Tài liệu Luận văn thạc sĩ quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu ra tiếp cận cdio cho chương trình đào tạo cử nhân thiết kế nội thất tại trường đại học hòa bình

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC TẠ VĂN THÀNH QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH THIẾT KẾ CHUẨN ĐẦU RA TIẾP CẬN CDIO CHO CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO CỬ NHÂN THIẾT KẾ NỘI THẤT TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÒA BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI – 2014 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC TẠ VĂN THÀNH QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH THIẾT KẾ CHUẨN ĐẦU RA TIẾP CẬN CDIO CHO CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO CỬ NHÂN THIẾT KẾ NỘI THẤT TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÒA BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 01 14 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Lê Đức Ngọc HÀ NỘI – 2014 LỜI CẢM ƠN Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới các Thầy giáo, Cô giáo đã trực tiếp giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu tại Trường Đại học Giáo dục. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới PGS. TS. Lê Đức Ngọc, người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn các đồng chí lãnh đạo và các cán bộ của Trường Đại học Hòa Bình đã tạo mọi điều kiện để tôi được học tập và hoàn thành luận văn. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các nhà khoa học, các cán bộ quản lý, cán bộ giảng dạy và các bạn sinh viên Trường Đại học Hòa Bình đã giúp đỡ tôi trong việc nghiên cứu cơ sở thực tiễn và thực nghiệm kết quả của đề tài. Tôi xin tri ân sự động viên, khích lệ và ủng hộ nhiệt tình của gia đình, người thân, bạn bè và đồng nghiệp trong thời gian thực hiện luận văn. Hà Nội, tháng 11 năm 2014 Tác giả luận văn Tạ Văn Thành i DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT BCĐXD&CBCĐR Ban chỉ đạo xây dựng và công bố chuẩn đầu ra Bộ GD&ĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo CDIO Conceive — Design — Implement — Operate CDIE Conceive — Design — Implement — Evaluation CĐR Chuẩn đầu ra CTĐT Chương trình đào tạo TKNT Thiết kế nội thất ii MỤC LỤC Lời cảm ơn……………………………………………………………... i Danh mục ký hiệu, chữ viết tắt ……………………………………….. ii Mục lục………………………………………………………………… iii Danh mục bảng………………………………………………………… vi Danh mục hình ảnh, biểu đồ…………………………………………… vii MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................. 3 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................ 3 3.1. Nghiên cứu các cơ sở lý luận .................................................................. 3 3.2. Đánh giá thực trạng quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu ra chương trình đào tạo cử nhân thiết kế nội thất tại trường Đại học Hòa Bình........................ 3 3.3. Đề xuất giải pháp quản lý xây dựng chuẩn đầu ra................................... 3 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ........................................................... 3 4.1. Khách thể nghiên cứu ............................................................................. 3 4.2. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................. 3 5. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................... 4 6. Giả thuyết khoa học................................................................................... 4 7. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................... 4 8. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 4 8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận .................................................. 4 8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn ............................................... 5 8.3. Nhóm phương pháp xử lý thông tin ........................................................ 5 9. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ................................................... 5 9.1. Ý nghĩa lý luận ....................................................................................... 5 9.2. Ý nghĩa thực tiễn .................................................................................... 5 10. Cấu trúc của luận văn ................................................................................ 5 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH THIẾT KẾ CHUẨN ĐẦU RA CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO .................................................... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề................................................................................ 6 1.1.1. Nghiên cứu tại trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội................. 6 1.1.2. Nghiên cứu tại trường Đại học Bách khoa và Đại học Khoa học Tự nhiên thuộc Đại học Quốc gia TP. HCM ................................................................................. 7 1.1.3. Nghiên cứu tại trường Đại học Giáo dục – ĐHQGHN ..................................... 7 iii 1.1.4. Định hướng nghiên cứu của Bộ GD&ĐT .......................................................... 7 1.2. Các khái niệm cơ bản[1][9][29] ............................................................................ 8 1.2.1. Quản lý ................................................................................................................. 8 1.2.2. Chuẩn đầu ra chương trình đào tạo[25][7] ..................................................... 10 1.3. Thiết kế chuẩn đầu ra theo Bộ Giáo dục và Đào tạo .......................................... 12 1.3.1. Quy trình[7] ....................................................................................................... 12 1.3.2. Cấu trúc nội dung văn bản chuẩn đầu ra[25,tr 2] ........................................... 13 1.4. Thiết kế chuẩn đầu ra tiếp cận CDIO[25][28] .................................................... 14 1.4.1. Nội dung thiết kế chuẩn đầu ra [28, tr35-40] ................................................... 15 1.4.1.1. Nội dung và cấu trúc cấp độ 1 ............................................................... 15 1.4.1.2. Nội dung và cấu trúc cấp độ 2 ............................................................... 16 1.4.1.3. Nội dung và cấu trúc cấp độ 3 ............................................................... 19 1.4.1.4. Nội dung và cấu trúc cấp độ 4 ............................................................... 22 1.4.2. Quy trình tiếp cận CDIO[25, tr 1][7, tr 34] ..................................................... 34 1.4.3. Tổ chức – Chỉ đạo thực hiện ............................................................................. 35 1.4.4. Nghiệm thu, đánh giá chất lượng chuẩn đầu ra ............................................... 36 CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH THIẾT KẾ CHUẨN ĐẦU RA CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO CỬ NHÂN THIẾT KẾ NỘI THẤT TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÒA BÌNH.............................................................................. 37 2.1. Giới thiệu sơ lược về trường Đại học Hòa Bình ................................................. 37 2.2. Thực trạng thiết kế chuẩn đầu ra ngành thiết kế nội thất .................................... 38 2.2.1. Đánh giá mức độ quan trọng ............................................................................ 41 2.2.2. Đánh giá hiện trạng đạt được ........................................................................... 50 2.2.3. Đánh giá mong muốn đạt được......................................................................... 57 2.3. Thực trạng công tác quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu ra ngành thiết kế nội thất (SWOTS)................................................................................................................ 60 2.3.1. Điểm mạnh ......................................................................................................... 60 2.3.2. Điểm yếu............................................................................................................. 61 2.3.3. Cơ hội ................................................................................................................. 63 2.3.4. Thách thức.......................................................................................................... 64 2.3.5. Giải pháp............................................................................................................ 64 CHƯƠNG 3 ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH THIẾT KẾ CHUẨN ĐẦU RA TIẾP CẬN CDIO CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO CỬ NHÂN THIẾT KẾ NỘI THẤT TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÒA BÌNH ............................. 65 3.1. Xây dựng quy trình quản lý ................................................................................. 65 3.1.1. Xác lập cơ sở khoa học và thực tiễn.................................................................. 65 iv 3.1.2. Xác lập quy trình thiết kế chuẩn đầu ra ............................................................ 66 3.1.3. Áp dụng quy trình............................................................................................... 67 3.1.4. Đánh giá quy trình ............................................................................................. 69 3.2. Xây dựng kế hoạch quản lý ................................................................................. 70 3.2.1. Mục tiêu .............................................................................................................. 70 3.2.2. Nội dung ............................................................................................................. 71 3.2.3. Tổ chức thực hiện............................................................................................... 71 3.2.4. Cách thức triển khai........................................................................................... 71 3.2.5. Kế hoạch thực hiện ............................................................................................ 72 3.3. Thiết kế biểu mẫu – nội dung quản lý ................................................................. 76 3.4. Hướng dẫn thực hiện – phương pháp quản lý..................................................... 76 3.4.1. Phân tích bối cảnh ............................................................................................. 76 3.4.2. Xây dựng mục tiêu ............................................................................................. 77 3.4.3. Đề xuất chuẩn đầu ra ........................................................................................ 79 3.4.4. Khảo sát chuẩn đầu ra....................................................................................... 94 3.4.5. Hoàn thiện và công bố chuẩn đầu ra ................................................................ 96 3.5. Nghiệm thu, đánh giá ........................................................................................... 96 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................................. 98 1. Kết luận ................................................................................................. 98 2. Khuyến nghị ............................................................................................ 99 TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................101 PHỤ LỤC ...............................................................................................................104 Phụ lục 1. Phiếu khảo sát .......................................................................................104 1.1. Phiếu khảo sát kỹ năng nghề nghiệp ngành Thiết kế nội thất – dành cho cựu sinh viên trường Đại học Hòa Bình............................................................................104 1.2. Phiếu khảo sát chuần đầu ra ngành Thiết kế nội thất – dành cho giảng viên trường Đại học Hòa Bình ...........................................................................................109 1.3. Phiếu khảo sát chuẩn đầu ra ngành Thiết kế nội thất – dành cho cán bộ quản lý trường Đại học Hòa Bình ...........................................................................................113 1.4. Phiếu khảo sát yêu cầu tuyển dụng nhân sự ngành Thiết kế nội thất – dành cho doanh nghiệp ...............................................................................................................115 Phụ lục 2. Biểu tổng hợp kết quả khảo sát [28, tr69] ...........................................117 Phụ lục 3. Thông báo tuyển dụng nhân sự thiết kế nội thất [31]..........................118 v DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1: Cấu trúc nội dung văn bản chuẩn đầu ra 13 Bảng 1.2: Đề cương CDIO cấp độ 2 18 Bảng 1.3: Đề cương CDIO cấp độ 3 19 Bảng 1.4: Đề cương CDIO cấp độ 4 22 Bảng 2.1: Chuẩn đầu ra ngành Thiết kế Nội thất 38 Bảng 2.2: Kết quả khảo sát mức độ quan trọng của CĐR hiện trạng 42 Bảng 2.3: Kết quả khảo sát mức độ đạt được của CĐR hiện trạng 50 Bảng 2.4: Kết quả khảo sát mức độ mong muốn đạt được của CĐR hiện trạng 57 Bảng 3.1: So sánh quy trình thiết kế CĐR 70 Bảng 3.2: Kế hoạch thiết kế CĐR 73 Bảng 3.3: Dự thảo CĐR ngành TKNT cấp độ 4 80 Bảng 3.4: So sánh CĐR cấp độ 4 với yêu cầu của doanh nghiệp 94 vi DANH MỤC HÌNH ẢNH, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1. Chu trình quản lý 10 Hình 1.1: Cấu trúc đề cương CDIO cấp độ 1 15 Hình 1.2: Cấu trúc Khối 1cấp độ 2 16 Hình 1.3: Cấu trúc Khối 2 và Khối 3 cấp độ 2 17 Hình 1.4: Cấu trúc Khối 4 cấp độ 2 17 Hình 1.5: Quy trình thiết kế chuẩn đầu ra tiếp cận CDIO 35 Hình 3.1: Quy trình thiết kế CĐR ngành TKNT tiếp cận CDIO 66 Hình 3.2: Cấu trúc đề cương CDIE cấp độ 1 79 vii MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ban Chấp hành Trung ương khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Nghị quyết đưa ra những hạn chế trong quá trình thực hiện Nghị quyết TW2 về định hướng chiến lược phát triển giáo dục – đào tạo đồng thời nhấn mạnh Quan điểm chỉ đạo nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo trong Nghị quyết TW8 [18]: - Đổi mới tư tưởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, phương pháp, cơ chế, chính sách, điều kiện bảo đảm thực hiện; - Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; - Phát triển giáo dục và đào tạo phải gắn với nhu cầu phát triển kinh tế-xã hội và bảo vệ Tổ quốc; với tiến bộ khoa học và công nghệ; phù hợp quy luật khách quan. Chuyển phát triển giáo dục và đào tạo từ chủ yếu theo số lượng sang chú trọng chất lượng và hiệu quả, đồng thời đáp ứng yêu cầu số lượng. Thực hiện mục tiêu tổng quát: Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo... Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân...Nghị quyết cũng đã đưa ra các nhiệm vụ và giải pháp thực hiện [18]: - Trên cơ sở mục tiêu đổi mới giáo dục và đào tạo, cần xác định rõ và công khai mục tiêu, chuẩn đầu ra của từng bậc học, môn học, chương trình, ngành và chuyên ngành đào tạo. Coi đó là cam kết bảo đảm chất lượng của cả hệ thống và từng cơ sở giáo dục và đào tạo; là căn cứ giám sát, đánh giá chất lượng giáo dục, đào tạo. - Xây dựng phương thức kiểm tra, đánh giá phù hợp với các loại hình giáo dục cộng đồng. 1 - Đổi mới cách tuyển dụng, sử dụng lao động đã qua đào tạo theo hướng chú trọng năng lực, chất lượng, hiệu quả công việc thực tế, không quá nặng về bằng cấp, trước hết là trong các cơ quan thuộc hệ thống chính trị. Thực hiện Nghị quyết TW8, nhiều tổ chức xã hội, đơn vị giáo dục đã có nhiều biện pháp quán triệt công tác đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo. Xây dựng chuẩn đầu ra cho các chuyên ngành đào tạo nhằm đáp ứng nhu cầu xã hội là một trong những giải pháp được lựa chọn. Tiếp cận CDIO[25], một phương pháp luận mới cho các ngành kỹ thuật, đã được áp dụng để xây dựng chương trình đào tạo và chuẩn đầu ra cho hơn 60 trường đại học trên thế giới. Đề xướng này đặt chương trình giáo dục trong bối cảnh của 4 năng lực cốt lõi của một kỹ sư là: Đề xuất ý tưởng (Conceive) - Thiết kế (Design) – Triển khai (Implement) – Vận hành (Operate) các sản phẩm và hệ thống thực. Đề cương CDIO giúp trả lời câu hỏi “sinh viên khi tốt nghiệp cần đạt được các kỹ năng, kiến thức và thái độ gì?”. Các Tiêu chuẩn CDIO giúp trả lời câu hỏi “chúng ta có thể làm thế nào tốt hơn để đảm bảo sinh viên đạt được các kỹ năng, kiến thức và thái độ ấy?”. Như vậy, một cách tổng quát, Đề cương CDIO giúp giải đáp câu hỏi “đào tạo gì” và “đào tạo như thế nào” và các trường Đại học Việt Nam có thể áp dụng cho phù hợp với nhu cầu và điều kiện của mình để từng bước đưa Nghị quyết TW8 vào thực tế đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo. Trường Đại học Hòa Bình là một trường đại học tư thục có đào tạo, cung cấp nguồn nhân lực Thiết kế nội thất và nhiều ngành nghề khác theo nhu cầu xã hội. Thực hiện Nghị quyết TW8, với sứ mệnh cung cấp cho thị trường nguồn lao động có chất lượng nghề và tư duy tri thức, Ban Lãnh đạo Nhà trường xác định từng bước chuẩn hóa chương trình đào tạo theo chuẩn đầu ra cho các ngành đào tạo của Trường. Ngành Thiết kế Nội thất là một trong những ngành tiên phong, trọng tâm được Nhà trường ưu tiên chuẩn hóa nhằm đáp ứng kịp thời nhu cầu xã hội. 2 Trên cơ sở tiếp cận CDIO và phát huy sức mạnh hệ thống, Học viên là một trong những cán bộ công tác tại Trường mong muốn thực hiện đề tài luận văn tốt nghiệp: Quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu ra tiếp cận CDIO cho chương trình đào tạo cử nhân Thiết kế nội thất tại trường Đại học Hòa Bình. 2. Mục tiêu nghiên cứu Trên cơ sở đánh giá thực trạng quá trình thiết kế chuẩn đầu ra và nghiên cứu lý luận về thiết kế, quản lý thiết kế chuẩn đầu ra chương trình đào tạo, luận văn đề xuất một số biện pháp quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu ra tiếp cận CDIO cho chương trình đào tạo cử nhân Thiết kế Nội thất tại Trường Đại học Hòa Bình. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Nghiên cứu các cơ sở lý luận - Quy trình thiết kế chuẩn đầu ra chương trình đào tạo. - Quy trình quản lý thiết kế chuẩn đầu ra CTĐT tiếp cận CDIO. 3.2. Đánh giá thực trạng quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu ra chương trình đào tạo cử nhân thiết kế nội thất tại trường Đại học Hòa Bình - Thực trạng thiết kế chuẩn đầu ra chương trình đào tạo cử nhân thiết kế nội thất tại trường Đại học Hòa Bình. - Thực trạng quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu rachương trình đào tạo cử nhân thiết kế nội thất tại trường Đại học Hòa Bình. 3.3. Đề xuất giải pháp quản lý xây dựng chuẩn đầu ra Đưa ra được một số biện pháp quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu ra CTĐT cử nhân TKNT theo hướng tiếp cận CDIO. 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình thiết kế chuẩn đầu ra CTĐT tiếp cận CDIO. 4.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu ra CTĐT tiếp cận CDIO. 3 5. Câu hỏi nghiên cứu - Chuẩn đầu ra chương trình đào tạo cử nhân Thiết kế nội thất được xây dựng theo cách tiếp cận CDIO như thế nào? - Quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu ra tiếp cận CDIO cho chương trình đào tạo cử nhân Thiết kế nội thất như thế nào? 6. Giả thuyết khoa học Nếu tìm được các biện pháp “Quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu ra tiếp cận CDIO cho chương trình đào tạo cử nhân Thiết kế nội thất tại trường Đại học Hòa Bình” thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng đào tạo đảm bảo cử nhân thiết kế nội thất đáp ứng yêu cầu của người sử dụng lao động. 7. Phạm vi nghiên cứu - Xây dựng chuẩn đầu ra chương trình đào tạo gồm nhiều nội dung, nhiều quá trình và nhiều cách tiếp cận: thiết kế chuẩn đầu ra; điều chỉnh chương trình đào tạo chuyển tải được chuẩn đầu ra; quản lý chất lượng đào tạo theo chuẩn đầu ra. Luận văn chỉ giới hạn phạm vi nghiên cứu quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu ra tiếp cận CDIO cho chương trình đào tạo cử nhân Thiết kế nội thất - là ngành đào tạo giúp trường Đại học Hòa Bình khẳng định danh tiếng trong lĩnh vực đào tạo nguồn nhân lực thiết kế nội thất. - Nghiên cứu khảo sát được tiến hành tại Khoa Mỹ thuật Công nghiệp – Trường Đại học Hòa Bình nơi đào tạo trực tiếp cử nhân Thiết kế nội thất. - Nghiên cứu khảo sát được tiến hành tại doanh nghiệp có sử dụng cử nhân thiết kế nội thất. - Khảo sát và sử dụng các số liệu từ các năm 2009 trở lại đây. 8. Phương pháp nghiên cứu 8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Sưu tầm, đọc tài liệu, nghiên cứu các văn bản hướng dẫn xây dựng chuẩn đầu ra; tổng hợp các quan điểm, lý luận liên quan đến vấn đề nghiên cứu. 4 8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Quan sát, điều tra - khảo sát bằng phiếu hỏi trực tuyến ứng dụng Google Driver, hội thảo, tổng kết kinh nghiệm, tham vấn chuyên gia. 8.3. Nhóm phương pháp xử lý thông tin Định lượng, định tính, thống kê và phân tích thống kê. 9. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 9.1. Ý nghĩa lý luận Góp phần làm sáng tỏ cơ sở khoa học của cách tiếp cận CDIO ứng dụng vào công tác thiết kế chuẩn đầu ra, xây dựng chương trình đào tạo và quản lý chất lượng theo chuẩn đầu ra. 9.2. Ý nghĩa thực tiễn - Quản lý được quá trình thiết kế chuẩn đầu ra tiếp cận CDIO cho chương trình đào tạo cử nhân Thiết kế nội thất tại Trường Đại học Hòa Bình. - Ngoài ra kết quả nghiên cứu còn có giá trị tham khảo để quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu ra cho các chương trình đào tạo khác của Trường Đại học Hòa Bình. 10. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và các phụ lục, luận văn được trình bày theo 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu ra chương trình đào tạo. Chương 2: Thực trạng quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu ra chương trình đào tạo cử nhân Thiết kế nội thất tại trường Đại học Hòa Bình. Chương 3: Đề xuất biện pháp quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu ra tiếp cận CDIO cho chương trình đào tạo cử nhân Thiết kế nội thất tại trường Đại học Hòa Bình. 5 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH THIẾT KẾ CHUẨN ĐẦU RA CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Trong những năm qua Bộ GD&ĐT đã chỉ đạo triển khai nghiên cứu áp dụng thí điểm cách tiếp cận CDIO trong việc xây dựng CTĐT và cải tiến phương pháp dạy và học để chuyển tải được chuẩn đầu ra ở 3 trường đại học lớn ở TP. HCM và Hà Nội. Đó là các trường: Trường Đại học Bách khoa, trường Đại học Khoa học tự nhiên thuộc Đại học Quốc gia Tp.HCM và Trường Đại học Kinh tế thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội. 1.1.1. Nghiên cứu tại trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội Khoa Kinh tế và Kinh doanh Quốc tế -Trường ĐHKT được ĐHQGHN giao nhiệm vụ nghiên cứu đề án “Xác lập cơ sở khoa học, thực tiễn và quy trình xây dựng CTĐT theo cách tiếp cận CDIO và áp dụng cho ngành Kinh tế Đối ngoại chất lượng cao tại Đại học Quốc gia Hà Nội” từ tháng 6/2008, do TS Vũ Anh Dũng chủ trì [27, tr.102]. Đề án đã đặt ra 4 mục tiêu chính: - Xác lập cơ sở khoa học và thực tiễn của cách tiếp cận CDIO. - Xây dựng chuẩn đầu ra (hay còn gọi là dự kiến kết quả đầu ra) và khung chương trình cho CTĐT cử nhân CLC ngành Kinh tế Đối ngoại theo cách tiếp cận CDIO dựa vào chuẩn đầu ra. - Xây dựng Dự thảo hướng dẫn triển khai thực hiện chương trình cử nhân CLC ngành Kinh tế đối ngoại theo cách tiếp cận CDIO. - Xây dựng Dự thảo hướng dẫn việc xây dựng chương trình đào tạo phù hợp với ĐHQGHN theo cách tiếp cận CDIO. Sau một thời gian triển khai nghiên cứu, ngày 18/1/2010 đề án đã được Hội đồng Khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội đánh giá, nghiệm thu đạt kết quả xuất sắc. Ngày 1/7/2010, Trường ĐHKT đã chính thức ban hành chuẩn đầu ra cho chương trình cử nhân Kinh tế Đối ngoại CLC theo 6 cách tiếp cận CDIO. Trong tháng 8/2010, Chuẩn đầu ra theo cách tiếp cận CDIO đã được phổ biến cho sinh viên ngành Kinh tế Đối ngoại CLC. 1.1.2. Nghiên cứu tại trường Đại học Bách khoa và Đại học Khoa học Tự nhiên thuộc Đại học Quốc gia TP. HCM Tháng 8/2009 Giám Đốc Đại học Quốc gia (ĐHQG) TPHCM đã ban hành quyết định về việc “Triển khai thí điểm áp dụng mô hình CDIO phục vụ xây dựng và phát triển CTĐT tại ĐHQG - TPHCM”. Trong lộ trình thực hiện tại trường ĐHBK TP HCM, công tác soạn thảo chuẩn đầu ra cho từng chương trình đào tạo và cho từng môn học đã được áp dụng phương pháp tiếp cận mô hình CDIO[27, tr.104]. 1.1.3. Nghiên cứu tại trường Đại học Giáo dục – ĐHQGHN Nghiên cứu tàng thư danh mục luận văn thạc sỹ và luận án tiến sỹ [30] chuyên ngành Quản lý giáo dục tại trường Đại học Giáo dục – ĐHQGHN , học viên nhận thấy đề tài luận án, luận văn có liên quan đến quản lý, thiết kế xây dựng chuẩn đầu ra chương trình đào tạo theo phương pháp tiếp cận CDIO chưa có. Tháng 04 năm 2010, TS. Lê Đức Ngọc và TS. Trần Hữu Hoan có công trình nghiên cứu “Chuẩn đầu ra trong giáo dục đại học” công bố trên Tạp chí Khoa học giáo dục số 55 có đề cập đến Thiết kế CĐR CTĐT tiếp cận CDIO. 1.1.4. Định hướng nghiên cứu của Bộ GD&ĐT Thời gian qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tổ chức các buổi hội thảo chuyên đề “Phát triển chương trình đào tạo theo hướng tiếp cận mô hình CDIO” tại Hà Nội, Đà Nẵng và TPHCM nhằm giới thiệu đến các trường đại học cả nước một phương pháp dạy và học đã được triển khai hơn 60 trường đại học trên thế giới. Hiện nay mong muốn của Bộ GDĐT và các ĐHQG là đưa nền giáo dục đại học nước ta ngang tầm trình độ khu vực và quốc tế. Sinh viên là đối 7 tượng và là sản phẩm của đào tạo đại học. Do đó, từ nguyên liệu ban đầu là sinh viên, để tạo ra sản phẩm đạt trình độ cao cần phải có một quy trình (chương trình đào tạo) chuẩn, nhà xưởng đủ tiêu chuẩn (không gian giáo dục), máy móc thiết bị tốt (phòng thí nghiệm, trang thiết bị hỗ trợ đào tạo), thợ lành nghề (trình độ giảng viên giỏi) và phương pháp đánh giá chất lượng sản phẩm tạo ra một cách chuyên nghiệp và chính xác. Nhưng đây là công việc rất khó khăn, muốn triển khai áp dụng mô hình CDIO vào việc xây dựng CTĐT và cải tiến phương pháp dạy và học chuyển tải được chuẩn đầu ra, đòi hỏi các trường phải có nguồn nhân lực có chất lượng (đội ngũ GV có trình độ cao), kinh phí hỗ trợ và sự ủng hộ của BGH nhà trường, của Bộ GD&ĐT, của cán bộ giảng dạy tham gia đào tạo và của các bên liên quan khác. Tuy nhiên, để nâng cao chất lượng đào tạo phục vụ tốt cho nhu cầu kinh tế xã hội đất nước thì không có con đường nào khác là phải thực hiện mô hình này. 1.2. Các khái niệm cơ bản[1][9][29] 1.2.1. Quản lý Quản lý là một khái niệm đa hình được hiểu theo nhiều cách tiếp cận khác nhau. Thông thường, khi đưa ra khái niệm quản lý các tác giả thường gắn với một loại hình cụ thể: Mary Parker Follett (1868-1933) cho rằng trong công việc quản lý cần chú trọng tới những người lao động với toàn bộ đời sống của họ, cả yếu tố kinh tế lẫn yếu tố tinh thần và tình cảm. Theo Bà “Quản lý là nghệ thuật khiến cho công việc được thực hiện thông qua người khác” [9]. Frederick Winslow Taylor (1856 – 1915) là cha đẻ của thuyết quản lý khoa học định nghĩa: “Quản lý là biết được chính xác điều bạn muốn người khác làm, và sau đó hiểu được rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất” [9]. 8 Henry Fayol (1841 – 1925) đã xuất phát từ nghiên cứu các loại hình hoạt động quản lý và phân biệt thành 5 chức năng cơ bản: “kế hoạch hoá, tổ chức, chỉ huy, phối hợp và kiểm tra”. Sau này được kết hợp thành bốn chức năng cơ bản của quản lý: kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra. Fayol còn chứng minh được rằng khoa học quản lý – “quản lý hành chính”, không những cần thiết cho các tổ chức công nghiệp và hãng kinh doanh mà còn có thể áp dụng với mọi loại hình tổ chức, kể cả cơ quan của Chính phủ vì quản lý ở một tổ chức đều có chung những chức năng trên [9]. Theo các tác giả, quản lý là một hoạt động vừa khó khăn vừa phức tạp lại có ý nghĩa trong sự phát triển hay trì trệ của mọi tổ chức. Quản lý đúng đắn sẽ giúp cho các tổ chức hạn chế các nhược điểm, liên kết gắn bó mọi người trong tổ chức, tạo niềm tin, sức mạnh và truyền thống của tổ chức. Nhìn chung ở cách tiếp cận nào, quản lý đều có 4 chức năng chủ đạo[9]: - Xây dựng kế hoạch (kế hoạch hóa): là chức năng cơ bản nhất trong các chức năng của quản lý. Xây dựng kế hoạch có nghĩa là xác định mục tiêu, mục đích đối với thành tựu tương lai của tổ chức và các con đường, biện pháp, cách thức để đạt được mục tiêu, mục đích đó. - Tổ chức triển khai: là quá trình phân công và phối hợp các nhiệm vụ và nguồn lực để đạt được các mục tiêu đã vạch ra. Khi người quản lý đã lập xong kế hoạch, họ cần phải chuyển hoá những ý tưởng trong kế hoạch thành hiện thực. - Chỉ đạo – điều hành: vừa có ý nghĩa chỉ thị, điều hành, vừa là tác động ảnh hưởng tới hành vi, thái độ của các thành viên trong tổ chức trên cơ sở sử dụng đúng các quyền lực của người quản lý. Chỉ đạo – điều hành bao hàm việc liên kết, liên hệ với người khác và động viên họ hoàn thành những nhiệm vụ nhất định để đạt được mục tiêu của tổ chức. Chức năng này không 9 chỉ bắt đầu sau khi việc Lập kế hoạch và Tổ chức thực hiện đã hoàn tất, mà ảnh hưởng quyết định tới công tác Kiểm tra đánh giá sau này. - Kiểm tra, đánh giá: là một chức năng theo dõi, giám sát các thành quả hoạt động và tiến hành những hoạt động sửa chữa, uốn nắn nếu cần thiết. Một kết quả hoạt động phải phù hợp với những chi phí bỏ ra, nếu không tương ứng thì phải tiến hành những hành động điều chỉnh phù hợp. Đó cũng là quá trình tự điều chỉnh, diễn ra có tính chu kỳ như sau: người quản lý đặt ra những chuẩn mực thành đạt của hoạt động; đối chiếu, đo lường kết quả, sự thành đạt so với chuẩn mực đã đề ra; điều chỉnh những sai lệch và hiệu chỉnh, sửa lại chuẩn mực nếu cần. - Quan hệ mật thiết với bốn chức năng trên, nhiều tác giả còn nhấn mạnh vai trò của Thông tin trong quản lý: "Không có thông tin, không có quản lý"; "Thông tin là thể nền của quản lý"... Chu trình quản lý có thể biểu diễn bằng sơ đồ dưới đây: 1. Lập Kế hoạch 4. Kiểm tra, đánh giá Thông tin quản lý 2. Tổ chức 3. Chỉ đạo Sơ đồ 1.1. Chu trình quản lý [9] 1.2.2. Chuẩn đầu ra chương trình đào tạo[25][7] Chuẩn đầu ra (Learning outcomes) của một chương trình giáo dục đại học là nội hàm chất lượng tối thiểu của người tốt nghiệp chương trình đó; là những chỉ số về phẩm chất, kiến thức, kỹ năng, thái độ/ hành vi và khả năng/ năng lực hay tổng quát hơn là các "kỹ năng cứng" và "kỹ năng mềm" người học có được sau khi kết thúc chương trình giáo dục đó trong nhà trường [25, tr1]. 10 Một số định nghĩa chuẩn đầu ra được sử dụng thay thế trong các văn bản của Bộ Giáo dục và Đào tạo [28, tr17]: - Chuẩn đầu ra thể hiện những gì sinh viên nên biết, hiểu và có năng lực thực hiện. - Chuẩn đầu ra là khẳng định những điều mà chúng ta muốn sinh viên có khả năng làm, biết, hoặc hiểu nhờ hoàn thành một khóa đào tạo. - Chuẩn đầu ra là quy định về nội dung kiến thức chuyên môn; kỹ năng thực hành, khả năng nhận thức công nghệ và giải quyết vấn đề; công việc mà người học có thể đảm nhận sau khi tốt nghiệp và các yêu cầu khác đối với từng trình độ, ngành đào tạo[29, tr1]. Tuyên bố chuẩn đầu racho một chương trình giáo dục đào tạo của nhà trường chính là tuyên bố trách nhiệm về chất lượng giáo dục đào tạo của nhà trường cũng như yêu cầu của ngành giáo dục đạo tạo trước hết là đối với người học, sau là đối với xã hội và những người thụ hưởng và sử dụng sản phẩm đào tạo của nhà trường[25, tr1]. Cho đến nay, chuẩn đầu ra của mỗi chương trình đào tạo mới dừng ở việc xác định mục tiêu đào tạo về kiến thức, kỹ năng, thái độ và năng lực một các chung chung, thiếu cụ thể nên chỉ có giá trị xét duyệt cho mở mã ngành, ba công khai. Việc áp dụng các động từ trong thang nhận thức Bloom cũng chưa chi tiết hóa đến từng năng lực hay hành vi cụ thể yêu cầu người tốt nghiệp phải đạt được. Thiết kế chuẩn đầu ra tiếp cận CDIO tạo dựng một khung chuẩn đầu ra đúng nghĩa[25,tr2]: - Người dạy và ngừơi học biết dạy và biết học thế nào để đạt chuẩn đầu ra; - Ngừơi sử dụng nguồn nhân lực biết năng lực của người tốt nghiệp có những gì để tuyển dụng; - Nhà nước, nhà quản lý sử dụng chuẩn đầu ra để quản lý và đánh giá chất luợng sản phẩm đào tạo của cơ sở giáo dục ; 11