Tài liệu Các biện pháp quản lý đổi mới việc thực hiện phương pháp giảng dạy tại viện đại học mở hà nội

» Ạ I HỌC Q l l r t c <ỈIA HÀ NỘI KHOA SưP H Ạ M ..........................0 O 0 ........................... NGUYỄN MAI HƯƠNG CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ĐỔI MỚI VIỆC ■ THỰC ■ HIỆN ■ PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY ■ TẠI VIỆN ĐẠI HỌC MỞ HÀ NỘI ■ ■ ■ ■ m LUẬN VĂN THẠC sĩ KHOA HỌC GIÁO DỤC ■ ■ ■ ■ Chuyên ngành : Quản lý giáo dục Mã sô : 60 14 05 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐẶNG XUÂN HẢI HẢ N Ộ I - 2004 LÒI CẢM ƠN L u ậ n v ă n k h o a h ọ c n à y đ ư ợ c h o à n th à n h với sự g iú p đ ỡ tận tình, sự c h i b á o c ặ n k ẽ c ủ a c á c t h ẩ v lĩiáo , c ô ỉiiá o c ù n g v ớ i s ự n ỏ lự c h ọ c h ó i , t ì m tòi n g h iê n cứu c ủ a b án thân trong suốt hai n ă m h ọ c q u a tại K h o a S ư p h ạ m - Đ ại h ọ c Q u ố c g ia H à N ội. Quốc Em x i n g ử i lời c ả m ơ n t r â n t r ọ n g tới t ậ p t h ể K h o a S ư p h ạ m - Đ ạ i h ọ c gia Hà N ội, tới c á c thầy cô giáo giảng dạy lớp C a o học Khoá c h u y ê n n g à n h Q u á n lý g i á o d ụ c đ ã tạ o m ọ i đ i ề u k i ệ n v à g i ú p đ ỡ e m 2 trong q u á trình h ọ c tập v à n g h iê n cứu. Đ ặ c biệt, e m x in đ ư ợ c tỏ lò n g biết ơ n sâu sắc đ ến thầy giáo, TS. Đ ặ n g X u â n H ái, ngư ời đ ã tận tâm , nhiệt tình h ư ớ n g d ẫ n k h o a h ọ c và g iú p đ ỡ e m h o à n th à n h luận v ăn n à y đ ú n g thời hạn. T ô i c ũ n g x i n g ử i lời c ả m ơ n c h â n t h à n h t ớ i c á c c á n b ộ q u ả n l ý , c á n hộ g ián g d ạy V iện Đ ại học M ở H à N ội và các e m sin h viên K h o a N g o ại n g ữ d ã ủ n g h ộ , c ộ n g tá c v à n h iệ t tìn h g i ú p đ ỡ tôi tr o n g q u á trìn h đ i ề u tra, n g h i c n c ứ u , k h ả o n g h i ệ m k ế t q u a n g h i ê n c ứ u c ủ a đ ề tài. S a u c ù n g , c h o tô i g ử i lời c ả m ơ n đ ế n g i a đ ì n h , b ạ n b ò , đ ồ n g n g h i ệ p , n h ữ n g n g ư ờ i lu ô n đ ộ n g v ic n , c ổ v ũ tôi tr o n g s u ố t th ờ i g i a n h ọ c t ậ p v à là m luận văn. Hà Nội, íháiìí> II năm 2004 rp s 1 •> ác gia Nguyẻn Mai Hưưng N H Ũ N G CỤ M T Ừ V IẾ T T Ắ T CBGD C án bộ giảng dạy CNTT C ô n g n g h ệ t h ô n g tin CTĐT C h ư ơ n g trình đ à o tạo Đ H M -H N Đại học M ớ H à Nội GDĐH G iáo dục đại học GV G iả n g viên KH- CN K hoa học - C ông nghệ K T -Đ G K iể m tra-đ án h giá K T -X H K inh tế - X ã hội M TDH M ụ c tiêu d ạ y h ọ c NDDH Nội dung dạy học pp Phương pháp PPDH Phưcmg pháp dạy học PPGD P hư ơng p háp giảng dạy QL Q u ả n lý QLNT Q u ả n lý n h à tr ư ờ n g QLGD Q u ả n lý g i á o d ụ c QTDH Q u á trình d ạ y h ọ c s v Sinh v iên MỤC LỤC LỜ I CẢM ON NHỮN(; c ụ m t ừ v iế t t ắ t MỚ ĐẤU 1 C HƯƠNG 1: C ơ SỚ LÝ LUẬN VỂ QUẢN LÝ Đ ổ i MỚI VIỆC THỤC HIỆN PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY ĐAI n ọ c 6 1.1. Lịch sử nghiên cứu vân đề 6 1.2. Các khái niệm cơ bản về quàn lý X 1.2.1. Q u ả n lý 8 1.2.2. Q u ả n lý g i á o d ụ c 12 1.2.3. Q u ả n lý n h à tr ư ờ n g 13 1.2.4. Q u ả n lý q u á trìn h d ạ y h ọ c 15 1.3. Các khái niệm cơ bản về dạy học 16 1.3.1. B ả n c h ấ t h o ạ t đ ộ n g d ạ y h ọ c 16 1.3.2. P h ư ơ n g p h á p d ạ y h ọ c 18 1.3.3. P h ư ơ n g p h á p d ạ y h ọ c đ ạ i h ọ c 2 0 1.4. C ơ sở lý luận về đổi mới việc thực hiện phương pháp giảng dạy ở bậc đại học 22 1.4.1. Yêu cầu đổi mới việc thực hiện phương pháp giảng dạy ở trường đại học trong giai đoạn hiện nay 22 1.4.2. T h ế n à o là đ ổ i m ớ i v i ệ c th ự c h i ệ n p h ư ơ n g p h á p g i ả n g d ạ y ở bậc đại học 2 3 1.4.3. C á c y ế u t ố ả n h h ư ớ n g tới đ ổ i m ớ i v iệ c th ự c h i ệ n p h ư ơ n g p h á p giảng dạy đại học 25 1.4.4. V a i trò c ủ a đ ổ i m ớ i v iệ c th ự c h i ệ n p h ư ơ n g p h á p g i ả n g d ạ y đối với ch ất lư ợ n g và hiệu q u ả d ạ y h ọ c 2 9 1.5. Vận dụng lý luận về quản lý sự thay đối trong nhà trường đôi với đòi mới việc thực hiện phương pháp giàng dạy 1 .5 .1 . T h a y đ ổ i v à q u ả n lý s ự t h a y đ ổ i t r o n g n h à t r ư ờ n g 31 31 1.5.2. C á c b ư ớ c q u á n lý s ự t h a y đ ổ i t r o n g n h à t r ư ờ n g đ ố i với đ ổ i m ớ i việc th ự c h iệ n p h ư ơ n g p h á p g iá n g d ạ y 32 CHƯƠNG 2: THỤC TRẠNG QUẢN LÝ Đ ổ i MỚI VIỆC THƯC HIÊN PHUƠNG PHÁP G IẢ N G DA Y TẠI V IỆN ĐẠI HỌC M Ớ HÀ NÔI 36 2.1. Vài nét về Viện Đại học Mở Hà Nội 36 2.1.1. C h ứ c n ă n g , n h iệ m vụ 36 2 .1.2. L ịc h s ử h ìn h th à n h v à p h át triển 36 2.1.3. L o ạ i h ìn h đ à o tạo 37 2.1.4. Đội ngũ giảng viên 37 2.1.5. C ô n g tá c n g h iê n c ứ u k h o a h ọ c 37 2.1.6 . C ơ sở vật c h ấ t p h ụ c vụ d ạy h ọ c 38 2.1.7. C ô n g tác đ à o tạo 38 2 .1 .8 . K h á i q u á t về K h o a N g o ạin g ữ V iệ n Đ ạ i h ọ c M ở H à N ộ i 39 2.2. Thực trạng quản lý đổi mới việc thực hiện phương pháp giảng dạy hệ chính quy tại K hoa Ngoại ngữ Viện Đại học M ở Hà Nội 40 2 .2 .1 . T h ự c t r ạ n g p h ư ơ n g p h á p g i ả n g d ạ y h ệ c h í n h q u y tại K h o a N goại n g ữ V iện Đ ại học M ở H à N ội 4 0 2 .2 .2 . T h ự c I r ạ n g c á c y ế u tố ả n h h ư ở n g tới đ ổ i m ớ i v iệ c th ự c h iệ n phương pháp giảng dạy hệ chính quy tại Khoa Ngoại ngữ Viện Đại học M ở H à Nội 4 5 2 .2 .3 . T h ự c t r ạ n g c ô n g tá c q u ả n lý đ ổ i m ớ i v i ệ c t h ự c h i ệ n p h ư ơ n g pháp giảng dạy hệ chính quy tại Khoa Ngoại ngữ Viện Đại học Mở 63 Hà nội 2.2.4. N g u y ê n n h â n h ạn c h ế đổi m ớ i việc th ự ch iện p h ư ơ n g p h áp 6 6 g i ả n g d ạ y tại K h o a N g o ạ i n g ữ V iệ n Đ ạ i h ọ c M ư H à N ộ i CHƯƠNG 3: CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ Đổi MÓI VIỆC THựC HIỆN PHƯ ƠNG PH Á P G IẢ N G DẠ Y TẠI VIỆN ĐAI H Ọ C M Ớ HÀ N Ộ I 69 3.1. Các biện pháp quản lý đổi mới việc thực hiện phương pháp giáng dạy tại Viện Đại học M ở Hà Nội 70 3.1.1.X ây d ụ n g qui trình q u á n lý đ ổ i m ớ i việc th ự c hiện p h ư ơ n g pháp g iáng dạy 3 . 1 .2. 7 0 X â y d ự n g k ế h o ạ c h tu y ế n d ụ n g , hồi d ư ỡ n g , n â n g c a o trình đ ộ chuy ên m ôn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ giảng dạy 3.1.3. Bồi d ư ỡ n g p h ư ơ n g p h á p h ọ c c h o sin h viên 79 3 .1 .4 . T ă n g c ư ờ n g ứ n g d ụ n g c ô n g n g h ệ th ô n g tin tro n g g iả n g d ạ v 81 3.1 .5 . Đ a d ạ n g h o á c á c h ìn h thứ c tổ c h ứ c d ạ y h ọ c 83 3 .1 .6 . C ả i tiế n v iệc x á c đ ịn h m ụ c tiêu d ạ y h ọ c 85 3.1 .7 . C ả i tiến c ô n g tác k iể m tra -đ á n h g iá 8 6 3.1.8. X â y d ự n g c h ế độ, c h ín h sách cụ th ể n h ằ m k h u y ế n k h ích đổi 90 mới việc thực hiện phương pháp giảng dạy 3.2. Bước đầu khảo sát tính khả thi - cần thiết của các biện pháp 92 3 .2 .1 . K h ả o sát tính c ầ n thiết c ủ a c á c b iện p h á p 92 3 .2 .2 . K h ả o s á t t í n h k h ả thi c ủ a c á c b iệ n p h á p 93 3.2.3. T ổng hợp về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp 94 KẾT LUẬN 96 T À I L IỆ U T H A M K H Ả O 99 PH Ụ L Ụ C 1. Lý do chọn đè tài 1. 1. X u t h ế p h á t t r i ể n B ư ớ c s a n g th ê k ý X X I , t h ế g iớ i đ à c ó n h iề u b iế n đ ổ i sâu sắc vé k in h tế - xã hội cùng với những thành tựu nháy vọt của khoa học-kỹ thuật và sự bùng nổ mạnh mẽ của công nghệ thông tin. Đỏ xây dựng một nền móng vững chắc đ á p ứng với n h ữ n g b iế n đổi đ ó , giải p h á p c ó ý n g h ĩa q u y ế t đ ịn h và c ư b á n nhất ớ mỗi quốc gia là tăng cường đầu tư cho nguồn lực con người. Đặc biệt, trong điều kiện của nước ta, khi nguồn lực vật chất, nguồn lực tài chính còn hạn hẹp thì nguồn lực con người là quý báu nhất và đóng vai trò quyết định. Với nhiệm vụ chuẩn bị cho xã hội đội ngũ lao động k ế cận giàu tiềm năng, sự nghiệp G D -Đ T nói chung và giáo dục đại học nói riêng đang đứng trước nhũng yêu cầu mới. G iáo dục phải tạo nên những sán phẩm đào tạo thích nghi cao với thị trường lao động, với đầy đủ các phẩm chất, năng lực, chủ động và sáng tạo. Vì lẽ đó, cải cách giáo dục đang là một đòi hỏi cãp thiết m ang tính toàn cầu. V ấn đề cốt lõi của cái cách giáo dục là phái đổi mới từ m ục tiêu, chương trình, nội dung và phương pháp giáo dục. Với phương châm coi giáo dục đào tạo là quốc sách hàng đầu, Đ ảng và Nhà nước ta luôn quan tâm tới sự nghiệp đổi mới này. Nghị quyết T W 2 Khoá V III đ ã đ ề ra ch ủ trư ơng: “Đ ổi mới m ạnh m ẽ ph ư ơ n g p h á p giáo dụ c-đào tạo, kh ắc p h ụ c lối truyền thụ m ột chiều, rèn luyện thàn h n ếp tư d u y sán g tạo của người học. Từng bước áp dụn g các ph ư ơ n g p h á p tiến tiên và p h ư ơ n g tiện hiện đại vào quá trình dạy học, đảm báo điêu kiện và th ờ i gian tự h ọ c , tự ngh iên cứu cho học sinh, nhát là sinh viên đ ạ i học". [ 17, tr. 41 ] V ă n k iệ n Đ ạ i h ộ i đại b iế u to à n q u ố c lần th ứ IX k h ẳ n g đ ịn h : “Tiếp tục n àn g cao ch ấ t lượng giáo dụ c toàn diện , đổ i m ói nội d u n g , phư ơng ph áp dạy và học, hệ th ố n g trư ờng lớp và hệ th ốn g quản lý giáo dục... P hát huy tinh thần độc lập su y n g h ĩ và sá n g tạo của học sinh, sinh v iê n ”.ị 18,tr. 109Ị Những tư tưởng chỉ đạo trên của Đang đã được thê chế hoá trong nhiều văn hán, đặc biệt được nhấn m ạnh trong luật giáo dục. Khoản b, Điều 36 đã chí r o : " P h ư ơ n g p h á p g i á o d ụ c đ ạ i h ọ c p l i d i c o i t r ọ n g v i ệ c b ồ i d ư â tìiị nứiiíỊ lự c l ự h ọ c , t ự n g h i ê n c ứ u , t ạ o d i ê u k i ệ n c li o n g ư ờ i l iọ c p h ú t t r i ể n t ư d u y sáiìíỊ t ạ o , r è n l u y ệ n k ỳ n ă n g t h ự c h à n h , t h a m g i a n g h i ê n c ử u , t h ự c n q h i ệ m , ứ n g d ụ ỉìiị" Ị 4 7 ] . Chính phủ cũng đã ban hành Chiến lược phát triển giáo dục 2001-2010, v ớ i m ụ c t i ê u c h i ê n l ư ợ c là: “Đ ổ i m ớ i v à h i ệ n đ ạ i h o á p h ư ơ n g p h á p iỊÌáo d ụ c . C h u y ể n t ừ v i ệ c t r u y ề n d ạ t t r i th ứ c th ụ đ ộ n q , ỉ h ầ v íỊÌảniỊ, t r ò g h i sư n ạ hướniỊ chỉn n g ư ờ i h ọ c c h ủ đ ộ n g t ư d u y t r o n g quá t r ì n h tiế p cậ n tri th ứ c [4, tr.3 9 ] T óm lạ i, s ự c ầ n th iế t đ ổ i m ớ i v iệc th ự c h iệ n p h ư ơ n g p h á p g iả n g d ạ y là m ột chủ trương của Đảng, Nhà nước và cũng là xu thế phát triển tất yếu của n ề n g i á o d ụ c n ư ớ c ta. 1.2. T i n h h ì n h t h ự c t r ạ n g Mặc dù được sự quan tâm của Đảng và N hà nước, nhất là của các nhà nghiên cứu quản lý giáo dục, nhưng nhìn chung bức tranh tổng thể của giáo dục Việt N am còn có những khiếm khuyết, đặc biệt ở việc thực hiện phương pháp giảng dạy nói chung và phương pháp giáng dạy ớ bậc đại học nói riêng. Trong vài năm trớ lại đây, hoạt động đổi mới phương pháp giảng dạy đã được các trường Đại học-Cao đẳng, các cấp quản lý ngành giáo dục- đào tạo, các giảng viên quan tâm hơn và coi đó như là nội lực quan trọng của ngành cần phải được khai thác để nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo. Tuy nhiên, một thực tế là, trong các trường đại học hiện nay, phần lớn các giảng viên vẫn sử dụng phương pháp theo kiểu thuyết trình một chiều, thụ động. Sức ỳ của cách dạy, cách học cũ đã trở thành nếp nghĩ, thói quen của các nhà quản lý, giảng viên, sinh viên và của cả xã hội. Từ nhiều năm nay, các phong trào đổi mới phương pháp giảng dạy chỉ dấy lên một thời gian rồi lại rơi v à o im lặn g và v iệc thự c hiện p h ư ơ n g p h á p g iả n g d ạ y th eo k iểu tru y ền th ố n g vẫn ngự trị trong các nhà trường. 1 .3. T í n h c ấ p t h i ế t c ủ a v ấ n đ ể Triển khai đổi mới việc thực hiện PPGD ớ nhà trường đại học còn chậm là một trong các nguyên nhân khiến cho hoạt động dạy học đại học chưa đạt được chất lư ợng và hiệu quá mong muốn. Do vậy, đổi mới việc thự c hiện phưưng pháp g iáng dạy ở bậc đại học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của sinh viên nhàm đáp ứng được những đòi hỏi của nền kinh tê-xã hội trớ thành nhiệm vụ cấp bách đật ra cho ngành giáo dục nói chung và giáo dục đại học nói riêng. 1.4. L ự a c h ọ n đ ề t à i K hông ngừng nâng cao chất lượng dạy học là yêu cầu của xã hội đối với c á c trư ờ n g đ ại h ọ c h iệ n nay, tro n g đó có V iện Đ ại h ọ c M ớ H à N ội. M ớ i vừa tròn 10 nám tuổi, bên cạnh những thành tựu đã đạt được, các cấp quán lý nhà trường và thầy trò Viện Đại học Mở Hà Nội luôn nhận thức được rằng cần p h ả i n ỗ lự c h ơ n n ữ a t r o n g v i ệ c k h ẳ n g đ ị n h vị trí c ủ a m ì n h , h o à n t h à n h tố t s ứ m ạng giáo dục được giao. Hoạt động dạy học luôn được nhà trường đặt trọng số quan tâm n h iề u nhất. T rư ớ c yêu cầu đối m ớ i c ủ a g iáo dục, V iện Đ ại học M ở H à N ộ i c ó đ ịn h h ư ớ n g triển khai m ạ n h m ẽ h o ạ t đ ộ n g đ ổ i m ớ i việc thự c hiện phương pháp giảng dạy trước hết là cho hệ chính quy của Viện trong trong những n ăm học sáp tới. Do vậy, nghiên cứu các biện pháp quản lý đổi mới việc thực hiện phương pháp giảng dạy sao cho quá trình dạy học đạt được hiệu quả cao nhất, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo đại học đang là một yêu cầu đặt ra đối với các cán bộ quản lý và giảng viên của Viện Đại học mở Hà Nội. Đó cũng là vấn đề thuộc lĩnh vực quản lý giáo dục - đào tạo mà tác giả đang theo học. Xuất phát từ ý nghĩa và tính cấp thiết nêu ở trên, tác giả đã lựa chọn nghiên cứu “C á c biện ph áp quản lý đôi m ới việc thực hiện phương pháp g iản g dạy tại Việtt Đ ạ i học M ở H à N ộ i ” làm để tài luận văn tốt nghiệp Cao học, chuyên ngành Q uán lý giáo dục. 2. M ục đích nghiên cứu của đề tài Đ ổ i m ớ i v i ệ c t h ự c h i ệ n p h ư c t n g p h á p g i ả n g d ạ y ( đ ổ i m ớ i c á c h th ứ c t r i ể n k h a i n ộ i c lim ạ ẹ i ả n ẹ d ạ y v à c á c h th ứ c t ổ c h ứ c h o ạ t đ ộ n q n h ậ n th ứ c c h o s in h v i ê n t r o n g q u á t r ì n h g i ả n g d ạ y n l iằ m th ự c h i ệ n đ ư ợ c m ụ c t i ê u d ạ y h ọ c ) g ó p phần nàng cao chất lượng và hiệu quả dạy học. 3 3. K hách thè, đối tượng nghiên cứu - K h á c h th è n g h iê n cứu: H o ạ t đ ộ n g d ạ y h ọ c tại V i ệ n Đ ạ i h ọ c M ớ H à N ộ i. - D ô i tư ợ n g n g h iê n cứu: C á c b i ệ n p h á p q u ả n lý đ ổ i m ớ i v i ệ c t h ự c h i ệ n p h ư ơ n g p h á p g i ả n g d ạ y tại V i ệ n Đ ạ i h ọ c M ở H à N ộ i. 4. ( ỉiả thuyết k h oa học N ế u v ậ n d ụ n g đ ồ n g b ộ v à triệt đ ể n h ữ n g b i ệ n p h á p q u ả n ỉý m à lu ậ n v ă n đ é x u ấ t đ ể c h ỉ đ ạ o đ ổ i m ớ i việc thực h iệ n p h ư ơ n g p h á p g iả n g d ạ y ớ b ậc đại h ọ c sẽ g ó p p h ầ n th ự c h iện c h ủ trư ơng đổi m ớ i p h ư ơ n g p h á p g iá o d ụ c và n ân g c ao c h ấ t lư ợ n g , h iệ u q u ả c ủ a q u á trình d ạ y học. 5. N hiệm vụ nghiên cứu của đề tài Đ ể th ự c h i ệ n đ ư ợ c m ụ c đ íc h n g h iê n c ứ u n ê u trê n , đ ề tài x á c đ ịn h c á c n h iệm vụ cụ th ể sau: - H ệ t h ố n g h o á c á c c ơ s ở lý lu ậ n c ủ a v ấ n đ ề n g h i ê n c ứ u . - Đ i ề u tra, p h à n tíc h , đ á n h g iá đ ú n g th ự c tr ạ n g q u ả n lý đ ổ i m ớ i việc th ự c h iện p h ư ơ n g p h á p g i ả n g d ạ y tại V iệ n Đ ạ i h ọ c M ở H à N ộ i. - Đề xuất các biện pháp quản lý đổi mới việc thực hiện phương pháp giảng d ạ y tại V i ệ n Đ ạ i h ọ c M ở H à N ộ i. 6. P hạm vi giới hạn của đề tài L u ậ n v ă n t ậ p t r u n g n g h i ê n c ứ u c á c b iệ n p h á p q u ả n lý đ ổ i m ớ i v iệ c th ự c h iệ n p h ư ơ n g p h á p g i ả n g d ạ y h ệ c h í n h q u y tại V i ệ n Đ ạ i h ọ c M ở H à N ộ i. - Phạm vi th ờ i g ia n : C á c s ố liệ u d ù n g đ ê p h â n t í c h t h ự c t r ạ n g đ ư ợ c t á c g i ả k hảo sát tro ng ba n iên h ọ c gần đây: 20 01-2002, 2 0 0 2 -2 0 0 3 và 2003-2004. - Đ ố i tư ợ n g k h ả o s á t: C á c l ớ p H ệ c h í n h q u y K h o a N g o ạ i n g ữ - V i ệ n Đ H M - H N . 7. N hững luận đ iểm cần bảo vệ - Đ ể c h ủ trư ơ n g đ ổ i m ớ i việc thự c h iện P P G D ở b ậ c đại h ọ c đ ư ợ c triển khai tíc h c ự c t r o n g c á c n h à t r ư ờ n g c ầ n n h ữ n g b i ệ n p h á p q u ả n lý h o ạ t đ ộ n g n à y . - N ế u ch ỉ đ ạ o tố t đ ổ i m ớ i việc thự c h iện p h ư ơ n g p h á p g iả n g d ạ y sẽ n â n g cao chất lư ợng và h iệ u q u ả d ạy học. 4 8. Những đóng góp của luận văn L u ậ n v ă n đ ư ợ c h o à n th à n h với n h ữ n g đ ó n g g ó p sau đ ây : - V é m ặ t lý lu ậ n : L u ậ n v ă n h ệ t h ố n g h o á đ ư ợ c c á c c ơ s ớ lý l u ậ n v ề q u ả n lý đ ố i m ớ i việc thự c h iện p h ư ơ n g p h á p g iá n g d ạ y ờ b ậ c đại họ c. - V ê m ặ t th ự c t i ễ n : Đ ư a r a c á c b i ệ n p h á p q u ả n l ý n h ằ m t ă n g c ư ờ n g t r i ể n k h a i đổi mới việc thực hiện phương pháp giảng dạy theo hướnỉỉ SƯ phạm tích cực tại V i ệ n Đ ạ i h ọ c M ớ H à N ộ i n ó i r i ê n g v à tại c á c t r ư ờ n g đ ạ i h ọ c n ó i c h u n g , g ó p p h ần n â n g ca o c h ấ t lượng, hiệu q u ả d ạ y học. 9. Phương pháp nghiên cứu L uận văn sử d ụ n g m ột số phương pháp nghiên cứu sau - N h ỏ m p h ư ơ n g p h á p n g h iê n cứu lý lu ận : S ư u t ầ m , đ ọ c t à i l i ệ u , n g h i ê n c ứ u c á c v ăn b ả n về q u ả n lý và về h o ạt đ ộ n g d ạ y h ọ c đ ể p h â n tích, tổ n g h ợ p cá c q u a n đ iể m , lý lu ậ n liê n q u a n đ ế n v ấ n đ ề n g h iê n cứ u . - N h ó m p h ư ơ n g p h á p n g h i ê n c ứ u th ự c t i ễ n : Q u a n s á t , đ i ề u t r a - k h á o s á t b ằ n g p h iế u hỏi, tổ n g k ết k in h n g h iệ m , th a m v ấn c h u y ê n gia. - N h ỏ m p h ư ơ n g p h á p x ử l ý t h ô n g tin : Đ ị n h l ư ợ n g , đ ị n h t í n h , t h ố n g k ê v à p h â n tích th ố n g kê, 10. Kết cấu của luận văn 10.1. M ở đ ầ u 10.2. N ộ i d u n g : g ồ m 3 c h ư ơ n g C h ư ơ n g 1: C ơ s ở lý l u ậ n về q u ả n lý đ ổ i m ớ i v i ệ c t h ự c h i ệ n p h ư ơ n g p h á p giáng dạy đại học Chương 2: Thực trạn g quản lý đổi mới việc thự c hiện phương pháp g iả n g d ạ y tại V iệ n Đ ạ i h ọ c M ở H à N ộ i C h ư ơ n g 3: C á c b iệ n p h á p q u ả n lý đ ổ i m ớ i v iệ c th ự c h i ệ n p h ư ơ n g p h á p g iả n g d ạ y tại V i ệ n Đ ạ i h ọ c M ớ H à N ộ i 10.3. K ết lu ận v à k h u y ế n n g h ị 10.4. T à i liệ u t h a m k h ả o 10.5. P h ụ lục 5 CHƯƠNG 1 C ơ S Ỏ L Ý L U Ậ N V Ể Q U Ả N LÝ Đ ổ i M Ớ I V IỆ C T H Ụ C HIỆN P H Ư Ơ N G PH Á P GIẢNG DẠY ĐẠI HỌC 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề “Đ ổ i m ớ i m ụ c t i ê u , n ộ i cluiìi>, c h ư ơ tìiị t r ì n h v à p h ư ơ n íỊ p h á p íỊÌáo d ụ c " đ ã đ ư ợ c x á c đ ị n h là g i ả i p h á p q u a n t r ọ n g n h ấ t đ ê p h á t t r i ể n g i á o d ụ c ớ n ư ớ c ta tro n g th ậ p n iê n đ ầ u c ủ a th ế k ý X X I. T ro n g đó, triển khai đổi m ới phư ơ n g pháp d ạ y h ọ c đ a n g trở t h à n h v ấ n đ ề n g à y c à n g thu hút sự q u a n tâ m c ủ a c ác n h à n g h iê n c ứ u g iá o d ụ c , c á c c ấ p lã n h đ ạ o n h à trư ờ n g , đ ộ i n g ũ g iả n g viên, sinh v iê n v à c á c tổ c h ứ c s ử d ụ n g s ả n p h á m g iá o dục... Những năm g ầ n đ â y , tro n g c á c báo, tạp ch í th u ộ c c h u y ê n n g à n h giáo d ụ c n h ư T ạ p c h í g i á o d ụ c , T ạ p c h í P liú t triể n g iá o d ụ c , T ạ p c h í D ạ y và H ọ c, B á o G i á o d ụ c & T h ờ i đ ạ i ... c á c n h à k h o a h ọ c , c á c n h à q u ả n l ý v à c á c g i á o viên đ ã đ ề c ậ p n h iề u đ ế n th ự c trạ n g P P D H , c ũ n g n h ư đ ó n g g ó p các ý kiến về đ ổ i m ớ i v iệ c th ự c h i ệ n P P D H , đ ặ c b iệ t là ở b ậ c đ ạ i h ọ c n h à m n â n g c a o c h ấ t lượng và h iệu q u ả c ủ a q u á trình d ạ y học. T r o n g s ố đ ó c ó th ể k ể đ ế n c á c bài: - T S . Đ i n h X u â n K h o a . Đ ổ i m ớ i p h ư ơ n g p h á p d ạ y h ọ c đ ạ i h ọ c những khó khăn và g iả i p h á p . T ạ p c h í G i á o d ụ c s ố 4 8 ( 1 /2 0 0 3 ) . - N guyễn H i ề n . N ê n n h ì n n h ậ n v i ệ c đ ổ i m ớ i p h ư ơ n g p l i ú p t r o n g th ờ i g ia n q u a n h ư t h ể n à o ? B á o G i á o d ụ c & T h ờ i đ ạ i C N , s ố 2 8 , 1 3 / 7 / 2 0 0 3 . - GS. TS. Đ in h Quang B á o . B ả n c h ấ t c ủ a p h ư ơ n g p h á p d ạ y h ọ c m ớ i. T ạ p c h í D ạ y v à H ọ c n g à y n a y , s ố 13 th á n g 1 1 /2 0 0 3 . - T S . L ư u B á M i n h . V a i tr ò , trá c h n h iệ m c ủ a n g ư ờ i th ầ y tro n ạ đ ổ i m ớ i p h ư ơn g p h á p g iá n g d ạ y đ ạ i học. T à i liệu K h o a S ư p h ạ m , t h á n g 3 /2 0 0 4 . - V õ V ă n D ầ n . Đ ổ i m ớ i p h ư ơ n g p h á p d ạ y h ọ c - T ừ l ý l u ậ n đ ế n th ự c tiễ n . B á o G i á o d ụ c v à th ờ i đ ạ i C h ủ n h ậ t, s ố 7, 1 5 /2 /2 0 0 4 . - T S . Đ ặ n g X u â n H ả i. C á c bư ớc chi d ạ o đ ỏ i m ới phư ơn q p h á p d ạ y học ở nh à trư ờ n g h iện n a y . T ạ p c h í G i á o d ụ c , s ố 5 / 6 - 2 0 0 1 . 6 Q u á n triệ t k ế t lu ậ n c ủ a H ộ i n g h ị lán th ứ S á u B C H T W Đ á n g K h o á IX và n h ậ n th ứ c đ ư ợ c vai trò q u a n trọ n g , tính c ấ p b á c h c ủ a việc đổi m ớ i p h ư ơ n g p h á p d ạ y h ọ c ở Đ ạ i h ọ c và C a o đ ẳ n g , Bộ G D & Đ T , C ô n g đ o à n G D V iệt N a m , V ụ Đ ạ i h ọ c v à D ự á n G i á o d ụ c đ ạ i h ọ c đ ã p h ố i h ợ p tổ c h ứ c h ội thảo: phương pháp dạy - học ở Đại học và Cao đẩng trong hai n g ày Đòi 7-8 mới th án g 3 n ă m 2 0 0 3 . V à v à o đ á u n ă m 2 0 0 4 , B an liên lạc c á c tr ư ờ n g s ư p h ạ m đ ã tổ c h ứ c hội thảo: Đổi mới nội du ng và phương pháp dạy học ở các trường đại học s ư p h ạ m . C á c h ộ i th ả o đ ã k h ả n g đ ịn h n h ữ n g kết q u ả đạt đ ư ợ c từ khi triển khai đ ổ i m ớ i p h ư ư n g p h á p d ạ y h ọ c v à b à n về n h ữ n g giải p h á p n h ầ m đ ẩ y m ạ n h hoạt đ ộ n g n ày tro n g q u á trình thự c h iện đổi m ới giáo dục, g ó p ph ần n ân g cao chất lượng đào tạo. K ỷ y ế u c ủ a h ộ i th ả o ra đ ờ i đ ã th ể h iệ n c á c ý k iế n đ ó n g g ó p tích cự c và q u ý b á u c ủ a n h i ể u n h à k h o a h ọ c , n h à q u ả n lý g i á o d ụ c , n h à g i á o ở c á c tr ư ờ n g Đại học và Cao đẳng, V iện nghiên cứu và các cơ quan Trung ương, địa ph ư ơ n g . N h ìn c h u n g c á c bài viết đ ề u đi sâu vào m ộ t k h ía c ạ n h n à o đ ó về đổi m ới PPD H , làm sáng t ỏ c á c v ấ n đ ề lý l u ậ n v à t h ự c t i ễ n , n g u y ê n n h â n th ự c t r ạ n g v à đ ư a r a m ộ t s ố g i ả i p h á p . K ế t q u ả c ủ a h ộ i t h ả o t h ự c s ự c ó g i á trị v à b ổ ích đ ố i với s ự n g h i ệ p đ ổ i m ớ i P P D H ở n ư ớ c ta tr o n g g ia i đ o ạ n h iệ n nay . T u y n h iên , n g o à i hộ i th ảo n ày và m ộ t số bài b áo b àn về đổi m ới PP D H , h i ệ n n a y c ò n ít c ô n g t r ì n h n g h i ê n c ứ u c ó h ệ t h ố n g , c ó t h ự c n g h i ệ m , t ư ơ n g đ ố i to à n d iệ n v ề c á c b iệ n p h á p q u ả n lý triể n k h a i đ ổ i m ớ i v iệ c th ự c h iệ n p h ư ơ n g p h áp g iả n g d ạ y tro n g c á c n h à trư ờng. M ậ c d ù đ ư ợ c sự q u a n tâ m c ủ a lãnh đ ạ o c ấ p trư ờng, cấ p k h o a đến chủ trư ơng đ ổ i m ớ i g iá o d ụ c n ó i c h u n g v à p h o n g trào đổi m ớ i p h ư ơ n g p h áp dạy học nói riêng, c h o đ ế n nay, V iệ n đại học M ớ H à N ội c ũ n g chư a có m ột công trìn h n à o n g h iê n c ứ u v ề v ấ n đ ề n à y . V ậ n d ụ n g c á c k iế n th ứ c đ ã tiếp thu đ ư ợ c sau q u á trình h ọ c tập c h u y ê n ngành QLGD nhằm g ó p p h ầ n giải q u y ế t m ộ t tro n g n h ữ n g y ê u c ầ u h i ệ n n a y c ủ a n h à trư ờ n g , tro n g lu ậ n v ă n n à y tác g iả c ố g ắ n g n g h ic n c ứ u m ộ t c á c h h ệ th ố n g đ ể đ ư a ra đ ư ợ c c á c b iệ n p h á p chỉ đ ạ o đổi m ớ i v i ệ c t h ự c h i ệ n p h ư ơ n g p h á p g i ả n g d ạ y tại đ ơ n vị c ủ a m ì n h . 7 1.2. C ác k h ái n iệ m cơ bán vé quản lý 1.2.1. Q u an lý / . 2.1.1. K h á i niệm quấn lý K hái niệm q u ẩ n lý đ ã h ìn h th à n h từ rất lâ u v à n g à y c à n g đ ư ợ c h o à n th iệ n c ù n g v ớ i lịc h s ử p h á t triển c ủ a x ã h ộ i loài n g ư ờ i. M ọ i h o ạ t đ ộ n g c ủ a x ã h ộ i đ ề u c ầ n tớ i q u á n lý. Q u á n lý v ừ a là k h o a h ọ c , v ừ a là n g h ệ t h u ậ t t r o n g v iệ c đ i é u k h i ể n m ộ t h ệ t h ố n g x ã h ộ i ờ c á t ầ m v ĩ m ô v à vi m ô . H o ạ t đ ộ n g q u ả n lý là h o ạ t đ ộ n g c ầ n th iế t p h ả i th ự c h iệ n khi n h ữ n g c o n n g ư ờ i kết h ợ p với n h a u tro n g c á c n h ó m , c á c tổ c h ứ c n h ằ m đ ạt đ ư ợ c n h ữ n g m ụ c tiêu c h u n g . S ự c ầ n t h i ế t c ủ a q u ả n lý đ ã đ ư ợ c c . M á c v i ế t : "Tất c ả m ọ i la o đ ộ n g x ã l iộ i t r ự c t i ế p h a y l a o đ ộ n g c h u n g n à o t iế n h à n h t r ê n q u y m ỏ t ư ơ n g d ố i lớ n th ì ít n h i ê u c ầ n đ ế n m ộ t s ự c h í d ạ o đ ể đ i ể u h à n h c á c h o ạ t đ ộ n ẹ c á n h â n v à th ự c h i ệ n n h ữ n g c h ứ c n ă n g c h u n g p h á t s in h t ừ s ự v ậ n đ ộ n g c ủ a t o à n b ộ c ơ th ể , k h ác với s ự v ậ n đ ộ n g củ a những khí q u a n đ ộ c lậ p củ a c ủ a nó. M ộ t người đ ộ c tấ u v ĩ c ầ m t ự m ì n h đ i ề u k h i ê n l ấ y m ìn h , n h ư n g m ộ t d à n n h ạ c t h ì c ầ n p l i ả i c ó n h ạ c tr ư ở n g ." [ 6 1 , t r . 2 3 ] K h á i n i ệ m q u ả n lý là m ộ t k h á i n i ệ m r ộ n g , đ ư ợ c đ ị n h n g h ĩ a th e o n h iề u c á c h k h á c n h a u trê n c ơ sở n h ữ n g c á c h tiếp cận k h á c n h a u . C á c c á c h tiếp cận tr o n g q u ả n lý ià đ ư ờ n g lối x e m x é t h ệ t h ố n g q u ả n lý, là c á c h th ứ c t h â m n h ậ p v à o h ệ t h ố n g q u ả n l ý , là đ ư ờ n g lố i đ ể x ử lý c á c v ấ n đ ề q u ả n lý. * Q uan niệm v é quản lý của các tác g iả nước ngoài: - N h à thực h à n h q u ả n lý lao đ ộ n g v à n g h i ê n c ứ u q u á trìn h lao đ ộ n g F . T a y l o r c h o r ằ n g : " Q u ả n lý là n g h ệ th u ậ t b iế t r õ r à n g , c h ín h x ú c c á i g ì cần l à m v à l ủ m c á i đ ỏ b ằ n ẹ p h ư ơ n g p h á p t ố t n h ấ t , r ẻ n h ấ t" [ 2 1 , t r . 1 0 0 J . - V ớ i n h à l ý l u ậ n q u ả n l ý k i n h t ế n g ư ờ i P h á p , H . F a y o l t h ì " Q u à n l ý là s ự d ự đ o á n v à l ậ p k ế h o ạ c h , t ổ c h ứ c , d i ề u k liiể n , p h ố i lựrp v ả k i ế m trư. Đ ó c h í n h là c á c c h ứ c n ă n g c ơ b ả n c ủ a n h ả q u ả n lý" [ 2 1 , t r . 1 0 6 J . - T h e o t á c g i ả n g ư ờ i M ỹ , H . K o o n t z v à n h ữ n g n g ư ờ i k h á c : “ Q u à n l ý là t h i ế t k ế v ù d u y t r ì m ộ t m ô i t r ư ờ n 1> m à tron iỊ đ ó c á c c á n h â n l à m v i ệ c v ớ i n h a u s t r o n g c á c n h ó m , c ó th ê h o à n tliànli c á c lìlìiệm VII và c ứ c m ụ c tiêu d ã dinh" 1 62 , tr. 19] * Q u a n n iệm vé quấn lý của các tác giả Việt nam : - Q u a n đ i ể m trên c ủ a K o o n tz c ũ n g đ ư ợ c G S. N g u y ễ n N g ọ c Q u a n g chia s ẻ b ơ i đ ị n h n g h ĩ a s a u : " Q u à tì l ý là tú c d ộ n g c ó m ụ c đ í c h , c ó k ế h o ạ c h c ủ a ( lu i t h ê q u á n l ý đ ế n t ậ p t h ê n h ữ n g n g ư ờ i l a o đ ộ Mị n ó i c h IIn ạ l à k h á c h t h ế q u à n ỉ ỷ n h à m t h ự c h i ệ n d ư ợ c n h ữ n g m ụ c t iê u đ ã d ự k i ế n " [ 4 5 , t r . 2 4 ] - T h e o P G S .T S . N g u y ễ n T h ị M ỹ L ộ c v à T S. N g u y ễ n Q u ố c C h í thì đ ịn h n g h ĩ a k i n h đ i ể n n h ấ t v ề q u á n lý là: "Tác đ ộ n g c ó đ ịn h hư ớn g, c ó chủ đ íc h củ a c h ủ t h è q u ả n Ịý ( n g ư ờ i q u ả n lý ) đ ế n k l iá c h t h ể q u á n l ý ( n ạ ư ờ i b ị q u à n lý ) tro n g m ộ t t ổ c h ứ c - n h ằ m là m ch o t ổ chứ c vận hàn h v à đ ạ t đ ư ợ c m ụ c đ ích t ố chức" [7, t r . l j . H i ệ n n a y , k h á i n i ệ m n à y đ ư ợ c đ ị n h n g h ĩ a m ộ t c á c h r õ h ơ n : " Q u á n l ý l à q u á t r ì n h đ ạ t đ ế n m ụ c t iê u c ủ a t ổ c h ứ c b ằ n g c á c h v ậ n d ụ n g c á c h o ạ t đ ộ n g (ch ứ c n ă n g ) k ế h o ạ ch h oá, t ổ chức, c h ỉ đ ạ o và k iểm tr a .” [7, t r . l ] M ặ c d ù k h á i n i ệ m Q u ả n lý đ ư ợ c d i ễ n đ ạ t b ằ n g n h i ể u c á c h k h á c n h a u , s o n g th e o tá c g iả, c ó th ể hiểu: - Q u ả n lý là t h u ộ c tín h b ấ t b iế n n ộ i tại c ủ a m ọ i q u á tr ìn h h o ạ t đ ộ n g x ã h ộ i. H o ạ t đ ộ n g q u ả n lý là đ iề u k iệ n q u a n tr ọ n g đ ể l à m c h o tổ c h ứ c tồ n tại, v ậ n h à n h và p h á t triển. - Q u ả n lý là s ự tác đ ộ n g liên tục, c ó đ ịn h h ư ớ n g , c ó c h ủ đ ịn h c ủ a c h ù t h ể q u ả n lý lê n k h á c h t h ể q u ả n lý tr o n g m ộ t tố c h ứ c t h ô n g q u a q u á trìn h lậ p k ế h o ạ c h , tổ c h ứ c , lã n h đ ạ o và k iê m tra n h à m đ ạt đ ư ự c m ụ c tiêu đặt ra tro n g điều k iện b iến đ ộ n g c ủ a m ô i trường. T ừ đ ó , c ó t h ể h i ể u q u ả n lý b a o g ồ m c á c y ế u tố: - C h ủ t h ể q u ả n lý: l à m ộ t c á n h â n , m ộ t n h ó m h a y m ộ t t ổ c h ứ c t ạ o r a n h ữ n g t á c đ ộ n g q u ả n lý (ai q u ả n lý ? ) - K h á c h t h ể q u ả n lý: l à đ ố i t ư ợ n g q u ả n lý , đ ó c ó t h ể là n g ư ờ i ( q u ả n lý a i? ) , vật ( q u a n lv c á i g ì ? ) h a y s ự v i ệ c ( q u ả n lý v i ệ c n à o ? ) 9 - C ỏnỊị cụ q u ả n lý: là p h ư ơ n g t i ệ n t á c đ ộ n g c ủ a c h ủ t h e q u ả n lý tớ i k h á c h th e q u á n lý n h ư : m ệ n h l ệ n h , q u y ế t đ ị n h , c h í n h s á c h , lu ậ t lệ ... - B i ệ n p h á p q u a n l ý : l à c á c h t h ứ c t á c d ộ n g c ủ a c h ú t h ế t ớ i k h á c h t h ế q u á n lý n h ă m đ ạ t đ ư ợ c m ụ c tiê u đ ề ra. 1.2.1.2. C h ứ c năng quấn lý Ọ u ả n l ý c ó 4 c h ứ c n ă n g c ơ h á n : L ậ p k ế h o ạ c h ; T Ổ c h ứ c ; L ã n h đ ạ o ; K i ể m tr a . - C h ứ c n ă n g k ế h o ạ c h : L à c h ứ c n ã n g q u a n t r ọ n g n h ấ t t r o n g h o ạ t đ ộ n g q u á n lý và th ư ờ n g là k h ở i đ i ể m của hoạt động quán lý n ế u x é t t r o n g m ộ t c h u t r ìn h n h ấ t đ ịn h . L ậ p k ế h o ạ c h là q u á trìn h x á c đ ịn h ra c á c m ụ c tiê u c ầ n th iế t c h o sự p h á t triể n c ủ a tổ c h ứ c v à q u y ế t đ ịn h p h ư ơ n g th ứ c đ ạ t c á c m ụ c tiê u đ ó . K h á n ă n g th ự c h i ệ n c h ứ c n ă n g lậ p k ế h o ạ c h d ự a tr ê n c á c k ỹ n ă n g n h ậ n th ứ c v à ra q u y ế t đ ị n h c ủ a c h ủ t h ể q u á n lý . - C l ì ứ c n ă n g t ổ c h ứ c : T ổ c h ứ c l à q u á t r ì n h h ì n h thành n ê n c ấ u t r ú c c á c q u a n h ệ g iữ a c á c t h à n h v iê n , g i ữ a c á c b ộ p h ậ n tro n g m ộ t tổ c h ứ c , đ ổ n g th ờ i p h â n c ô n g đ iề u p h ố i c á c n h iệ m v ụ v à n g u ồ n lự c đ ể đ ạ t đ ư ợ c c á c m ụ c tiê u đ ề ra. T h à n h tự u c ủ a m ộ t tổ c h ứ c p h ụ t h u ộ c rấ t n h iể u v à o n ă n g lự c v à p h o n g c á c h c ủ a c h ủ th e q u ả n lý , v à o v iệ c h u y đ ộ n g v à s ử d ụ n g c á c n g u ồ n lự c . - C h ứ c n ă n g lã n h d ạ o : L ã n h đ ạ o là q u á tr ìn h n h à q u ả n lý d ù n g ả n h h ư ở n g c ủ a m ìn h tá c đ ộ n g đ ế n c á c t h à n h v iê n tr o n g tổ c h ứ c là m c h o h ọ n h iệ t tìn h , tự g iá c , n ỗ lự c p h ấ n đ ấ u đ ể đ ạ t đ ư ợ c m ụ c tiê u c ủ a tổ c h ứ c . V a i trò c ủ a n g ư ờ i lã n h đ ạ o là p h ả i c h u y ể n đ ư ợ c ý t ư ở n g c ủ a m ì n h v à o n h ậ n t h ứ c c ủ a n g ư ờ i k h á c , h ư ớ n g m ọ i n g ư ờ i th ự c h iệ n m ụ c tiê u c h u n g . - C h ứ c n ă n g k iểm tra : K i ê m tra là q u á trìn h th iế t lậ p v à th ự c h iệ n c á c c ơ c h ế th íc h h ợ p , th e o d õ i, g iá m sát c á c th à n h q u ả h o ạ t đ ộ n g v à tiế n h à n h n h ữ n g h o ạt đ ộ n g u ố n n ắ n , đ iể u c h ỉn h k ịp th ờ i n h ữ n g h ạ n c h ế đ ể đ ả m bảo đạt được m ục tiê u c ủ a tổ c h ứ c 1.2.1.3. Biện p h á p quản lý Đ ố i t ư ợ n g c h ủ y ế u c ủ a q u á n lý là c o n n g ư ờ i , m à m ỗ i c o n n g ư ờ i th ư ờ n g c h ịu tá c đ ộ n g c ủ a n h i ề u y ế u t ố m ô i tr ư ờ n g x ã h ộ i v à c ó c á c q u a n h ệ rất p h o n g 10 p h ú , p h ứ c tạ p . B ới v ậ y , c á c b iệ n p h áp q u á n l ý c ũ n g r ấ t đ a d ạ n g v à p h á i l u ô n đ ư ợ c n h à q u á n lý s ử d ụ n g l i n h h o ạ t , s á n g tạ o . N g h i c n c ứ u v ề k h o a h ọ c q u ả n lý , tá c g i á T r ầ n Q u ố c T h à n h n c u ra 4 b iệ n p h á p q u a n l ý c h í n h [ 4 9 , t r . 6 - 8 ]. Đ ó là : B i ệ n p h á p r l m y ế t p h ụ c ; B i ệ n p h á p liànli c l i í n h - í ô c l i ứ c ; B i ệ n p h á p kin li tế ; B iệ n p h á p t â m l ý - ÍỊÌÚO d ụ c . - B iện p h á p th u y ế t p h ụ c : là c á c h t á c đ ộ n g c ủ a c h ủ t h ế q u ả n lý v à o đ ố i t ư ợ n g q u á n lý b à n g lý lẽ l à m c h o h ọ n h ậ n t h ứ c đ ú n g đ ắ n v à t ự n g u y ệ n t h ừ a n h ậ n c á c y ê u c ầ u c ủ a n h à q u á n lý , từ đ ó c ó th á i đ ộ v à h à n h vi p h ù h ợ p v ớ i c á c y ê u c á u n à y . Đ â y là b iệ n p h á p c ơ b á n đ ể g iá o d ụ c c o n n g ư ờ i. B iệ n p h á p th u y ế t p h ụ c g ắ n v ớ i tấ t c ả c á c b iệ n p h á p q u ả n lý k h á c v à p h ả i đ ư ợ c n g ư ờ i q u ả n lý s ử d ụ n g t r ư ớ c t i ê n VI n h ậ n t h ứ c l à b ư ớ c đ ầ u t i ê n t r o n g h o ạ t đ ộ n g c ủ a c o n n g ư ờ i . - B iện p h á p h à n h c h ín h - t ổ chức: là c á c h t á c đ ộ n g c ủ a c h ủ t h ể q u ả n lý v à o đ ố i tư ợ n g q u ả n lý tr ê n c ơ s ở q u a n h ệ q u y ề n lự c tố c h ứ c , q u y ề n h ạ n h à n h c h ín h . C ơ s ở c ủ a b i ệ n p h á p n à y là d ự a v à o q u y l u ậ t tổ c h ứ c , b ở i lẽ b ấ t c ứ m ộ t h ệ t h ố n g n à o c ũ n g c ó q u a n h ệ tổ c h ứ c . T ro n g đ ó n g ư ờ i ta s ử d ụ n g q u y ề n u y v à sự p h ụ c tù n g tr o n g b ộ m á y n à y . K h i s ử d ụ n g b iệ n p h á p h à n h c h ín h - tố c h ứ c , c h ủ th ê q u á n lý p h ả i n ắ m c h ắ c c á c v ă n b ả n p h á p lý , b i ế t r õ g i ớ i h ạ n , q u y ề n h ạ n t r á c h n h iệ m . C á c q u y đ ịn h p h ả i b á o đ ả m tín h k h o a h ọ c v à th ự c tiễ n , p h ả i k iể m tra v à n ắ m đ ư ợ c th ô n g tin p h ả n h ồ i. - B iện p h á p k in h tế: L à c á c h t á c đ ộ n g c ủ a c h ủ t h ể q u ả n lý v à o đ ố i t ư ợ n g q u ả n lý t h ô n g q u a lợ i íc h k i n h tế . C ơ s ở c ủ a b i ệ n p h á p n à y là d ự a v à o q u y lu ậ t k in h tế , t h ô n g q u a q u y lu ậ t n à y đ ể t á c đ ộ n g tớ i t â m lý c ủ a đ ố i tư ợ n g . N ộ i d u n g c ủ a b i ệ n p h á p n à y l à n h à q u ả n l ý đ ư a r a c á c n h i ệ m v ụ , k ế h o ạ c h ... t ư ơ n g ứ n g v ớ i c á c m ứ c lợ i í c h k i n h tế . Đ ố i t ư ợ n g q u ả n lý c ó t h ể lự a c h ọ n p h ư ơ n g á n th í c h h ợ p đ ể v ừ a đ ạ t đ ư ợ c m ụ c tiê u c ủ a tậ p th ê v ừ a đ ạ t đ ư ợ c lợ i íc h k in h tế c ủ a c á nhân. - B iện p h á p tá m lý - q iá o d ụ c . L à c á c h t á c đ ộ n g v à o đ ố i t ư ợ n g Q L t h ô n g q u a tâ m lý , t ì n h c ả m , t ư t ư ở n g c o n n g ư ờ i . C ơ s ớ c ủ a b i ệ n p h á p n à y d ự a v à o q u y lu ật tâ m lý c o n n g ư ờ i v à c h ứ c n ă n g t â m lý c ủ a c o n n g ư ờ i . N ộ i d u n g c ủ a b i ệ n p h á p n à y là k íc h th íc h tin h th á n tự g iá c , sự sa y m ê c ủ a c o n n g ư ờ i. M u ố n q u a n lý t h à n h c ó n g n g ư ờ i q u á n lý c ầ n p h á i h i ế u r õ t â m lý c u a h á n th â n m ì n h v à c ủ a đ ố i t ư ợ n g q u ả n lý . M ỗ i b i ệ n p h á p q u ả n lý c ó s ự tá c đ ộ n g r i c n g tớ i t ừ n g m ặ t c ủ a n g ư ờ i la o d ộ n g . D o đ ó , m ỗ i b i ệ n p h á p đ ề u k h ô n g c ó t í n h v ĩ n h c ử u , k h ô n g p h á i là c h ì a k h o á v ạ n n ă n g đ ể q u ả n lý tố t m ọ i h o ạ t đ ộ n g c ủ a tổ c h ứ c . T ó m lạ i, q u á n lý v ừ a m a n g tín h k h o a h ọ c v ừ a m a n g tín h n g h ệ th u ậ t. C á c n h à q u á n lý c ầ n p h ả i b iế t v ậ n d ụ n g c á c b iệ n p h á p q u ả n lý m ộ t c á c h lin h h o ạ t, sán g tạ o v à m ề m d ẻ o đ ể x ử lý c á c tìn h h u ố n g c ụ t h ể t r o n g m ộ t m ô i tr ư ờ n g lu ô n b iế n đ ổ i. Đ i é u n à y đ ò i h ỏ i s ự k h ô n n g o a n , k h é o lé o , tà i tìn h c ủ a c á c n h à q u ả n lý đ ể đ ạ t đ ư ợ c m ụ c đ íc h . 1.2.2. Quản lý giáo dục C ũ n g n h ư m ọ i h o ạ t đ ộ n g k h á c c ủ a x ã h ộ i lo à i n g ư ờ i, h o ạ t đ ộ n g g iá o d ụ c cũng được quán lý n g a y từ k h i c á c tổ c h ứ c g iá o d ụ c m ớ i đ ư ợ c h ìn h th à n h . K h o a h ọ c q u ả n lý g i á o d ụ c trớ th à n h m ộ t b ộ p h ậ n c h u y ê n b iệ t c ủ a k h o a h ọ c q u ả n lý n ó i c h u n g n h ư n g là m ộ t k h o a h ọ c tư ơ n g đ ố i đ ộ c lậ p vì tín h đ ặ c th ù c ủ a n ề n g iá o d ụ c q u ố c d â n . T S . N g u y ễ n Q u ố c C h í đ ã n ê u r a n h ữ n g k h á c b iệ t c ơ b ả n g i ữ a q u ả n lý m ộ t c ơ s ở g i á o d ụ c v ớ i v iệ c q u ả n lý n h ữ n g tổ c h ứ c k h á c Ị 8 ]. C h í n h đ ó l à n h u c ầ u tấ t y ế u đ ể h ì n h t h à n h n ê n k h o a h ọ c q u ả n lý g i á o d ụ c . H i ệ n n a y , c ó c á c đ ị n h n g h ĩ a k h á c n h a u v ề k h á i n i ệ m qu art lý g iá o dụ c. C ù n g v ớ i k h á i n i ệ m q u ả n lý , q u ả n l ý g i á o d ụ c đ ư ợ c h i ể u l à s ự t á c đ ộ n g c ó ý th ứ c , c ó m ụ c đ í c h c ủ a c h ủ t h ể q u ả n lý tớ i k h á c h t h ể q u ả n lý n h ằ m đ ư a h o ạ t đ ộ n g s ư p h ạ m c ủ a h ệ t h ố n g g iá o d ụ c đ ạ t tớ i k ế t q u ả m o n g m u ố n m ộ t c á c h c ó h iệ u q u ả n h ấ t. T a c ó t h ê x e m x é t k h á i n i ệ m q u ả n lý g iá o d ụ c q u a m ộ t s ố đ ịn h n g h ĩa tiê u b iể u k h á c . - T h e o G S . N g u y ễ n N g ọ c Q u a n g , “ Q u ả n l ý g i á o d ụ c lù h ệ t h ố n g c ó m ụ c (tíc h , c ó k ế h o ạ c h , ì i ợ p q u y l u ậ t c ủ a c h ú t h ế q u ả n l ý n l i ằ m l à m c h o h ệ v ậ n h à n h t h e o cíườniỊ l ô i , n ạ u ỵ ê / ỉ l ý c ủ a Đání> t h ê h i ệ n d ư ợ c tín h c h ấ t c ủ a n h à trườm > X H C N V i ệ t n a m m à t iê u đ i ể m h ộ i tụ l à q í i a t r ì n h í l ạ y h ọc -ỊỊÌá o d ụ c th ê h ệ t r ẻ ; d ư a h ệ ỳ á o d ụ c tớ i m ụ c t i ê u d ự k iế n , t iế n l ê n t r ạ n g t h ủ i m ớ i \'ê c h ấ t" 12 ( 4 5 . t r . 3 5 1. - T á c g i á N g u y ễ n Q u ố c C h í - N g u y ê n T h ị M ỹ L ộ c c h o r ă n g : " Q u á n lý ỊỊiáo dục là hoạt dộng có V thức bằng cách vận chìm’ cức quy lu ậ t klìácli quan ( l i d c á c c ấ p q u á n l ý Ị ịìá o d ụ c t á c líộniỊ đ ế n t o à n b ộ h ệ t h ố n íị ỊỊÌáo d ụ c n h ấ m l ủ m c h o h ệ t h ố n g đ ạ t d ư ợ c m ụ c t iê u c ù a nó" [ 5 ] H ệ t h ố n g g i á o d ụ c là m ộ t h ệ t h ố n g m ở , l u ô n v ậ n đ ộ n g v à p h á t tr iể n th e o q u y lu ậ t c h u n g v à c h ịu s ự q u y đ ịn h c ủ a K T -X H . C á c đ ịn h n g h ĩa trê n c ũ n g c h o th ấ y Q L G D lu ô n lu ô n p h ả i đ ổ i m ớ i, đ á m b ả o tín h n ă n g đ ộ n g , k h á n ă n g tự đ iể u c h ỉn h , th íc h ứ n g c ủ a g iá o d ụ c đ ố i với sự v ậ n đ ộ n g v à p h á t triể n c h u n g . N h ư v ậ y , q u á n lý g i á o d ụ c là n h ữ n g tá c đ ộ n g c ó p h ư ơ n g h ư ớ n g , c ó m ụ c đ í c h rõ r à n g c ủ a c h ủ t h ể q u á n lý lê n đ ố i t ư ợ n g q u ả n lý n h ằ m h ìn h th à n h và p h á t t r i ể n n h â n c á c h c o n n g ư ờ i . “ M ụ c đ í c h c u ố i c ù n g c ủ a q u ả n l ý q i á o d ụ c là t ô c h ứ c q u á t r ì n h g i á o d ụ c c ó h i ệ u q u a đ ể đ à o t ạ o l ớ p tlia n lí n i ê n thôtiíỊ m in h , s á n g t ạ o , n ă n g đ ộ n g , t ự c h ủ , b i ế t s ố n g v à p h ấ n đ ấ u v ì h ạ n h p h ú c c ủ a b à n th â n và x ã h ộ i” [5 8 , tr .2 0 0 ] . T u ỳ t h e o v i ệ c x á c đ ị n h đ ố i tư ợ n g q u ả n ỉý m à Q L G D c ó n h iề u c ấ p đ ộ k h á c n h a u ở c ả tầ m v ĩ m ô v à tầ m vi m ò : Ớ tầ m v ĩ m ô , to à n q u ố c g ia , n g ư ờ i ta th ư ờ n g n ó i đ ế n q u ả n lý h ệ th ố n g g iá o d ụ c . Ớ tầ m vi m ô , tr o n g p h ạ m vi m ộ t th ể c h ế , m ộ t c ơ s ở g i á o d ụ c , n g ư ờ i ta đ ề c ậ p tớ i q u ả n lý n h à tr ư ờ n g . 1.2.3. Quản lý nhà trường N h à tr ư ờ n g là m ộ t tổ c h ứ c g iá o d ụ c c ơ sở , trự c tiế p là m c ô n g tá c đ à o tạ o , th ự c h i ệ n v iệ c g i á o d ụ c to à n d iệ n đ ố i v ớ i t h ế h ệ trẻ . T h ô n g đ iệ p c ủ a th ờ i đ ạ i đ ã c h ỉ r õ “ /v / ỉ à trư ờ n g là v ầ n g trá n c ủ a c ộ n g đ ồ n g ” . T h à n h t í c h t ậ p t r u n g n h ấ t c ủ a n h à tr ư ờ n g là c h ấ t lư ợ n g v à h iệ u q u ả g iá o d ụ c , đ ư ợ c th ể h iệ n ớ sự tiế n h ộ c ủ a h ọ c s in h , ở v iệ c đ ạ t m ụ c tiê u g iá o d ụ c c ủ a n h à trư ờ n g . - T h e o t á c g i ả H o à n g M i n h T h a o , " Q u ản lý trư ờ n g h ọ c là m ộ t c h u ỗ i tá c íỉộni> h ợ p l ý ( c ỏ m ụ c đ í c h , c ó h ệ thổHịị, c ó k ê h o ạ c h ) m a n g tín h tô c h ứ c s ư p h ạ m c ủ a c h ủ t h ể q u ả n l ý đ ế n t ậ p th ê ÍỊÌÚO v iê n , h ọ c s i n h , đ ế n n h ữ n g lự c lư ợ n ạ ẹ i á o d ụ c írotỉíỊ v à n iỊ o à i tr ư ờ n ự n h ằ m h u y đ ộ n g h ọ c ù n g c ộ n g t á c , p h o i 13 h ợ p , t h a m ,1>ia v à o m ọ i h o ạ t d ộ n g c ủ a n h ủ tr ư ờ n ạ l à m c h o q u á trìn h n à y vận liàiilì m ộ t c á c h tố i ưu t ớ i v i ệ c h o à n th à n h m ụ c t i ê u d ự kiến " [ 5 0 , t r . 1 1 ị. Q LN T vù n h ữ n g đ ổ i m ớ i tro n g Q L N T đ a n g đ ư ợ c c h ín h p h ủ rất q u a n t â m v à t ạ o đ i ề u k i ệ n p h á t tr i ể n . T h ự c c h ấ t c ủ a q u á t r ì n h Q L N T là q u á tr ì n h tổ c h ứ c , c h í đ ạ o , đ iề u h à n h , k iể m tra h o ạ t đ ộ n g g iả n g d ạ y c ủ a th ầ y v à h o ạ t đ ộ n g h ọ c tậ p c ủ a tr ò , đ ồ n g th ờ i q u ả n lý n h ữ n g đ i ề u k i ệ n c ơ s ớ v ậ t c h ấ t k ỹ th u ậ t v à tin h th ầ n c h o q u á trin h d ạ y - h ọ c n h ằ m đ ạ t đ ư ợ c m ụ c đ íc h c ủ a g iá o d ụ c. T iê u đ i ể m h ộ i tụ c ủ a h o ạ t đ ộ n g g iá o d ụ c tr o n g p h ạ m vi m ộ t n h à trư ờ n g là q u á tr ìn h đ à o tạ o h a y n ó c ò n đ ư ợ c x c m x é t triệ t đ ê ớ q u á tr ìn h g iá n g d ạ y v à h ọ c tậ p . Q u á trìn h g iả n g d ạ y , h ọ c tập tro n g n h à trư ờ n g c ầ n đ ư ợ c v ận h à n h đ ổ n g b ộ tr o n g sự k ế t h ợ p c h ặ t c h ẽ c á c th à n h tố c h ủ y ế u c ủ a n h à trư ờ n g với n h a u tr o n g m ô i trư ờ n g n h à trư ờ n g v à m ô i trư ờ n g x ã h ộ i. D ư ớ i đ â y là m ô h ìn h k h á i q u á t c á c th à n h tố tr o n g m ộ t n h à trư ờ n g , d ự a trê n tậ p b à i g iả n g Phát triển nhà trường [ 1] c ủ a P G S .T S . Đ ặ n g Q u ố c B ả o . M ô i trư ờ n g q u ố c tê M ô i t r ư ờ n g : K t , V h , Xli, G i a đ ì n h , H ìn h th ứ c sx, K i n h / d o a n h ... Đ iề u k iệ n tổ chứ c Nhà trường\ M ô i trư ờ n g Q u ả n lý / \ N K iể m tra , đ á n h g iá Sư đổ 1.1: C Á C T H ÀN H T ố TRO NG Q U Ả N LÝ N H À TRƯỜNG ( M : M ụ c tiê u , N : N ộ i d u n g , P : P h ư ơ n g p l i á p , T h : T h ầ y , T r : T r ò ) 14