Tài liệu Giải pháp mở rộng hoạt động tín dụng xuất khẩu tại sở giao dịch ii ngân hàng phát triển việt nam (vdb)

BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM ******************************************** NGUYỄN THỊ HIỀN GIẢI PHÁP MỞ RỘNG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG XUẤTKHẨU TẠI SỞ GIAO DỊCH II – NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN VIỆT NAM ( VDB ) Chuyên ngành : Kinh tế Tài chính - Ngân hàng Mã số : 60.31.12 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS TRẦN HUY HOÀNG TP.HỒ CHÍ MINH – NĂM 2011 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu phân tích trong luận văn đều có nguồn gốc trích dẫn rõ ràng và trung thực. Những phân tích và đánh giá về tình hình hoạt động tín dụng xuất khẩu tại Sở Giao dịch II – Ngân hàng Phát triển Việt Nam trong bản luận văn này dựa trên đánh giá của tôi và chưa được công bố ở các công trình khác. Người cam đoan NGUYỄN THỊ HIỀN Học viên Cao học khóa 18 MỤC LỤC Trang Danh mục từ viết tắt………………………………………………………………...1 Danh mục các bảng biểu, đồ thị…..…………………………………………………2 Phần mở đầu…………………………………………………………………………3 CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN TỔNG QUAN VỀ TÍN DỤNG VÀ TÍN DỤNG XUẤT KHẨU… 1.1 Lý luận tổng quan về tín dụng…………….. ……………………………...……6 1.1.1 Khái niệm về tín dụng………………………..…………………………….…6 1.1.2 Chức năng của tín dụng………………………… ……………………………7 1.1.3 Vai trò của tín dụng............................................... ……………………………9 1.1.4 Các hình thức tín dụng.....................................................................................12 1.1.4.1 Tín dụng thương mại …………...................................................................12 1.1.4.2 Tín dụng ngân hàng.............................................................…………….… 13 1.1.4.3 Tín dụng nhà nước............................................................................……....18 1.2 Tín dụng xuất nhập khẩu.....................................................................................20 1.2.1 Vai trò của xuất khẩu đối với nền kinh tế xã hội….........................................20 1.2.2. Tín dụng tài trợ xuất nhập khẩu....................………………………………..22 1.2.2.1 Tín dụng tài trợ nhập khẩu.........……………………………………...........22 1.2.2.2 Tín dụng tài trợ xuất khẩu.............................................................................26 1.3 Tín dụng Nhà nước ở Việt Nam qua các thời kỳ...............................................30 1.3.1 Mô hình tổ chức tín dụng Nhà nước ở Việt Nam............................................30 1.3.2 Đặc điểm tín dụng Nhà nước ở Việt Nam........................................................32 1.3.3 Mục tiêu hoạt động của tín dụng Nhà nước ở Việt Nam................................33 Kết luận chương 1.………………………………………………………................33 CHƯƠNG 2 : THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG XUẤT KHẨU TẠI SỞ GD II -NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2008 -2010 2.1 Vài nét về NHPT Việt Nam & Sở GD II - NHPT Việt Nam.............................34 2.1.1 Vài nét về NHPT Việt Nam.............................................................................34 2.1.2 Cơ cấu tổ chức và bộ máy của Sở GD II - NHPT Việt Nam.......................... 37 2.2 Thực trạng hoạt động TDXK tại Sở GD II- NHPT Việt Nam ...........................40 2.2.1 Thực trạng hoạt động TDXK tại Sở GD II từ 2008 đến tháng 6/2011............42 2.2.2 Tình hình theo dõi và quản lý hỗ trợ lãi suất TDXK......................................49 2.2.3 Đánh giá tình hình thực hiện chính sách TDXK tại Sở GD II- VDB………..52 2.2.3.1 Những mặt được............................................................................................52 2.2.3.2 Những hạn chế..............................................................................................54 2.2.3.3 Nguyên nhân của những hạn chế............................……………..…………56 Kết luận chương 2……...………………………..............………………...…...…..58 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP MỞ RỘNG TÍN DỤNG XUẤT KHẨU TẠI SỞ GD II – NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN VIỆT NAM 3.1 Định hướng chiến lược, phương châm và mục tiêu phát triển của Ngân hàng Phát triển giai đoạn 2011 – 2020..............................................................................59 3.1.1 Định hướng chiến lược………………………………………………………59 3.1.2 Phương châm hoạt động……………………………………………………. 59 3.1.3 Mục tiêu chiến lược đến năm 2020.................................................…………60 3.2 Giải pháp mở rộng tín dụng xuất khẩu tại Sở GD II – VDB..............................61 3.2.1Giải pháp đối với Sở GD II – VDB………………………………………… .61 3.2.1.1. Nâng cao hiệu quả hoạt động nghiệp vụ……….……………………….…61 3.2.1.2 Tuân thủ nghiêm ngặt quy trình TDXK………………………….………...65 3.2.1.3 Đẩy mạnh công tác huy động vốn.………………………………………...70 3.2.1.4 Phối hợp chặt chẽ với các NHTM trên địa bàn……………………………71 3.2.1.5 Tăng cường công tác tiếp thị và quảng bá thương hiệu VDB…………….72 3.3 Kiến nghị & khuyến cáo…………………………………………………….....74 3.3.1 Kiến nghị với Hội sở chính NHPT Việt Nam ………………………….. ….74 3.3.2 Kiến nghị với Chính phủ……………..……………………………………...78 3.2.5 Khuyến cáo đối với doanh nghiệp xuất khẩu…….………………………….79 Kết luận Chương 3……...………………………...…………………………...…...81 KẾT LUẬN CHUNG …..……………………………………………..…………..82 Phụ lục 1……………………………………………………………………………83 Phụ lục 2………………………………………………………………...…………85 Danh mục tài liệu tham khảo…………………………………………………........86 1 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT + NHNN: Ngân hàng Nhà nước + NHTM: Ngân hàng thương mại + NHTM NN: Ngân hàng thương mại Nhà nước + NHTM CP: Ngân hàng thương mại Cổ phần + VDB (The Vietnam Development Bank): Ngân hàng Phát triển Việt Nam + DAF (Development Assitance Fund): Quỹ Hỗ trợ Phát triển + TCTD: Tổ chức tín dụng + TDTM: Tín dụng Thương mại + TDNH: Tín dụng Ngân hàng + TDNN: Tín dụng Nhà nước + TDXK: Tín dụng xuất khẩu + TDĐT: Tín dụng đầu tư + HTXK: Hỗ trợ xuất khẩu + TCKT: Tổ chức kinh tế + SXKD: Sản xuất kinh doanh + CBTD: Cán bộ tín dụng + OECD (Organization for Economic Cooperation and Development): Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế + WTO (World Trade Organization): Tổ chức Thương mại Thế giới + L/C ( Letter Of Credit): Tín dụng Thư 2 DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU & BIỂU ĐỒ KÈM THEO - Bảng 2.1:Tổng hợp tình hình hoạt động tín dụng của Sở GDII - VDB giai đoạn 2008 – 2010 - Bảng 2.2: Cơ cấu cho vay xuất khẩu theo loại hình doanh nghiệp tại Sở GD II – VDB - Bảng 2.3: Tỷ trọng tín dụng xuất khẩu của Sở GD II trong toàn hệ thống VDB - Bảng 2.4: Doanh số cho vay theo mặt hàng xuất khẩu tại Sở GD II – VDB - Bảng 2.5: Doanh số cho vay theo thị trường xuất khẩu tại Sở GD II – VDB - Bảng 2.6: Vòng quay vốn tín dụng và nợ xấu TDXK tại Sở GD II – VDB - Bảng 2.7: Mức hỗ trợ lãi suất TDXK tại Sở GD II - VDB 3 LỜI MỞ ĐẦU 1. SỰ CẦN THIẾT CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU Trong điều kiện nền kinh tế Việt Nam đã và đang trong quá trình hội nhập với nền kinh tế của thế giới, thì việc đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu có ý nghĩa rất quan trọng. Thông qua hoạt động xuất khẩu mà đẩy nhanh quá trình hội nhập kinh tế, làm cho nền kinh tế Việt Nam hội nhập sâu hơn, mạnh mẽ hơn với các nền kinh tế hiện đại của các nước trên thế giới. Đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu còn góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế cả chiều rộng lẫn chiều sâu, qua hoạt động xuất khẩu chúng ta có động cơ để đổi mới công nghệ, áp dụng quy trình sản xuất tiên tiến để tạo ra sản phẩm hàng hóa vừa đa dạng về mẫu mã, vừa có chất lượng ngày càng cao sẽ làm cho năng lực cạnh tranh của nền kinh tế quốc gia trên thị trường quốc tế ngày càng được gia tăng. Đây là mục tiêu mà nhiều quốc gia muốn hướng đến trong giai đoạn hội nhập hiện nay. Để hoạt động xuất khẩu được củng cố và tăng trưởng không ngừng thì vấn đề tài trợ tín dụng thông qua hệ thống ngân hàng thương mại có vị trí rất quan trọng. Bên cạnh đó, sự hỗ trợ, giúp đỡ của Nhà nước đối với hoạt động xuất khẩu trong khuôn khổ pháp lý quốc tế cũng đã được các nước đang phát triển thực hiện, trong đó có Việt Nam. Tín dụng hỗ trợ xuất khẩu theo chính sách của Chính phủ Việt Nam trong thời gian qua đã phát huy tác dụng tích cực, được các tổ chức quốc tế thừa nhận và đánh giá cao vì phạm vi, tính chất và mức độ hỗ trợ nằm trong khuôn khổ thỏa thuận quốc tế. Sở Giao dịch II - Ngân hàng Phát triển Việt Nam là một đơn vị trực thuộc, có quy mô hoạt động lớn trong toàn hệ thống Ngân hàng Phát triển Việt Nam, lại hoạt động trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, là trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước, có nhiều tiềm năng và thế mạnh trong giao dịch kinh tế quốc tế. Xuất nhập khẩu của khu vực Thành phố Hồ Chí Minh có kim ngạch lớn và vượt trội so với các địa phương trong cả nước, do đó hoạt động tín dụng xuất khẩu của hệ thống ngân hàng nói chung và của Sở Giao dịch II - Ngân hàng Phát triển Việt Nam nói riêng sẽ có tác dụng lớn và phát huy hơn nữa tiềm năng xuất khẩu của khu vực này. 4 Qua thực tiễn hoạt động của Sở Giao dịch II - Ngân hàng Phát triển Việt Nam trong lĩnh vực tín dụng xuất khẩu theo chính sách hỗ trợ xuất khẩu của Chính phủ, với sự giúp đỡ, hướng dẫn của Thầy hướng dẫn khoa học, tôi xin chọn đề tài luận văn cao học của mình là: “Giải pháp mở rộng hoạt động tín dụng xuất khẩu tại Sở Giao dịch II - Ngân hàng Phát triển Việt Nam” Thực hiện đề tài này sẽ góp phần hệ thống hóa lý luận về tín dụng xuất khẩu, vai trò của xuất khẩu, sự hỗ trợ của Nhà nước trong hoạt động xuất khẩu. Đồng thời qua phản ánh thực trạng hoạt động tín dụng xuất khẩu tại đơn vị mà đưa ra giải pháp để mở rộng tín dụng xuất khẩu góp phần thúc đẩy kinh tế Việt Nam phát triển trong giai đoạn mới. 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI: Mục tiêu nghiên cứu của đề tài luận văn tập trung ba nội dung chính sau đây: - Khái quát hóa và làm sáng tỏ vai trò của tín dụng, vai trò của xuất khẩu trong nền kinh tế. - Phân tích thực trạng hoạt động tín dụng xuất khẩu tại Sở Giao dịch II – VDB qua 3 năm từ 2008 đến 2010 và 6 tháng đầu năm 2011, qua đó đánh giá những kết quả đạt được và những tồn tại của hoạt động tín dụng xuất khẩu. - Đề xuất những giải pháp để mở rộng tín dụng xuất khẩu góp phần thúc đẩy nền kinh tế phát triển trong giai đoạn hiện nay. 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU: Quá trình thực hiện luận văn, tác giả đã sử dụng các phương pháp sau: - Phương pháp tổng hợp để hệ thống hóa hệ thống lý luận của đề tài. - Phương pháp thống kê, phân tích chi tiết và phân tích hệ thống để phản ánh thực trạng hoạt động tín dụng xuất khẩu của đơn vị nghiên cứu. - Phương pháp logic và suy luận để đưa ra và lý giải các giải pháp để thực hiện mục tiêu nghiên cứu của đề tài. 5 4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU: - Đối tượng nghiên cứu trong bản luận văn là hoạt động tín dụng nói chung và tín dụng xuất khẩu Nhà nước nói riêng - Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu về hoạt động tín dụng xuất khẩu tại Sở Giao dịch II - Ngân hàng Phát triển Việt Nam trong thời gian 3 năm từ 2008 đến 2010. Trên cơ sở đó đề ra giải pháp cho hoạt động tín dụng xuất khẩu tại Sở Giao dịch II Ngân hàng Phát triển Việt Nam 5. KẾT CẤU CỦA BẢN LUẬN VĂN: Ngoài phần mở đầu và kết luận, Bản luận văn có kết cấu 3 chương : Chương 1: Lý luận tổng quan về tín dụng và tín dụng xuất khẩu Chương 2: Thực trạng họat động tín dụng xuất khẩu tại Sở GD II - Ngân hàng Phát triển Việt Nam giai đoạn 2008 -2010. Chương 3: Giải pháp mở rộng tín dụng xuất khẩu tại Sở GD II - Ngân hàng Phát triển Việt Nam 6 CHƯƠNG 1 LÝ LUẬN TỔNG QUAN VỀ TÍN DỤNG & TÍN DỤNG XUẤT NHẬP KHẨU 1.1 Lý luận tổng quan về Tín dụng 1.1.1. Khái niệm về tín dụng Tín dụng bắt nguồn từ thuật ngữ Credits, theo đó quan hệ tín dụng được hình thành dựa trên sự tin tưởng, sự tín nhiệm lẫn nhau giữa các bên liên quan. Trong quan hệ kinh tế tài chính, tín dụng là sự cho vay, cho mượn dựa trên nguyên tắc hòan trả và sự tin tưởng lẫn nhau giữa các đối tác. Tín dụng xuất hiện từ nền kinh tế hàng hóa giản đơn và phát triển rất mạnh trong nền kinh tế thị trường, nhằm giải quyết tình trạng thừa vốn và thiếu vốn tạm thời của các chủ thể trong nền kinh tế. Theo từ điển Tài chính ngân hàng của Nhà xuất bản Khoa học kỹ thuật năm 2005 thì: Tín dụng là quan hệ cho vay, quan hệ sử dụng vốn lẫn nhau giữa người đi vay và người cho vay dựa trên nguyên tắc hoàn trả. Tín dụng là quan hệ giữa bên cho vay và bên đi vay, trong đó bên cho vay chuyển giao một số vốn ( Có thể bằng hiện kim, hoặc bằng hiện vật) cho bên đi vay sử dụng trong một thời gian xác định và có điều kiện nhất định, khi đến hạn bên đi vay hoàn trả vốn và lãi cho bên cho vay. Tín dụng được biểu hiện qua sơ đồ sau: Cho vay vốn Người cho vay Người đi vay (Lender) (Borrower) Hoàn trả vốn và lãi Tín dụng là một phạm trù của kinh tế hàng hóa, và là một trong những công cụ tài chính quan trọng trong nền kinh tế thị trường. Tín dụng có quá trình ra đời tồn tại và phát triển cùng với phát triển của kinh tế hàng hóa, đồng thời tín dụng là nhân tố thúc đẩy kinh tế hàng hóa phát triển. Tín dụng có những đặc điểm cơ bản sau đây: 7 - Tín dụng không làm thay quyền sở hữu, mà chỉ làm thay đổi quyền sử dụng tạm thời về vốn, tài sản giữa các chủ thể trong quan hệ tín dụng. Nói cách khác, tín dụng chỉ là sự chuyển giao quyền sử dụng một số tiền (hiện kim) hoặc tài sản (hiện vật) từ chủ thể này sang chủ thể khác. Khi hết thời hạn cam kết trạng thái hiện kim hoặc hiện vật trở lại như ban đầu. Đây chính là đặc điểm quan trọng, khiến cho các hoạt động cho vay, cho mượn phát triển mạnh mẽ trong nền kinh tế hàng hóa. - Tín dụng bao giờ cũng có thời hạn được xác định, và phải được hoàn trả theo cam kết đã ghi trong hợp đồng tín dụng: Sự cho vay, cho mượn giữa các chủ thể dựa trên những cam kết về thời hạn hoàn trả. Đây là cam kết chắc chắn, nhờ đó người cho vay có thể yên tâm và tin tưởng để chuyển giao tiền vốn cho người đi vay. Điều kiện về thời hạn cho vay sẽ là căn cứ pháp lý để xử lý trách nhiệm và nghĩa vụ của người đi vay đối với người cho vay. - Tín dụng thường kèm theo lãi suất và được coi là giá cả của quyền sử dụng vốn. Ngoại trừ những quan hệ tín dụng phi chính thức hoặc mang tính chất hỗ trợ, các quan hệ tín dụng trong nền kinh tế thị trường luôn kèm theo lãi suất. Đây vừa là giá cả của quyền sử dụng vốn mà người đi vay phải trả, vừa thể hiện uy tín và trách nhiệm của người đi vay trong việc sử dụng vốn vay có hiệu quả. Lãi suất làm cho giá trị vốn tín dụng không những được bảo tồn mà còn được nâng cao nhờ lợi tức tín dụng mà người đi vay phải trả cho người cho vay. 1.1.2 Chức năng của tín dụng + Chức năng tập trung và phân phối lại vốn tiền tệ Đây là chức năng quan trọng và cơ bản nhất của tín dụng, nhờ các chức năng này của tín dụng mà các nguồn vốn tiền tệ trong xã hội được điều hòa từ nơi "thừa" sang nơi "thiếu " để sử dụng nhằm phát triển nền kinh tế. Tập trung và phân phối lại vốn tiền tệ là hai mặt hợp thành chức năng cốt lõi của tín dụng. Đây là chức năng được thực hiện theo cơ chế tự điều tiết trên nguyên tắc cân bằng lợi ích kinh tế. - Ở mặt tập trung vốn tiền tệ: nhờ sự hoạt động của hệ thống tín dụng mà các nguồn tiền nhàn rỗi được tập trung lại, bao gồm tiền nhàn rỗi của dân chúng, vốn 8 bằng tiền của các doanh nghiệp, vốn bằng tiền của các tổ chức đoàn thể, xã hội - Ở mặt phân phối lại vốn tiền tệ, đây là mặt cơ bản của chức năng này - đó là sự chuyển hóa để sử dụng các nguồn vốn đã tập trung được để đáp ứng nhu cầu của sản xuất lưu thông hàng hóa cũng như nhu cầu tiêu dùng trong toàn xã hội. Cả hai mặt tập trung và phân phối lại vốn đều được thực hiện theo nguyên tắc hoàn trả vì vậy tín dụng có ưu thế rất lớn, tín dụng kích thích mặt tập trung vốn, vì tín dụng mang lại hiệu quả cho người có vốn nhàn rỗi, đồng thời tín dụng còn kích thích việc sử dụng vốn có hiệu quả. Nhờ chức năng tập trung và phân phối lại vốn tiền tệ của tín dụng, mà phần lớn nguồn tiền trong xã hội từ chỗ là tiền để dành, tiền nhàn rỗi một cách tương đối đã được huy động và sử dụng cho các nhu cầu của các ngành sản xuất và đời sống, làm cho hiệu quả sử dụng vốn trong toàn xã hội tăng. + Chức năng tiết kiệm tiền mặt và chi phí lưu thông cho xã hội Hoạt động của tín dụng với nội dung tập trung và phân phối lại vốn tiền tệ nhàn rỗi trong xã hội, từ đó có thể phát huy chức năng tiết kiệm tiền mặt và chi phí lưu thông cho xã hội, điều này thể hiện qua các mặt sau đây: - Hoạt động tín dụng, trước hết tạo điều kiện cho sự ra đời của các công cụ lưu thông tín dụng như thương phiếu, kỳ phiếu ngân hàng, các loại séc, các phương tiện thanh toán hiện đại như thẻ tín dụng, thẻ thanh toán... cho phép thay thế một số lượng lớn tiền mặt trong lưu thông, làm giảm bớt các chi phí có liên quan như in tiền, đúc tiền, vận chuyển, bảo quản tiền. Khi tín dụng hoạt động phổ biến hơn, đặc biệt là tín dụng ngân hàng thì nền kinh tế không còn phải chịu áp lực tiền mặt , một trong những nguyên nhân gây lạm phát cao. - Với sự hoạt động của tín dụng, đặc biệt là tín dụng ngân hàng đã mở ra một khả năng lớn trong việc mở tài khoản và giao dịch thanh toán thông qua ngân hàng dưới các hình thức chuyển khoản hoặc bù trừ cho nhau. Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của tín dụng thì hệ thống thanh toán qua ngân hàng ngày càng được mở rộng, vừa cho phép giải quyết nhanh chóng các mối quan hệ kinh tế vừa thúc đẩy quá trình giao dịch qua ngân hàng, tạo điều kiện cho nền 9 kinh tế - xã hội phát triển. - Nhờ hoạt động của tín dụng, mà các nguồn vốn đang nằm trong xã hội được huy động để sử dụng cho các nhu cầu của sản xuất và lưu thông hàng hóa sẽ có tác dụng tăng tốc độ chu chuyển vốn trong phạm vi toàn xã hội. + Chức năng phản ánh và kiểm soát các hoạt động kinh tế Đây là chức năng phát sinh, hệ quả của hai chức năng nói trên. Sự vận động của vốn tín dụng phần lớn là sự vận động gắn liền với sự vận động của vật tư, hàng hóa, chi phí trong các xí nghiệp, các tổ chức kinh tế, vì vậy qua đó tín dụng không những là tấm tương phản ánh hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp mà còn thông qua đó thực hiện việc kiểm soát các hoạt động ấy nhằm ngăn chặn các hiện tượng tiêu cực lãng phí, vi phạm luật pháp trong hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp. 1.1.3 Vai trò của tín dụng Hoạt động của tín dụng bao giờ cũng gây hiệu ứng đối với nền kinh tế xã hội. Các nhà nghiên cứu coi hiệu ứng đó chính là vai trò của tín dụng. Nói đến vai trò của tín dụng, là nói đến sự tác động của tín dụng đối với nền kinh tế- xã hội. Tác động của tín dụng đối với nền kinh tế chủ yếu là tác động tích cực, tác động tốt cho xã hội. Tuy nhiên không loại trừ những yếu tố tiêu cực. Chẳng hạn nếu để tín dụng phát triển tràn lan không kiểm soát, thì không những làm cho nền kinh tế chậm phát triển mà còn làm cho lạm phát có thể gia tăng gây ảnh hưởng đến đời sống kinh tế xã hội. Nhưng nếu hoạt động tín dụng được giám sát theo hướng tích cực thì tín dụng sẽ phát huy tác động tốt đối với nền kinh tế xã hội. Vai trò tích cực của tín dụng thể hiện qua các điểm sau: + Tín dụng góp phần thúc đẩy sản xuất lưu thông hàng hóa phát triển Tín dụng, trước hết là nguồn cung ứng vốn cho các doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế, do đó : - Tín dụng đáp ứng nhu cầu vốn để duy trì quá trình sản xuất liên tục, đồng thời góp phần đầu tư phát triển kinh tế cho các ngành, các thành phần kinh tế. 10 Thừa, thiếu vốn tạm thời thường xuyên xảy ra ở các doanh nghiệp, việc phân phối vốn tín dụng đã góp phần điều hòa vốn trong toàn bộ nền kinh tế, tạo điều kiện cho quá trình sản xuất được liên tục. Ngòai ra, tín dụng còn là cầu nối giữa tiết kiệm và đầu tư, là động lực kích thích tiết kiệm đồng thời là phương tiện đáp ứng nhu cầu vốn cho đầu tư phát triển. Thông qua hoạt động tín dụng giúp các doanh nghiệp sử dụng nguồn lao động và nguyên liệu hợp lý thúc đẩy quá trình tăng trưởng kinh tế, giải quyết các vấn đề xã hội. - Tín dụng với việc cung ứng vốn theo cơ chế tự điều tiết sẽ thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Hoạt động tín dụng, trong đó có hoạt động của các ngân hàng, chủ yếu là tập trung vốn tiền tệ tạm thời nhàn rỗi mà vốn này nằm phân tán khắp mọi nơi, trong tay các doanh nghiệp, các cơ quan Nhà nước và cá nhân, trên cơ sở đó cho vay các đơn vị kinh tế, những người có nhu cầu về vốn và từ đó thúc đẩy nền kinh tế phát triển. - Tín dụng là công cụ tài trợ cho các ngành kinh tế kém phát triển và ngành mũi nhọn. Trong điều kiện nước ta, Nhà nước tập trung tín dụng để tài trợ cho các ngành kinh tế mũi nhọn, mà phát triển các ngành này sẽ tạo cơ sở lôi cuốn các ngành kinh tế khác phát triển như sản xuất hàng xuất khẩu, khai thác dầu khí… - Góp phần tác động đến việc tăng cường chế độ hạch toán kinh tế của các doanh nghiệp. Đặc trưng cơ bản của tín dụng là sự vận động trên cơ sở hoàn trả và có lợi tức. Nhờ vậy mà hoạt động tín dụng đã kích thích sử dụng vốn có hiệu quả. Khi sử dụng vốn vay ngân hàng, doanh nghiệp phải tôn trọng hợp đồng tín dụng, tức phải hoàn trả nợ gốc và lãi đúng hạn, tôn trọng các điều kiện khác đã ghi trong hợp đồng tín dụng, bằng các tác động như vậy đòi hỏi doanh nghiệp phải quan tâm đến việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, giảm chi phí sản xuất, tăng vòng quay của vốn tạo điều kiện nâng cao doanh lợi cho doanh nghiệp. -Tạo điều kiện phát triển các quan hệ kinh tế với các doanh nghiệp nước ngoài. 11 Trong điều kiện ngày nay, phát triển kinh tế của một quốc gia gắn liền với kinh tế thế giới, tín dụng ngân hàng đã trở thành một trong những phương tiện nối liền kinh tế các nước với nhau. + Đối với các nước đang phát triển nói chung và nước ta nói riêng, tín dụng đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng xuất khẩu hàng hoá, đồng thời nhờ nguồn tín dụng bên ngoài để công nghiệp hoá và hiện đại hoá nền kinh tế. Có thể nói, trong mọi nền kinh tế - xã hội, tín dụng đều phát huy vai trò rất to lớn về phương diện kinh tế. + Đối với doanh nghiệp: Tín dụng góp phần cung ứng vốn cho quá trình sản xuất kinh doanh ( Vốn luân chuyển ) và cung ứng vốn cho các dự án đầu tư của doanh nghiệp (Vốn cố định). + Đối với công chúng: Tín dụng là cầu nối giữa tiết kiệm và đầu tư. Người dân luôn có cơ hội để làm cho đồng tiền tiết kiệm của mình được sinh lời. + Đối với toàn xã hội: Tín dụng làm tăng hiệu suất sử dụng đồng vốn. Trên bình diện toàn bộ nền kinh tế, đồng tiền được huy động, được sử dụng với với hiệu suất cao nhất, do đó cho phép khai thác tối đa mọi tiềm năng để phát triển nền kinh tế. Tất cả đều hợp lực và tác động lên đời sống kinh tế – xã hội khiến tạo ra động lực phát triển rất mạnh mẽ mà không có công cụ tài chính nào có thể thay thế được. + Tín dụng góp phần ổn định tiền tệ, ổn định giá cả Trong khi thực hiện chức năng thứ nhất là tập trung và phân phối lại vốn tiền tệ, tín dụng đã góp phần làm giảm khối lượng tiền lưu hành trong nền kinh tế, đặc biệt là tiền mặt trong tay các tầng lớp dân cư, làm giảm áp lực lạm phát, nhờ vậy góp phần làm ổn định tiền tệ. Mặt khác, do cung ứng vốn tín dụng cho nền kinh tế, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp hoàn thành kế hoạch sản xuất kinh doanh, làm cho sản xuất ngày càng phát triển, sản phẩm hàng hóa dịch vụ làm ra ngày càng nhiều, đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng của xã hội, chính nhờ đó mà tín dụng góp phần làm ổn định thị trường giá cả trong nước... + Tín dụng góp phần ổn định đời sống, tạo công ăn việc làm cho người lao động Một mặt, do tín dụng có tác dụng thúc đẩy nền kinh tế phát triển, sản xuất hàng 12 hóa và dịch vụ ngày càng gia tăng có thể thỏa mãn nhu cầu đời sống của người lao động. Mặt khác, do vốn tín dụng cung ứng đã tạo ra khả năng trong việc khai thác các tiềm năng sẵn có trong xã hội và tài nguyên thiên nhiên, về lao động, đất, rừng... do đó có thể thu hút nhiều lực lượng lao động của xã hội để tạo ra lực lượng sản xuất mới để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. 1.1.4 Các hình thức tín dụng Trong nền kinh tế thị trường phát triển với trình độ cao, tín dụng tồn tại dưới các hình thức chủ yếu sau đây: 1.1.4.1 Tín dụng thương mại Tín dụng thương mại là quan hệ tín dụng giữa các công ty, xí nghiệp, các tổ chức kinh tế với nhau, được thực hiện dưới hình thức mua bán chịu hàng hóa cho nhau. Tín dụng thương mại là quan hệ tín dụng gắn liền với quan hệ thương mại. Tín dụng thương mại ra đời dựa trên nền tảng khách quan đó là quá trình luân chuyển vốn và chu kỳ sản xuất kinh doanh của các xí nghiệp, tổ chức kinh tế không có sự phù hợp và ăn khớp lẫn nhau không những giữa các tổ chức kinh tế khác ngành (như công nghiệp, thương mại xây dựng) mà còn giữa các tổ chức kinh tế trong cùng một ngành. Sự không ăn khớp này dẫn đến hiện tượng trong cùng một thời điểm, một số doanh nghiệp đã sản xuất ra một lượng hàng hóa đang cần bán, nhưng chưa cần phải thu tiền ngay, trong khi một số doanh nghiệp khác lại cần mua những sản phẩm hàng hóa ấy để đáp ứng nhu cầu kỳ sản xuất kinh doanh nhưng lại chưa có tiền. Tín dụng thương mại đều có lợi đối với cả hai phía, và có lợi đối với tiến trình phát triển của nền kinh tế, bởi vậy tín dụng thương mại đã tồn tại và phát triển từ xa xưa, đặc biệt, tín dụng thương mại phát triển rất mạnh trong điều kiện của nền kinh tế hàng hóa phát triển cao như hiện nay. Đặc điểm của tín dụng thương mại: - Tín dụng thương mại là tín dụng giữa những người sản xuất kinh doanh Tuy là hình thức tín dụng phát triển rộng rãi nhưng không phải là một loại hình tín dụng chuyên nghiệp, sự tồn tại và phát triển của nó dựa trên sự tín nhiệm cũng như mối 13 quan hệ về cung cấp hàng hóa dịch vụ giữa những người sản xuất kinh doanh ấy. - Đối tượng của tín dụng thương mại là hàng hóa chứ không phải là tiền tệ - Sự vận động và phát triển của tín dụng thương mại bao giờ cũng phù hợp với sự phát triển của nền sản xuất và trao đổi hàng hóa, khi sản xuất hàng hóa được phát triển mở rộng thì tín dụng thương mại cũng được mở rộng và ngược lại khi sản xuất thu hẹp thì Tín dụng thương mại cũng bị thu hẹp. Tác dụng của tín dụng thương mại: - Tín dụng thương mại trực tiếp thúc đẩy quá trình lưu thông hàng hóa, nhờ đó sản phẩm hàng hóa được vận động từ nơi sản xuất đến nơi tiêu dùng để đáp ứng các nhu cầu của nền kinh tế, với ý nghĩa đó tín dụng thương mại có tác dụng thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế. - Tín dụng thương mại góp phần giải quyết các nhu cầu về vốn cho nền kinh tế (vốn bằng hiện vật) nhờ đó đảm bảo cho sản xuất kinh doanh không những được duy trì một cách thường xuyên, mà còn có điều kiện để không ngừng mở rộng. - Tín dụng thương mại còn có tác dụng làm giảm lượng tiền mặt lưu hành, nhờ mở rộng việc lưu thông thương phiếu do đó góp phần ổn định lưu thông tiền tệ. 1.1.4.2. Tín dụng Ngân hàng Tín dụng ngân hàng là quan hệ tín dụng giữa các ngân hàng với các xí nghiệp, tổ chức kinh tế, các tổ chức và cá nhân được thực hiện dưới hình thức ngân hàng đứng ra huy động vốn bằng tiền và cho vay đối với các đối tượng nói trên. Tín dụng ngân hàng là hình thức tín dụng chủ yếu chiếm vị trí đặc biệt quan trọng trong nền kinh tế. Tín dụng ngân hàng ra đời và phát triển cùng với sự ra đời và phát triển của hệ thống ngân hàng. Khác với tín dụng thương mại, tín dụng ngân hàng là hình thức tín dụng chuyên nghiệp. Hoạt động của tín dụng ngân hàng hết sức đa dạng và phong phú. Đặc điểm của tín dụng ngân hàng: - Đối tượng hoạt động của tín dụng ngân hàng là vốn tiền tệ nghĩa là ngân hàng huy động vốn và cho vay bằng tiền. Chính vì vậy tín dụng ngân hàng có phạm vi 14 hoạt động rất rộng, bất kỳ một tổ chức hay cá nhân nào cũng có thể tham gia hoặc với tư cách người gửi tiền, hoặc với tư cách người vay tiền. - Trong tín dụng ngân hàng, các chủ thể của quan hệ tín dụng được xác định một cách rõ ràng, trong đó ngân hàng là người cho vay, còn các doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế, cá nhân là người đi vay. - Tín dụng ngân hàng vừa là tín dụng mang tính chất sản xuất kinh doanh gắn với hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp vừa là tín dụng tiêu dùng, không gắn với hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp, vì vậy quá trình vận động và phát triển của tín dụng ngân hàng không hoàn toàn phù hợp với quá trình phát triển của sản xuất và lưu thông hàng hóa. Tác dụng của tín dụng ngân hàng: - Tín dụng ngân hàng có thể mở rộng cho mọi đối lượng trong xã hội; Tín dụng ngân hàng có thể xâm nhập vào các ngành, với nhiều loại hình và quy mô hoạt động lớn, vừa và nhỏ. Không những xâm nhập vào lĩnh vực sản xuất kinh doanh mà còn xâm nhập vào nhiều lĩnh vực như dịch vụ, đời sống. Vì vậy có thể khẳng định vai trò to lớn của tín dụng ngân hàng trong việc thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế xã hội. - Tín dụng ngân hàng hoạt động không bị giới hạn về quy mô, có thể cung ứng vốn cho nền kinh tế với số lượng rất lớn, với nhiều thời hạn khác nhau, nhờ đó giúp các doanh nghiệp không những có vốn để kinh doanh, mà còn có vốn để mở rộng đầu tư, đổi mới thiết bị, nhằm nâng cao năng lực sản xuất. - Nhờ hoạt động của tín dụng ngân hàng mà vốn tiền tệ của xã hội được huy động và sử dụng tối đa cho nhu cầu phát triển kinh tế ; Tín dụng ngân hàng vừa có tác dụng đẩy nhanh tốc độ chu chuyển vốn, vừa làm cho các chu chuyển tiền tệ được tập trung phần lớn qua hệ thống ngân hàng. Đó là những điều kiện quan trọng để ổn định lưu thông tiền tệ, ổn định giá cả thị trường, ổn định đời sống của người lao động. Phân loại tín dụng ngân hàng: + Dựa theo phương thức giải ngân và thu nợ 15 Theo tiêu chí này, tín dụng ngân hàng được chia làm hai loại: Cho vay trực tiếp và cho vay gián tiếp. Cho vay trực tiếp: Cho vay trực tiếp là việc ngân hàng chuyển giao vốn vay trực tiếp cho người đi vay, người đi vay được quyền sử dụng vốn vay cho nhu cầu sản xuất kinh doanh của mình. Khi đến hạn theo cam kết, người đi vay trực tiếp trả nợ vay ( gốc và lãi) cho ngân hàng. Trong cho vay trực tiếp, nếu căn cứ theo thời hạn, được chia làm 3 loại: * Cho vay ngắn hạn: Cho vay ngắn hạn là loại cho vay có thời hạn đến 1 năm. Mục đích của loại cho vay này thường là nhằm tài trợ cho nhu cầu vốn lưu động – nhu cầu của vốn luân chuyển phục vụ quá trình kinh doanh. Cho vay ngắn hạn gồm có: - Cho vay theo hạn mức tín dụng: Cho vay theo hạn mức tín dụng là loại cho vay mà ngân hàng và khách hàng xác định và thỏa thuận một mức dư nợ tối đa và được duy trì trong một khoảng thời gian nhất định. Trong thời gian đó, khách hàng sẽ được ngân hàng giải ngân để đáp ứng nhu cầu của khách hàng, nhưng dư nợ thực tế không được vượt quá hạn mức đã cam kết. - Cho vay từng lần ( Cho vay theo món) Cho vay theo món vay là loại cho vay mà mỗi lần vay vốn, khách hàng xuất trình các chứng từ hóa đơn để chứng minh nhu cầu vốn, ngân hàng thực hiện việc kiểm tra xem xét nhu cầu, nếu hợp lệ, hợp pháp và thỏa mãn các điều kiện ràng buộc, ngân hàng sẽ giải ngân cho khách hàng. - Cho vay theo hạn mức thấu chi: Thấu chi là kỹ thuật cấp tín dụng, trong đó ngân hàng đồng ý cho chủ tài khoản thực hiện các lệnh chi tiền vượt quá số dư của tài khoản trong phạm vi hạn mức thấu chi đã được ngân hàng phê duyệt. Thấu chi chỉ áp dụng cho khách hàng có quan hệ thường xuyên với ngân hàng , có tình hình tài chính ổn định, lành mạnh. * Cho vay trung hạn: