Tài liệu Quản lý dạy học tại trường trung học phổ thông thanh chăn tỉnh điện biên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục việt nam luận văn ths. giáo dục học

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC MAI THỊ HỒNG NHUNG QUẢN LÝ DẠY HỌC TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THANH CHĂN TỈNH ĐIỆN BIÊN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI – 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC MAI THỊ HỒNG NHUNG QUẢN LÝ DẠY HỌC TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THANH CHĂN TỈNH ĐIỆN BIÊN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 01 14 Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Văn Ly HÀ NỘI – 2015 LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tác giả luận văn xin bày tỏ lòng biết ơn tới: Toàn thể Thầy giáo, Cô giáo - giảng viên trường Đại học giáo dục Đại học quốc gia Hà nội đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành chương trình học tập để có những kiến thức, kỹ năng cần thiết trong nghiên cứu, thực hiện luận văn và quá trình công tác. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới Tiến sĩ Nguyễn Văn Ly người đã tận tâm, nhiệt tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực hiện các nhiệm vụ của đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn đội ngũ cán bộ quản lý, tập thể giáo viên và học sinh trường THPT Thanh Chăn - Điện Biên đã ủng hộ, cộng tác, giúp đỡ tôi nhiệt tình trong quá trình điều tra, khảo sát thu thập các dữ liệu liên quan đến đề tài. Xin gửi lời cảm ơn đến bạn bè, đồng nghiệp đã luôn quan tâm giúp đỡ, cổ vũ, động viên và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong học tập, nghiên cứu , song luận văn vẫn khó tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Tác giả kính mong nhận được những ý kiến góp ý, chỉ bảo của các thầy cô, các nhà khoa học, bạn bè đồng nghiệp và những người quan tâm để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, tháng 11 năm 2014 Tác giả Mai Thị Hồng Nhung i DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CSVC: Cơ sở vật chất GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GV: Giáo viên HS: Học sinh KHBD: Kế hoạch bài dạy KHDH: Kế hoạch dạy học QTDH: Quy trình dạy học THPT: Trung học phổ thông ii MỤC LỤC Lời cảm ơn…………………………………………...………………………..i Danh mục chữ viết tắt…………………………………………...……………ii Mục lục………………………………………………………………………iii Danh mục bảng……………………………………………………………….vi Danh mục biểu đồ, sơ đồ…………………………………………………….vii MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC NHẰM ĐÁP ỨNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC VIỆT NAM ................................................... 8 1.1. Vài nét về lịch sử vấn đề nghiên cứu ....................................................... 8 1.2. Một số khái niệm làm cơ sở nghiên cứu của đề tài................................. 10 1.2.1. Quản lý, quản lý nhà trường ............................................................... 10 1.2.2. Dạy học, quản lý dạy học ................................................................... 14 1.2.3. Quy trình ............................................................................................ 16 1.2.4. Quản lý dạy học theo quy trình ........................................................... 16 1.3. Quản lý dạy học trong trường THPT .................................................... 17 1.3.1. Trường THPT .................................................................................... 17 1.3.2. Hoạt động dạy học trong trường THPT .............................................. 18 1.4. Nội dung quản lý dạy học theo quy trình ............................................... 19 1.4.1. Xây dựng quy trình dạy học................................................................ 19 1.4.2. Xây dựng các tiêu chí đánh giá việc thực hiện quy trình ..................... 20 1.4.3. Tập huấn cho giáo viên thực hiện quy trình dạy học ........................... 23 1.5. Các yếu tố tác động tới quản lý dạy học theo quy trình.......................... 25 1.5.1. Yếu tố chủ quan .................................................................................. 25 1.5.2. Yếu tố khách quan ............................................................................. 26 Tiểu kết chương 1 ........................................................................................ 27 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC TẠI TRƯỜNG THPT THANH CHĂN TỈNH ĐIỆN BIÊN............................................... 28 2.1. Khái quát về trường THPT Thanh Chăn tỉnh Điện Biên ........................ 28 iii 2.1.1. Quá trình thành lập và phát triển ...................................................... 28 2.1.2. Thành tích đạt được từ năm học 2010- 2011 đến 2013- 2014 ............... 29 2.2. Thực trạng dạy học và quản lý dạy học tại trường THPT Thanh Chăn .. 39 2.2.1. Khái quát về quá trình khảo sát ........................................................... 39 2.2.2. Thực trạng việc xây dựng quy trình dạy học ....................................... 42 2.2.3. Thực trạng xây dựng các tiêu chí đánh giá việc thực hiện quy trình.... 44 2.2.4. Thực trạng việc tập huấn cho giáo viên thực hiện quy trình ................ 47 2.2.5. Thực trạng công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy trình dạy học ..................................................................................................................... 54 2.2.6. Thực trạng các điều kiện đảm bảo dạy học theo quy trình .................. 56 2.3. Đánh giá chung về thực trạng quản lý dạy học tại trường THPT Thanh Chăn ............................................................................................................. 58 2.3.1. Điểm mạnh ......................................................................................... 58 2.3.2. Điểm yếu ............................................................................................ 58 2.3.3. Cơ hội ................................................................................................. 59 2.3.4. Thách thức .......................................................................................... 60 2.3.5. Đánh giá chung................................................................................... 61 Tiểu kết chương 2 ........................................................................................ 61 Chương 3. CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC TẠI TRƯỜNG THPT THANH CHĂN - ĐIỆN BIÊN ....................................................... 63 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp.......................................................... 63 3.1.1. Đảm bảo tính kế thừa:......................................................................... 63 3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn ....................................................................... 63 3.1.3. Đảm bảo tính đồng bộ ........................................................................ 64 3.2. Các biện pháp quản lý dạy học theo quy trình tại trường THPT Thanh Chăn - Điện Biên.......................................................................................... 65 3.2.1. Xây dựng quy trình dạy học................................................................ 65 3.2.2. Xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá việc thực hiện dạy học theo quy trình.............................................................................................................. 68 iv 3.2.3. Tập huấn cho giáo viên thực hiện quy trình: ....................................... 71 3.2.4. Giám sát, đo lường, đánh giá, điều chỉnh và hoàn thiện quy trình ....... 80 3.2.5. Đảm bảo các điều kiện thực hiện quy trình ......................................... 81 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................ 82 3.4. Tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp .................................... 83 Tiểu kết chương 3 ........................................................................................ 86 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................. 87 1. Kết luận .................................................................................................... 87 2. Khuyến nghị ............................................................................................. 87 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 89 PHỤ LỤC ................................................................................................... 92 v DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1 Các tiêu chí đánh giá……………………………………. 20 Bảng 2.1 Biên chế lớp học và tổng số học sinh……………………. 30 Bảng 2.2 Chất lượng hai mặt giáo dục………………………........... 31 Bảng 2.3 Kết quả công tác học sinh giỏi và tốt nghiệp……………. Bảng 2.4 Thành tích tham gia các cuộc thi văn nghệ, thể thao…….. 34 Bảng 2.5 Chất lượng xếp loại chuyên môn của đội ngũ………........ 35 Bảng 2.6 Kết quả các cuộc thi cấp tỉnh của giáo viên………........... 36 Bảng 2.7 Thành tích tham gia hoạt động phong trào của cán bộ 33 giáo viên…………………………………………………. 38 Bảng 2.8 Thực trạng xây dựng quy trình dạy học……………......... 43 Bảng 2.9 Thực trạng việc xây dựng các tiêu chí đánh giá…………. 44 Bảng 2.10 Thực trạng nội dung tập huấn dạy học theo quy trình…… 48 Bảng 2.11 Thực trạng đảm bảo các điều kiện để thực hiện quy trình. 57 Bảng 3.1 Các tiêu chí đánh giá quy trình dạy học của giáo viên…... 68 Bảng 3.2 Tổng hợp kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp…………………………………….. 83 vi DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1 Ba giai đoạn của Quy trình dạy học ……………………... 17 Sơ đồ 1.2 Nội dung quy trình dạy học ……………………………... 20 Biểu đồ 2.1 So sánh ý kiến của học sinh và giáo viên khi đánh giá thực trạng GV phân tích nhu cầu, xây dựng KHDH.......... 49 Biểu đồ 2.2 Thực trạng tổ chức để giáo viên thực hiện quy trình…….. 53 Biểu đồ 2.3 Thực trạng công tác kiểm tra, giám sát…………………... 55 Sơ đồ 3.1 Các bước của một quy trình dạy học ……………………. 66 Biểu đồ 3.1 Tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp…………………………………………………. 84 vii MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Chất lượng giáo dục đang là vấn đề được các cơ sở giáo dục và toàn xã hội quan tâm. Trong những năm qua, giáo dục Việt Nam đã đạt được những thành tựu quan trọng góp phần to lớn vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Cụ thể là: hệ thống trường lớp và quy mô giáo dục phát triển nhanh, thực hiện nền giáo dục toàn dân, đáp ứng nhu cầu học tập ngày càng tăng của nhân dân và nâng cao được trình độ đào tạo, kĩ năng nghề nghiệp của người lao động. Công bằng xã hội trong tiếp cận giáo dục có nhiều tiến bộ, nhất là đối với người dân tộc thiểu số, lao động nông thôn, các đối tượng chính sách và người có hoàn cảnh khó khăn. Bình đẳng giới cơ bản được bảo đảm. Chất lượng giáo dục được nâng lên, góp phần đáp ứng yêu cầu nhân lực phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Công tác quản lí giáo dục có bước chuyển biến tích cực. Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lí giáo dục tăng nhanh về số lượng, trình độ, từng bước đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục. Cơ sở vật chất - kĩ thuật của hệ thống giáo dục và đào tạo được tăng thêm và từng bước hiện đại hoá. Xã hội hoá giáo dục và hợp tác quốc tế được đẩy mạnh, đạt nhiều kết quả quan trọng. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển, giáo dục đã bộc lộ những yếu kém, bất cập, trong đó có những vấn đề gây bức xúc xã hội kéo dài, chưa đáp ứng được yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế; Những đổi mới giáo dục trong thời gian qua thiếu đồng bộ, còn chắp vá; Nhiều chính sách, cơ chế, giải pháp về giáo dục đã từng có hiệu quả, nay trở nên không còn phù hợp với giai đoạn phát triển mới của đất nước. Cụ thể là: chương trình giáo dục còn coi nhẹ thực hành, vận dụng kiến thức; phương pháp giáo dục, kiểm tra, thi và đánh giá lạc hậu, thiếu thực chất; thiếu gắn kết giữa đào tạo với nghiên cứu khoa học, sản xuất, kinh doanh và nhu cầu của thị trường lao động; chưa chú trọng đúng mức việc giáo dục đạo đức, lối sống và kĩ năng làm việc. Hệ thống giáo dục thiếu tính liên thông, chưa phù hợp 1 với yêu cầu phát triển đất nước và hội nhập quốc tế. Chưa gắn đào tạo với nhu cầu của thị trường lao động. Quản lí giáo dục và đào tạo còn nhiều yếu kém, là̀ nguyên nhân của nhiều yếu kém khác. Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lí giáo dục còn nhiều bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu; một bộ phận chưa theo kịp yêu cầu đổi mới và phát triển giáo dục, thiếu tâm huyết, thậm chí vi phạm đạo đức nghề nghiệp. Đầu tư cho giáo dục và đào tạo chưa hiệu quả. Chính sách, cơ chế tài chính cho giáo dục và đào tạo chưa phù hợp. Cơ sở vật chất kĩ thuật còn thiếu và lạc hậu, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn. Trước thực tế trên, Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã xác định "Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá, dân chủ hoá và hội nhập quốc tế" và "Phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, tập trung vào việc đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục quốc dân"[40] Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục là một công việc hết sức trọng đại. Trung ương ban hành Nghị quyết để thống nhất nhận thức và hành động; phát huy trí tuệ của toàn Đảng, toàn dân, huy động các nguồn lực với sự phối hợp của nhiều cơ quan, ban ngành và các tổ chức xã hội cho sự nghiệp giáo dục. Quan điểm chỉ đạo đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông là chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lí luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội. Chương trình giáo dục phổ thông sẽ được xây dựng thành một chỉnh thể xuyên suốt từ lớp 1 đến lớp 12; tích hợp cao ở các lớp học, cấp học dưới; phân hoá mạnh ở các lớp học, cấp học cao hơn, nhất là ở trung học phổ thông. Nội dung các môn học sẽ "tinh giản, cơ bản, hiện đại, tăng tính thực hành và vận dụng kiến thức và kĩ năng vào thực tiễn". Định hướng trên hạn chế được tính hàn lâm, xa rời cuộc sống. Phương pháp dạy và học sẽ khắc phục lối 2 truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng của người học, tập trung dạy cách học, cách nghĩ và̀ tự học, theo phương châm "giảng ít, học nhiều". Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học; đa dạng hoá các hình thức tổ chức giáo dục… Dạy và học là hai hoạt động chính, chủ yếu trong nhà trường nên quản lý nhà trường là quản lý hoạt động dạy và học, nhất là hoạt động dạy của thầy. Người xưa thường nói “phi sư bất thành” (không thày đố mày làm nên). Ngày nay dù khẳng định quá trình dạy học phải xuất phát và tập trung vào người học nhưng người học muốn chiếm lĩnh được tri thức vẫn phải nhờ vào sự định hướng của người thầy. Người thầy động viên khích lệ, hỗ trợ người học theo khả năng của họ đồng thời chỉ đạo, chỉ huy, điều phối quá trình học tập của người học giúp người học chiếm lĩnh tri thức và phát huy được đầy đủ những khả năng tiểm ẩn, góp phần phát triển một cách toàn diện ở người học. Để giáo dục phổ thông, đặc biệt là giáo dục THPT đạt được mục tiêu theo tinh thần đổi mới đặc biệt là đạt được mục tiêu nâng cao chất lượng dạy học trong mỗi nhà trường thì việc nghiên cứu tìm ra quy trình quản lý dạy học phù hợp với định hướng đổi mới là vô cùng quan trọng. Từ khi thành lập cho đến nay, dưới sự chỉ đạo gián tiếp của Bộ Giáo dục - Đào tạo và trực tiếp là Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Điện Biên, Ban giám hiệu Trường THPT Thanh Chăn - Điện Biên đã có nhiều đổi mới trong công tác quản lý hoạt động dạy học của người thầy, tuy nhiên kết quả thu được vẫn chưa đáp ứng được đòi hỏi của thực tiễn. Vì vậy, nghiên cứu thực trạng công tác quản lý dạy học tại Trường THPT Thanh Chăn - Điện Biên nhằm đề ra các biện pháp quản lý đồng bộ có tính khả thi, phù hợp với tình hình thực tế của trường trong bối cảnh hội nhập quốc tế là hết sức cần thiết. Xuất phát từ những lý do trên tác giả chọn đề tài: “Quản lý dạy học tại trường THPT Thanh Chăn tỉnh Điện Biên đáp ứng đổi mới giáo dục Việt Nam”. 3 Quản lý dạy học có nhiều cách tiếp cận nhưng để đáp ứng đổi mới giáo dục Việt Nam và phù hợp với thực trạng hoạt động dạy học tại Trường THPT Thanh Chăn-Điện Biên tác giả nghiên cứu quản lý dạy học theo quy trình. Dạy học theo quy trình gồm các giai đoạn cụ thể với các thành tố có sự gắn kết chặt chẽ với nhau. Nếu dạy học thực hiện theo đúng quy trình này sẽ mang lại hiệu quả cao. Tác giả mong rằng với công trình nghiên cứu của tác giả sẽ góp phần đổi mới công tác quản lý hoạt động dạy học, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn và nâng cao chất lượng dạy học tại Trường THPT Thanh Chăn. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, phân tích thực trạng và thực tiễn quản lý dạy học tại Trường THPT Thanh Chăn Điện Biên, luận văn đề xuất các biện pháp quản lý dạy học theo quy trình nhằm nâng cao chất lượng Giáo dục của nhà trường, đáp ứng yêu cầu đổi mới Giáo dục Việt Nam. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục tiêu nghiên cứu đã đề ra, luận văn tập trung thực hiện 3 nhiệm vụ sau: 3.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về dạy học, quản lý dạy học theo quy trình đáp ứng yêu cầu đổi mới Giáo dục Việt nam. 3.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động dạy học tại Trường THPT Thanh Chăn - Điện Biên. 3.3. Đề xuất các biện pháp quản lý dạy học theo quy trình tại Trường THPT Thanh Chăn - Điện Biên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục Việt Nam. 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động dạy học tại trường THPT Thanh Chăn - Điện Biên 4.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý dạy học tại trường THPT Thanh Chăn - Điện Biên 5. Câu hỏi nghiên cứu - Quản lý dạy học theo quy trình được tổ chức như thế nào? 4 - Thực trạng quản lý dạy học tại Trường THPT Thanh Chăn hiện nay như thế nào? - Có thể xây dựng một quy trình dạy học và quản lý hoạt động dạy học theo quy trình được không? - Các biện pháp quản lý chủ yếu nào có thể giúp triển khai quy trình dạy học hiệu quả nhất? 6. Giả thuyết khoa học Quản lý dạy học là hoạt động quan trọng của nhà quản lý nhà trường cũng như của từng giáo viên, đang diễn ra trong các nhà trường phổ thông từ nhiều năm nay và thu được những kết quả nhất định. Tuy nhiên phương thức quản lý truyền thống đã bộc lộ nhiều nhược điểm như: quản lý quá cứng nhắc, thiếu linh hoạt, không khuyến khích được sự năng động và sáng tạo của các đối tượng. Vì vậy, nếu xây dựng được các biện pháp quản lý dạy học như một quy trình, với các giai đoạn rõ rệt, gồm đầy đủ các thành tố liên kết với nhau như một chỉnh thể thì sẽ nâng cao chất lượng dạy học, đáp ứng được mục tiêu theo tinh thần đổi mới giáo dục Việt Nam: "Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá, dân chủ hoá và hội nhập quốc tế" [40] 7. Phạm vi nghiên cứu Trường THPT Thanh Chăn tỉnh Điện Biên Số liệu thống kê từ năm 2011 - 2014. 8. Cách tiếp cận Trong luận văn tác giả tiếp cận khái niệm dạy học như một hoạt động có thể được quy trình hóa và quản lý hoạt động này như một quy trình. 9. Phương pháp nghiên cứu Để triển khai thực hiện tốt các nhiệm vụ nghiên cứu, trong luận văn tác giả kết hợp sử dụng các nhóm phương pháp sau: 9.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận 5 - Tìm hiểu và phân tích các quan điểm lý luận thể hiện trong các chuyên khảo, bài báo, các tài liệu chuyên môn liên quan đến nội dung đề tài. - Nghiên cứu Luật Giáo dục, Nghị quyết của Đảng, các văn bản pháp quy của Nhà nước, Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định về giáo dục đào tạo, vận dụng nội dung, quan điểm chỉ đạo làm cơ sở cho việc đổi mới giáo dục nói chung, chương trình, nội dung và mục tiêu phát triển Giáo dục và Đào tạo nói riêng. - Nghiên cứu các sách, tài liệu, công trình nghiên cứu của các nhà giáo dục học có liên quan đến vấn đề nghiên cứu của luận văn. - Hệ thống hóa, khái quát hóa các vấn đề lý luận về dạy học, quản lý dạy học của các nhà khoa học, các công trình nghiên cứu trước để kế thừa từ đó xây dựng cơ sở lý luận cho việc nghiên cứu về công tác quản lý hoạt động dạy học tại Trường THPT Thanh Chăn - Điện Biên, đáp ứng đổi mới giáo dục Việt Nam. 9.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 9.2.1. Phương pháp điều tra xã hội học: Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi là phương pháp thu thập thông tin trên phổ rộng, với lượng khách thể lớn, có thể cho phép người nghiên cứu có thể rút ra kết luận có độ tin cậy cao. Nhằm mục đích thu tập thông tin về thực trạng hoạt động dạy học của giáo viên Trường THPT Thanh Chăn. Tác giả tiến hành điều tra bằng phiếu hỏi trên 03 nhóm đối tượng: Cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh Trường THPT Thanh Chăn - Điện Biên. 9.2.2. Phương pháp phỏng vấn Trao đổi với cán bộ quản lý và giáo viên những thông tin về thuận lợi, khó khăn trong việc quản lý dạy học theo tiếp cận mới. 9.2.3. Phương pháp quan sát: Đây là một trong những phương pháp cho phép thu thập những thông tin đa dạng, nhiều mặt, trực tiếp về đối tượng nghiên cứu. 9.2.4. Phương pháp chuyên gia: 6 Vận dụng phương pháp này để thu thập ý kiến của cán bộ quản lý và giáo viên về nội dung các câu hỏi khảo sát và để khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp mà luận văn đề xuất. 9.3. Nhóm phương pháp hỗ trợ Ngoài các phương pháp trên, tác giả còn sử dụng các phương pháp xử lý số liệu thống kê để bổ trợ, bổ sung việc xử lý kết quả. Sử dụng phần mềm SPSS và bảng tính EXCEL cùng các công thức toán học để xử lý và phân tích dữ liệu nghiên cứu, lập bảng tổng hợp dữ liệu, vẽ các biểu đồ minh họa. 10. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài: 10.1. Ý nghĩa lý luận: Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận việc quản lý dạy học theo quy trình nhằm đáp ứng đổi mới Giáo dục Việt Nam. 10.2. Ý nghĩa thực tiễn Quản lý dạy học theo quy trình góp phần nâng cao chất lượng dạy - học của nhà trường, đưa trường THPT Thanh Chăn đạt chuẩn quốc gia. 11. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và các phụ lục, luận văn được trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý dạy học theo quy trình đáp ứng yêu cầu đổi mới Giáo dục Việt Nam. Chương 2: Thực trạng quản lý dạy học tại Trường THPT Thanh Chăn. Chương 3: Xây dựng quy trình dạy học và các biện pháp quản lý quá trình dạy học theo quy trình. 7 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC NHẰM ĐÁP ỨNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC VIỆT NAM 1.1. Vài nét về lịch sử vấn đề nghiên cứu “Trước bối cảnh của quốc tế và trong nước hiện nay, với những đổi thay to lớn trong đời sống kinh tế - xã hội, hơn bao giờ hết chất lượng giáo dục và đào tạo trở thành vấn đề sống còn, quyết định sự thành bại của cả một quốc gia trong điều kiện hội nhập với kinh tế thế giới”. Chỉ có một nền giáo dục toàn diện, hiện đại mới có thể đào tạo được những con người phát triển toàn diện, “vừa hồng vừa chuyên”, đáp ứng các yêu cầu về nguồn lực cho công cuộc phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, thực hiện theo đúng quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng đã đề ra. Giáo dục cần đào tạo con người đáp ứng được những đòi hỏi của thị trường lao động và nghề nghiệp cũng như cuộc sống, có khả năng hòa nhập và cạnh tranh quốc tế, đặc biệt là: năng lực nhận thức; năng lực hành động; tính sáng tạo, năng động; tính tự lực và trách nhiệm; năng lực làm việc; năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp và khả năng học tập suốt đời… Từ những yêu cầu mang tầm vĩ mô ở trên đối với giáo dục và đào tạo nói chung, mỗi đơn vị, cơ sở giáo dục nói riêng cũng không thể đứng ngoài những đòi hỏi đó. Mỗi cơ sở giáo dục phải đặt ra cho mình những yêu cầu hết sức cụ thể, những mục tiêu rõ ràng cần đạt đến, những biện pháp phù hợp, linh hoạt để đạt được hiệu quả cao nhất trong mọi hoạt động của đơn vị, đặc biệt là nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. Để nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo nói chung, chất lượng dạy học nói riêng, việc xây dựng các biện pháp quản lý dạy học một cách hợp lý, khoa học đã trở thành một yêu cầu bắt buộc với những người làm công tác quản lý trong các cơ sở giáo dục. Ngày nay, bên cạnh những thành tựu khoa học quản lý nói chung, quản lý giáo dục nói riêng, đã có nhiều công trình nghiên cứu về biện pháp quản lý 8 dạy học của các nhà nghiên cứu, các nhà quản lý giáo dục như : Nguyễn Đức Chính, Đặng Quốc Bảo(2004); Nguyễn Thị Mỹ Lộc(2003); Trần Khánh Đức(2010). Trong các luận văn, luận án, nhiều cán bộ quản lý ở trường THPT trong cả nước đã đầu tư nghiên cứu về các biện pháp quản lý nhà trường nhằm nâng cao chất lượng dạy học như: Lưu Thị Bích Thủy với đề tài “Biện pháp Quản lý hoạt động dạy học chương trình THPT ở trung tâm giáo dục thường xuyên Ngô Quyền Thành Phố Hải phòng trong giai đoạn hiện nay” (2011); Công Huy với đề tài: “Tăng cường công tác quản lý dạy học tích cực theo chuẩn kiến thức - kỹ năng” (2012); Nguyễn Cao Cường với đề tài: “Quản lý chất lượng dạy học ở trường trung học phổ thông theo tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể” (2009). Các đề tài trên bước đầu đã có các nghiên cứu cơ sở lý luận về dạy học, kiểm tra đánh giá, quản lý dạy học, gợi ý một số cách thức quản lý quá trình dạy học nhưng chủ yếu là theo chuẩn kiến thức kỹ năng. Một số đề tài cũng đã xây dựng quy trình quản lý dạy học nhưng chủ yếu theo hướng tiếp cận truyền thống hoặc nâng cao chất lượng giáo dục nói chung. Ở mức độ chi tiết hơn, Lê Thị Hồng Vân (2013) trong luận văn “Quản lý chất lượng trong hoạt động dạy học ở trường Đại học Quốc gia Hà Nội” đã hệ thống hóa các quan điểm cơ bản về quản lý chất lượng trong giáo dục đại học cùng với việc làm rõ đặc trưng của quá trình dạy học (QTDH) Bộ môn Khoa học Xã hội Nhân văn và Kinh tế - Khoa Quốc tế ĐHQGHN. Tác giả đã đề xuất một quy trình dạy học Bộ môn Khoa học Xã hội Nhân văn và Kinh tế - Khoa Quốc tế ĐHQGHN sau khi đã khảo nghiệm khẳng định tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp. Đây là công trình nghiên cứu gần gũi với đề tài luận văn của tác giả và đã trở thành khung lý thuyết quan trọng để tác giả phát triển, áp dụng cho việc tìm hiểu thực trạng hoạt động dạy học của giáo viên Trường THPT Thanh Chăn Điện Biên. 9 1.2. Một số khái niệm làm cơ sở nghiên cứu của đề tài 1.2.1. Quản lý, quản lý nhà trường 1.2.1.1. Quản lý Quản lý với các chức năng cơ bản là kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra đã khẳng định: “Quản lý là một trong những loại hình lao động quan trọng nhất và lâu đời nhất của con người”. Sử gia Danniel A đã nhận xét rằng: “Quản lý cũng xưa cũ như chính con người vậy”. Bất luận một tổ chức có mục đích gì, cơ cấu và quy mô ra sao đều cần phải có sự quản lý để tổ chức hoạt động và đạt được mục đích của mình.Với các chức năng trên, khi nghiên cứu về bản chất của hoạt động quản lý người ta nhận thấy nó có tính tất yếu khách quan đồng thời có tính tất yếu chủ quan vì được thực hiện bởi người quản lý. Mặt khác nó vừa có tính giai cấp lại vừa có tính kỹ thuật, vừa có tính khoa học lại vừa có tính nghệ thuật, vừa có tính pháp luật lại vừa có tính xã hội rộng rãi…chúng là những mặt đối lập trong một hệ thống nhất, đó là biện chứng, là bản chất của hoạt động quản lý. Vậy quản lý là gì? Có rất nhiều định nghĩa về quản lý nhưng chưa có một định nghĩa thống nhất bởi khi các tác giả đưa ra định nghĩa của mình họ đều dựa trên lĩnh vực quản lý mà họ hướng tới Theo quan điểm của lý thuyết hệ thống: “Quản lý là phương thức tác động có chủ đích của chủ thể quản lý lên hệ thống, bao gồm hệ thống các quy tắc, các ràng buộc về hành vi đối với mọi đối tượng ở các cấp trong hệ thống nhằm duy trì tính trội hợp lý của cơ cấu và đưa hệ thống sớm đạt tới mục tiêu.”[38] Theo Frederik Winslon Taylo(1856-1915), người Mỹ, được coi là “Cha đẻ của thuyết quản lý khoa học”, là một trong những người mở ra “kỷ nguyên vàng” trong quản lý đã thể hiện tư tưởng cốt lõi của mình là “Mỗi loại công việc dù nhỏ nhất đều phải chuyên môn hóa và đều phải quản lý chặt chẽ”; 10 Ông cho rằng: “Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng chính xác cái gì cần làm và làm cái đó như thế nào bằng phương pháp tốt nhất, rẻ nhất”; Đề cập đến vấn đề quản lý, Tác giả Nguyễn Quốc Chí, tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc cho rằng:“Hoạt động quản lý là hoạt động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý, trong một tổ chức, nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức”;[5,tr.1] Tác giả Đặng Vũ Hoạt, tác giả Hà Thế Ngữ cho rằng: “Quản lý là một quá trình định hướng, quá trình có mục tiêu, quản lý một hệ thống nhằm đạt được những mục tiêu nhất định”;[35,tr.29] Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là tác động có mục đích có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động (nói chung là khách thể quản lý) nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến”;[33,tr35] Tác giả Trần Quốc Thành lại định nghĩa: “Quản lý là tác động có ý thức của chủ thể quản lý để chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn các quá trình xã hội hành vi và hoạt động của con người nhằm đạt tới mục đích, đúng với ý chí nhà quản lý, phù hợp với quy luật khách quan”.[35,tr.1] Qua những quan điểm trên ta thấy: - Quản lý là các hoạt động thiết yếu đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá nhân, đảm bảo hoàn thành các công việc và là phương thức tốt nhất để đạt được mục tiêu chung của tập thể. - Quản lý là quá trình tác động có định hướng, có tổ chức của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý thông qua các cơ chế quản lý, nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các nguồn lực trong điều kiện môi trường biến động để hệ thống ổn định, phát triển đạt được những mục tiêu đã định. Tóm lại, quản lý là một quá trình tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra. Quản lý bao giờ cũng tồn tại với tư cách là một hệ thống, bao gồm các thành phần: 11