Tài liệu Hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tại công ty cổ phần cpit

TÓM LƯỢC Trong những năm gần đây nước ta đã có những bước phát triển vượt bậc về mọi mặt, đặc biệt là sự phát triển kinh tế. Nhiều doanh nghiệp được thành lập chính vì vậy nên môi trường kinh doanh ngày càng có tính cạnh tranh cao đồng thời cũng là công cụ thúc đẩy sự phát triển kinh tế ở nước ta. Trong quá trình kinh doanh, các doanh nghiệp đã gặp phải không ít các rủi ro do môi trường mang lại vì thế các doanh nghiệp cần chủ động né tránh, phòng ngừa và kiểm soát các rủi ro làm ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh của công ty mình. Do đó việc thực hiện tốt công tác quản trị rủi ro là rất cần thiết. Trong thời gian thực tập tại công ty cổ phần CPIT, em đã đi sâu tìm hiểu về hoạt động kinh doanh cũng như công tác quản trị rủi ro trong kinh doanh của công ty trên thị trường. Đề tài khóa luận “Hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tại công ty cổ phần CPIT” là kết quả của quá trình nghiên cứu trên. Nội dung của khóa luận bao gồm: Chương 1: Một số lý luận cơ bản về công tác quản trị rủi ro trong kinh doanh của công ty cổ phần CPIT bao gồm: nhận dạng rủi ro, phân tích rủi ro, đo lường rủi ro, kiểm soát rủi ro và tài trợ rủi ro. Chương 2: Phân tích và đánh giá thực trạng quản trị rủi ro trong kinh doanh của công ty cổ phần CPIT. Trên cơ sở khái quát về Công ty, khóa luận đã tập trung nghiên cứu về nhận dạng rủi ro, phân tích rủi ro, đo lường rủi ro, kiểm soát rủi ro và tài trợ rủi ro tại Công ty trong những năm gần đây; dựa vào đó làm căn cứ để đề xuất giải pháp ở chương 3. Chương 3: Đề xuất và kiến nghị hoàn thiện quản trị rủi ro tại công ty cổ phần CPIT. Đề tài của em nghiên cứu tìm hiểu thực tế hoạt động quản trị rủi ro trong kinh doanh của công ty. Trong đề tài này em tập trung tìm hiểu thực trạng nội dung: nhận dang, phân tích, đo lường, kiểm soát và tài trợ rủi ro thông qua các tài liệu thứ cấp thu được. Trên cơ sở đó chỉ ra các vấn đề khó khăn tồn tại và nguyên nhân của các vấn đề đó. Đồng thời em cũng xin đưa ra một số giải pháp đối với công ty và các kiến nghị với nhà nước để cho công tác quản trị rủi ro của công ty trong hoạt động kinh doanh đạt kết quả tốt hơn. LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành khóa luận: “Hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tại công ty cổ phần CPIT”, em đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình từ phía thầy cô giáo bộ môn Nguyên lý quản trị, ban giám hiệu trường Đại học Thương Mại và công ty cổ phần CPIT. Trước hết, em xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu nhà trường, phòng đào tạo Trường Đại học Thương Mại, các thầy cô trong Khoa quản trị doanh nghiệp thương mại, các thầy cô giáo thuộc bộ môn Nguyên lí quản trị cùng toàn thể các thầy cô giáo trong trường Đại học Thương Mại đã tạo điều kiện cho em học tập, bổ sung kiến thức để có nền tảng nghiên cứu và thực hiện đề tài khóa luận này. Em xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới cô giáo: PGS.TS Nguyễn Thị Bích Loan – giáo viên trực tiếp hướng dẫn em thực hiện đề tài này. Sự hướng dẫn tận tình của cô đã giúp em hoàn thành khóa luận này. Em xin gửi lời cảm ơn đến các anh chị công tác tại Công ty cổ phần CPIT đã nhiệt tình chỉ bảo, giúp đỡ và tạo điều kiện rất nhiều cho em trong quá trình tìm hiểu thực tế về công tác quản trị rủi ro tại Công ty. Song do kiến thức thực tế còn nhiều hạn chế nên khóa luận tốt nghiệp không tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong nhận được ý kiến đóng góp, chỉ bảo của thầy cô để em có điều kiện bổ sung, nâng cao kiến thức cũng như phục vụ cho công tác thực tế sau này. Em xin chân thành cảm ơn! Sinh viên Mai Thị Hồng MỤC LỤC TÓM LƯỢC LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT MỞ ĐẦU....................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của quản trị rủi ro trong công ty....................................................1 3. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................3 4. Phạm vi nghiên cứu.................................................................................................3 5. Phương pháp nghiên cứu........................................................................................3 6. Kết cấu khóa luận....................................................................................................5 CHƯƠNG 1: MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG DOANH NGHIỆP.................................................................................6 1.1 Khái niệm về rủi ro và công tác quản trị rủi ro của doanh nghiệp....................6 1.1.1 Khái niệm và phân loại rủi ro của doanh nghiệp...............................................6 1.1.2 Khái niệm và vai trò của công tác quản trị rủi ro trong doanh nghiệp..............7 1.2 Nội dung công tác quản trị rủi ro trong doanh nghiệp.......................................8 1.2.1 Nhận dạng rủi ro.................................................................................................8 1.2.2 Phân tích rủi ro....................................................................................................9 1.2.3 Đo lường rủi ro..................................................................................................10 1.2.5 Tài trợ rủi ro.......................................................................................................12 1.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro trong doanh nghiệp.....................13 1.3.1 Các nhân tố bên ngoài doanh nghiệp................................................................13 1.3.2 Các nhân tố bên trong doanh nghiệp................................................................15 CHƯƠNG 2: PHÂN TÍCH VÀ ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN CPIT.....................................................16 2.1 Khái quát về Công ty cổ phần CPIT..................................................................16 2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển của Công ty...............................................16 2.2.2 Chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức Công ty.............................................17 2.2.3 Đặc điểm và kết quả kinh doanh của Công ty...................................................18 2.2 Phân tích thực trạng công tác quản trị rủi ro Công ty cổ phần CPIT từ năm 2012 - 2014.................................................................................................................. 20 2.2.1 Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản trị rủi ro của Công ty...20 2.2.2 Đánh giá thực trạng nội dung công tác quản trị rủi ro của Công ty................24 2.3 Kết luận về thực trạng công tác quản trị rủi ro của công ty Cổ phần CPIT...29 2.3.1 Những kết quả đạt được....................................................................................29 2.3.2 Những hạn chế và nguyên nhân.......................................................................30 CHƯƠNG 3: ĐỀ XUẤT VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN CPIT.....................................................32 3.1 Phương hướng hoạt động của Công ty cổ phần CPIT đến năm 2020..............32 3.2 Quan điểm hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tại công ty cổ phần CPIT......34 3.3 Đề xuất, kiến nghị hoàn thiện công tác quản trị rủi ro của công ty cổ phần CPIT đến năm 2020...................................................................................................35 3.3.1 Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác quản trị rủi ro của công ty cổ phần CPIT................................................................................................................... 35 3.3.2 Một số kiến nghị với Nhà nước.........................................................................37 KẾT LUẬN................................................................................................................39 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 1 PHỤ LỤC 2 DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Ma trận về tần suất và biên độ rủi ro......................................................10 Bảng 1.2 Tình hình biến động số lao động của công ty cổ phần CPIT qua các năm ..................................................................................................................................... 19 Bảng1.3: Kết quả hoạt động kinh doanh của công ty giai đoạn 2012-2014...........19 Bảng 1.4: Tổng mức và cơ cấu nguồn vốn kinh doanh của doanh nghiệp............22 Bảng1.5: Cơ cấu lao động của công ty tháng 1 năm 2015.......................................23 Bảng 1.6 : Những rủi ro thường gặp phải................................................................24 Bảng 1.7 : Một số nguy cơ rủi ro, nguyên nhân rủi ro trong..................................25 công tác quản trị rủi ro của Công ty cổ phần CPIT................................................25 Bảng 1.8: Ảnh hưởng của những rủi ro thường gặp của Công ty.........................27 Bảng 1.9 : Chi phí tài trợ rủi ro cho quỹ dự phòng của Công ty............................29 Bảng 1.10: Chỉ tiêu kế hoạch giai đoạn 2015 – 2020...............................................32 DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Sơ đồ tổ chức của Công ty cổ phần CPIT DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT 1 2 3 4 5 6 Từ viết tắt CPIT PGS.TS TNHH NXB CPĐT & TM THPT Nghĩa đầy đủ Cpit Joint Stock Company Phó Giáo Sư. Tiến sĩ Trách nhiệm hữu hạn Nhà xuất bản Cổ phần đầu tư và thương mại Trung học phổ thông MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của quản trị rủi ro trong công ty Trên thế giới, quản trị doanh nghiệp trở nên phổ biến từ đầu thập kỉ 90 của thế kỉ trước. Đặc biệt đối với các nước châu Á sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, các doanh nghiệp đã nhận thức được tầm quan trọng và giảm thiểu rủi ro trong quá trình vận hành khi áp dụng nguyên tắc quản trị công ty tốt, trong đó quản trị rủi ro là trọng tâm. Đồng thời xu thế hội nhập kinh tế làm cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp không còn bó hẹp trong phạm vi mỗi nước mà đã vượt qua biên giới quốc gia để hòa vào dòng chảy kinh tế khu vực và thế giới, bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế một mặt mang đến cho doanh nghiệp thêm nhiều cơ hội nhưng bên cạnh đó cũng phải đối mặt với những rủi ro trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Vài thập niên gần đây, nền kinh tế thế giới có những bước tăng trưởng đột phá cộng với sự bùng nổ của công nghệ thông tin tạo nên mối liên hệ phụ thuộc lẫn nhau ngày càng mật thiết giữa thị trường trong nước và quốc tế, mối quan hệ mật thiết này làm gia tăng rủi ro. Do vậy, quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh ngày càng trở nên quan trọng đối với từng doanh nghiệp. Một trong những vấn đề là khi doanh nghiệp tham gia thương trường phải luôn chấp nhận và đối mặt với rất nhiều nguy cơ rủi ro, tổn thất về tinh thần, tài sản… Bên cạnh đó hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực phần mềm có những đặc thù riêng, mang trong mình những rủi ro tiềm ẩn. Hoạt động trong lĩnh vực phát triển và kinh doanh phần mềm công ty cổ phần CPIT đã quan tâm đến việc xây dựng chính sách và chiến lược quản trị rủi ro để đạt hiệu quả cao nhất. Trong những năm qua Công ty đã có nhiều cố gắng định ra những sách lược để hạn chế rủi ro. Song vẫn còn nhiều hạn chế như năng lực nhân viên còn chưa phù hợp, khả năng tiếp thu công nghệ mới chậm, khả năng cạnh tranh còn kém… vì thế quản trị rủi ro trong hoạt động sản xuất kinh doanh hiện nay được coi như là một bộ phận không thể tách rời với chiến lược của doanh nghiệp. Theo như kết quả phiếu điều tra thực tế, các rủi ro Công ty thường gặp và gây trở ngại lớn là các rủi ro từ đối thủ cạnh tranh chiếm 10/15 phiếu và rủi ro từ khách hàng chiếm 8/15 phiếu. Vậy câu hỏi đặt ra là công ty có thể hạn chế được rủi ro để nâng cao hiệu quả kinh doanh và duy trì sự phát triển bền vững hay không? Trong quá trình kinh doanh công ty gặp phải những rủi ro gì? Ứng xử của 1 công ty trước những rủi ro đó ra sao? Còn những tồn tại gì trong quá trình thực hiện? Do đó cách tốt nhất cho doanh nghiệp để tồn tại và phát triển là thưc hiện chức năng quản trị chung, phát triển chức năng quản trị đồng bộ rủi ro bằng cách tăng cường nhận dạng, kiểm soát và tà trợ rủi ro. Xuất phát từ thực tiễn trên em đã tiến hành nghiên cứu đề tài: “Hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tại công ty cổ phần CPIT” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp của mình. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu của công tác quản trị rủi ro những năm trước Qua quá trình thực hiện nghiên cứu và tìm hiểu, em thấy những công trình nghiên cứu và đề tài có liên quan như sau: - Phạm Thị Hải (2010), “ Giải pháp phòng ngừa và giảm thiểu rủi ro trong hoạt động bán thiết bị điện của tổng công ty thiết bị điện Việt Nam tại thị trường trong nước” – Luận văn tốt nghiệp –Khoa Quản trị doanh nghiệp – Trường Đại học Thương Mại . Tác giả đã tập trung phân tích lý thuyết về rủi ro và đề cập đến thực trạng phòng ngừa và giảm thiểu rủi ro của công ty thiết bị điện Việt Nam, từ đó đưa ra một số giải pháp cho công ty. - Vũ Thị Tâm (2011), “Giải pháp phòng ngừa và giảm thiểu rủi ro trong mua hàng tại Công ty Cổ phần thép Trang Hùng”, Luận văn tốt nghiệp, Trường Đại học Thương Mại. Tác giả đã tập trung phân tích thực trạng phòng ngừa và giảm thiểu rủi ro trong công tác mua hàng của công ty Cổ phần Thép Trang Hùng, từ đó dự báo những rủi ro công ty có thể gặp phải trong thời gian tới, đồng thời đề ra một số giải pháp phòng ngùa và giảm thiểu rủi ro trong mua hàng. - Lê Thị Bích Ngọc (2010), “Giải pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro trong kinh doanh tại công ty cổ phần đầu tư và thương mại Hòa Bình”, Luận văn tốt nghiệp, Trường Đại học Thương Mại. Tác giả đã tập trung phân tích lí thuyết và đưa ra thực trạng, giải pháp mà công ty đã áp dụng để phòng ngừa và hạn chế các rủi ro trong hoạt động kinh doanh của Công ty nhằm hạn chế tổn thất có thể gặp phải. 2 Ngoài ra còn rất nhiều công trình nghiên cứu khác có liên quan đến công tác quản trị rủi ro tại doanh nghiệp thương mại. Tuy nhiên đến hiện nay vẫn chưa có công trình nghiên cứu nào về công tác quản trị rủi ro tại Công ty cổ phần CPIT. Vì vậy, việc thực hiện nghiên cứu nội dung công tác quản trị rủi ro tại Công ty cổ phần CPIT để đề xuất giải pháp là hoàn toàn mới mẻ, hi vọng sẽ đưa ra các thông tin có ích cho công ty. 3. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu của khóa luận là đề xuất giải pháp hoàn thiện nội dung công tác quản trị rủi ro tại Công ty cổ phần CPIT. Để hoàn thành mục tiêu này thì khóa luận thực hiện những nhiệm vụ sau: - Hệ thống lên một số lý luận cơ bản về công tác quản trị rủi ro trong doanh nghiệp. - Phân tích và đánh giá thực trạng quản trị rủi ro trong kinh doanh của Công ty cổ phần CPIT thời gian qua. -Đề xuất và một số giải pháp để hoàn thiện quản trị rủi ro tại Công ty cổ phần CPIT. 4. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi không gian nghiên cứu: đề tài nghiên cứu rủi ro và đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tại công ty cổ phần CPIT. - Phạm vi thời gian nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu thực trạng công tác quản trị rủi ro của Công ty cổ phần CPIT từ năm 2012 đến năm 2014, đề xuất giải pháp đến 2020. - Phạm vi nội dung nghiên cứu: từ những thực trạng công tác quản trị rủi ro của Công ty cổ phần CPIT, từ đó đề xuất các giải pháp quản trị rủi ro của Công ty trong thời gian tới, đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản trị rủi ro trong thời gian tới. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1 Phương pháp thu thập dữ liệu a, Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp Dữ liệu thứ cấp thu thập được từ việc nghiên cứu tài liệu sẵn có ở sách và tài liệu do công ty cung cấp cụ thể là: - Phần chương 1của khóa luận được thực hiện bằng phương pháp thu thập tài liệu từ nguồn tài liệu sẵn có ở sách tham khảo, giáo trình Quản trị rủi ro, internet, các công trình nghiên cứu trước đó có liên quan đến đề tài nghiên cứu như các luận văn trên thư 3 viên trường Đại học Thương Mại… Dựa vào nguồn tài liệu đó em lựa chọn các kiến thức phù hợp làm cơ sở lý luận cho thực trạng trình bày ở chương 2. - Ngoài ra ở chương 2 có sử dụng nguồn tài liệu do công ty cung cấp như: hồ sơ giới thiệu năng lực công ty, các bản báo cáo tài chính của công ty qua các năm 20122014. b. Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp Thu thập bằng phương pháp sử dụng phiếu điều tra, phỏng vấn. Câu hỏi phỏng vấn được thiết kế cho các vị trí tổng giám đốc công ty, trưởng các phòng hành chính nhân sự, khảo sát, phát triển phần mềm. Bảng câu hỏi phỏng vấn được đính kèm trong phần phụ lục của luận văn. Để có được các thông tin thực tế nghiên cứu đề tài khóa luận thì em đã sử dụng phương pháp phiếu điều tra. Phiếu điều tra phỏng vấn được thiết kế phục vụ cho việc lấy thông tin từ ban quản trị công ty, những nhân viên. Trong quá trình điều tra, em đã lấy thông tin nhằm tìm hiểu thực trạng công tác quản trị rủi ro của công ty, từ đó phát hiện những vấn đề nổi cộm và hướng giải quyết. Kết quả của phiếu điều tra phỏng vấn chính là nguồn dữ liệu phân tích thực trang vấn đề nghiên cứu cùng với việc quan sát thực tế hoạt động kinh doanh của công ty thì việc sử dụng phiếu điều tra phỏng vấn sẽ giúp thi thập được những thông tin chính xác, khách quan nhất. Tổng hợp kết quả các phiếu điều tra được gửi tới các cán bộ nhân viên phòng phát triển phần mềm, phòng nhân sự, phòng kinh doanh, phòng test sản phẩm và ban lãnh đạo công ty sẽ là cơ sở phân tích thực trạng, tìm ra các bất cập còn liên quan đến đề tài, để từ đó tìm hiểu nguyên nhân và đưa ra các giải pháp để giải quyết các tồn tại trong công ty. Phiếu điều tra gồm Số phiếu phát ra: 20 phiếu trắc nghiệm cho nhân viên trong Công ty cổ phần CPIT. Số phiếu hợp lệ thu về: 15 phiếu Thông tin trên phiếu điều tra: Thông tin được cung cấp đầy đủ trên mẫu phiếu điều tra. 5.2 Phương pháp phân tích dữ liệu a, Phương pháp phân tích dữ liệu sơ cấp 4 - Trên cơ sở các dữ liệu sơ cấp thu được từ phiếu điều tra em đã tổng hợp lại theo các chỉ tiêu. Sau đó tiến hành thống kê các câu trả lời trong phiếu điều tra theo các chỉ tiêu và phương án trả lời rồi tính tỷ lệ %. - Trên cơ sở các câu trả lời của các chuyên gia có thể bổ sung, làm rõ thêm các vấn đề sau: + Nguyên nhân dẫn đến những tồn tại yếu kém trong hoạt động quản trị rủi ro trong kinh doanh của công ty cổ phần CPIT. + Những giải pháp để nhận dạng, phòng ngừa và khắc phục các rủi ro trong kinh doanh. b, Phương pháp phân tích dữ liệu thứ cấp - Phương pháp thống kê Từ những dữ liệu thứ cấp thu được em đã liệt kê các dữ liệu này theo các yêu cầu nghiên cứu của đề tài như liệt kê tên các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài, liệt kê các rủi ro có thể gặp phải trong công tác quản trị rủi ro kinh doanh của công ty cổ phần CPIT. - Phương pháp so sánh Trên cơ sở dữ liệu thứ cấp thu được, em đã lập bảng so sánh các chỉ tiêu theo số tuyệt đối và số tương đối giữa các năm 2014 so với 2013,2012 để thấy được sự khác biệt giữa các năm. - Phương pháp phân tích Sau khi thu thập được những dữ liệu thứ cấp cần thiết, em đã tiến hành đọc và phân tích những dữ liệu đó để rút ra được các rủi ro có thể gặp phải trong kinh doanh của các doanh nghiệp nói chung cũng như các rủi ro đã gặp phải và kết quả quản trị rủi ro trong kinh doanh của công ty cổ phần CPIT. 6. Kết cấu khóa luận Ngoài phần tóm lược, lời cảm ơn, tài liệu tham khảo và phụ lục, khóa luận gồm ba chương: Chương 1: Một số lý luận cơ bản về công tác quản trị rủi ro trong kinh doanh của công ty cổ phần CPIT. Chương 2: Phân tích và đánh giá thực trạng quản trị rủi ro trong kinh doanh của công ty cổ phần CPIT. 5 Chương 3: Đề xuất và kiến nghị để hoàn thiện quản trị rủi ro tại công ty cổ phần CPIT. 6 CHƯƠNG 1: MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG DOANH NGHIỆP 1.1 Khái niệm về rủi ro và công tác quản trị rủi ro của doanh nghiệp. 1.1.1 Khái niệm và phân loại rủi ro của doanh nghiệp 1.1.1.1 Khái niệm rủi ro trong doanh nghiệp Rủi ro, theo nghĩa chung nhất, được hiểu là những điều không lành, không tốt, bất ngờ xảy đến. Rủi ro là sự biến động tiềm ẩn ở những kết quả. Rủi ro hiện diện trong hầu hết hoạt động của con người, sự tồn tại khách quan của rủi ro do sự vận động ngẫu nhiên và bất ngờ của sự vật hiện tượng, hạn chế trong nhận thức con người. Khi có rủi ro người ta không thể dự đoán được chính xác kết quả. Sự hiện diện của rủi ro gây ra sự bất định. Như vậy, sự bất định là sự nghi ngờ về khả năng của chúng ta trong tiên đoán kết quả nó xuất hiện khi một cá nhân nhận thức được nguy cơ về rủi ro. Nguy cơ về rủi ro có thể phát sinh bất cứ khi nào và không thể sự đoán trước được. Và một khi xảy ra thì hậu quả thường thấy là mang lại nhiều tổn thất cho người gánh chịu nó. Định nghĩa về rủi ro có hai điểm chủ yếu: Thứ nhất đó là các sự kiện bất ngờ, không mong đợi; thứ hai là khi xảy ra, rủi ro gây tổn thất cho con người, xã hội. Hoạt đông kinh doanh của doanh nghiệp rất đa dạng. Về lý thuyết, các hoạt động đó luôn có những rủi ro rình rập. Thay vì thống kê các rủi ro (là điều khó khăn), tiếp cận vấn đề từ việc nhận dạng các nguyên nhân gây rủi ro sẽ giúp các doanh nghiệp chủ động phòng tránh tốt hơn. Như vậy, theo các khái niệm trên thì rủi ro có thể đo lường được, có thể xác định được và từ đó có thể lường trước và phòng ngừa cũng như hạn chế ở mức tối đa. Từ những khái niệm trên có thể đi đến khái niệm về rủi ro của doanh nghiệp như sau: Rủi ro của doanh nghiệp là vận động khách quan bên ngoài doanh nghiệp gây khó khăn trở ngại cho doanh nghiệp trong quá trình thực hiện mục tiêu kinh doanh, tàn phá các thành quả đang có, bắt buộc doanh nghiệp phải chi phí nhiều hơn về nhân lực, tài lực, vật lực và thời gian trong quá trình phát triển của mình. 1.1.1.2 Phân loại rủi ro  Phân loại theo nguyên nhân Rủi ro sự cố: là rủi ro gắn liền với những sự cố ngoài dự tính, đây là những rủi ro khách quan khó tránh khỏi. 7 Rủi ro cơ hội là những rủi ro gắn liền với quá trình đưa ra quyết định của chủ thể. Nếu xét theo quá trình đưa ra quyết định thì rủi ro cơ hội bao gồm: Rủi ro liên quan đến giai đoạn trước khi đưa ra quyết định, rủi ro trong quá trình ra quyết định, rủi ro liên quan đến giai đoạn sau khi ra quyết định.  Phân loại theo cách xử lí Rủi ro có thể phân tán là rủi ro có thể giảm bớt tổn thất thông qua những thỏa hiệp đóng góp như tài sản , tiền bạc.. và chia sẻ rủi ro. Rủi ro không thể phân tán là rủi ro mà những thỏa hiệp đóng góp về tiền bạc hay tài sản không có tác dụng gì đến việc giảm bớt tổn thất cho những người tham gia vào quỹ đóng góp chung.  Rủi ro theo chiều dọc và rủi ro theo chiều ngang Rủi ro theo chiều dọc xảy ra dọc theo các chức năng chuyên môn trong một doanh nghiệp theo truyền thống như rủi ro trong nghiên cứu thị trường, theo thiết kế sản phẩm, trong nhập nguyên liệu truyền thống, trong sản xuất… Rủi ro theo chiều ngang là những rủi ro xảy ra cùng một lúc ở các bộ phận chuyên môn như về nhân sự, rủi ro về tài chính, rủi ro về marketing… 1.1.2 Khái niệm và vai trò của công tác quản trị rủi ro trong doanh nghiệp Công tác quản trị rủi ro là quá trình tiếp cận rủi ro một cách khoa học, toàn diện và có hệ thống bao gồm quá trình nhận dạng, phân tích, đo lường đánh giá rủi ro, để từ đó tìm biện pháp kiểm soát, khắc phục các hậu quả của rủi ro đối với hoạt động kinh doanh nhằm sử dụng tối ưu các nguồn lực kinh doanh. Nói cách khác, công tác quản trị rủi ro là quá trình xác định các rủi ro và tìm cách hạn chế, quản lý các rủi ro đó xảy ra với tổ chức. Một cách tổng quát đó là quá trình xem xét toàn bộ các hoạt động của tổ chức, xác định các nguy cơ tiềm ẩn và khả năng xảy ra các nguy cơ đó. Từ đó có sự chuẩn bị các hành động thích hợp để hạn chế rủi ro đó ở mức thấp nhất. Nếu hệ thống quản trị rủi ro được thiết lập, có cơ cấu phù hợp và được xác lập liên tục trong toàn hệ thống doanh nghiệp từ việc xác định, đánh giá, ra quyết định đến việc phản hồi, tổng hợp thông tin về các mối quan hệ cũng như mối đe dọa ảnh hưởng đến việc đạt được mục tiêu đề ra của doanh nghiệp. Trong hoạt động của doanh nghiệp rủi ro luôn tồn tại và xuất hiện tiềm ẩn ở mọi hoạt động trong doanh nghiệp. Để có thể tiến hành mọi công việc được suôn sẻ thì cần có công tác quản trị rủi ro hữu hiệu. Công tác quản trị rủi ro được sử dụng để đánh giá 8 các cơ hội có thể đem lại lợi ích cho doanh nghiệp cũng như quản trị những nguy cơ có thể tác động bất lợi đến doanh nghiệp. Như vậy vai trò của công tác quản trị rủi ro đối với doanh nghiệp là:  Xây dựng khuôn khổ nhằm giúp doanh nghiệp thực hiện kế hoạch tương lai có tính nhất quán và có thể kiểm soát.  Tăng cường năng lưc trong việc ra quyết định, lập kế hoạch và sắp xếp thứ tự ưu tiên công việc trên cơ sở hiểu thấu đáo và chặt chẽ về hoạt động kinh doanh, môi trường kinh doanh, cơ hội và thách thức của doanh nghiệp.  Góp phần phân bổ và sử dụng hiệu quả những nguồn lực của doanh nghiệp.  Giảm thiểu những sai sót trong mọi khía cạnh của doanh nghiệp.  Bảo vệ và tăng cường tài sản cũng như hình ảnh của doanh nghiệp.  Phát triển và hỗ trợ nguồn nhân lực và nền tảng tri thức của doanh nghiệp.  Tối ưu hóa hiệu quả hoạt động. 1.2 Nội dung công tác quản trị rủi ro trong doanh nghiệp 1.2.1 Nhận dạng rủi ro Nhận dạng rủi ro là việc xác định các đe dọa, mối nguy hiểm hoặc cơ hội có thể xảy ra trong suốt quá trình hoạt động của doanh nghiệp. Có nhiều loại rủi ro rất dễ nhận dạng và dễ điều tiết, nhưng cũng có rất nhiều loại rất khó nhận dạng hoặc nhận dạng sai, do đó nhiều rủi ro gây ra tổn thất vô cùng lớn vì không nhận biết được chúng từ trước. Có rất nhiều cách nhận dạng rủi ro: Phương pháp báo cáo tài chính: áp dụng phương pháo này nhà quản trị rui ro sẽ phải nghiên cứu từng khoản mục trong bảng báo cáo tài chính để tìm ra những rủi ro tiềm năng. Các rủi ro được nhận dạng ở phương pháp này là những rủi ro thuần túy, nó không bao gồm rủi ro suy đoán. Phương pháp thanh tra hiện trường: phương pháp này rất cần thiết trong quá trình quản trị rủi ro, bằng quan sát và nhận xét thực tế những hoạt động của công nhân viên có thể dẫn tới rủi ro, từ đó nhà quản trị rủi ro có thể nhận dạng được những nguy cơ rủi ro đối với doanh nghiệp. Phương pháp phân tích hợp đồng: do có quá nhiều rủi ro phát sinh từ quan hệ hợp đồng, để tránh rủi ro gây tổn thất các hợp đồng kinh doanh cần được nghiên cứu, 9 xem xét kỹ lưỡng về các điều khoản để tránh những sai sót dẫn đến kiên tụng và tranh chấp. Phương pháp nghiên cứu các số liệu tổn thất trong quá khứ: các số liệu thống kê cho phép các nhà quản trị rủi ro đánh giá được những xu hướng của các tổn thất gây ra. Từ những số liệu đã thống kê từ những năm trước có thể nhận dạng được những rủi ro có thể gặp phải vào những năm tiếp theo. Phương pháp làm việc với các bộ phận khác của doanh nghiệp: nhà quản trị có thể nhận dạng rủi ro thông qua việc giao tiếp trao đổi với các cá nhân và các bộ phận khác trong doanh nghiệp, hoặc thông qua hệ thống tổ chức không chính thức. Với phương pháp này thông tin có thể thu thập được bằng văn bản hoặc bằng miệng. Phương pháp làm việc với các bộ phận bên ngoài: thông qua sự tiếp xúc, trao đổi, bàn luận với các cá nhân và các tổ chức bên ngoài doanh nghiệp có mối quan hệ với doanh nghiệp (như cơ quan thuế, cơ quan thông tin quảng cáo..) nhà quản trị có điều kiện bổ sung các rủi ro mà bản thân nhà quản trị bỏ sót, đồng thời có thể phát hiện ra các nguy cơ rủi ro từ chính các đối tượng này. 1.2.2 Phân tích rủi ro Phân tích rủi ro là quá trình nghiên cứu những hiểm họa, xác định nguyên nhân rủi ro, phân tích tổn thất và đo lường rủi ro. Với những rủi ro xảy ra, doanh nghiệp cần tiến hành những bước phân tích những nguyên nhân gây ra rủi ro. Mục đích của công tác này chính là việc xác định được nguồn gốc cũng như những dấu hiệu của rủi ro, tích lũy thành những kinh nghiệm thực tế. Phân tích hiểm họa +Nhà quản trị tiến hành phân tích những điều kiện tạo ra rủi ro hoặc những điều kiện làm tăng mức độ tổn thất khi rủi ro xảy ra. + Nhà quản trị có thể thông qua quá trình kiểm soát, kiểm soát trong và kiểm soát sau để phát hiện ra những mối nguy hiểm. Phân tích nguyên nhân rủi ro +Phân tích nguyên nhân rủi ro dựa trên quan điểm: phần lớn các rủi ro xảy ra đều liên quan đến con người. + Phân tích nguyên nhân rủi ro dựa trên quan điểm: phần lớn rủi ro xảy ra đều do yếu tố kỹ thuật, do tính chất lý hóa hoặc cơ học đối tượng rủi ro. 10 + Phân tích nguyên nhân rủi ro dựa trên quan điểm kết hợp cả hai nguyên nhân trên. Nguyên nhân rủi ro một phần phụ thuộc vào yếu tố kỹ thuật, một phần phụ thuộc vào yếu tố con người. Phân tích tổn thất + Phân tích tổn thất đã xảy ra: nghiên cứu, đánh giá những tổn thất đã xảy ra để dự đoán những tổn thất có thể xảy ra. + Căn cứ vào hiểm họa, nguyên nhân rủi ro, người ra dự đoán những tổn thất có thể có. 1.2.3 Đo lường rủi ro Đo lường rủi ro là việc tính toán, xác định tần suất rủi ro và biên độ rủi ro từ đó phân nhóm rủi ro. Công tác đo lường và đánh giá rủi ro giúp doanh nghiệp dễ dàng đánh giá được mức độ tổn thất mà doanh nghiệp có thể gặp phải. Việc xác định biên độ và tần xuất rủi ro hỗ trợ cho việc xác định và phân bổ nguồn lực làm sao cho hợp lí, phân bổ tài chính kiểm soát rủi ro vào đâu là cần thiết. Bảng 1.1: Ma trận về tần suất và biên độ rủi ro Tần xuất xuất hiện rủi ro Biên độ rủi ro Cao Thấp Cao I II Thấp III IV Nhóm I: Là nhóm gồm những rủi ro có tần số xuất hiện cao và mức độ nghiêm trọng cao. Đây là nhóm rủi ro mà nhà quản trị rủi ro phải chú ý nhất và đầu tư phần lớn các nguồn lực để tiến hành đo lường, kiểm soát và tài trợ. Nhóm II: : Là nhóm các rủi ro có tần số xuất hiện rủi ro thấp và mức độ nghiêm trọng rủi ro cao. Nhóm III: Là nhóm gồm các rủi ro có tần số xuất hiện cao nhưng mức độ nghiêm trọng rủi ro thấp. Nhóm IV: Là nhóm gồm các rủi ro có tần số xuất hiện và mức độ nghiêm trọng thấp. Các phương pháp đo lường rủi ro: bao gồm phương pháp đo lường định tính, phương pháp đo lường định lượng, phương pháp phân tích tổng hợp, phương pháp dự báo tổn thất. 11  Phương pháp đo lường định tính là phương pháp cảm quan, sử dụng kinh nghiệm của các chuyên gia để xác định tỷ lệ tổn thất qua đó ước lượng tổng số tổn thất.  Phương pháp định lượng: + Phương pháp trực tiếp: là phương pháp xác định các tổn thất bằng các công cụ đo lường trược tiếp như cân, đo… + Phương pháp gián tiếp: là phương pháp đánh giá tổn thất thông qua việc suy đoán tổn thất, thường được áp dụng đối với những thiệt hại vô hình như chi phí cơ hội, giảm sút sức khỏe, tinh thần người lao động. + Phương pháp xác suất thống kê: là xác định tổn thất bằng cách xác định các mẫu đại diện, tính tỷ lệ tổn thất trung bình, qua đó xác định tổng tổn thất. + Phương pháp phân tích tổng hợp: là phương pháp sử dụng tổng hợp các công cụ kỹ thuật và tư duy suy đoán của con người để đánh giá mức độ tổn thất. + Phương pháp dự báo tổn thất: là phương pháp người ta dự đoán những tổn thất có khi rủi ro đã xảy ra. Phương pháp này dựa trên cơ sở đo lường xác suất rủi ro, mức độ tổn thất trung bình của mỗi sự cố, từ đó dự báo mức tổn thất trung bình có thể xảy ra trong kỳ kế hoạch. Người ta có thể dự báo mức tổn thất trung bình có thể xảy ra: T= n*P*Ttb T: Tổn thất trung bình có thể xảy ra. N: Số lần quan sát hoặc dữ kiện xảy ra trong tương lai. P: Xác suất rủi ro. Ttb: Mức độ tổn thất bình quân của mỗi sự cố. 1.2.4 Kiểm soát rủi ro Kiểm soát rủi ro là việc sử dụng các biện pháp để né tránh, ngăn ngừa, giảm thiểu những tổn thất có thể đến với tổ chức khi rủi ro xảy ra. Thực chất kiểm soát rủi ro là phòng chống hạn chế rủi ro, hạn chế tổn thất xảy ra trong quá trình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Các biện pháp kiểm soát rủi ro Né tránh rủi ro: là việc né tránh những hoạt động hoặc loại bỏ những nguyên nhân gây ra rủi ro. Để né tránh rủi ro ta có thể sử dụng các phương pháp: + Chủ động né tránh từ trước khi rủi ro xảy ra. + Né tránh bằng cách loại bỏ những nguyên nhân gây ra rủi ro. 12 Ngăn ngừa rủi ro: là việc sử dụng các biện pháp giảm thiểu tần suất và mức độ rui ro khi xảy ra. Các hoạt động ngăn ngừa rủi ro sẽ tìm cách can thiệp vào ba mắt xích đó là hiểm họa, môi trường rủi ro và sự tương tác. Sự can thiệp đó là: + Các biện pháp tập trung tác động vào chính mối nguy hiểm để ngăn ngừa tổn thất bằng cách thay thế hoặc sửa đổi mối nguy hiểm. + Các biện pháp tập trung vào môi trường rủi ro bằng cách thay thế và sửa đổi môi trường nơi mà mối hiểm họa tồn tại. + Các biện pháp tập trung vào sự tương tác giữa mối nguy cơ và môi trường rủi ro bằng cách can thiệp vào quy trình tác động lẫn nhau giữa mối hiểm họa và môi trường kinh doanh. Giảm thiểu rủi ro: là việc tìm các biện pháp làm giảm bớt thiệt hại, giảm nhẹ sự nghiêm trọng của tổn thất nếu rủi ro xảy ra. Các biện pháp giảm thiểu tổn thất: + Cứu vớt tài sản còn sử dụng được. + Chuyển nợ. + Xây dựng các kế hoạch phòng ngừa rủi ro. + Dự phòng rủi ro. + Phân tán rủi ro. 1.2.5 Tài trợ rủi ro Tài trợ rủi ro là hoạt động cung cấp những phương tiện để đền bù những tổn thất xảy ra hoặc tạo lập quỹ cho các chương trình khác để giảm bớt tổn thất. Tài trợ rủi ro là cần thiết vì cho dù doanh nghiệp có nỗ lực đến mức độ nào trong hoạt động kiểm soát rủi ro thì vẫn không thể kiếm soát được tất cả các rủi ro và khi đó có thể xảy ra tổn thất. Trong thực tế có các phương pháp tài trợ như sau: - Tài trợ rủi ro bằng cách tự khắc phục rủi ro trong doanh nghiệp: là việc cá nhân hoặc tổ chức bị rủi ro tự thanh toán các khoản chi phí bị tổn thất: tự khắc phục rủi ro chủ động, tự khắc phục rủi ro bị động. Nguồn bù đắp rủi ro là nguồn tự có của chính tổ chức đó cộng thêm với vay mượn mà tổ chức đó có trách nhiệm hoàn trả. - Tài trợ rủi ro bằng biện pháp chuyển giao rủi ro: là công cụ kiểm soát rủi ro tạo ra nhiều thực thể khác nhau thay vì một thực thể phải gánh chịu rủi ro. Chuyển giao rủi ro có thể được thực hiện bằng cách: bảo hiểm, chuyển giao tài sản và hợp đồng có rủi ro đến một người hoặc một nhóm người, chuyển giao bằng hợp đồng giao ước. 13 Có ba kỹ thuật trong tài trợ rủi ro đó là: + Tự khắc phục rủi ro có kèm theo chuyển giao một phần. + Chuyển giao rủi ro còn một phần là tự khắc phục hay bảo hiểm. + Tài trợ bằng cách 50% tự khắc phục, 50% tự chuyển giao. 1.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro trong doanh nghiệp 1.3.1 Các nhân tố bên ngoài doanh nghiệp Kinh tế Trong điều kiện hội nhập và toàn cầu hóa nền kinh tế thế giới, mặc dù trong mỗi nước môi trường kinh tế thường vận động theo môi trường chính trị nhưng ảnh hưởng của môi trường kinh tế chung của thế giới đến từng nước là rất lớn. Mặc dù hoạt động của một chính phủ của siêu cường quốc có thể ảnh hưởng sâu sắc đến thị trường thế giới, nhưng họ không thể kiểm soát nổi toàn bộ thị trường thế giới rộng lớn này và từ đó có rất nhiều rủi ro, bất ổn trog môi trường kinh tế. Mọi hiện tượng diễn ra trong nền kinh tế như: tốc độ tăng trưởng kinh tế, tỷ giá hối đoái, lãi suất cho vay của ngân hàng, lạm phát… đều ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của các doanh nghiệp gây ra những rủi ro bất ổn. Sự biến động của nền kinh tế hiện nay, nó có thể ảnh hưởng tốt hoặc xấu tới hoạt đông sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nói chung và công tác quản trị rủi ro nói riêng. Chính trị, pháp luật Môi trường chính trị cũng có ảnh hưởng rất lớn đến bầu không khí kinh doanh. Môi trường chính trị ổn định sẽ giảm thiểu rất nhiều rủi ro cho các doanh nghiệp. Và ngược lại, môi trường chính trị thường xuyên biến động sẽ gây ra nhiều rủi ro cho tất cả các doanh nghiệp kinh doanh trên thị trường. Tuy nhiên, không phải sự biến động nào cũng mang lại bất lợi cho doanh nghiệp mà đôi khi lại là thuận lợi cho một số doanh nghiệp, ngành kinh doanh. Nhóm nhân tố khoa học công nghệ tác động một cách quyết định đến hai yếu tố cơ bản tạo nên khả năng cạnh tranh trên thị trường hay khả năng tiêu thụ sản phẩm của doanh nghiệp, đó là hai yếu tố chất lượng và giá ảnh hưởng không nhỏ đến công tác quản trị rủi ro của doanh nghiệp. Kỹ thuật công nghệ là nhân tố nền tảng quyết định sản xuất kinh doanh thương mại, quyết định tăng năng suất lao động. Khoa học công nghệ phát triển nhằm phòng, hạn chế những rủi ro, chế ngự thiên nhiên… Nhưng ở một khía cạnh khác, kỹ thuật công nghệ cũng tạo ra những rủi ro mới trong hoạt động, 14