh ASEAN (7 - 1995), APEC (11 - 1998), §µm ph¸n th¬ng m¹i ViÖt - Mü vµ
tÝch cùc chuÈn bÞ tham gia WTO.
2. CÇn qu¸n triÖt nh÷ng quan ®iÓm vµ nguyªn t¾c cña §¶ng vÒ héi
nhËp.
Héi nhËp quèc tÕ gi÷ v÷ng ®éc lËp, tù chñ vµ ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
§©y lµ yªu cÇu chÝnh trÞ cao nhÊt ®èi víi tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ cña ta.
9
Héi nhËp ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c chung lµ b¶o vÖ ®éc lËp, thèng nhÊt
toµn vÑn l·nh thæ, b×nh ®¼ng, cïng cã lîi, b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, gi÷
v÷ng an ninh quèc gia, gi÷ g×n vµ ph¸t huy truyÒn thèng vµ b¶n s¾c cña d©n
téc.
VËy hiÓu nh thÕ nµo vÒ kinh tÕ thÞ trêng
®Þnh híng x· héi chñ nghÜa?
§æi míi ë ViÖt Nam kh«ng lµm thay ®æi tÝnh chÊt vµ môc tiªu cña
CNXH mµ lµ qu¸ tr×nh tù hoµn thiÑen CNXH nh»m kh«ng ngõng thóc ®Èy qu¸
tr×nh ph¸t triÓn vµ lín m¹nh cña nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa.
B¶n chÊt cña chñ nghÜa x· héi: Cô thÓ lµ, vÒ c¬ cÊu cña chÕ ®é së h÷u,
chñ tr¬ng ph¸t triÓn ®ång thêi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã coi chÕ ®é
c«ng h÷u lµ chñ thÓ hay kinh tÕ c«ng h÷u lµ c¬ së ®Ó tõ ®ã ph¸t huy t¸c dông
chØ ®¹o cña nÒn kinh tÕ quèc h÷u; vÒ quan hÖ ph©n phèi ®Òu duy tr× chÕ ®é
ph©n phèi theo lao ®éng, nh÷ng h×nh thøc ph©n phèi kh¸c chØ lµ bæ trî, phÊn
®Êu ®¹t môc tiªu cïng giµu cã, lo¹i trõ t×nh tr¹ng ph©n ho¸ giµu nghÌo trong
x· héi; vÒ ph¬ng diÖn chÝnh trÞ ®Òu kiªn tr× sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n,
kh«ng chÊp nhËn chÕ ®é ®a §¶ng vµ tù do ho¸ chÝnh trÞ.
Chñ tr¬ng lîi dông mét c¸ch hîp lý c¬ chÕ thÞ trêng. Trong thÓ chÕ
kinh tÕ míi, c¬ chÕ thÞ trêng trë thµnh ph¬ng thøc cèt yÕu trong ph©n phèi
nguån tµi nguyªn vµ ®iÒu hoµ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ. Tuy vËy, c¬ chÕ thÞ trêng mµ ta ®ang x©y dùng kh«ng hoµn toµn lµ tù ph¸t, nã coi träng vai trß qu¶n
lý cña Nhµ níc vµ vai trß ®iÒu tiÕt vÜ m« cña ChÝnh phñ, tÝch cùc ng¨n chÆn vµ
kh¾c phôc nh÷ng khiÕm khuyÕt còng nh c¸c t¸c ®éng tiªu cùc cña kinh tÕ thÞ
trêng.
Coi träng nÒn v¨n minh tinh thÇn vµ nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc x· héi
chñ nghÜa nh»m lo¹i trõ mäi biÓu hiÖn tiªu cùc trong x· héi.
- Héi nhËp quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh võa hîp t¸c võa ®Êu tranh, cèt lâi lµ giµnh
thÞ trêng, vèn, c«ng nghÖ vµ kü thuËt; ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c, luËt lÖ vµ
tËp qu¸n quèc tÕ, trªn c¬ së "b×nh ®¼ng, hîp t¸c, cïng cã lîi".
- Héi nhËp quèc tÕ lµ nh»m môc tiªu ph¸t triÓn, phôc vô ®æi míi thµnh
c«ng, thùc hiÖn th¾ng lîi c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ®¶m b¶o hiÖu qu¶
kinh tÕ x· héi vµ t¨ng trëng bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, h¹n chÕ tèi ®a
tiªu cùc cña nh÷ng chao ®¶o, biÕn ®éng tõ bªn ngoµi.
- Héi nhËp phï hîp víi chñ tr¬ng "ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i theo híng
x©y dùng hÖ thèng kinh tÕ më" h×nh thµnh thÞ trêng ®ång bé, th«ng suèt trong
c¶ níc, g¾n víi kinh tÕ víi thÞ trêng thÕ giíi, thÓ hiÖn c¶ trong sù chuyÓn dÞch
c¬ cÊu kinh tÕ vµ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý… gãp phÇn kh¬i dËy vµ ph¸t huy cã
hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc trong níc…
3. ViÖt Nam víi toµn cÇu ho¸: C¬ héi vµ th¸ch thøc.
3.1. VÒ kinh tÕ
Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ®· t¹o ra nh÷ng c¬ héi ®Ó t¨ng cêng sù ph¸t triÓn
cña quèc gia.
- C¬ héi ®Ó chuyªn m«n ho¸ s©u h¬n qóa tr×nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu
nh÷ng mÆt hµng ta cã u thÕ c¹nh tranh; nhËp nh÷ng s¶n phÈm trung gian vµ
tiªu dïng víi gi¸ rÎ h¬n.
- Sù c¹nh tranh t¨ng lªn: nh÷ng c¶i tiÕn c«ng nghÖ, tri thøc ®îc t¨ng lªn
cêng qua nhËp khÈu hoÆc thùc tÕ c«ng viÖc, h¹n chÕ tham nhòng vµ ¨n chªnh
lÖch gi¸.
- Th¬ng m¹i cßn thóc ®Èy sù t¨ng trëng kinh tÕ, t¹o thªm nh÷ng c¬ héi
bu«n b¸n míi do cã nhiÒu sù t¬ng ®ång vÒ v¨n ho¸, luËt ph¸p, quan hÖ d©n téc
vµ c¸c hÖ thèng ph©n phèi.
- T¨ng thu hót ®Çu t vµ chuyÓn giao kü thuËt, c«ng nghÖ cao tõ c¸c níc.
10
- Tham gia c¸c luång tµi chÝnh vµ vèn quèc tÕ t¹o ra nh÷ng c¬ héi to lín:
tiÕp cËn c¸c nguån tµi chÝnh quèc tÕ sÏ gi¶m bít h¹n chÕ vÒ ngo¹i hèi, nhê ®ã
t¨ng kh¶ n¨ng nhËp khÈu. Ngoµi ra cßn ®ãng gãp quan träng vµ t¹o viÖc
lµm…
Tuy nhiªn, th¸ch thøc cña viÖc tham gia vµo héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
còng rÊt lín.
- NÒn kinh tÕ ®èi phã víi kh¶ n¨ng bÊt æn ®Þnh h¬n, suy tho¸i kinh tÕ cã
thÓ x¶y ra, khã lêng tríc ®îc.
- ViÖc tù do ho¸ th¬ng m¹i cã thÓ g©y khã kh¨n thËm chÝ lµm sôp ®æ mét
sè ngµnh l©u nay vÉn ®îc b¶o hé.
- Nguy c¬ bÞ kho¸ chÆt vµo nh÷ng lÜnh vùc th¬ng m¹i cã kh¶ n¨ng t¨ng
trëng chËm; lîi thÕ so s¸nh lu«n biÕn ®éng; sù thiÖt h¹i do cã sù chuyÓn th¬ng
m¹i tõ ®èi tîng nµy, khu vùc nµy sang ®èi tîng vµ khu vùc míi.
- Tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ vµ n¨ng lùc cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c ngµnh
s¶n xuÊt vµ dÞch vô cña ta cßn thÊp trong khi ph¶i c¹nh tranh víi nh÷ng ®èi
thñ m¹nh ë c¶ thÞ trêng trong vµ ngoµi níc.
- C¸c c¬ chÕ cña mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta cßn ®ang h×nh thµnh,
hÖ thèng luËt ph¸p cha hoµn chØnh; nhiÒu luËt lÖ vµ chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn
kinh tÕ ®èi ngo¹i cßn thiÕu hoÆc cha phï hîp víi quèc tÕ.
- Ta héi nhËp sau nhiÒu níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi ®· ho¹t ®éng
nöa thÕ kû, do ®ã ta ph¶i cè g¾ng theo kÞp tiÕn ®é chung trong khi ®ang cã xu
híng muèn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tù do ho¸, víi quy m« réng h¬n vµ møc ®é
s©u s¾c h¬n.
3.2. VÒ chÝnh trÞ
Díi chñ nghÜa x· héi, chÝnh trÞ vµ kinh tÕ kh«ng thÓ t¸ch rêi nhau v×
chÝnh s¸ch cña §¶ng lµ c¬ së mäi biÖn ph¸p l·nh ®¹o kinh tÕ, híng dÉn sù
ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ.
Thùc tÕ cho thÊy b¶o vÖ an ninh quèc gia, trËt tù an toµn x· héi nh»m b¶o
®¶m sù æn ®Þnh vµ an toµn cña toµn bé hÖ thèng chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi lµ
nhiÖm vô träng ®¹i kh«ng chØ cña riªng ViÖt Nam mµ bÊt cø quèc gia nµo dï
lín hay nhá còng ®Òu ph¶i quan t©m.
Mét x· héi, mét quèc gia thuéc bÊt cø chÕ ®é chÝnh trÞ nµo còng cÇn ph¶i
cã æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ trong níc, chñ ®éng t¹o ra quan hÖ quèc tÕ thuËn lîi ®Ó
chÊn hng vµ ph¸t triÓn ®Êt níc vÒ mäi mÆt, giµnh ®îc vÞ trÝ xøng ®¸ng trªn trêng quèc tÕ. B¶o vÖ an ninh quèc gia, trËt tù an toµn x· héi gi÷ vai trß quyÕt
®Þnh trong viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô trªn.
ViÖc më réng quan hÖ quèc tÕ vÒ an ninh, trËt tù ®· gióp ViÖt Nam vµ
b¹n bÌ xÝch l¹i gÇn nhau, hîp t¸c ®Ó nh©n lªn ®iÓm ®ång, ®Êu tranh nh»m h¹n
chÕ bÊt ®ång theo xu híng héi nhËp, æn ®Þnh vµ cïng ph¸t triÓn. Më réng quan
hÖ vµ hîp t¸c quèc tÕ vÒ an ninh, trËt tù ®· vµ sÏ gióp ViÖt Nam tranh thñ ® îc
c¸c kinh nghiÖm vµ thµnh tùu, c¸c ph¬ng tiÖn kü thuËt hiÖn ®¹i cña thÕ giíi ®Ó
b¶o vÖ an ninh, trËt tù, ®ång thêi t¹o ra mét thÕ trËn, mét m«i trêng an ninh,
trËt tù æn ®Þnh ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc.
Tuy nhiªn, trªn con ®êng héi nhËp vµ ph¸t triÓn, ViÖt Nam còng nh c¸c
níc trong khu vùc ®ang cßn nhiÒu khã kh¨n ph¶i vît qua. §ã lµ nh÷ng tranh
chÊp, bÊt ®ång vÒ biªn giíi, l·nh thæ, biÓn ®¶o, nh÷ng t¸c h¹i cña viÖc truyÒn
b¸ c¸c luång v¨n ho¸ ngo¹i lai, c¸c tÖ n¹n x· héi. Mét sè tæ chøc téi ph¹m,
ph¶n ®éng níc ngoµi vµ gèc ViÖt ®· thêng xuyªn truyÒn b¸ vµo trong níc c¸c
v¨n ho¸ phÈm ®åi trôy, ph¶n ®éng, ®i ngîc l¹i ®êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng
vµ Nhµ níc, c¶n trë viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ ®Ëm ®µ b¶n s¾c
d©n téc; VÒ an ninh kinh tÕ xuÊt hiÖn nhiÒu vô viÖc ph¸ ho¹i nÒn kinh tÕ ViÖt
Nam nh lõa ®¶o kinh tÕ, tÈy röa tiÒn, s¶n xuÊt vµ lu hµnh tiÒn gi¶…
11
Trong bèi c¶nh ViÖt Nam ®ang trªn ®êng héi nhËp quèc tÕ, më cöa giao
lu víi thÕ giíi, vÊn ®Ò b¶o vÖ an ninh quèc gia, trËt tù an toµn x· héi h¬n lóc
nµo hÕt cÇn ®îc quan t©m ®Æc biÖt ®Ó b¶o ®¶m æn ®Þnh chÝnh trÞ, t¹o m«i trêng x· héi, quan hÖ quèc tÕ thuËn lîi cho ph¸t triÓn kinh tÕ, t¹o søc m¹nh
quèc gia tõ bªn trong, vît qua thö th¸ch, ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn.
3.3. VÒ v¨n ho¸ - x· héi.
V¨n ho¸, còng nh mäi sù vËt vµ hiÖn tîng ®Òu cã tÝnh hai mÆt. NhËn thøc
cña mçi d©n téc, mçi con ngêi ®èi víi cïng mét nÒn v¨n ho¸ cïng mét nÒn
v¨n ho¸ còng kh¸c nhau, hä t×m thÊy nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c nhau: tÝch cùc vµ
tiªu cùc, tèt vµ xÊu, phï hîp vµ kh«ng phï hîp. Bëi vËy cÇn cã sù chän läc
nh÷ng c¸i hay, c¸i ®Ñp vµ dÉn ®Õn sù ®µo th¶i nh÷ng c¸i xÊu, c¸i dë.
Quèc gia ViÖt Nam, con ngêi ViÖt Nam sÏ héi nhËp cïng céng ®ång
quèc tÕ víi b¶n lÜnh cña m×nh, víi søc m¹nh cña m×nh ®Ó ®¹t tíi môc tiªu cña
m×nh. Trªn c¬ së nÒn kinh tÕ ®îc quèc tÕ ho¸, thµnh tùu khoa häc kü thuËt ®îc
nh©n lo¹i ho¸ th× nh÷ng s¶n phÈm v¨n ho¸ míi ®ang vµ sÏ n¶y në kh«ng cßn
lµ riªng cña mét ai mµ trë thµnh tµi s¶n chung cña nh©n lo¹i. V× thÕ, ViÖt Nam
trong tiÕn tr×nh héi nhËp víi bªn ngoµi, võa b¶o tån nh÷ng tinh hoa v¨n ho¸
d©n téc võa ph¶i vît qua c¸i Ên tîng nÆng nÒ vÒ sù ph©n biÖt gi÷a v¨n ho¸ ph¬ng §«ng víi v¨n ho¸ ph¬ng T©y do lÞch sö ®Ó l¹i mµ nhËn thøc mét c¸ch
®óng ®¾n h¬n, réng më h¬n vÒ sù héi nhËp gi÷a v¨n ho¸ d©n téc vµ v¨n ho¸
thÕ giíi, gi÷a v¨n ho¸ cña mçi quèc gia víi v¨n ho¸ quèc tÕ.
V¨n ho¸ ngµy nay ra ®êi vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së cña nÒn kinh tÕ c«ng
nghiÖp vµ hiÖn ®¹i ho¸. Nã t¹o nªn lèi suy nghÜ n¨ng ®éng, th«ng minh vµ
nhanh nh¹y, phong c¸ch lao ®éng kü thuËt, khÈn tr¬ng vµ cã hiÖu qu¶, mèi
quan hÖ x· héi b×nh ®¼ng, d©n chñ, møc sèng ®Çy ®ñ tiÖn nghi ngµy cµng ®îc
n©ng cao. Nh÷ng ®iÒu ®ã ®· nh©n lªn gÊp béi søc m¹nh cña con ngêi trong t
duy vµ hµnh ®éng, t¹o nªn mét ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy x· héi tiÕn lªn víi
tèc ®é phi thêng. MÆt kh¸c, lµ s¶n phÈm cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, v¨n ho¸ thÕ
giíi còng chøa ®ùng mÆt tr¸i cña nã. §ã lµ tÝnh Ých kû vµ sù giµnh giËt kh«ng
th¬ng tiÕc, lµ lèi sèng c¸ nh©n thùc dông trµn vµo mäi ngâ ng¸ch cña gia ®×nh
vµ céng ®ång, nhiÒu khi bÊt chÊp quan hÖ t×nh c¶m truyÒn thèng…
Trong qu¸ tr×nh héi nhËp v¨n ho¸, ViÖt Nam ph¶i gi¶i quyÕt nh÷ng mèi
quan hÖ ch»ng chÐo gi÷a v¨n ho¸ n«ng nghiÖp l©u ®êi vµ v¨n ho¸ c«ng nghiÖp
®ang ngµy cµng ph¸t triÓn, gi÷a v¨n ho¸ d©n téc truyÒn thèng víi v¨n ho¸ thÕ
giíi ngµy cµng më réng, gi÷a v¨n ho¸ ph¬ng §«ng cæ truyÒn víi v¨n ho¸ ph¬ng T©y hiÖn ®¹i, gi÷a c¸c trµo lu v¨n ho¸ ®¬ng ®¹i. Gi÷a c¸c dßng ch¶y ®ã,
chän cho ®îc mét híng ®i ®óng lµ v« cïng quan träng.
Héi nhËp kh«ng ph¶i lµ hoµ m×nh ®Ó thu nhËn tÊt c¶ vµ do vËy, cã thÓ mÊt
®i tÊt c¶, ng¨n ngõa c¸i xÊu kh«ng ph¶i lµ ®ãng cöa cµi then cho kü ®Ó tr¸nh
sî x©m nhËp tõ bªn ngoµi, mµ nªn thÊy mét c¸ch thùc tÕ r»ng nguån gèc,
mÇm mèng vµ nguy c¬ cña nã n»m ngay chÝnh trong lßng x· héi cña mçi níc,
trong chÝnh chóng ta. Cã nhËn thøc nh vËy míi cã thÕ tiÕp thu nh÷ng thµnh
tùu v¨n minh nh©n lo¹i, ®ång thêi lo¹i trõ nh÷ng biÓu hiÖn tiªu cùc tõ bªn
ngoµi x©m nhËp. Chóng ta nhËn thøc râ r»ng: phÊn ®Êu ph¸t triÓn kinh tÕ cao
lµ cÇn thiÕt vµ cÊp thiÕt. Song, sÏ lµ sai lÇm vµ tai h¹i nÕu chØ dån søc cho ho¹t
®éng kinh tÕ. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i dùa trªn nÒn t¶ng v¨n ho¸ mang b¶n
s¾c d©n téc vµ ph¶i trë thµnh nh©n tè thóc ®Èy sù ph¸t triÓn.
Héi nghÞ lÇn thø n¨m Ban chÊp hµnh Trung ¬ng kho¸ VIII (1998) nhÊn
m¹nh :"X©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i nh»m môc tiªu v¨n ho¸, v× x· héi
c«ng b»ng v¨n minh, con ngêi ph¸t triÓn toµn diÖn. Nhng v¨n ho¸ kh«ng thÓ
chØ lµ kÕt qu¶ kinh tÕ mµ cßn lµ vµ ph¶i lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ"
(V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø n¨m Ban chÊp hµnh Trung ¬ng kho¸ VIII. NXB
ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi - 1998, trang 55).
12
PhÇn kÕt
§êng lèi ®æi míi ®· ®a ®Êt níc ta vµo mét thêi kú míi, thêi kú më réng
quan hÖ quèc tÕ theo ph¬ng ch©m ®a d¹ng ho¸, ®a ph¬ng ho¸, ®Èy m¹nh héi
nhËp víi thÕ giíi. Hoµ vµo xu thÕ chung cña ®êi sèng quèc tÕ, ViÖt Nam tÝch
cùc vµ chñ ®éng tham gia tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ nh»m ®Èy m¹nh ph¸t
triÓn kinh tÕ - x· héi, lµm cho d©n giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n
minh.
Qua néi dung tr×nh bµy trªn, cã thÓ thÊy râ lµ c¬ héi vµ th¸ch thøc lµ hai
mÆt cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸. Nh vËy th×: ai lµ ngêi ®ãng vai trß ®iÒu tiÕt hai
mÆt trªn trong qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ vµ lµm thÕ nµo ®Ó tranh thñ tËn dông
c¸c c¬ héi vµ ®èi phã víi nh÷ng th¸ch thøc? T«i nghÜ r»ng kh«ng ai kh¸c mµ
chÝnh lµ Nhµ níc ph¶i ph¸t huy vai trß vµ hiÖu qu¶ trong qu¶n lý vÜ m«. Vµ
trong tiÕn tr×nh héi nhËp cÇn qu¸n triÖt nh÷ng quan ®iÓm, nguyªn t¾c cña
§¶ng vÒ héi nhËp mµ cèt lâi lµ héi nhËp quèc tÕ nhng gi÷ v÷ng ®éc lËp, tù
chñ vµ ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
Trªn ®©y lµ toµn bé bµi viÕt cña em vÒ ®Ò tµi: "Toµn cÇu ho¸ vµ héi
nhËp kinh tÕ: xu thÕ, thêi c¬ vµ th¸ch thøc". Do kiÕn thøc kinh nghiÖm cßn
h¹n chÕ, thêi gian t×m hiÓu cha nhiÒu, nªn khã tr¸nh khái nh÷ng khiÕm
khuyÕt, sai lÇm.
RÊt mong ®îc sù gãp ý, gióp ®ì cña thÇy c« ®Ó bµi viÕt ®îc hoµn thiÖn
h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
13
C¸c tµi lÞÖu tham kh¶o chÝnh
1. Tù do ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ : Rót ra nh÷ng kÕt luËn ®èi víi c«ng cuéc ph¸t
triÓn, ViÖn qu¶n lý kinh tÕ TW dÞch , H.1998.
2. Toµn cÇu ho¸ quan ®iÓm vµ thùc tiÔn , kinh nghiÖm quèc tÕ ,
NXB Thèng kª , H.1999.
3. Toµn cÇu ho¸ vµ vÊn ®Ò héi nhËp quèc tÕ cña ViÖt Nam , viÖn KTTG , 1999.
4. ViÖn th«ng tin khoa häc x· héi , khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ - hai mÆt
cña tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ , H. 2000.
5. ViÖn th«ng tin khoa häc x· héi . Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ : c¬ héi vµ
th¸ch thøc ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn , H. 2000.
14
- Xem thêm -