Tài liệu Vốn cho người nghèo

Lêi nãi ®Çu  §ãi nghÌo lµ mét vÊn ®Ò x· héi mang tÝnh toµn cÇu, môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo kh«ng chØ cã ë níc ta mµ cßn nhiÒu níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. NghÌo ®ãi kh«ng chØ lµm cho hµng triÖu ngêi kh«ng cã c¬ héi ®îc hëng thô thµnh qu¶ v¨n minh tiÕn bé cña loµi ng êi mµ cßn g©y ra nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng vÒ vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi ®èi víi sù ph¸t triÓn, sù tµn ph¸ m«i trêng sinh th¸i. VÊn ®Ò nghÌo ®ãi kh«ng ®îc gi¶i quyÕt th× kh«ng mét môc tiªu nµo mµ céng ®ång quèc tÕ còng nh quèc gia ®Þnh ra nh t¨ng trëng kinh tÕ, c¶i thiÖn ®êi sèng, hoµ b×nh æn ®Þnh, ®¶m b¶o c¸c quyÒn con ngêi ®îc thùc hiÖn. §Æc biÖt ë níc ta, qu¸ tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng víi xuÊt ph¸t ®iÓm nghÌo nµn vµ l¹c hËu th× t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo cµng kh«ng thÓ tr¸nh khái. Theo sè liÖu thèng kª míi nhÊt, hiÖn nay c¶ níc cã kho¶ng trªn 2 triÖu hé nghÌo ®ãi chiÕm 11% tæng sè hé trong c¶ n íc. Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn nghÌo ®ãi nhng ph¶i kÓ h¬n c¶ lµ thiÕu vèn vµ kü thuËt lµm ¨n. Vèn cho ngêi nghÌo ®ang lµ mét nghÞ sù nãng hæi trªn diÔn ®µn kinh tÕ. Gi¶i quyÕt vèn cho ngêi nghÌo ®Ó thùc hiÖn môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®· ®îc §¶ng vµ Nhµ níc hÕt søc quan t©m. Trong c¸c n¨m qua, tuy ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p hç trî vèn cho ng êi nghÌo nhng thùc tr¹ng mµ ®¸nh gi¸ vèn chuyÓn t¶i ®Õn ngêi nghÌo cha ®îc lµ bao nhiªu vµ hiÖu qu¶ sö dông cha cao. Tuy vËy nh×n tæng thÓ vµ tríc nh÷ng yªu cÇu ®Æt ra th× qu¶ thùc cßn nhiÒu mÆt cÇn ® îc ®Ò cËp ®Ó ®i ®Õn ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n, l©u dµi cho viÖc hç trî vèn lµm ¨n tíi ng êi nghÌo ë níc ta. Sau mét thêi gian thùc tËp t¹i vô b¶o trî x· héi - Bé Lao ®éng Th¬ng binh vµ x· héi, ®îc sù tËn t×nh híng dÉn cña thÇy gi¸o Ph¹m V¨n Liªn vµ c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o, tËp thÓ c¸n bé vô b¶o trî x· héi, kho b¹c Nhµ n íc Trung ¬ng, Ng©n hµng phôc vô ngêi nghÌo, uû ban d©n téc miÒn nói... víi ý thøc mong muèn gãp phÇn tÝch cùc vµo ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n íc. Em m¹nh d¹n lùa chän ®Ò tµi "T¹o lËp vµ sö dông vèn cho ngêi nghÌo, thùc tr¹ng - gi¶i ph¸p". Lµ v« cïng cÇn thiÕt. 1. Môc ®Ých nghiªn cøu: Trªn c¬ së ph©n tÝch nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n: kinh tÕ thÞ tr êng vµ tÝnh tÊt yÕu nghÌo ®ãi trong nÒn kinh tÕ, vèn cho ng êi nghÌo vµ c¸c kªnh hç trî vèn cho ngêi nghÌo vÒ mÆt lý luËn còng nh thùc tiÔn ë níc ta thêi gian võa qua. Trªn c¬ së ®ã ®a ra c¸c gi¶i ph¸p vÒ vèn hç trî ngêi nghÌo ë níc ta hiÖn nay. 2. §èi tîng nghiªn cøu: 1 §Ò tµi lÊy vÊn ®Ò vÒ vèn vµ sù vËn ®éng cña vèn cho môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë níc ta lµm ®èi tîng nghiªn cøu. 3. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu: §Ò tµi sö dông tæng hîp c¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu cña phÐp duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö cã kÕt hîp víi ph¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp, thèng kª, so s¸nh, xö lý hÖ thèng m« h×nh ho¸, thùc chøng vµ c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c cña nghiªn cøu khoa häc kinh tÕ. 4. KÕt cÊu ®Ò tµi: ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, ®Ò tµi ®îc tr×nh trong 3 ch¬ng. Ch¬ng 1 - Kinh tÕ thÞ trêng vµ c¸c kªnh hç trî vèn cho ngêi nghÌo ë níc ta. Ch¬ng 2 - Thùc tr¹ng viÖc t¹o lËp vµ sö dông vèn hç trî cho ng êi nghÌo ë níc ta trong thêi gian võa qua. Ch¬ng 3 - Mét sè gi¶i ph¸p t¹o lËp vµ sö dông vèn hç trî ng êi nghÌo trong giai ®o¹n hiÖn nay. 2 Ch ¬ng I Kinh tÕ thÞ trêng vµ c¸c kªnh hç trî vèn cho ngêi nghÌo ë níc ta 1.1. Kinh tÕ thÞ trêng vµ nh÷ng u khuyÕt tËt cña nã. Kinh tÕ thÞ trêng lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®· ph¸t triÓn tíi tr×nh ®é cao, khi mµ c¸c quan hÖ tiÒn tÖ, gi¸ c¶, thÞ trêng trë thµnh yÕu tè chñ ®¹o cÊu thµnh c¬ chÕ vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ vµ kÓ c¶ x· héi; ë ®©y qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ® îc vËn ®éng tù do bëi thèng trÞ cña nguyªn t¾c tù do c¹nh tranh. Cã thÓ nãi kinh tÕ thÞ trêng lµ s¶n phÈm cao cÊp cña sù tiÕn ho¸ lÞch sö nh©n lo¹i. Qu¶ thËt trong lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ, kinh tÕ thÞ tr êng ®· ph¸t huy ®Õn møc cao nhÊt mäi tiÒm n¨ng, tiÒn vèn, c«ng nghÖ ®Ó s¶n xuÊt mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cao. Víi t c¸ch ®ã, nã chøa ®ùng nhiÒu u ®iÓm so víi c¸c h×nh th¸i vµ tæ chøc kinh tÕ tr íc nã. Ph¶i kÓ ®Õn lµ c¸c u ®iÓm sau. Mét lµ: Kinh tÕ thÞ trêng víi ®iÒu kiÖn tån t¹i c¸c chñ thÓ kinh tÕ ®éc lËp lµ t¹o kh¶ n¨ng chñ ®éng lùa chän m« h×nh s¶n xuÊt kinh doanh kh¶ dÜ, nÕu xÐt tæng qu¸t nÒn kinh tÕ l©u dµi th× ®©y lµ yÕu tè néi sinh thóc ®Èy hiÖu qu¶ kinh tÕ toµn x· héi vµ tõng c¸ nh©n t¨ng lªn. Hai lµ: Kinh tÕ thÞ trêng víi ®iÒu kiÖn tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x· héi t¨ng lªn, theo ®ã lµm t¨ng tr×nh ®é x· héi ho¸ nÒn s¶n xuÊt vµ thóc ®Èy hiÖu qu¶ s¶n xuÊt t¨ng lªn Ba lµ: Kinh tÕ thÞ trêng víi môc ®Ých tèi thîng lµ lîi nhuËn trong mäi ho¹t ®éng kinh tÕ, theo ®ã tù nã ®· thóc ®Èy s¶n xuÊt m¹nh mÏ so víi c¸c nÒn kinh tÕ tríc ®ã. Bëi v× ®Ó gi¶i quyÕt ®îc 3 vÊn ®Ò (s¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt nh thÕ nµo vµ s¶n xuÊt cho ai) trong s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, buéc tõng chñ thÓ kinh tÕ ph¶i t¨ng c êng c¶i tiÕn kü thuËt, c«ng nghÖ s¶n xuÊt ph¶i tho¶ m·n nhu cÇu cña x· héi... Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng u ®iÓm trªn, kinh tÕ thÞ trêng tuyÖt nhiªn kh«ng ph¶i lµ mét c«ng cô v¹n n¨ng ®Ó gi¶i quyÕt h÷u hiÖu tÊt c¶ mäi vÊn ®Ò cña nÒn kinh tÕ, mµ kinh tÕ thÞ tr êng lu«n hµm chøa trong ®ã kh«ng Ýt khuyÕt tËt, cô thÓ lµ: Thø nhÊt: Kinh tÕ thÞ trêng khi mµ môc ®Ých tèi thîng lµ lîi nhuËn, th× c¸c chñ thÓ kinh tÕ chØ quan t©m tíi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt thuÇn tuý nh "ngêi dïng chanh chØ biÕt v¾t hÕt níc" th× cã thÓ g©y ra mét hËu qu¶ nghiªm träng ®èi víi tiÕn tr×nh ph¬ng ph¸p kinh tÕ, x· héi l©u dµi. §iÒu nµy ®· ®îc minh chøng râ khi con ngêi khai th¸c tµi nguyªn, chÆt c©y, ph¸ rõng ®Õn mét møc nh huû diÖt th× sù tr¶ gi¸ lµ kh«ng nhá tý nµo tõ m«i trêng sinh th¸i c©n b»ng cho sù ph¸t triÓn ®· trë thµnh m«i tr êng ®ang bÞ huû diÖt. Thø hai: Sù c¹nh tranh tù do vèn cã cña nÒn kinh tÕ thÞ tr êng sÏ dÉn ®Õn ®éc quyÒn vµ chÝnh sù ®éc quyÒn lµ nguyªn nh©n lòng ®o¹n nÒn kinh tÕ theo híng thu lîi riªng qu¸ møc trªn nh÷ng tæn h¹i chung cña x· héi. C¹nh tranh tù do (h¬n n÷a lµ tù ph¸t) lµ nguån gèc tù nhiªn, trùc tiÕp cña t×nh tr¹ng ph©n ho¸ giµu nghÌo, bÊt b×nh ®¼ng x· héi... §èi víi níc ta nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr êng ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho mét sè doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n cã tiÒn vèn kü thuËt... lµm ¨n cã hiÖu qu¶, ®îc khuyÕn khÝch lµm giµu chÝnh ®¸ng, tuy nhiªn, c¹nh tranh n¶y sinh trong c¬ chÕ thÞ trêng cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng hËu qu¶ xÊu, nÕu kh«ng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc, c¹nh tranh sÏ dÉn ®Õn t×m mäi m¸nh khoÐ lµm ¨n theo híng "m¹nh ®îc, yÕu thua" thËm chÝ "c¸ lín nuèt c¸ bÐ" tõ ®ã dÉn ®Õn kinh doanh trèn thuÕ, mua b¸n Ðp gi¸, lõa g¹t, triÖt tiªu lÉn nhau... ®Òu lµm cho thÞ trêng t¨ng rèi lo¹n. C¹nh tranh nh thÕ, mét sè giµu lªn nhanh chãng, song còng kh«ng Ýt ng êi r¬i vµo lµm ¨n thua 3 lç, ph¸ s¶n c¬ nghiÖp lµm cho nÒn kinh tÕ bÞ k×m h·m vµ thÊt nghiÖp, ph©n ho¸ thu nhËp... vµ giµu nghÌo còng cã nguån gèc tõ ®©y. Nh vËy, nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr êng lu«n tån t¹i hai th¸i cùc: mét bªn lµ tÝch cùc ®· thóc ®Èy kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn, mét bªn lµ tiªu cùc sÏ k×m h·m ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ ph©n ho¸ ®êi sèng c¸c t©ng líp d©n c. §Ó thóc ®Èy mÆt tÝch cùc, ®ång thêi h¹n chÕ mÆt tiªu cùc th× ®ßi hái ph¶i cã vai trß ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc. 1.2. Vai trß cña Nhµ níc trong viÖc ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Nh trªn ®· ph©n tÝch, vÒ thùc chÊt, c¬ chÕ thÞ trêng tù nã kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh, kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt do nã g©y ra. §ã lµ lý do cÇn ph¶i cã sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo qu¸ tr×nh vËn hµnh cña hÖ thèng thÞ trêng trong mäi giai ®o¹n ph¸t triÓn cña nã. §¬ng nhiªn sù can thiÖp cña Nhµ níc ph¶i cã mét ®Þnh híng râ rµng, h¬n n÷a ®îc thÓ hiÖn trªn c¸c chøc n¨ng nhÊt ®Þnh. Chóng ta cã thÓ nh×n nhËn chøc n¨ng cña Nhµ níc th«ng qua c¸c vÊn ®Ò sau (1) Mét lµ: Víi c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch, Nhµ níc thùc hiÖn ®iÒu tiÕt c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ vÜ m«, t¹o lËp m«i trêng vÜ m« cho ph¸t triÓn bÒn v÷ng nÒn kinh tÕ - x· héi. Thuéc hÖ c«ng cô chÝnh s¸ch nµy nh: chÝnh s¸ch tµi kho¸, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch ®Çu t, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng th«n, chÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo... Hai lµ: Nhµ níc t¹o tËp vµ duy tr× mét hµnh lang ph¸p lý ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Thùc hiÖn chøc n¨ng nµy Nhµ níc cã thÓ h¹n chÕ nh÷ng tiªu cùc trong ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi do c¹nh tranh hoÆc ®éc quyÒn g©y ra. Ba lµ: Víi t c¸ch lµ bé m¸y quyÒn lùc tËp trung ®Ó ®iÒu chØnh sù ph¸t triÓn cña x· héi th× Nhµ níc kh«ng thÓ kh«ng cã chøc n¨ng ®Þnh híng kinh tÕ ®Ó híng ho¹t ®éng thÞ trêng vµo c¬ cÊu kinh tÕ vµ môc tiªu theo híng ®· chän. Bëi v× chØ cã sù can thiÖp cña Nhµ n íc th«ng qua c¸c ®Þnh híng ph¸t triÓn vµ cã gi¶i ph¸p ®Ó thùc hiÖn chóng th× nÒn kinh tÕ míi cã thÓ ph¸t triÓn ®¹t hiÖu qu¶ cao vµ l©u bÒn. Bèn lµ: Nhµ níc cã chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ ph©n phèi thu nhËp, ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi. §©y kh«ng chØ lµ chøc n¨ng kinh tÕ mµ c¶ chøc n¨ng x· héi cña Nhµ níc. §iÒu nµy ®îc lý gi¶i bëi: bªn c¹nh nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ, nÒn kinh tÕ thÞ trêng cßn ph¸t sinh nhiÒu vÊn ®Ò x· héi to lín cÇn ®îc gi¶i quyÕt nh t×nh tr¹ng ph©n ho¸ giµu nghÌo, bÊt b×nh ®¼ng vÒ tµi s¶n, thu nhËp mµ cßn cã kÐo theo ph©n ho¸ x· héi nh häc vÊn, v¨n ho¸, lèi sèng, tÖ n¹n x· héi... nÕu kh«ng cã sù h¹n chÕ b»ng ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc th× nã ngµy mét gia t¨ng h¬n. ChØ cã Nhµ n íc, víi t c¸ch lµ c¬ quan quyÒn lùc tèi cao cña x· héi míi ®ñ kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh th«ng qua sö dông c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch cña m×nh. Tuy nhiªn sù t¸c ®éng cña Nhµ níc cã hiÖu qu¶ ®Õn møc ®é nµo cßn tuú thuéc vµo tÝnh h÷u hiÖu cña c¸c c«ng cô, chÝnh s¸ch ®· ®Ò ra. Song trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng th× t¸c ®éng cña Nhµ níc ®Ó ®¹t tíi sù b×nh ®¼ng vµ c«ng b»ng tuyÖt ®èi lµ khã cã ®îc, nÕu kh«ng muèn nãi ®ã lµ "giÊc m¬". Kinh tÕ thÞ trêng t b¶n chñ nghÜa hay kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa th× t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp vµ ®ãi nghÌo vÉn lu«n b¸m chÆt trong c¬ thÓ "x· héi". Tû lÖ ®ãi nghÌo gia t¨ng hay gi¶m xuèng phô thuéc nhiÒu yÕu tè, song chØ cã kÕt qu¶ khi cã bµi thuèc ®ñ liÒu cña Nhµ níc. 1.3. Sù tån t¹i kh¸ch quan cña ®ãi nghÌo vµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn nghÌo ®ãi. 1.3.1. Sù tån t¹i kh¸ch quan cña nghÌo ®ãi trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë níc ta. NghÌo ®ãi lµ mét hiÖn tîng phæ biÕn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ tån t¹i kh¸ch quan ®èi víi mçi quèc gia trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Cho dï ph¸t triÓn lµ mét th¸ch thøc cÊp b¸ch tríc loµi ngêi vµ nhê ph¸t triÓn cã thÓ t¹o ra nh÷ng c¬ héi t¨ng trëng, song hiÖn nay vÉn cßn cã 1,12tû ngêi ®ang sèng ë møc nghÌo khæ. §Æc biÖt ®èi víi n íc ta qu¸ tr×nh 4 chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng víi xuÊt ph¸t ®iÓm nghÌo nµn l¹c hËu th× t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo cµng kh«ng thÓ tr¸nh khái, ®Õn nay níc ta cßn kho¶ng trªn 2 triÖu hé thuéc diÖn nghÌo ®ãi vµ chiÕm 11% tæng sè hé trong c¶ níc. So víi b×nh qu©n thÕ giíi cã tû lÖ nghÌo ®ãi tËp trung ë n«ng th«n trªn 70% th× ë níc ta ®iÒu ®ã l¹i cµng cao h¬n, chiÕm kho¶ng 90% (3). MÆc dï tõ sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI ®Õn nay nhÊt lµ tõ sau khi cã nghÞ quyÕt 10, hé n«ng d©n ® îc x¸c ®Þnh lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ ®· thóc ®Èy s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®¹t ® îc kÕt qu¶ cao h¬n h¼n nh÷ng thêi kú tríc ®ã. Nhê vËy ®êi sèng ngêi n«ng d©n vµ kinh tÕ n«ng th«n níc ta dÇn ®i vµo thÕ æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. Tuy nhiªn thõa nhËn vµ khuyÕn khÝch c¸c hé ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸, tÊt yÕu dÉn ®Õn ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c hé mµ tríc ®©y bÞ che ®Ëy mê ®i bëi c¬ chÕ tËp trung bao cÊp. T×nh tr¹ng ®ãi nghÌo kh«ng chØ cßn lµ c¸ biÖt mµ ®· trë thµnh hiÖn tîng phæ biÕn vµ cã xu híng gia t¨ng ë n«ng th«n vµ c¸c vïng khã kh¨n. Ngay c¶ nh÷ng vïng ®« thÞ, t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp do thiÕu vèn vµ thiÕu ®iÒu kiÖn lµm ¨n ®· vµ ®ang lµm ph¸t sinh mét bé phËn hé gia ®×nh nghÌo tóng. Kho¶ng chªnh lÖch thu nhËp gi÷a c¸c ph©n tÇng x· héi ngµy mét níi réng. Cïng víi c«ng cuéc ®æi míi, thùc hiÖn môc tiªu "d©n giµu, níc m¹nh" do §¶ng ta khëi xíng, mét bé phËn d©n c v¬n lªn lµm ¨n cã hiÖu qu¶ trong c¬ chÕ thÞ trêng vµ trë nªn giµu cã. Song bªn c¹nh ®ã kh«ng Ýt ngêi do nhiÒu nguyªn nh©n ®· chÊp nhËn vµo ngìng nghÌo ®ã. Môc tiªu cña §¶ng vµ Nhµ n íc ta lµ liªn tôc phÊn ®Êu ®a toµn x· héi ®Õn "c«ng b»ng v¨n minh", v× vËy Nhµ n íc ®· vµ ®ang tËp trung chØ ®¹o thùc hiÖn b»ng nhiÒu biÖn ph¸p t¸c ®éng kh¸c nhau ®Ó nh÷ng vïng nghÌo, d©n c cã ®êi sèng khã kh¨n v¬n lªn ®¹t tíi sù c«ng b»ng nhÊt ®Þnh trong x· héi. Song sù t¸c ®éng cña Nhµ n íc kh«ng bao giê ®¹t ®îc nh mong muèn. T×nh tr¹ng nghÌo ®ãi ë níc ta vÉn tån t¹i, thËm chÝ ®· trë thµnh hiÖn tîng x· héi gay g¾t. §· ®Õn lóc c¸c quèc gia, h¬n n÷a toµn thÕ giíi coi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nghÌo ®ãi nh mét chiÕn lîc toµn cÇu. Bíc vµo thiªn niªn kû míi, ®ãi nghÌo vÉn lµ mét trong nh÷ng th¸ch thøc lín nhÊt cña nh©n lo¹i. H íng tíi t¬ng lai, t¹i kho¸ häp ®Æc biÖt cña §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc vÒ ph¸t triÓn x· héi, th¸ng 6/2000 ë Gi¬nev¬ (Thuþ SÜ), céng ®ång quèc tÕ tiÕp tôc cam kÕt thùc hiÖn môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2015 gi¶m 1/2 sè ngêi nghÌo trªn thÕ giíi. Héi nghÞ còng kªu gäi céng ®ång quèc tÕ ®Èy m¹nh chiÕn dÞch "tÊn c«ng vµo ®ãi nghÌo" vµ khuyÕn nghÞ c¸c quèc gia cÇn cã chiÕn lîc toµn diÖn vÒ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. §Æc biÖt t¹i héi nghÞ thiªn niªn kû ®Çu th¸ng 9/2000 cña Liªn Hîp quèc t¹i Oasinht¬n (Mü), mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh chèng ®ãi nghÌo lµ mét trong nh÷ng môc tiªu u tiªn cña céng ®ång quèc tÕ trong thÕ kû XXI. T¹i héi nghÞ nµy, chñ tÞch TrÇn §øc L¬ng, trëng ®oµn ®¹i biÓu ViÖt Nam ®· ®Ò nghÞ lÊy thËp niªn ®Çu tiªn cña thÕ kú XXI lµm thËp niªn dµnh u tiªn cho xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi vµ ®· ® îc héi nghÞ ®ång t×nh cao (4) Nh vËy râ rµng, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nghÌo ®ãi ë n íc ta kh«ng chØ lµ ®ßi hái vÒ mÆt x· héi (bao gåm chÝnh trÞ, x· héi, ®¹o ®øc) mµ cßn ®ßi hái cña vÊn ®Ò kinh tÕ. Bëi v× nÒn kinh tÕ kh«ng thÓ t¨ng tr ëng mét c¸ch bÒn v÷ng, mçi khi trong x· héi vÉn tån t¹i líp ngêi nghÌo ®ãi kh¸ ®«ng. 1.3.2. Nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn ®ãi nghÌo. §Ó cã nh÷ng gi¶i ph¸p xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo h÷u hiÖu th× tr íc hÕt ph¶i t×m hiÓu nguyªn nh©n dÉn ®Õn nghÌo ®ãi. Còng nh thÇy thuèc muèn "bèc thuèc" ®óng, trÞ ®îc bÖnh th× tríc hÕt ph¶i "chuÈn ®o¸n bÖnh" cho ®óng. NÕu xÐt vÒ nguån gèc th× nghÌo ®ãi do nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn, cã nguyªn nh©n t¸c ®éng trùc tiÕp nhng còng cã nguyªn nh©n chØ lµ t¸c nh©n gi¸n tiÕp g©y ra nghÌo ®ãi mµ th«i. Trong "chuçi" nguyªn nh©n g©y ra nghÌo ®ãi ph¶i kÓ ®Õn c¸c nguyªn nh©n sau: 1.3.2.1. Nguyªn nh©n do thiÕu vèn, thiÕu kiÕn thøc vµ kü thuËt lµm ¨n 5 Vèn, kü thuËt vµ kiÕn thøc lµm ¨n lµ ch×a kho¸ ®Ó ng êi nghÌo vît khái ngìng nghÌo ®ãi. Do kh«ng ®¸p øng ®ñ vèn nhiÒu ng êi r¬i vµo thÕ luÈn quÈn, lµm kh«ng ®ñ ¨n ph¶i ®i lµm thuª, vay nÆng l·i, b¸n lóa non mong ®¶m b¶o cuéc sèng tèi thiÓu hµng ngµy nhng nguy c¬ nghÌo ®ãi vÉn thêng xuyªn ®e do¹ hä. MÆt kh¸c do thiÕu kiÕn thøc lµm ¨n nªn hä chËm ®æi míi t duy lµm ¨n, b¶o thñ víi ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶. ThiÕu kiÕn thøc vµ kü thuËt lµm ¨n lµ mét lùc c¶n lín nhÊt h¹n chÕ t¨ng thu nhËp vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cña hé gia ®×nh nghÌo. 1.3.2.2. Nguyªn nh©n do sinh ®Î nhiÒu nh ng ®Êt ®ai canh t¸c l¹i Ýt MÆc dï ®· cã cuéc vËn ®éng thùc hiÖn ch¬ng tr×nh sinh ®Î cã kÕ ho¹ch nhng nh×n chung ë vïng n«ng th«n, miÒn nói, vïng d©n téc tû lÖ sinh ®Î gi¶m xuèng kh«ng ®¸ng kÓ, thËm chÝ cã n¬i kh«ng gi¶m vµ tiÕp tôc gia t¨ng. Sinh ®Î nhiÒu dÉn ®Õn trong mét hé gia ®×nh ng êi lµm th× Ýt mµ ngêi ¨n theo th× nhiÒu do ®ã thu nhËp b×nh qu©n thÊp, ®êi sèng khã kh¨n l¹i cµng khã kh¨n h¬n. MÆt kh¸c diÖn tÝch ®Êt canh t¸c cã h¹n, hÖ sè sö dông ®Êt ë c¸c vïng nói, vïng thiªn tai kh«ng ® îc n©ng lªn s¶n lîng thu ho¹ch b×nh qu©n cã xu híng gi¶m xuèng th× ®iÒu tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn nghÌo ®ãi. 1.3.2.3. Nguyªn nh©n do thiÕu viÖc lµm. ThiÕu viÖc lµm bao giê còng lµ yÕu tè tiÒm Èn dÉn ®Õn nghÌo ®ãi. §Æc biÖt ®èi víi c¸c vïng ®« thÞ th× thÊt nghiÖp lµ ®ång hµnh víi sù nghÌo ®ãi. Nãi nh vËy kh«ng cã nghÜa lµ t×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm trë thµnh c¨n nguyªn nghÌo ®ãi kh«ng x¶y ra ë n«ng th«n. Mµ thiÕu viÖc lµm theo mïa vµ kh«ng ®ñ c«ng ¨n viÖc lµm cho n«ng d©n ®ang lu«n lµ mèi ®e do¹ mét bé phËn hé gia ®×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tôt xuèng bê vùc nghÌo ®ãi. Bëi vËy t¹o ra viÖc lµm míi b»ng c¸c nghÒ phô ë n«ng th«n nÕu ® îc gi¶i quyÕt sÏ lµm t¨ng thu nhËp cho d©n c vµ tÊt yÕu lµ sÏ gi¶m ®îc nghÌo ®ãi. §èi víi níc ta nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN hay gi¶ ®Þnh mét ®Þnh híng hoµn mü h¬n nhiÒu th× khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ trêng, tù nã kh«ng thÓ mÊt ®i ®îc, thËm chÝ vÉn thÓ hiÖn rÊt gay g¾t. Ngay trªn thÞ trêng søc lao ®éng, nÕu nh tríc ®©y con ngêi sinh ra hÇu nh ®· ®îc ®¶m b¶o vÒ viÖc lµm, th× ngµy nay muèn cã viÖc lµm ph¶i qua c¹nh tranh. Nh÷ng ng êi kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh do søc khoÎ, tµn tËt, giµ yÕu, thiÕu kiÕn thøc... th× ch¾c ch¾n sÏ r¬i vµo t×nh tr¹ng kh«ng cã lèi tho¸t vµ nh÷ng ngêi "gÆt h¸i" chiÕn b¹i trong c¹nh tranh còng ph¶i chÞu ®ùng cuéc sèng bÕp bªnh, nghÌo ®ãi. Sù tån t¹i cña thÊt nghiÖp, nhÊt lµ trong løa tuæi thanh niªn kh«ng nh÷ng lµ nguyªn nh©n g©y nghÌo ®ãi cho gia ®×nh mµ cßn cã thÓ g©y nhiÒu tiªu cùc cho x· héi. T×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm ®ang lµ th¸ch thøc cho mäi quèc gia trong viÖc thùc hiÖn môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. ë níc ta ®Ó thùc hiÖn môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo do §¶ng ta khëi xíng th× gi¶i quyÕt viÖc lµm ®ang lµ vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi lu«n n»m trong ch¬ng tr×nh nghÞ sù cña chÝnh phñ. 1.3.2.4. Nguyªn nh©n tõ søc khoÎ. Søc khoÎ yÕu vµ do ®ã thiÕu søc lao ®éng víi t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo thêng cã mèi quan hÖ tû lÖ thuËn. NghÌo nµn ®ãi r¸ch lµm cho søc khoÎ suy gi¶m, ngîc l¹i søc khoÎ yÕu vµ thiÕu søc lao ®éng lµ nguyªn nh©n cña sù nghÌo khæ. Mét khi con ngêi kh«ng ®ñ søc lao ®éng, thêng dÉn ®Õn khã kh¨n trong cuéc sèng vµ tÊt yÕu nghÌo ®ãi sÏ diÔn ra. §Õn lît nã khi nghÌo ®ãi ®· ngù trÞ th× kh«ng thÓ c¶i thiÖn ® îc søc khoÎ tèt h¬n. C¸i vßng luÈn quÈn gi÷a søc khoÎ vµ nghÌo ®ãi ®ßi hái ph¶i gi¶i quyÕt c¶ hai vÊn ®Ò lµ: gi¶m nghÌo ®ãi vµ c¶i thiÖn søc khoÎ. §Ó c¶i thiÖn ® îc søc khoÎ cña céng ®éng ®Æc biÖt lµ ®èi víi ngêi cã thu nhËp thÊp, gia ®×nh khã kh¨n th× m¹ng líi y tÕ vµ B¶o hiÓm x· héi cã vai trß quyÕt ®Þnh. 6 1.3.2.5. Nguyªn nh©n do h¹ tÇng c¬ së n«ng th«n ®îc c¶i thiÖn chËm. Do hËu qu¶ chiÕn tranh kÐo dµi, thiªn tai liªn tiÕp x¶y ra ë nhiÒu vïng nªn phÇn lín ®êng x¸ n«ng th«n bÞ tµn ph¸ vµ xuèng cÊp, trong khi ®ã nguån kinh phÝ lu«n thiÕu v× vËy giao th«ng n«ng th«n nhiÒu n¬i vÉn ®ang trong t×nh tr¹ng khã kh¨n, kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Ó tu bæ hoÆc lµm míi. NhiÒu c¬ së dÞch vô n«ng nghiÖp tríc ®©y do hîp t¸c x· n«ng nghiÖp ®¶m nhËn cung cÊp. Song vÞ trÝ hîp t¸c x¸c n«ng nghiÖp ngµy nay ®· vµ ®ang h¹n chÕ kh¶ n¨ng nµy bëi nguån vèn t¹o lËp cña hîp t¸c x· rÊt khã kh¨n. Nh×n chung hîp t¸c n«ng nghiÖp ngµy nµy lµ thiÕu kinh phÝ vµ thêng kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng cung cÊp c¸c dÞch vô n«ng nghiÖp cho dï hä cã thu phÝ. H¹ tÇng c¬ së n«ng th«n ®Æc biÖt quan träng víi c¸c vïng khÝ hËu kh¾c nghiÖt, thiªn tai thêng xuyªn x¶y ra. Do tr¹m b¬m vµ kªnh m¬ng thuû lîi cha ®¸p øng ®îc, nªn mét sè vïng lôt, mÊt mïa x¶y ra thêng xuyªn. V× vËy nh÷ng vïng nµy thiÕu ¨n vÉn triÒn miªn hÕt n¨m nµy qua n¨m kh¸c. 1.3.2.6. Nguyªn nh©n do cã ngêi trong gia ®×nh m¾c tÖ n¹n x· héi. Tõ khi níc ta chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc ®¸ng kÓ th× nh÷ng mÆt tiªu cùc còng ngµy cµng râ nÐt. Mét trong nh÷ng mÆt tiªu cùc ®ã lµ sè ngêi m¾c tÖ n¹n x· héi ngµy cµng gia t¨ng nh nghiÖn hót, cê b¹c, rîu chÌ... bªn c¹nh ®ã lµ t×nh tr¹ng th¬ng m¹i ho¸ trµn lan x©m nhËp vµo lÜnh vùc y tÕ, v¨n ho¸, gi¸o dôc lµm cho ®êi sèng x· héi cã nh÷ng biÓu hiÖn xuèng cÊp, ®¹o ®øc xa sót, t©m lý h ëng thô t¨ng lªn... §ã lµ nh÷ng thãi h tËt xÊu lu«n tiÒm tµng vµ ph¸t sinh ®èi víi nh÷ng ngêi lêi nh¸c lao ®éng, ¨n tiªu kh«ng cã kÕ ho¹ch, kh«ng cã ý thøc v¬n lªn. V× vËy nÕu hä xuÊt th©n trong gia ®×nh khã kh¨n nghÌo tóng th× gia ®×nh ®ã ngµy cµng khã kh¨n h¬n, cßn nÕu hä xuÊt th©n trong gia ®×nh kh¸ gi¶ th× gia ®×nh hä ngµy cµng ®i xuèng. §ã chÝnh lµ con ®êng dÉn ®Õn ph¸ s¶n c¬ nghiÖp, chÊp nhËn c¶nh bÇn cïng ®ãi r¸ch. §au ®ín h¬n nã lµ sù huû ho¹i ghª gím ®¹o ®øc, nh©n v¨n cña con ngêi vµ g©y ¸m ¶nh sù sî h·i cho toµn x· héi. 1.3.2.7. Mét sè nguyªn nh©n kh¸c. HËu qu¶ cña cuéc chiÕn tranh l©u dµi ®· lµm cho hµng triÖu gia ®×nh Ýt nhiÒu ph¶i l©m vµo c¶nh ®ãi nghÌo, bÖnh tËt (chÊt ®éc mÇu da cam, bom m×n díi ®Êt...) Do ë n¬i xa x«i, hÎo l¸nh, rõng s©u, nói cao, ®¶o xa th êng kh«ng cã ®êng « t« vµ c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng thuËn tiÖn cho viÖc giao lu kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi. MÆt kh¸c do kh«ng cã hoÆc thiÕu, chËm th«ng tin vÒ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi (KÓ c¶ ë ®Þa ph ¬ng, khu vùc, quèc gia vµ quèc tÕ). Trong khi ®ã, phong tôc tËp qu¸n vµ nh÷ng hñ tôc l¹c hËu cßn kh¸ nghiªm träng. Tr×nh ®é d©n trÝ, tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp, sè ngêi cha biÕt ch÷ cßn nhiÒu, h¹n chÕ kh¶ n¨ng tiÕp thu khoa häc kü thuËt, c¸ch lµm ¨n míi. C¸c c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch ®èi víi ngêi nghÌo cha ®ång bé, cßn chång chÐo víi chÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ®Æc biÖt lµ ch a thùc hiÖn ®îc chÝnh s¸ch x· héi ho¸ trong viÖc thùc hiÖn ch ¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Tõ nh÷ng nguyªn nh©n trªn cho thÊy viÖc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo kh«ng chØ tiÕn hµnh riªng rÏ mét hai gi¶i ph¸p nµo ®ã mµ ph¶i xö lý ®ång thêi tÊt c¶ c¸c gi¶i ph¸p träng t©m, träng ®iÓm. 1.4. Kh¸i nhiÖm vµ nh÷ng chuÈn mùc vÒ ®ãi nghÌo. Cã nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ ®ãi nghÌo. Quan niÖm chung nhÊt cho r»ng: §ãi nghÌo lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c kh«ng cã ®ñ nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n tèi thiÓu cña cuéc sèng nh ¨n, mÆc, ë, vÖ sinh, y tÕ, gi¸o dôc... T×nh tr¹ng ®ãi nghÌo ë mçi quèc gia ®Òu cã sù kh¸c nhau vÒ møc ®é vµ sè lîng, thay ®æi theo kh«ng gian vµ thêi gian. Ngêi nghÌo 7 cña quèc gia nµy cã thÓ cã møc sèng cao h¬n møc sèng trung b×nh cña quèc gia kh¸c. Bëi vËy nh×n nhËn vµ tæ chøc thùc hiÖn vÊn ®Ò xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ cã c¨n cø cÇn tham kh¶o kh¸i niÖm, chØ tiªu, chuÈn mùc ®¸nh gi¸ ®ãi nghÌo cña thÕ giíi. 1.4.1. Kh¸i niÖm, chØ tiªu vµ chuÈn mùc ®¸nh gi¸ nghÌo ®ãi cña thÕ giíi 1.4.1.1. Kh¸i niÖm ®ãi nghÌo cña thÕ giíi. ThÕ giíi thêng dïng kh¸i niÖm nghÌo khæ mµ kh«ng dïng kh¸i niÖm ®ãi nghÌo nh ë ViÖt Nam vµ nhËn ®Þnh nghÌo khæ theo 4 khÝa c¹nh lµ thêi gian, kh«ng gian, giíi vµ m«i trêng. VÒ thêi gian: PhÇn lín ngêi nghÌo khæ cã møc sèng díi møc "chuÈn" trong mét thêi gian dµi. Còng cã ngêi nghÌo khæ "t×nh thÕ" ch¼ng h¹n nh nh÷ng ngêi thÊt nghiÖp, nh÷ng ngêi míi nghÌo do suy tho¸i kinh tÕ hoÆc do thiªn tai, tÖ n¹n x· héi, rñi ro. VÒ kh«ng gian: NghÌo ®ãi diÔn ra chñ yÕu ë n«ng th«n n¬i cã 3/4 d©n sè sinh sèng. Tuy nhiªn t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo ë thµnh thÞ, tr íc hÕt lµ ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn còng cã xu híng gia t¨ng. VÒ giíi: Ngêi nghÌo lµ phô n÷ ®«ng h¬n nam giíi. NhiÒu hé gia ®×nh nghÌo nhÊt do phô n÷ lµ chñ hé. Trong c¸c hé nghÌo ®ãi do ®µn «ng lµm chñ th× phô n÷ khæ h¬n nam giíi. VÒ m«i trêng: PhÇn lín ngêi thuéc diÖn ®ãi nghÌo ®Òu sèng ë nh÷ng vïng sinh th¸i kh¾c nghiÖt mµ ë ®ã t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo vµ sù xuèng cÊp vÒ m«i trêng ®Òu ®ang ngµy cµng trÇm träng thªm. Tõ nhËn d¹ng trªn, Liªn HiÖp Quèc ®a ra hai kh¸i niÖm chÝnh vÒ ®ãi nghÌo nh sau: NghÌo tuyÖt ®èi: Lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c kh«ng ®îc hëng nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n tèi thiÓu ®Ó duy tr× cuéc sèng. NghÌo t¬ng ®èi: Lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c kh«ng ®îc hëng ®Çy ®ñ nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n tèi thiÓu. Nhu cÇu c¬ b¶n tèi thiÓu cho cuéc sèng lµ nh÷ng ®¶m b¶o ë møc tèi thiÓu vÒ ¨n, mÆc, ë, y tÕ, gi¸o dôc... Ngoµi nh÷ng ®¶m b¶o trªn, còng cã ý kiÕn cho r»ng, nhu cÇu tèi thiÓu bao gåm cã quyÒn ®îc tham gia vµo c¸c quyÕt ®Þnh cña céng ®ång. 1.4.1.2. ChØ tiªu ®¸nh gi¸ ®ãi nghÌo cña thÕ giíi. ChØ tiªu ®¸nh gi¸ sù ®ãi nghÌo cña mét quèc gia b¾t ®Çu tõ viÖc v¹ch ra giíi h¹n ®ãi nghÌo. Khi ®¸nh gi¸ níc giµu, níc nghÌo, giíi h¹n ®ãi nghÌo ®îc biÓu hiÖn b»ng chØ tiªu chÝnh lµ thu nhËp quèc d©n b×nh qu©n ®Çu ngêi (GDP). Mét sè nhµ nghiªn cøu cho r»ng, chØ c¨n cø vµ chØ tiªu thu nhËp th× cha ®ñ ®Ó ®¸nh gi¸. V× vËy bªn c¹nh chØ tiªu nµy, tæ chøc héi ®ång ph¸t triÓn h¶i ngo¹i (ODC) ®a ra chØ sè chÊt lîng vËt chÊt cña cuéc sèng (PQLI). C¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸ chØ sè PQLI bao gåm 3 chØ tiªu c¬ b¶n ®ã lµ: tuæi thä, tû lÖ tö vong cña trÎ s¬ sinh, tû lÖ xo¸ mï ch÷. GÇn ®©y tæ chøc UNDP ®a ra thªm chØ sè ph¸t triÓn con ngêi (HDI) bao gåm 3 chØ tiªu sau: Tuæi thä, t×nh tr¹ng biÕt ch÷ cña ng êi lín, thu nhËp. C¨n cø vµo 3 chØ tiªu nµy UNDP ®¸nh gi¸ ViÖt Nam ®øng thø 121/175 níc trªn thÕ giíi (Tµi liÖu c«ng bè n¨m 1997). Nh vËy chØ tiªu ®¸nh gi¸ níc giµu, níc nghÌo cña c¸c quèc gia vÉn c¨n cø vµo chØ tiªu thu nhËp quèc d©n b×nh qu©n ®Çu ngêi lµ chÝnh. Khi kÕt hîp víi c¸c chØ sè PQLI hay HDI chØ bæ sung cho viÖc nh×n nhËn c¸c níc giµu nghÌo chÝnh x¸c h¬n, kh¸ch quan h¬n. VÒ hé nghÌo: Giíi h¹n ®ãi nghÌo biÓu hiÖn díi hai d¹ng chØ tiªu thu nhËp quèc d©n b×nh qu©n tÝnh theo ®Çu ng êi n»m díi giíi h¹n nghÌo ®îc coi lµ hé nghÌo. Quy m« nghÌo tõng vïng cña mét quèc gia ® îc x¸c ®Þnh b»ng tû lÖ sè hé nghÌo ®ãi trªn tæng sè hé d©n c thuéc vïng hoÆc quèc gia ®ã. 8 1.4.1.3. ChuÈn møc ®ãi nghÌo cña thÕ giíi. Nãi chung quan niÖm cña nhiÒu níc cho r»ng hé nghÌo cã møc thu nhËp díi 1/3 møc thu nhËp trung b×nh cña toµn x· héi. Víi quan niÖm nµy, hiÖn trªn thÕ giíi cã kho¶ng 1,12 tû ngêi (20%) ®ang sèng trong t×nh tr¹ng nghÌo khæ tøc lµ sèng díi 420 USD ngêi/n¨m hoÆc 35 USD/ngêi/th¸ng mµ ng©n hµng thÕ giíi ®· Ên ®Þnh (2) - C¸c níc ph¸t triÓn: LÊy Mü lµm ®¹i diÖn cho c¸c níc ph¸t triÓn. N¨m 1992 Mü lÊy chuÈn mùc mét ngêi trong hé cã thu nhËp b×nh qu©n th¸ng díi 71 USD lµ ngêi nghÌo khæ (852 USD/n¨m). - C¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Mçi níc cã mét chuÈn mùc kh¸c nhau: Pakitstan lµ 6 USD/ ngêi/ th¸ng, Indonexia 6 USD/ ngêi/ th¸ng, Malayxia 28 USD/ngêi/th¸ng, Nªpan 9 USD/ngêi/th¸ng. - Còng cã nh÷ng níc dïng chØ tiªu Kalory/ngêi/ngµy nh B¨ngla®Ðt díi 1650 kalory/ngêi/ngµy, c¸c níc c«ng nghiÖp ë Ch©u ¢u 2570 kalory/ngêi/ngµy, Ch©u §¹i D¬ng 2.660 kalory/ ngêi/ ngµy, Ch©u Phi 2.340 kalory/ngêi/ngµy. 1.4.2 Kh¸i niÖm, chØ tiªu vµ chuÈn mùc ®¸nh gi¸ hé ®ãi nghÌo ë ViÖt Nam. 1.4.2.1. Kh¸i niÖm. T¸ch riªng ®ãi vµ nghÌo kh«ng kh¸i nhiÖm chung nh thÕ giíi. - NghÌo: lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c chØ cã ®iÒu kiÖn tho¶ m·n mét phÇn c¸c nhu cÇu tèi thiÓu c¬ b¶n cña cuéc sèng vµ cã møc sèng thÊp h¬n møc sèng trung b×nh cña céng ®ång xÐt trªn mäi ph ¬ng diÖn. NghÌo gåm 2 d¹ng: + NghÌo tuyÖt ®èi: Lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c kh«ng cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n c¸c nhu cÇu tèi thiÓu nh»m duy tr× cuéc sèng. Nhu cÇu tèi thiÓu lµ nh÷ng ®¶m b¶o ë møc tèi thiÓu, nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu vÒ ¨n, mÆc vµ nhu cÇu sinh ho¹t hµng nµy gåm v¨n ho¸, y tÕ, gi¸o dôc, ®i l¹i, giao tiÕp. + NghÌo t¬ng ®èi: Lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c cã møc sèng díi møc trung b×nh cña céng ®ång t¹i ®Þa ph¬ng ®ang xÐt. - §ãi: Lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c nghÌo cã møc sèng díi møc tèi thiÓu vµ thu nhËp kh«ng ®ñ ®¶m b¶o nhu cÇu vÒ vËt chÊt ®Ó duy tr× cuéc sèng. §ã lµ nh÷ng hé d©n c hµng n¨m thiÕu ¨n ®øt b÷a tõ 1 ®Õn 2 th¸ng, thêng vay nî cña céng ®ång vµ thiÕu kh¶ n¨ng chi tr¶. 1.4.2.2. ChØ tiªu ®¸nh gi¸ hé nghÌo cña ViÖt Nam. - ChØ tiªu chÝnh: Thu nhËp b×nh qu©n 1 ngêi mét th¸ng (hoÆc n¨m) ®îc ®o b»ng chØ tiªu gi¸ trÞ hay hiÖn vËt quy ®æi, th êng lÊy l¬ng thùc (g¹o) t¬ng øng mét gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh vÒ gi¸ c¶. Kh¸i nhiÖm thu nhËp ë ®©y ®îc hiÓu lµ thu nhËp thuÇn tuý (tæng thu trõ ®i tæng chi phÝ s¶n xuÊt). Song cÇn nhÊn m¹nh chØ tiªu thu nhËp b×nh qu©n nh©n khÈu th¸ng lµ chØ tiªu c¬ b¶n nhÊt ®Ó x¸c ®Þnh møc ®ãi nghÌo. - ChØ tiªu phô: Lµ dinh dìng b÷a ¨n, nhµ ë, mÆc vµ c¸c ®iÒu kiÖn häc tËp ch÷a bÖnh ®i l¹i... 1.4.2.3. ChuÈn mùc x¸c ®Þnh ®ãi nghÌo cña ViÖt Nam ë níc ta, tiªu chuÈn vµ thíc ®o ®Ó x¸c ®Þnh ranh giíi nghÌo ®ãi hiªn nay ®ang cßn nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau. Tuy vËy c¨n cø vµ thu nhËp biÓu hiÖn b»ng tiÒn vÉn lµ chØ tiªu c¬ b¶n ®Ó ph¶n ¸nh møc sèng. Bªn c¹nh ®ã do ®iÒu kiÖn gi¸ c¶ kh«ng æn ®Þnh nªn cÇn ph¶i sö dông c¶ h×nh thøc hiÖn vËt, phæ biÕn lµ quy ra g¹o lµm tiªu chuÈn. ViÖc sö dông h×nh thøc hiÖn vËt quy íc nµy cã t¸c dông lµ lo¹i bá ®îc yÕu tè gi¸ c¶, tõ ®ã cã thÓ so s¸nh møc thu nhËp cña ngêi d©n theo thêi gian vµ kh«ng gian ®¬n gi¶n, thuËn tiÖn h¬n. §Æc biÖt lµ ®èi víi ng êi nghÌo nãi chung vµ n«ng d©n nghÌo nãi riªng, chØ tiªu sè lîng g¹o b×nh qu©n mét ngêi mét th¸ng lµ cã ý nghÜa vµ rÊt thùc tÕ bëi v× nhu cÇu thiÕt yÕu ®Çu tiªn lµ 9 ®¶m b¶o ®ñ g¹o ¨n. ChuÈn mùc ®ãi nghÌo ë n íc ta ®îc quy ®Þnh t¹i th«ng b¸o sè 1751/L§TBXH ngµy 20/5/1997 cña Bé lao ®éng th ¬ng b×nh vµ x· héi nh sau: Hé ®ãi: Lµ hé cã møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi díi 13 Kg g¹o/ngêi/th¸ng, t¬ng ®¬ng 45 ngµn ®ång (tÝnh cho mäi vïng). Hé nghÌo: Ph©n theo 3 vïng cã møc thu nhËp nh sau. - Vïng n«ng th«n miÒn nói h¶i ®¶o lµ hé cã thu nhËp díi 15Kg g¹o/ngêi/th¸ng, t¬ng ®¬ng 55 ngµn ®ång. - Vïng n«ng th«n ®ång b»ng trung du lµ hé cã thu nhËp b×nh qu©n díi 20Kg g¹o/ngêi/th¸ng, t¬ng ®¬ng víi 70 ngµn ®ång - Vïng thµnh thÞ lµ hé cã thu nhËp b×nh qu©n d íi 25Kg g¹o/ngêi/th¸ng, t¬ng ®¬ng víi 90 ngµn ®ång. Trong thêi kú 1992-2000 do ®iÒu kiÖn kinh tÕ, x· héi cña níc ta cha cho phÐp, nªn chóng ta ph¶i ¸p dông chuÈn nghÌo thÊp, chñ yÕu lµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ¨n (t¬ng ®¬ng víi chuÈn nghÌo vÒ l¬ng thùc cña quèc tÕ). Trong n¨m, mêi n¨m tíi, phÊn ®Êu n©ng chuÈn nghÌo lªn kho¶ng 1,5 - 3 lÇn so víi chuÈn cò. Trªn c¬ së nghiªn cøu, kh¶o s¸t thùc tÕ vµ sau khi th¶o luËn thèng nhÊt cña c¸c bé ngµnh, ®oµn thÓ trung ¬ng, c¸c tØnh, thµnh phè, ngµy 01/11/2000. Bé lao ®éng - Th ¬ng binh vµ x· héi ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh sè 1143/2000/Q§-L§TBXH ®iÒu chØnh chuÈn hé nghÌo tõ n¨m 2001 nh sau: - Vïng n«ng th«n miÒn nói, h¶i ®¶o: 80.000®ång/th¸ng, 960.000 ®ång/n¨m. - Vïng n«ng th«n ®ång b»ng: 100.000®ång/th¸ng, 1.200.000 ®ång/n¨m. - Vïng thµnh thÞ: 150.000®ång/th¸ng, 1.800.000®ång/n¨m 1.5. C¸c kªnh hç trî vèn cho ngêi nghÌo trong ®iÒu kiÖn ë níc ta 1.5.1. Tæng quan vÒ vèn. 1.5.1.1. Kh¸i niÖm vèn. Trong bé t b¶n, M¸c ®· kh¸i qu¸t ho¸ ph¹m trï vèn th«ng qua ph¹m trï t b¶n. Theo M¸c, t b¶n lµ gi¸ trÞ mang l¹i gi¸ trÞ thÆng d qua qu¸ tr×nh vËn ®éng cña nã (T - H - SX - H - T) Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, quan ®iÓm cña M¸c cÇn hiÓu nh sau: Thø nhÊt: T b¶n lµ gi¸ trÞ. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ vèn ® îc biÓu hiÖn b»ng mét lîng gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh. Thø hai: Vèn lµ mét lîng gi¸ trÞ mang l¹i gi¸ trÞ thÆng d. Tøc lµ chØ lîng gi¸ trÞ nµo sau qu¸ tr×nh ®Çu t s¶n xuÊt, kinh doanh ®em l¹i gi¸ trÞ thÆng d míi ®îc gäi lµ vèn. Lîng gi¸ trÞ "n»m im" vµ "bÊt ®éng" kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d kh«ng ®îc gäi lµ vèn. Tõ sù nhËn thøc trªn ta cã thÓ ®a ra kh¸i nhiÖm tæng qu¸t vÒ vèn nh sau: Vèn lµ mét lîng gi¸ trÞ tµi s¶n x· héi (tµi s¶n h÷u h×nh vµ tµi s¶n v« h×nh) ®îc dïng vµo ®Çu t kinh doanh nh»m thu ®îc hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi. 1.5.1.2. C¸c ®Æc trng cña vèn. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay vèn cã c¸c ®Æc trng sau ®©y. Mét lµ: Vèn ®îc biÓu hiÖn b»ng mét lîng gi¸ trÞ thùc cña nh÷ng tµi s¶n hiÖn vËt (nh nguyªn nhiªn vËt liÖu, phô tïng...) ®îc ®a vµo sö dông ®Ó s¶n xuÊt ra mét lîng gi¸ trÞ s¶n phÈm kh¸c. Trong trêng hîp nµy ta gäi lµ vèn hiÖn vËt. Hai lµ: Vèn ®îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn (TiÒn giÊy néi tÖ, ngo¹i tÖ, tiÒn vµng, vµ c¸c chøng chØ cã gi¸ trÞ nh tiÒn) ®îc ®Çu t kinh doanh víi môc ®Ých sinh lêi nã. Trêng hîp nµy ta gäi lµ vèn tµi chÝnh. Ba lµ: Vèn kh«ng chØ ®îc biÓu hiÖn b»ng gi¸ trÞ cña nh÷ng tµi s¶n h÷u h×nh nh vèn hiÖn vËt, tiÒn, nh©n lùc (gäi lµ vèn h÷u h×nh) mµ vèn 10 cßn bao gåm c¶ gi¸ trÞ cña nh÷ng tµi s¶n v« h×nh ch¼ng h¹n nh chÊt x¸m, ph¸t minh, gi¸ trÞ nghÖ thuËt (gäi lµ vèn v« h×nh) Bèn lµ: Vèn lµ hµng ho¸ ®Æc biÖt ®îc ®a vµo lu th«ng trªn thÞ trêng vèn. Trong qu¸ tr×nh lu th«ng, vèn sinh lêi (T-T') v× vËy vèn ph¶i ®a vµo lu th«ng vµ cÇn ph¶i t¹o m«i trêng cho lu th«ng vèn (thÞ trêng tiÒn tÖ, thÞ trêng tµi chÝnh). N¨m lµ: Do ph¬ng thøc chu chuyÓn, vèn cã thÓ chia ra hai lo¹i kh¸c nhau ®ã lµ vèn ng¾n h¹n vµ vèn dµi h¹n. Vèn dµi h¹n lµ vèn cã môc ®Ých sö dông trªn mét n¨m hay cßn gäi lµ vèn ®Çu t. 1.5.2. Vèn cho ngêi nghÌo vµ c¸c kªnh hç trî vèn cho ngêi nghÌo 1.5.2.1. §Æc ®iÓm vèn hç trî cho ngêi nghÌo. Ngoµi nh÷ng ®Æc ®iÓm chung cña vèn th× vèn hç trî cho ngêi nghÌo thÓ hiÖn râ c¸c ®Æc ®iÓm riªng sau: - Vèn hç trî cho ngêi nghÌo lu«n g¾n liÒn víi sù rñi ro vµ mÊt vèn. Cã ngêi ®· nãi "cÊp vèn cho ngêi nghÌo lµ cÊp rñi ro". Qu¶ thùc, «ng cha ngµy xa còng ®· cã c©u "tiÒn vµo nhµ khã nh giã vµo nhµ trèng", ®a sè ngêi nghÌo do sö dông vèn trong hoµn c¶nh tóng quÉn ®· bÞ ®éng nªn hiÖu qu¶ sö dông vèn thêng kh«ng ®¹t theo ý muèn cña hä. ThËm chÝ do thiÕu ®ãi ngêi nghÌo ®· biÕn vèn hç trî thµnh vèn cøu tÕ tøc th× cho b¶n th©n hä. MÆt kh¸c, nÕu rñi ro mÊt vèn hä th êng r¬i vµo t×nh tr¹ng "tr¾ng tay", nî nÇn, khã t×m ra nguån vèn ®Ó bï ®¾p ngoµi sù ®¶m b¶o b»ng th©n x¸c, ®ãi r¸ch bÇn cïng. - Vèn hç trî ngêi nghÌo cho dï ®îc thùc hiÖn bëi mét kªnh nµo (trî cÊp cøu tÕ, cho vay, cho mîn...) ®Òu ph¶i thÓ hiÖn tÝnh tµi trî cña Nhµ níc vµ céng ®ång cho hä. Trêng hîp kh«ng ®îc cÊp b»ng cøu tÕ th× ph¶i cho vay l·i suÊt thÊp h¬n so víi thÞ trêng. Tøc lµ vèn hç trî cho ngêi nghÌo ph¶i thùc thi vÞ trÝ phi thÞ trêng. Song râ rµng ®Ó Nhµ níc lµm ®îc viÖc nµy lµ rÊt khã. Bëi vËy ph¶i cã tr¸ch nhiÖm cña céng ®ång ®Ó t¹o ra nguån vèn ®¶m b¶o tÝnh kh¶ dông cho ngêi nghÌo. Hay nãi c¸ch kh¸c ®Æc ®iÓm vçn hç trî cho ngêi nghÌo lµ nguån vèn tæng hîp vµ ®a d¹ng. - §Ó hç trî vèn cho ngêi nghÌo cã kÕt qu¶ th× kh«ng chØ hç trî vèn b»ng tiÒn (hoÆc hiÖn vËt quy ra tiÒn) mµ cßn hç trî "vèn" kiÕn thøc, viÖc lµm, m«i trêng lµm ¨n vµ nhiÒu hç trî kh¸c. Bëi vËy ®Æc ®iÓm cña vèn hç trî ngêi nghÌo cã sù vËn ®éng ¨n nhÞp tæng thÓ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ x· héi kh¸c. 1.5.2.2. C¸c kªnh dÉn vèn cho ngêi nghÌo Trung t©m cña bÊt kú m« h×nh tµi chÝnh nµo trong nÒn kinh tÕ còng ®ßi hái ho¹t ®éng cña nh÷ng "kªnh dÉn" mµ th«ng qua ®ã, vèn cña nh÷ng kho¶n tiÕt kiÖm sÏ chuyÓn thµnh nh÷ng kho¶n nî cña ng êi sö dông. Tuy nhiªn do nhiÒu lo¹i m« h×nh tµi chÝnh kh¸c nhau vµ ®a d¹ng (kªnh chÝnh thøc hoÆc kh«ng chÝnh thøc) nªn tÝnh chÊt vµ hiÖu qu¶ cña c¸c kªnh dÉn vèn còng kh¸c nhau. Vèn hç trî cho ngêi nghÌo ë níc ta trong thêi gian võa qua chñ yÕu tõ c¸c kªnh sau: Thø nhÊt: HÖ thèng tµi chÝnh Nhµ níc c¸c cÊp hç trî cho ngêi nghÌo, hé nghÌo víi c¸c néi dung sau: Ng©n s¸ch trî cÊp hç trî kh¾c phôc thiªn tai. Ng©n s¸ch trî cÊp c¸c vïng nghÌo, x· nghÌo ®Ó ®Çu t h¹ tÇng x· héi s¶n xuÊt, trî gi¸, trî cíc cho miÒn nói, vïng cao cho ®ång bao d©n téc nãi chung trong ®ã cã ngêi nghÌo. C¸c kho¶n chi kh¸c cña ng©n s¸ch Nhµ níc cho c¸c môc tiªu mµ th«ng qua ®ã, t¸c dông cña nã c¶i thiÖn ®¸ng kÓ t×nh h×nh ®ãi nghÌo. Thø hai: HÖ thèng kho b¹c Nhµ níc víi 61 kho b¹c tØnh (thµnh phè) vµ trªn 600 kho b¹c cÊp huyÖn, quËn, thÞ x· thùc hiÖn cho vay theo c¸c ch¬ng tr×nh cña ChÝnh phñ (ch¬ng tr×nh theo NghÞ quyÕt 120/H§BT, theo quyÕt ®Þnh 327/CP...). §èi tîng vay vèn cña ch¬ng tr×nh kh«ng ph¶i 11 lµ hé nghÌo mµ th«ng qua cho vay, c¸c dù ¸n ®Ó thu hót lao ®éng vµ t¨ng thu nhËp, trong ®ã cho mét sè hé ngêi nghÌo. Ba lµ: HÖ thèng c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh, ng©n hµng phôc vô ngêi nghÌo, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn n«ng th«n vµ ®« thÞ, c¸c hîp t¸c x· tÝn dông vµ quü tÝn dông nh©n d©n. Trong ®ã ng©n hµng phôc vô ngêi nghÌo lµ lßng cèt hç trî vèn cho c¸c hé nghÌo. Thø t: C¸c ®oµn thÓ, hiÖp héi vµ c¸c tæ chøc x· héi víi hµng tr¨m tæ chøc theo m« h×nh kh¸c nhau. Trong ®ã cã nhiÒu tæ chøc ho¹t ®éng tÝn dông theo quy íc riªng cña m×nh nh quü xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña Héi liªn HiÖp phô n÷ ViÖt Nam, Héi n«ng d©n ViÖt Nam... Thø n¨m: C¸c doanh nghiÖp tµi trî vèn cho c¸c hé nghÌo th«ng qua c¸c h×nh thøc øng tríc vèn cho n«ng d©n s¶n xuÊt vµ thu nî b»ng chÝnh s¶n phÈm cña hä. Thø s¸u: C¸c tæ chøc quèc tÕ ChÝnh phñ vµ phi ChÝnh phñ tµi trî th«ng qua c¸c ch¬ng tr×nh nh©n ®¹o, gi¶i quyÕt viÖc lµm... tµi trî nµy bao gåm cho vay cã hoµn tr¶ vµ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i. Thø b¶y: C¸c nhãm, tæ, phêng, hä t¬ng trî tiÕt kiÖm trong céng ®ång d©n c tù nguyÖn thµnh lËp vµ hç trî vèn cho nhau lµm ¨n theo quy ®Þnh riªng. Ngoµi ra cßn c¸c ho¹t ®éng tÝn dông kh«ng chÝnh thøc kh¸c cña t nh©n ho¹t ®éng ngÇm. C¸c tæ chøc dÉn vèn nãi trªn cã ®Æc tr ng chung lµ sö dông ph¬ng thøc tµi chÝnh tµi trî cÊp ph¸t hoÆc tµi chÝnh tµi trî hoµn tr¶, c¸c kªnh dÉn vèn ¸p dông thñ tôc cho vay, ph¹m vi cho vay vµ møc l·i suÊt rÊt kh¸c nhau, tuú theo tÝnh chÊt nguån vèn vµ quan ®iÓm tæ chøc thùc hiÖn dÉn vèn. C¸ch tiÕp cËn víi ngêi nghÌo vµ quan ®iÓm xö lý cña c¸c tæ chøc ngoµi khu vùc tµi chÝnh Nhµ níc vµ ng©n hµng rÊt kh¸c nhau. Cã h×nh thøc cho vay trùc tiÕp ®Õn víi ngêi nghÌo, cã h×nh thøc th«ng qua trung gian. Nh×n chung tµi trî vèn cho ngêi nghÌo vay vèn cßn nhiÒu h¹n chÕ, ®ang lµ nguyªn nh©n bÊt æn ®Þnh trªn thÞ tr êng tµi chÝnh - tÝn dông ë níc ta. 12 Ch ¬ng II Thùc tr¹ng viÖc t¹o lËp vµ sö dông vèn hç trî cho ngêi nghÌo ë níc ta trong thêi gian võa qua - kinh nghiÖm mét sè níc trªn thÕ giíi cho ngêi nghÌo vay vèn vµ sù vËn dông vµo ViÖt Nam. 2.1. Thùc tr¹ng ®ãi nghÌo ë níc ta. ViÖt Nam lµ mét níc nghÌo, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi lµ mét trong c¸c níc thÊp nhÊt thÕ giíi (n¨m 2000 míi ®¹t kho¶ng 380 USD). Tû lÖ ®ãi nghÌo cßn cao, theo chuÈn quèc gia th× tû lÖ ®ãi nghÌo n¨m 1992 lµ trªn 30%, n¨m 1998 lµ 15,7%, n¨m 1999 lµ 13% vµ n¨m 2000 lµ 11% nh vËy tÝnh b×nh qu©n mçi n¨m gi¶m ®îc 250.000 - 300.000. Theo ®¸nh gi¸ cña ng©n hµng thÕ giíi th«ng qua ®iÒu tra møc sèng d©n c ViÖt Nam, tû lÖ ®ãi nghÌo n¨m 1993 lµ trªn 58%, n¨m 1998 lµ 37% vµ n¨m 2000 lµ kho¶ng 30%. §ãi nghÌo tËp trung chñ yÕu ë khu vùc n«ng th«n (kho¶ng 90% trong tæng sè hé nghÌo ®ãi cña c¶ níc). Mét sè vïng, khu vùc, ®Æc biÖt vïng ®ång bµo d©n téc, khu c¨n cø c¸ch m¹ng, biªn giíi, h¶i ®¶o, tû lÖ hé ®ãi nghÌo rÊt cao. ë khu vùc thµnh thÞ tû lÖ hé ®ãi nghÌo tuy thÊp h¬n, song chñ yÕu lµ sè d©n míi nhËp c. MiÒn nói phÝa B¾c, vïng B¾c trung bé vµ T©y Nguyªn lµ nh÷ng khu vùc lu«n cã tû lÖ hé nghÌo ®ãi cao nhÊt. Sù ph©n cùc giµu nghÌo cã chiÒu híng gia t¨ng. KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy: Møc chªnh lÖch vÒ thu nhËp khi so s¸nh 20% nhãm hé cã thu nhËp cao nhÊt víi 20% nhãm hé cã thu nhËp thÊp nhÊt ë vïng n«ng th«n lµ 7,3 lÇn (n¨m 1996) t¨ng lªn 11 lÇn (n¨m 2000). HÖ sè chªnh lÖch møc sèng gi÷a d©n c thµnh thÞ vµ n«ng th«n kho¶ng 5 -7 lÇn, møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi ë n«ng th«n so víi thµnh thÞ hiÖn nay chØ b»ng kho¶ng 50%. Mét sè chØ tiªu vÒ c¶i thiÖn ®êi sèng ®¹t ® îc cßn thÊp so víi môc tiªu ®Ò ra, ®Æc biÖt lµ chØ tiªu vÒ tiÕp cËn c¸c dÞch vô x· héi c¬ b¶n. N¨m 2000, sè trÎ em suy dinh dìng vÉn cßn 33%, phÇn lín lµ thuéc c¸c gia ®×nh nghÌo, tû lÖ ph¸t triÓn d©n sè ë nhãm ng êi nghÌo cao (trªn møc trung b×nh 1,5% cña c¶ níc), tû lÖ ngêi biÕt ch÷ ë vïng cao, vïng s©u, vïng xa míi ®¹t kho¶ng 50%, ë n«ng th«n chØ kho¶ng 42% sè hé gia ®×nh ®îc dïng níc s¹ch vµ 20% cã hè xÝ hîp vÖ sinh. Hµng n¨m sè ngêi ph¶i cøu trî ®ét xuÊt do thiªn tai, b·o lôt, h¹n h¸n, mÊt mïa kho¶ng tõ 1 - 1,2 triÖu ng êi, tËp trung chñ yÕu ë c¸c tØnh miÒn Trung vµ miÒn nói phÝa B¾c. B×nh qu©n hµng n¨m cã kho¶ng 20.000 - 25.000 hé t¸i nghÌo ®ãi. ë mét sè vïng cã nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn nghÌo ®ãi rÊt ®Æc thï. Vïng miÒn nói, ®ång bµo d©n téc thiÓu sè chñ yÕu lµ do ®iÒu kiÖn ®Þa lý phøc t¹p vµ khã kh¨n, c¬ së h¹ tÇng thiÕu vµ yÕu kÐm, tr×nh ®é häc vÊn thÊp, sinh ®Î nhiÒu, tËp qu¸n canh t¸c vµ tËp tôc l¹c hËu, khã tiÕp cËn th«ng tin; vïng ®ång b»ng s«ng Hång do ®«ng d©n, thiÕu ®Êt; vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long do chuyÓn nhîng ruéng ®Êt nªn kho¶ng 10 - 12% tæng sè hé n«ng d©n nghÌo mÊt ®Êt s¶n xuÊt; vïng Duyªn H¶i miÒn Trung thêng xuyªn bÞ thiªn tai, b·o lôt. 2.2 T×nh h×nh t¹o lËp vµ sö dông vèn cho ngêi nghÌo ë níc ta trong thêi gian võa qua 2.2.1. Hç trî vèn tõ nguån ng©n s¸ch Nhµ níc. HiÖn nay hç trî vèn tõ ng©n s¸ch Nhµ níc cho môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo bao gåm: Vèn gi¶i quyÕt viÖc lµm (ch¬ng tr×nh 120), vèn thùc hiÖn ch¬ng tr×nh phñ xanh ®Êt chèng ®åi nói träc (ch ¬ng tr×nh 327) vèn thùc hiÖn ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n (ch¬ng tr×nh 135), c¸c kho¶n trî cÊp thiªn tai vµ hç trî ph¸t triÓn n«ng th«n kh¸c... trong ®ã nßng cèt lµ vèn gi¶i quyÕt viÖc lµm, vèn ch ¬ng tr×nh 135, vèn ch¬ng tr×nh 327. 13 Nh×n chung mét sè ch¬ng tr×nh, dù ¸n g¾n víi xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo thêi gian võa qua ®îc lång ghÐp víi nhau. C¸c ch¬ng tr×nh vµ dù ¸n gåm mét sè môc tiªu híng vµo viÖc n©ng cao møc sèng nãi chung. Song nh×n tæng thÓ, tõng ch¬ng tr×nh vµ dù ¸n cã mét t¸c ®éng nhÊt ®Þnh ®Õn viÖc hç trî cho ngêi nghÌo, vïng nghÌo ë níc ta 2.2.1.1. Vèn gi¶i quyÕt viÖc lµm thùc hiÖn qua kho b¹c Nhµ níc. ViÖt Nam lµ mét trong sè c¸c níc ph¸t triÓn d©n sè nhanh, ®Çu thÕ kû míi chØ cã 12 - 13 triÖu ngêi, hiÖn nay lµ gÇn 80 triÖu ngêi, tû lÖ t¨ng d©n sè nhanh dÉn ®Õn søc Ðp vÒ viÖc lµm ngµy cµng t¨ng vµ bøc b¸ch. V× vËy gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ngêi lao ®éng ë níc ta ®ang lµ mét nhiÖm vô träng t©m, võa cÊp b¸ch mang tÝnh chÊt t×nh thÕ, võa c¬ b¶n l©u dµi mang tÝnh chiÕn lîc. §Ó thùc hiÖn môc tiªu nµy cã nhiÒu gi¶i ph¸p kh¸c nhau, trong ®ã lËp Quü quèc gia gi¶i quyÕt viÖc lµm theo tinh thÇn NghÞ quyÕt sè 120/H§BT (nay lµ ChÝnh phñ) ngµy 11/4/1992 lµ mét gi¶i ph¸p hÕt søc quan träng nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu chñ yÕu sau ®©y: - Hç trî vèn díi h×nh thøc cho vay tµi trî cho c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ kinh tÕ, hé gia ®×nh ®Ó ph¸t triÓn vµ më réng s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o thªm viÖc lµm míi, ph¸t huy tiÒm n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ sö dông cã hiÖu qu¶ mäi nguån lùc quèc gia, c¶i thiÖn ®êi sèng cho ng êi lao ®éng. - Hç trî mét phÇn vÒ tµi chÝnh díi h×nh thøc cÊp ph¸t cho c¸c trung t©m d¹y nghÒ vµ xóc tiÕn viÖc lµm ®Ó ®µo t¹o, båi dìng, n©ng cao tay nghÒ, thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh d¹y nghÒ g¾n liÒn víi s¶n xuÊt vµ c¸c ch¬ng tr×nh kh¸c. - Ch¬ng tr×nh quèc gia gi¶i quyÕt viÖc lµm cña níc ta lµ mét bé phËn cña chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, víi môc tiªu gãp phÇn thóc ®Èy kinh tÕ t¨ng trëng vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm, mét vÊn ®Ò mµ mäi nÒn kinh tÕ ®Òu ph¶i quan t©m gi¶i quyÕt. Qua 8 n¨m ho¹t ®éng, ch¬ng tr×nh ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan, gãp phÇn æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ x· héi vµ kÝch thÝch t¨ng tr ëng kinh tÕ cô thÓ trªn c¸c mÆt sau ®©y: Qua b¶ng sè 1 ta thÊy tõ nguån vèn ®îc ng©n s¸ch Nhµ níc cÊp tõ n¨m 1992 ®Õn 31/12/2000 lµ 1414 tû ®ång trong ®ã vèn c©n ®èi trong kÕ ho¹ch ng©n s¸ch Nhµ níc lµ 1289 tû ®ång vµ vèn viÖn trî nh©n ®¹o cña ChÝnh phñ TiÖp Kh¾c (cò) lµ 125 tû ®ång; hÖ thèng kho b¹c Nhµ n íc trùc thuéc Bé tµi chÝnh ®· thùc hiÖn cho vay hµng ngh×n dù ¸n víi doanh sè 4261 tû ®ång, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho 3.506.602 ngêi lao ®éng, b×nh qu©n mçi n¨m t¹o ®îc viÖc lµm cho kho¶ng 20-25% tæng sè lao ®éng cÇn ®îc gi¶i quyÕt. Vèn vay quü quèc gia gi¶i quyÕt viÖc lµm lµ mét biÖn ph¸p tµi chÝnh quan träng ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt, ®iÒu chØnh c¬ cÊu nÒn kinh tÕ, tËn dông c¸c ®iÒu kiÖn s½n cã vÒ kü thuËt, kinh nghiÖm s¶n xuÊt, gãp phÇn thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ khu vùc n«ng th«n. Tõng b íc chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång vËt nu«i theo h íng ph¸t triÓn c¸c lo¹i c©y con cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao phôc vô xuÊt khÈu, kh«i phôc vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng, c¸c ngµnh nghÒ thu hót nhiÒu lao ®éng nh s¶n xuÊt hµng thñ c«ng mü nghÖ, chÕ biÕn, may mÆc, c¬ khÝ, s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng... Th«ng qua quü quèc gi¶i quyÕt viÖc lµm, ng êi lao ®éng ®· t¹o ®îc viÖc lµm cã thu nhËp, ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn ® îc n©ng cao. NhiÒu ngêi ®· chñ ®éng bá vèn ®Çu t kinh doanh, d¸m nghÜ d¸m lµm, v¬n lªn lµm giµu cho m×nh vµ cho x· héi. §Æc biÖt lµ c¸c dù ¸n vay vèn cña c¸c tæ chøc ®oµn thÓ quÇn chóng nh: §oµn thanh niªn, Héi phô n÷, MÆt trËn tæ quèc, Héi cùu chiÕn binh... cã ý nghÜa rÊt quan träng, lµm phong phó thªm c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt kinh tÕ - x· héi. Còng tõ ho¹t ®éng cña quü quèc gia gi¶i quyÕt viÖc lµm, c¸c tæ chøc nµy ®· lång ghÐp vµo c¸c ch¬ng tr×nh x· héi kh¸c mét 14 c¸ch cã hiÖu qu¶ nh c¸c ch¬ng tr×nh "d©n sè - søc khoÎ - m«i trêng", ch¬ng tr×nh phßng chèng c¸c tÖ n¹n x· héi, ch¬ng tr×nh phô n÷ gióp nhau lµm kinh tÕ gia ®×nh, phong trµo thanh niªn lËp nghiÖp... Tuy nhiªn, thùc tiÔn ho¹t ®éng nh÷ng n¨m qua, quü cho vay gi¶i quyÕt viÖc lµm ®· béc lé vµ n¶y sinh mét sè tån t¹i. C¸c tån t¹i vµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn lµ: Thø nhÊt: ViÖc duyÖt dù ¸n cho vay cña Ban chØ ®¹o ®Þa ph ¬ng cßn chËm, bªn c¹nh ®ã viÖc thÈm ®Þnh cÊp tÝn dông cña kho b¹c Nhµ n íc cã lóc cha kÞp thêi. NhiÒu dù ¸n nhËn tiÒn vay mÊt c¬ héi ®Çu t. Thø hai: C«ng t¸c qu¶n lý vèn vay cña c¸c chñ dù ¸n cßn bu«ng láng thiÕu sù kiÓm tra viÖc sö dông vèn cña tõng hé - mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra hiÖu qu¶ sö dông vèn cßn thÊp... Thø ba: Qua sè liÖu biÓu sè 1 cho biÕt, tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2000, ng©n s¸ch Nhµ níc ®· sö dông 4261 tû ®ång ®Ó cÊp tÝn dông t¹o viÖc lµ cho 3.506.602 ngêi. B×nh qu©n suÊt vèn ®Çu t chØ chiÕm xÊp xØ 1.300.000 ®ång trªn mét viÖc lµm míi lµ rÊt thÊp. Con sè nµy theo tÝnh to¸n cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ lµ trªn 5 triÖu ®ång cho mét viÖc lµm míi. Thø t: Nî qu¸ h¹n cho vay cã xu híng gia t¨ng: n¨m 1999 lµ 12,9% d nî nhng n¨m 2000 chiÕm 13,8%. Nguyªn nh©n t×nh tr¹ng nî qu¸ h¹n ngµy cµng gia t¨ng cã thÓ cã nhiÒu võa chñ quan, võa kh¸ch quan. Ngo¹i trõ yÕu tè kh¸ch quan nh thiªn tai, rñi ro... th× kh«ng Ýt nguyªn nh©n do chñ quan cña phÝa c¸c chñ thÓ ®iÒu hµnh, xÐt duyÖt c¸c dù ¸n. Thñ tôc cÊp tÝn dông qua nhiÒu kh©u, nhiÒu c«ng ®o¹n ®· t ëng chõng nh chÆt chÏ nhng thùc chÊt lµ phøc t¹p, h×nh thøc s¬ hë trong néi dung. Trong khi cã nhiÒu thµnh viªn tham gia qu¶n lý nguån vèn nh ng tr¸ch nhiÖm kh«ng xuyªn suèt. Qua kh¶o s¸t nhiÒu ®Þa ph ¬ng cho thÊy viÖc xÐt duyÖt dù ¸n thêng do ngµnh lao ®éng ®¶m nhËn. Nh÷ng kiÓm tra vèn vay vµ thu nî dµnh riªng cho khob¹c Nhµ n íc "«m" trän gãi. §· nhiÒu trêng hîp nî qóa h¹n ph¸t sinh, kho b¹c ph¶i "v¸c cÆp ®i xin" ý kiÕn cña b¹n chØ ®¹o vµ nhê sù ñng hé cña c¸c thµnh viªn xÐt cÊp vèn. Mét nguyªn nh©n kh¸c cÇn ®îc quan t©m vµ lý gi¶i lµ do ¸p dông l·i suÊt (hiÖn nay lµ 0,5%/th¸ng) cho vay u ®·i dÉn ®Õn kh«ng khuyÕn khÝch ngêi vay tr¶ nî. ThËm chÝ mét sè ngêi vay cßn cho r»ng thµ chÞu tr¶ l·i suÊt nî qu¸ h¹n 0,5%/th¸ng cßn h¬n lµ tr¶ råi ®i vay ng©n hµng chÞu l·i suÊt 0,7 - 0,8%/th¸ng. Thø n¨m: §Þa bµn tiÕp cËn cña ch¬ng tr×nh tÝn dông t¹o viÖc lµm qu¸ réng, trong khi ®éi ngò nh©n sù lµm tÝn dông cña hÖ thèng kho b¹c l¹i qu¸ máng, cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu ®Æt ra. Thø s¸u: Nguån vèn ng©n s¸ch Nhµ níc chuyÓn cho ch¬ng tr×nh quèc gia gi¶i quyªt viÖc lµm hµng n¨m cã h¹n bëi do ch a ®ñ c©n ®èi ng©n s¸ch Nhµ níc. Trong khi ®ã nhu cÇu dù ¸n ngµy cµng lín, lµm cho vèn cho vay dµn qu¸ máng, kh«ng ®¸p øng ®îc nh÷ng dù ¸n cã hiÖu qu¶ thu hót nhiÒu lao ®éng. 2.2.1.2. Vèn thùc hiÖn ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n (gäi t¾t lµ ch¬ng tr×nh 135) Sau 10 n¨m ®æi míi ®Êt níc, §¶ng vµ Nhµ níc ®· cã nhiÒu chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch, ch¬ng tr×nh, dù ¸n vµ c¸c gi¶i ph¸p nh»m ®Èy nhanh nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, gi÷ v÷ng an ninh quèc phßng, t¨ng c êng khèi ®¹i ®oµn kÕt c¸c d©n téc. Bªn c¹nh nh÷ng chñ tr ¬ng, chÝnh s¸ch chung cña §¶ng vµ Nhµ níc vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vïng ®ång bµo d©n téc miÒn nói, ngµy 31/07/1998, thñ tíng chÝnh phñ ®· cã quyÕt ®Þnh 135/1998/Q§-TTg phª duyÖt ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n miÒn nói, vïng s©u vµ vïng xa (gäi t¾t lµ ch ¬ng tr×nh 135). §©y lµ mét ch¬ng tr×nh ®îc cô thÓ ho¸ tõ néi dung NghÞ quyÕt §¹i héi VIII cña §¶ng thµnh mét ch¬ng tr×nh kinh tÕ x· héi tæng hîp ®Ó vùc dËy vïng khã kh¨n nhÊt cña ®Êt níc ta víi môc tiªu tæng qu¸t lµ "N©ng 15 cao nhanh ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cho ®ång bµo c¸c d©n téc ë c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n miÒn nói vïng s©u, vïng xa; t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ® a n«ng th«n c¸c vïng nµy tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn, l¹c hËu, chËm ph¸t triÓn, hoµ nhËp vµo sù ph¸t triÓn chung cña c¶ nuíc; gãp phÇn ®¶m b¶o trËt tù an toµn x· héi, an ninh quèc phßng". Môc tiªu cña ch ¬ng tr×nh gåm 2 giai ®o¹n: Giai ®o¹n tõ 1998 - 2000: vÒ c¬ b¶n kh«ng cã hé ®ãi kinh niªn, mçi n¨m gi¶m ®îc 4 - 5% hé ®ãi nghÌo. Bíc ®Çu cung cÊp cho ®ång bµo níc sinh ho¹t, thu hót phÇn lín trÎ em trong ®é tuæi ®Õn tr êng, kiÓm so¸t ®îc mét sè dÞch bÖnh hiÓm nghÌo; cã ®êng giao th«ng d©n sinh ®Õn c¸c trung t©m côm x· vµ phÇn lín ®ång bµo ®îc hëng thô v¨n ho¸ th«ng tin. Giai ®o¹n tõ 2001-2005: gi¶m tû lÖ hé ®ãi nghÌo ë c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n xuèng cßn 25% vµo n¨m 2005. B¶o ®¶m cung cÊp cho ®ång bµo ®ñ níc sinh ho¹t, thu hót trªn 70% trÎ em trong ®é tuæi ®Õn tr êng; ®¹i bé phËn ®ång bµo ®îc båi dìng, tiÕp thu kinh nghiÖm s¶n xuÊt vµ ®êi sèng; kiÓm so¸t phÇn lín c¸c dÞch bÖnh x· héi hiÓm nghÌo cã ® êng giao th«ng cho xe c¬ giíi vµ ®êng d©n sinh kinh tÕ ®Õn c¸c trung t©m côm x·; thóc ®Èy ph¸t triÓn thÞ trêng n«ng th«n. Ngoµi nh÷ng môc tiªu trªn, ch¬ng tr×nh 135 cßn cã 5 néi dung chñ yÕu sau: Mét lµ: quy ho¹ch bè trÝ d©n c ë nh÷ng n¬i cÇn thiÕt, tõng bíc tæ chøc hîp lý ®êi sèng sinh ho¹t cña ®ång bµo c¸c b¶n, lµng, phum, sãc, ë nh÷ng n¬i kh«ng cã ®iÒu kiÖn nhÊt lµ c¸c vïng biªn giíi h¶i ®¶o, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®ång bµo nhanh chãng æn ®Þnh s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. Hai lµ: §Èy nhanh ph¸t triÓn n«ng, l©m nghiÖp, g¾n víi chÕ biÕn tiªu thô s¶n phÈm ®Ó khai th¸c nguån tµi nguyªn vµ sö dông lao ®éng t¹i chç, t¹o thªm nhiÒu c¬ héi vÒ viÖc lµm t¨ng thu nhËp, æn ®Þnh ®êi sèng, tõng bíc ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸. Ba lµ: Ph¸t triÓn nhanh c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n phï hîp víi quy ho¹ch s¶n xuÊt vµ bè trÝ l¹i d©n c. Tríc hÕt lµ hÖ thèng ®êng giao th«ng; níc sinh ho¹t; hÖ thèng ®iÖn ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn, kÓ c¶ thuû ®iÖn nhá. Bèn lµ: Quy ho¹ch vµ x©y dùng c¸c trung t©m côm x·, u tiªn ®Çu t x©y dùng c¸c c«ng tr×nh vÒ y tÕ, gi¸o dôc, dÞch vô th ¬ng m¹i, c¬ së s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ ph¸t thanh truyÒn h×nh. N¨m lµ: §µo t¹o c¸n bé x·, b¶n lµng, phum, sãc gióp c¸n bé c¬ së n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý hµnh chÝnh, kinh tÕ ®Ó phôc vô yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi t¹i ®Þa ph¬ng. Tõ môc tiªu, nhiÖm vô chñ yÕu cña chu¬ng tr×nh 135, 2 n¨m qua d íi sù chØ ®¹o cña c¸c ngµnh ®· thu ®îc nh÷ng kÕt qu¶ bíc ®Çu rÊt ®¸ng khÝch lÖ. N¨m 1999 ch¬ng tr×nh 135 tËp trung ®Çu t trùc tiÕp cho 2 nhiÖm vô lµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ ®µo t¹o c¸n bé trªn ®Þa bµn 1200 x· (1012 x· ®Æc biÖt khã kh¨n vµ 188 x· biªn giíi) thuéc 37 tØnh. N¨m 2000 hai nhiÖm vô nµy tiÕp tôc ®Çu t thùc hiÖn trªn toµn bé 1878 x· ®Æc biÖt khã kh¨n vµ biªn giíi; ba nhiÖm vô cßn l¹i (quy ho¹ch d©n c , ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ x©y dùng trung t©m côm x·) hai n¨m qua ® îc thùc hiÖn lång ghÐp b»ng c¸c nguån vèn cña ch¬ng tr×nh, dù ¸n kh¸c trªn ®Þa bµn 1878 x· thuéc 49 tØnh. Qua hai n¨m thùc hiÖn tæng vèn ®Çu t tõ ng©n s¸ch cña trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng lµ 1254,2 tû ®ång. C¬ cÊu vèn ®Çu t ®îc thÓ hiÖn trªn biÓu sè 2 nh sau: 16 BiÓu sè 2 : C¬ cÊu vèn ®Çu t x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ë c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n §¬n vÞ tÝnh: % ChØ tiªu N¨m 1999 N¨m 2000 C¸c c«ng tr×nh giao th«ng 38,78 45 C¸c c«ng tr×nh thuû lîi 18,72 19 C¸c c«ng tr×nh trêng häc 27 18 C¸c c«ng tr×nh níc sinh ho¹t 7,3 7,2 C¸c c«ng tr×nh chî, tr¹m x¸, c©p ®iÖn 8,2 10,8 Nguån [7] Ch¬ng tr×nh 135 hai n¨m qua ®ã ®· bè trÝ kÕ ho¹ch ®Çu t ®îc trªn 5200 c«ng tr×nh h¹ tÇng, ®Õn nay ®· cã 4367 c«ng tr×nh hoµn thµnh vµ ® a vµo sö dông. Trong ®ã 1098 c«ng tr×nh ®êng giao th«ng, 642 c«ng tr×nh trêng häc, 950 c«ng tr×nh thuû lîi, 208 c«ng tr×nh n íc s¹ch, 202 c«ng tr×nh ®iÖn h¹ thÕ... C¸c Bé, c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph¬ng ®· tËp trung chØ ®¹o lång ghÐp c¸c ch¬ng tr×nh dù ¸n kh¸c trªn ®Þa bµn c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n nh ngµnh gi¸o dôc ®· ®Çu t h¬n 50 tû ®ång ®Ó x©y dùng vµ söa ch÷a tr êng häc, cung cÊp trang thiÕt bÞ vµ ®å dïng häc tËp, thùc hiÖn miÔn gi¶m häc phÝ cho gÇn 300 ngµn häc sinh nghÌo víi kinh phÝ miÔn gi¶m kho¶ng 400 triÖu ®ång; ngµnh y tÕ ®Çu t 97 tû ®ång ®Ó x©y dùng tr¹m y tÕ, cung cÊp trang thiÕt bÞ y tÕ, c¸c lo¹i thuèc thiÕt yÕu vµ ®µo t¹o c¸n bé y tÕ x·. Qua b¸o c¸o cña c¸c tØnh, thµnh phè ®· mua trªn 1,1 triÖu thÎ b¶o hiÓm y tÕ cho ngêi nghÌo víi kinh phÝ kho¶ng trªn 30 triÖu ®ång, cÊp giÊy chøng nhËn miÔn gi¶m phÝ cho h¬n 2 triÖu ng êi, kh¸m ch÷a bÖnh miÔn gi¶m phÝ cho trªn 800.000 lît ngêi, víi kinh phÝ 50 tû ®ång. Ch¬ng tr×nh ®Þnh canh ®Þnh c ®Çu t vµo 304 x· ®Æc biÖt khã kh¨n 49.770 triÖu ®ång chiÕm 38,91% vèn ch¬ng tr×nh; ch¬ng tr×nh trång 5 triÖu ha rõng ®Çu t vµo 122 x· ®Æc biÖt khã kh¨n 71.361 triÖu ®ång chiÕm 26,15% tæng møc ®Çu t, ch¬ng tr×nh níc s¹ch ®Çu t 12.242 triÖu ®ång ®Ó ®Çu t vµo 737 dù ¸n cÊp níc ë c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n; ch¬ng tr×nh trung t©m côm x· ®Çu t trªn 200 tû ®ång x©y dùng nhiÒu trung t©m côm x· trªn ®Þa bµn c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n... vµ nhiÒu ch¬ng tr×nh dù ¸n trong vµ ngoµi níc ®· u tiªn ®Çu t vµo khu vùc nµy. Cã ®îc kÕt qu¶ nµy lµ do c¬ chÕ qu¶n lý chØ ®¹o lång ghÐp tõ TW ®Õn ®Þa ph¬ng vµ yÕu tè cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh lµ sù chØ ®¹o s¸t sao cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp, híng c¸c nguån lùc, c¸c ch¬ng t×nh dù ¸n lång ghÐp vµo ®Þa bµn c¸c x· thuéc ch¬ng tr×nh 135. Tõ nh÷ng kÕt qu¶ trªn cho thÊy ë nhiÒu ®Þa ph¬ng, ch¬ng tr×nh 135 ®· kh¬i dËy søc d©n tham gia x©y dùng c¸c c«ng tr×nh, ®· t¹o ra mét phong trµo lao ®éng s¶n xuÊt kh¸ s«i næi nh»m ®Èy nhanh nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë c¸c vïng ®Æc biÖt khã kh¨n nµy. ViÖc thùc hiÖn ®ång bé c¸c nhiÖm vô chñ yÕu cña ch¬ng tr×nh 135, c¸c ngµnh c¸c cÊp ®· chó träng ®µo t¹o båi d êng n©ng cao n¨ng lùc cho ®éi ngò c¸n bé c¬ së ®Ó tõng bíc v¬n lªn vËn hµnh ch¬ng tr×nh cã hiÖu qu¶. N¨m 2000 tØnh Cao B»ng cã sè lîng häc viªn cao nhÊt 5000 ngêi tham gia häc tËp trong ®ã cã 750 lµ c¸n bé huyÖn vµ c¸n bé t¨ng c êng xuèng x·, 4250 lµ c¸n bé x·, b¶n, lµng (8). C¸c tØnh Hoµ B×nh, Qu¶ng Ng·i, §¾c L¾c ®· më réng ®èi tîng ®µo t¹o ®Õn tËn hé n«ng d©n. Ngoµi ra mét sè Bé, ngµnh, c¸c ®oµn thÓ Trung ¬ng nh thanh niªn, phô n÷, n«ng d©n, cùu chiÕn binh... ®· tËp huÊn vµ híng dÉn ®éi ngò c¸n bé ë c¸c cÊp vÒ c¬ chÕ vËn hµnh ch¬ng tr×nh 135. Bªn c¹nh viÖc ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé c¬ së, c¸c tØnh cã c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n ®· chó träng viÖc t¨ng cêng cã thêi h¹n c¸n bé c«ng chøc vÒ c¸c x· lµm c«ng t¸c xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. N¨m 2000 ®· cã h¬n 1000 c¸n bé xuèng c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n gióp ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, æn ®Þnh chÝnh trÞ, ®¶m b¶o an 17 ninh quèc phßng vµ trùc tiÕp tham gia chØ ®¹o ch ¬ng tr×nh 135. PhÇn lín ®éi ngò c¸n bé t¨ng cêng cho c¬ së ®Òu cã tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm c«ng t¸c, cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm, ®· sím hoµ nhËp vµo cuéc sèng ë c¬ së, gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô chñ yÕu cña ®Þa ph ¬ng vµ ch¬ng tr×nh 135. Cã ®îc nh÷ng kÕt qu¶ trªn tríc hÕt ch¬ng tr×nh 135 lµ mét chñ tr¬ng ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ níc, hîp lßng d©n; ®îc vËn hµnh theo c¬ chÕ cña d©n, do d©n vµ v× d©n, ®îc nh©n d©n ®ång t×nh ñng hé vµ tÝch cùc tham gia thùc hiÖn, c¸c cÊp c¸c ngµnh ®· tÝch cùc n¨ng ®éng chØ ®¹o s¸t sao c¸c bíc triÓn khai c«ng t¸c víi phong trµo gióp d©n, cïng d©n th¸o gì khã kh¨n, ®ã võa lµ kÕt qu¶ võa lµ nguyªn nh©n quan träng thóc ®Èy qu¸ tr×nh thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ ch¬ng tr×nh. Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®îc, ch¬ng tr×nh ®· béc lé nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh ®ã lµ. Thø nhÊt: huy ®éng nguån lùc cho ch¬ng tr×nh cßn Ýt, cha t¹o ra ®îc phong trµo réng kh¾p c¶ níc gióp ®ì c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n, c¸c tØnh cã ®iÒu kiÖn, c¸c Tæng c«ng ty gióp ®ì c¸c ®Þa phu¬ng ch a ®Òu vµ cha t¬ng xøng víi kh¶ n¨ng. Bªn c¹nh ®ã cßn mét sè Bé, ngµnh, Tæng c«ng ty ®îc ChÝnh phñ ph©n c«ng gióp ®ì tØnh nghÌo l¹i uû quyÒn cho Së, ngµnh ®¹i diÖn t¹i ®Þa ph¬ng thùc hiÖn chiÕu lÖ, cha ®em l¹i kÕt qña thiÕt thùc. Thø hai: Ch¬ng tr×nh 135 triÓn khai trªn c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n, ph©n cÊp toµn bé viÖc qu¶n lý ®Çu t x©y dùng cho Uû ban nh©n d©n tØnh quyÕt ®Þnh, tØnh ph©n cÊp cho huyÖn, trong khi tr×nh ®é c¸n bé c¬ së cßn nhiÒu h¹n chÕ, kh«ng thÓ nµo tr¸nh khái qu¸ tr×nh lóng tóng trong qu¸ tr×nh triÓn khai ch¬ng tr×nh. Mét sè ®Þa ph¬ng cha x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ ý nghÜa chÝnh trÞ, kinh tÕ x· héi, an ninh quèc phßng cña ch ¬ng tr×nh, cha t¹o søc m¹nh tæng hîp ®Ó thùc hiÖn ch¬ng tr×nh, mµ chØ ®¹o ch¬ng tr×nh thuÇn tuý nh ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n mét sè c«ng tr×nh b»ng nguån vèn Trung ¬ng. Cã tØnh ®Õn nay vÉn cha cÊp kinh phÝ lµm quy ho¹ch c¬ së h¹ tÇng, kh«ng cã c¬ së chuÈn bÞ ®Çu t cho kÕ ho¹ch n¨m 2001; qu¸ tr×nh lËp, thÈm ®Þnh, xÐt duyÖt thiÕt kÕ, dù to¸n qu¸ chËm, kh«ng ®¶m b¶o ® îc tiÕn ®é kÕ ho¹ch; quy m« cÊp h¹ng môc kü thuËt c«ng tr×nh ch a phï hîp, cã tuyÕn ®êng ®Õn mét x· vïng cao, dù to¸n lªn tíi 5 tû ®ång, nÕu chØ ®Çu t b»ng vèn cña ch¬ng tr×nh 135 ®Õn khi kÕt thóc ch¬ng tr×nh (n¨m 2005) vÉn cha hoµn thµnh, kh«ng cã vèn ®Çu t cho c¸c c«ng tr×nh kh¸c cña x· nµy. Mét sè ®Þa ph¬ng cha thùc hiÖn ®Çy ®ñ néi dung d©n chñ c«ng khai, hoÆc thùc hiÖn h×nh thøc chiÕu lÖ, giao toµn bé khèi lîng cho c¸c nhµ thÇu mµ kh«ng giao cho d©n lµm nh÷ng c«ng viÖc cã thÓ lµm ® îc. §· cã hµng tr¨m doanh nghiÖp t nh©n vèn Ýt, kü thuËt kÐm nhng vÉn ®îc ®Þa ph¬ng chØ ®Þnh thÇu c¸c c«ng tr×nh cña ch¬ng tr×nh 135, khã tr¸nh khái nh÷ng tiªu cùc th«ng qua viÖc chØ ®Þnh thÇu c¸c c«ng tr×nh. Mét sè huyÖn víi ®Þa bµn réng, c«ng tr×nh nhiÒu kh«ng ®ñ søc kiÓm tra, gi¸m s¸t, phã mÆc cho c¸c nhµ thÇu, dÉn ®Õn bít xÐn khèi lîng, chÊt luîng c«ng tr×nh kÐm. Thø ba: ViÖc söa ®æi bæ sung, hoµn chØnh c¬ chÕ chËm, ¶nh huëng ®Õn viÖc cÊp ph¸t vèn ch¬ng tr×nh, nhÊt lµ viÖc tæ chøc s¾p xÕp l¹i Ban chØ ®¹o ch¬ng tr×nh môc tiªu cña tØnh vµ ban qu¶n lý dù ¸n c¸c c«ng tr×nh ë huyÖn. Thø t: Mét sè ®Þa ph¬ng míi chØ tËp trung thùc hiÖn nhiÖm vô x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, cha ®Èy m¹nh s¶n xuÊt, æn ®Þnh ®êi sèng, cha thùc hiÖn lång ghÐp c¸c ch¬ng tr×nh, dù ¸n kh¸c trªn ®Þa bµn c¸c x· thuéc ch ¬ng tr×nh ®Ó thùc hiÖn ®ång bé c¸c nhiÖm vô, ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi tæng hîp cña ch¬ng tr×nh. 2.2.1.3. Vèn thùc hiÖn ch¬ng tr×nh "phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc". 18 Ngµy 15/9/1993 Thñ tíng ChÝnh phñ ®· cã quyÕt ®Þnh 327/CP vÒ thùc hiÖn ch¬ng tr×nh "phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc". Nguån vèn ® îc cÊp ra tõ ng©n s¸ch Nhµ níc Trung ¬ng vµ giao cho hÖ thèng kho b¹c Nhµ níc thùc hiÖn díi 2 ph¬ng thøc: cÊp ph¸t vµ cho vay kh«ng thu l·i. Qua 5 n¨m thùc hiÖn ch¬ng tr×nh 327, cïng víi c¸c chÝnh s¸ch ®Þnh canh ®Þnh c vµ giao ®Êt giao rõng ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh vÒ t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, t¨ng thu nhËp, c¶i thiÖn m«i trêng, m«i sinh... ë c¸c vïng kinh tÕ míi, vïng cao vµ ®åi nói. Víi tæng nguån vèn ng©n s¸ch Nhµ níc chuyÓn cho ch¬ng tr×nh trong 6 n¨m 1993-1998 (hiÖn nay chuyÓn sang 5 triÖu ha rõng) lµ 2363 tû ®ång kh«ng kÓ vèn vay; ®Õn hÕt 31/12/1998 kho b¹c Nhµ n íc ®· cÊp vèn cho hµng ngh×n dù ¸n víi tæng sè vèn cÊp ra lµ 2277 tû ®ång. Nhê cã sè vèn tõ ch¬ng tr×nh nµy ®· lµm t¨ng n¨ng lùc phßng hé, chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng th«n, gi¶i quyÕt viÖc lµm, chuyÓn ®ång bµo d©n téc tõ du canh du c ph¸ rõng lµm rÉy sang b¶o vÖ, khoang nu«i, trång rõng, ph¸t triÓn ch¨n nu«i vµ tr«ng c©y c«ng nghiÖp vên ®åi. BiÓu sè 3: Mét sè chØ tiªu kinh tÕ x· héi ®¹t ®îc cña ch¬ng tr×nh 327. ChØ tiªu §¬n vÞ tÝnh KÕt qu¶ B¶o vÖ rõng ha 1.600.000 Khoang nu«i t¸i sinh ha 700.000 Rõng trång míi ha 640.000 Trång c©y c«ng nghiÖp + c©y ¨n qu¶ ha 88.730 Më réng trêng häc, tr¹m x¸ m2 103.300 §êng giao th«ng km 5.000 Sè hé di d·n d©n hé 92.430 Nguån [9] KÕt qu¶ tæng thÓ vÒ kinh tÕ, x· héi cña ch ¬ng tr×nh 327 ®· ®ãng gãp tÝch cùc thùc hiÖn môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña §¶ng vµ Nhµ n íc. Nhê sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn 327 mµ thu nhËp c¸c hé v ên ®åi trong vïng dù ¸n t¨ng lªn râ rÖt. ¤ng NguyÔn Ngäc S¬n gi¸m ®èc l©m trêng Tr¬ng B¸t Hµ TÜnh cho biÕt: nhê nguån vèn 327 ®Çu t vµo nªn ®· gi¶m tû lÖ nghÌo ®ãi tõ 15% n¨m 1993 xuèng cßn 8% n¨m 1998, cã nhiÒu xãm kh«ng cßn hé nghÌo ®ãi [10]. Mét minh chøng kh¸c, dù ¸n thanh ninh (B¾c Hµ Trung - Thanh Ho¸) sau nh÷ng n¨m thùc hiÖn, nhiÒu hé d©n tríc ®©y nghÌo khæ ph¶i xin trî cÊp, nay cã thÓ mua m¸y thu h×nh, xe m¸y. Tuy nhiªn qua kh¶o s¸t mét sè dù ¸n kh¸c còng nh tæng kÕt cu¶ kho b¹c Nhµ níc cho thÊy viÖc triÓn khai ch¬ng tr×nh 327 cßn nhiÒu khiÕm khuyÕt. Do ch¬ng tr×nh r¶i qu¸ réng, quy tr×nh ®Çu t , ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt thùc hiÖn dù ¸n kh«ng theo s¸t thùc tÕ, dÉn ®Õn cã dù ¸n thõa vèn, cã dù ¸n l¹i thiÕu vèn. MÆt kh¸c vai trß kiÓm tra kiÓm so¸t bÞ h¹n chÕ, hiÖu qu¶ sö dông vèn cha ®îc t¬ng xøng víi vèn ®Çu t. M« h×nh ®Çu t dù ¸n 327 theo hé gia ®×nh cha ®îc më réng, t¸c ®éng cña ch¬ng tr×nh lµm ®æi míi ®êi sèng n«ng th«n cßn h¹n chÕ. 2.2.1.4. C¸c lo¹i vèn kh¸c tõ nguån ng©n s¸ch Nhµ níc. Cã thÓ kÓ ®Õn c¸c lo¹i vèn thuéc lo¹i nµy nh sau: - Vèn ®Ó híng dÉn ngêi nghÌo c¸ch lµm ¨n vµ khuyÕn n«ng - l©m ng (gäi chung lµ khuyÕn n«ng): kinh phi bè trÝ lµ 7,2 tû ®ång ®· sö dông ®Ó x©y dùng 150 m« h×nh tr×nh diÔn kü thuËt víi 10.000 hé tham gia, tËp huÊn 180 líp khuyÕn n«ng víi 18.000 lît ngêi, in 12.000 b¶n tµi liÖu, ph¸t hµnh hµng tr¨m sè b¸o chuyªn ®Ò. Ngoµi ra c¸c ®Þa ph ¬ng ®· bè trÝ kinh phÝ ®Ó tæ chøc hµng ngµn líp tËp huÊn c¸ch lµm ¨n cho trªn 100.000 lît ngêi nghÌo. Th«ng qua híng dÉn ngêi nghÌo c¸ch lµm ¨n b»ng c¸c m« h×nh c©y trång, vËt nu«i, c©u l¹c bé khuyÕn n«ng, gièng míi, ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt cho s¶n xuÊt... gãp phÇn chuyÓn 19 ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, nhiÒu hé nghÌo ®· biÕt vay vèn ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt, t¨ng thu nhËp, tho¸t ®ãi gi¶m nghÌo. - Ngoµi ra ng©n s¸ch Nhµ níc ph¶i sö dông c¸c kho¶n chi kh¸c ®Ó trî cÊp ®ét xuÊt kh¾c phôc thiªn tai ho¶ ho¹n ®Ó æn ®Þnh cuéc sèng d©n c c¸c khu vùc nµy. C¸c kho¶n chi tõ kªnh ng©n s¸ch Nhµ níc ®Ó sö dông vµo c¸c môc ®Ých nãi trªn kh«ng ph¶i lµ toµn bé hç trî trùc tiÕp cho ng êi nghÌo. Nhng nã ®· cã t¸c ®éng tÝch cùc hç trî ph¸t triÓn n«ng th«n, miÒn nói... n©ng cao møc sèng ngêi d©n t¹o ®iÒu kiÖn cho hä vît qua c¶nh nghÌo ®ãi. Sù hç trî cÇn thiÕt nµy ph¶n ¸nh tÝnh ®Þnh h íng x· héi trong ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta. Tuy nhiªn chu¬ng tr×nh hç trî nµy thùc sù cha qu¶n lý chÆt chÏ, cã mét sè kho¶n mang nÆng tÝnh trî cÊp tõ thiÖn, cã khi lµ biÖn ph¸p t×nh thÕ nªn viÖc sö dông nã hiÖu qu¶ ch a cao. 2.2.2. Hç trî vèn tõ nguån vèn tÝn dông ng©n hµng. 2.2.2.1. TÝn dông cho hé n«ng d©n nghÌo tõ nguån vèn kinh doanh cña ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam. Ngµy 28/6/1991 Héi ®ång Bé trëng (nay lµ chÝnh phñ) cã quyÕt ®Þnh 202/H§BT, theo ®ã giao cho ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam thùc hiÖn cho vay chñ yÕu ®èi víi hé s¶n xuÊt thiÕu vèn. Tõ n¨m 1991 ®Õn 31/12/2000, ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam ®· cho trªn 30 triÖu lît hé vay vèn, víi doanh sè trªn 100 ngh×n tû ®ång trong ®ã d nî cho vay theo chÝnh s¸ch lµ gÇn 10 ngh×n tû ®ång bao gåm: hé nghÌo 4400 tû ®ång, t«n nÒn lµm sµn nhµ trªn cäc 1300 tû ®ång, kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai lò lôt 1200 tû ®ång, cho vay u ®·i vïng s©u vïng xa gÇn 3000 tû ®ång. Theo sè liÖu thèng kª míi 30% nhu cÇu vay vèn cña hé n«ng d©n ®îc ®¸p øng, 70% hé n«ng d©n ph¶i ®i vay t nh©n vµ c¸c nguån vèn kh¸c. §èi víi hé n«ng d©n nghÌo vay vèn vÉn chÞu l·i suÊt nh c¸c hé n«ng d©n b×nh thêng. Riªng vïng nói, vïng s©u, vïng xa, h¶i ®¶o ® îc miÔn gi¶m l·i suÊt so víi l·i suÊt cho vay cïng lo¹i. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho hé n«ng d©n nghÌo kh«ng cã tµi s¶n thÕ chÊp, ngµy 30/2/1999 thñ t íng ChÝnh phñ ®· cã quyÕt ®Þnh sè 67/1999/Q§-TTg theo ®ã c¸c hé n«ng d©n khi cÇn vay vèn th× chØ cÇn lµm ®¬n cã x¸c nhËn cña ®Þa ph ¬ng vµ giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt göi ®Õn ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. Sau 10 n¨m cho vay, ch¬ng tr×nh tÝn dông nµy ®· ®¹t ®îc kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ nhng còng cÇn ®¸nh gi¸ mét sè mÆt tån t¹i lµ: VÒ ph¬ng thøc cho vay. MÆc dï ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n lµ tæ chøc tÝn dông thùc hiÖn chÝnh s¸ch cho vay u ®·i nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nhng c¬ chÕ ho¹ch to¸n cña ng©n hµng nµy theo nguyªn t¾c ng©n hµng th¬ng m¹i. Sù lÉn lén gi÷a chøc n¨ng chÝnh s¸ch vµ chøc n¨ng kinh doanh dÉn ®Õn xu híng c¸n bé tÝn dông thêng u tiªn c¸c hé n«ng d©n kh¸ gi¶ vay lín h¬n lµ u tiªn cho c¸c hé nghÌo khã kh¨n lµ nh÷ng ngêi thêng vay nh÷ng mãn nhá. MÆt kh¸c, ph¬ng thøc cho vay tíi tËn tay hé n«ng d©n trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam hiÖn nay thêng ®ßi hái chi phÝ cao cho c¸c mãn vay nhá, vay ph©n t¸n víi nhiÒu thñ tôc phøc t¹p mµ nhiÒu hé n«ng d©n khã ®¸p øng ® îc. Do ®ã cã hiÖn tîng nhiÒu hé n«ng d©n híng ®Õn hÖ thèng tÝn dông phi chÝnh thøc ®Ó tho¶ m·n nhu c©ï thiÕu vèn cña m×nh h¬n lµ ®Õn ng©n hµng ®Ó vay. Thø hai: L·i suÊt cho vay ®èi víi hé n«ng d©n nghÌo trong thùc tÕ qu¸ cao - cã ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n huyÖn vÉn cho vay víi l·i suÊt tho¶ thuËn cao h¬n l·i suÊt cho vay b×nh th êng. Thø ba: Kh¶ n¨ng rñi ro trong n«ng nghiÖp lín, lµ ®iÒu trë ng¹i cho ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n quyÕt ®Þnh khi cho vay, bëi lÏ nguy c¬ mÊt vèn thêng xuyªn bÞ ®e do¹. Thø t: ViÖc cÊp vèn tÝn dông tíi tay ngêi nghÌo thêng kh«ng kÞp thêi vµ cha phï hîp víi chu kú s¶n xuÊt kinh doanh cña hä. 20