Tài liệu Quản lý hoạt động giảng dạy ở các trường trung học phổ thông chuyên tại thành phố Hồ Chí Minh (Luận văn thạc sĩ)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH ––––––––––––––––––– Nguyễn Hữu Thiên Châu QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIẢNG DẠY Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CHUYÊN TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Thành phố Hồ Chí Minh – 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH ––––––––––––––––––– Nguyễn Hữu Thiên Châu QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIẢNG DẠY Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CHUYÊN TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành : Quản lí Giáo dục Mã số : 60 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGÔ ĐÌNH QUA Thành phố Hồ Chí Minh – 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực, đƣợc nghiên cứu và thu thập từ thực tiễn tại các trƣờng trung học phổ thông chuyên trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. Tác giả luận văn Nguyễn Hữu Thiên Châu LỜI CẢM ƠN Qua quá trình thực hiện luận văn, tác giả xin gởi lời cảm ơn chân thành đến: TS. Ngô Đình Qua, giảng viên khoa Khoa học Giáo dục thuộc Trƣờng Đại học Sƣ phạm thành phố Hồ Chí Minh là cán bộ hƣớng dẫn khoa học đã nhiệt tình giúp đỡ và hƣớng dẫn trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Ban Giám Hiệu, Phòng Sau Đại học, Khoa Khoa học Giáo dục, cùng quý Thầy, Cô giảng dạy lớp cao học Quản lý giáo dục khóa 26 trƣờng Đại học Sƣ phạm thành phố Hồ Chí Minh là những ngƣời đã tận tình giảng dạy và truyền đạt những kinh nghiệm quý báu trong suốt khóa đào tạo sau đại học cho cả lớp và bản thân tác giả. Ban Giám Hiệu, quý Thầy, Cô, Anh, Chị tại các trƣờng trung học phổ thông chuyên trên địa bàn tại thành phố Hồ Chí Minh đã nhiệt tình đóng góp ý kiến và tích cực tham gia trong quá trình thực hiện khảo sát. Xin chân thành cảm ơn! MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục chữ viết tắt Danh mục các bảng MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIẢNG DẠY Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ........ 8 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .......................................................................... 8 1.1.1. Những nghiên cứu ở nƣớc ngoài .......................................................... 8 1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý hoạt động giảng dạy ở trong nƣớc ....... 9 1.2. Một số khái niệm cơ bản ........................................................................... 11 1.2.1. Quản lý ................................................................................................ 11 1.2.2. Hoạt động giảng dạy ........................................................................... 12 1.2.3. Quản lý hoạt động giảng dạy .............................................................. 13 1.3. Lý luận về hoạt động giảng dạy ở trƣờng trung học phổ thông ............... 14 1.3.1. Mục tiêu giảng dạy.............................................................................. 14 1.3.2. Chƣơng trình và nội dung giảng dạy .................................................. 15 1.3.3. Phƣơng pháp và phƣơng tiện giảng dạy ............................................. 18 1.3.4. Yêu cầu về phẩm chất, năng lực của ngƣời dạy ................................. 19 1.3.5. Đặc điểm của học sinh trung học phổ thông chuyên .......................... 20 1.3.6. Các điều kiện đảm bảo dạy tốt ở trƣờng THPT chuyên ..................... 20 1.3.7. Các yếu tố ảnh hƣởng đến hoạt động giảng dạy ................................. 21 1.4. Nội dung quản lý hoạt động giảng dạy ở các trƣờng trung học phổ thông chuyên ............................................................................................. 24 1.4.1. Quản lý việc thực hiện mục tiêu giảng dạy của giáo viên .................. 24 1.4.2. Quản lý việc xây dựng kế hoạch giảng dạy ........................................ 25 1.4.3. Quản lý hoạt động dạy của giáo viên.................................................. 26 1.4.4. Quản lý hoạt động bồi dƣỡng chuyên môn cho đội ngũ giáo viên ..... 28 1.4.5. Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh ............................................................................................... 28 1.4.6. Quản lý cơ sở vật chất và các điều kiện bảo đảm cho hoạt động giảng dạy của nhà trƣờng .................................................................... 29 1.5. Những yếu tố tác động đến quản lý hoạt động giảng dạy ở các trƣờng trung học phổ thông chuyên ...................................................................... 30 1.5.1. Yêu cầu của xã hội đối với sự nghiệp đổi mới giáo dục, đào tạo hiện nay ............................................................................................. 30 1.5.2. Đặc điểm hoạt động giảng dạy ở trƣờng trung học phổ thông chuyên ............................................................................................... 32 1.5.3. Sự chỉ đạo của Uỷ ban Nhân dân thành phố và Sở Giáo dục Đào tạo .............................................................................................. 33 1.5.4. Chất lƣợng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý của nhà trƣờng ..... 34 1.5.5. Chất lƣợng học sinh đầu vào và tâm lý, nhu cầu của phụ huynh ..... 34 1.6. Yêu cầu quản lý hoạt động giảng dạy ở các trƣờng trung học phổ thông chuyên ........................................................................................... 35 1.6.1. Kết hợp chặt chẽ quản lý hoạt động giảng dạy với nâng cao chất lƣợng đội ngũ giáo viên .................................................................... 35 1.6.2. Tăng cƣờng ứng dụng khoa học - kỹ thuật hiện đại vào quản lý hoạt động giảng dạy của nhà trƣờng ................................................. 36 1.6.3. Phối hợp chặt chẽ các lực lƣợng trong quản lý hoạt động giảng dạy của nhà trƣờng ............................................................................ 36 1.7. Kết quả quản lý hoạt động giảng dạy ở trƣờng trung học phổ thông chuyên ..................................................................................................... 37 1.7.1. Về phía học sinh.................................................................................. 37 1.7.2. Về phía các chủ thể quản lý ................................................................ 37 Tiểu kết chƣơng 1 .............................................................................................. 39 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIẢNG DẠY Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CHUYÊN TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ............................................ 40 2.1. Khái quát về hoạt động của các trƣờng trung học phổ thông chuyên tại thành phố Hồ Chí Minh ....................................................................... 40 2.1.1. Khái quát chung về các trƣờng trung học phổ thông chuyên tại thành phố Hồ Chí Minh ...................................................................... 40 2.1.2. Khái quát chung về hoạt động giảng dạy của các trƣờng trung học phổ thông chuyên tại thành phố Hồ Chí Minh ............................. 45 2.2. Khái quát về việc tổ chức khảo sát thực trạng .............................................. 46 2.2.1. Mẫu nghiên cứu .................................................................................... 46 2.2.2. Công cụ nghiên cứu ............................................................................ 46 2.2.3. Cách thức xử lý số liệu ....................................................................... 49 2.3. Thực trạng hoạt động giảng dạy và quản lý hoạt động giảng dạy ở các trƣờng trung học phổ thông chuyên tại thành phố Hồ Chí Minh ....... 50 2.3.1. Thực trạng hoạt động giảng dạy ở các trƣờng trung học phổ thông chuyên tại thành phố Hồ Chí Minh ........................................ 50 2.3.2. Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy ở các trƣờng trung học phổ thông chuyên tại thành phố Hồ Chí Minh ................................. 53 2.3.3. Thực trạng những yếu tố tác động đến quản lý hoạt động giảng dạy ở các trƣờng trung học phổ thông chuyên ................................. 62 2.3.4. Đánh giá chung về thực trạng ........................................................... 63 Tiểu kết chƣơng 2 .............................................................................................. 65 Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIẢNG DẠY Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CHUYÊN TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ............................................ 66 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ................................................................... 66 3.1.1. Đảm bảo tính mục đích ....................................................................... 66 3.1.2. Đảm bảo tính khoa học ....................................................................... 66 3.1.3. Đảm bảo tính phát triển ...................................................................... 67 3.1.4. Đảm bảo tính toàn diện ....................................................................... 67 3.1.5. Đảm bảo tính khả thi ........................................................................... 67 3.1.6. Đảm bảo tính thực tiễn ........................................................................ 68 3.2. Cơ sở đề xuất biện pháp ............................................................................ 68 3.2.1. Cơ sở lý luận ....................................................................................... 68 3.2.2. Cơ sở pháp lý ...................................................................................... 69 3.2.3. Cơ sở thực tiễn .................................................................................... 69 3.3. Biện pháp quản lý hoạt động giảng dạy ở các trƣờng trung học phổ thông chuyên tại thành phố Hồ Chí Minh................................................. 69 3.3.1. Tổ chức bồi dƣỡng, nâng cao năng lực quản lý và trình độ chuyên môn cho đội ngũ giáo viên của nhà trƣờng .......................... 69 3.3.2. Nâng cao nhận thức, phát huy trách nhiệm và hiệu quả quản lý hoạt động giảng dạy của tổ trƣởng chuyên môn và Ban Giám hiệu .......................................................................................... 70 3.3.3. Ban Giám hiệu yêu cầu giáo viên đổi mới phƣơng pháp giảng dạy theo hƣớng phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh chuyên ............................................................................................... 71 3.3.4. Tăng cƣờng đổi mới hoạt động giáo dục toàn diện cho học sinh chuyên ............................................................................................... 72 3.3.5. Tăng cƣờng quản lý cơ sở vật chất và phƣơng tiện kỹ thuật dạy học .............................................................................................. 73 3.3.6. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động giảng dạy của giáo viên .............................................................................. 74 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ................. 76 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ....................................................................... 76 3.4.2. Đối tƣợng khảo nghiệm ...................................................................... 76 3.4.3. Nội dung khảo nghiệm ........................................................................ 76 3.4.4. Nhận xét .............................................................................................. 77 Tiểu kết chƣơng 3 .............................................................................................. 80 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................... 82 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 86 PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Bộ GD&ĐT : Bộ Giáo dục và Đào tạo CBQL : Cán bộ quản lý CNTT : Công nghệ thông tin CSVC : Cơ sở vật chất ĐHQG : Đại học Quốc gia GD : Giáo dục GV : Giáo viên HS : Học sinh PCGD : Phổ cập giáo dục QL : Quản lý Sở GD&ĐT : Sở Giáo dục và Đào tạo THPT : Trung học Phổ thông TP : Thành phố TP.HCM : Thành phố Hồ Chí Minh DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Kết quả giáo dục học sinh tại các trƣờng THPT chuyên tại TP.HCM .......................................................................................... 51 Bảng 2.2. Kết quả thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm học 2016 2017 của học sinh các trƣờng THPT chuyên tại TP.HCM ............. 52 Bảng 2.3. Thực trạng quản lý việc hiện mục tiêu giảng dạy của đội ngũ giáo viên .......................................................................................... 54 Bảng 2.4. Thực trạng quản lý việc soạn bài và chuẩn bị lên lớp của giáo viên .......................................................................................... 55 Bảng 2.5. Kết quả khảo sát các biện pháp quản lý giờ lên lớp của giáo viên .......................................................................................... 56 Bảng 2.6. Kết quả đánh giá về biện pháp quản lý hoạt động bồi dƣỡng giáo viên .......................................................................................... 58 Bảng 2.7. Tổng hợp ý kiến về biện pháp quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh ........................................................... 60 Bảng 2.8. Thực trạng những yếu tố tác động đến quản lý hoạt động giảng dạy ở các trƣờng trung học phổ thông chuyên ............................... 62 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý .................................................................................... 77 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa của đất nƣớc ta nói chung đang đặt ra những đòi hỏi khách quan cần phải nâng cao chất lƣợng giáo dục - đào tạo ở tất cả các cấp học, bậc học. Trong những năm qua, Đảng và Nhà nƣớc ta đặc biệt chú trọng phát triển giáo dục - đào tạo, phát triển nguồn nhân lực; đây đƣợc coi là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu, là khâu đột phá trong chiến lƣợc phát triển kinh tế - xã hội. Điều này đã đƣợc thể hiện trong thông báo “Kết luận về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ƣơng 2 khóa VIII, phƣơng hƣớng phát triển giáo dục và đào tạo đến năm 2020”, Bộ Chính trị đã chỉ đạo: “Tiếp tục rà soát và bổ sung cơ chế, chính sách, tổ chức thực hiện, bồi dƣỡng nhân tài ngay từ bậc học phổ thông, đặc biệt ở bậc đại học. Khuyến khích phát triển nâng cao chất lƣợng các trƣờng trung học Phổ thông Năng khiếu, các lớp đào tạo cử nhân khoa học tài năng” [3]. Hội nghị Trung ƣơng lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ƣơng Đảng (khóa XI) đã ban hành Nghị quyết “ Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế ”. Trong khi xác định phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực; chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất ngƣời học; Ban Chấp hành Trung ƣơng đã nhấn mạnh đến việc phát hiện và bồi dƣỡng nhân tài để đào tạo nguồn nhân lực chất lƣợng cao cho các ngành mũi nhọn [2]. Quán triệt chủ trƣơng, đƣờng lối của Đảng, trƣờng chuyên đƣợc thành lập ở cấp trung học phổ thông dành cho những học sinh đạt kết quả xuất sắc trong học tập nhằm phát triển năng khiếu của các em về một số môn học trên cơ sở đảm bảo giáo dục phổ thông toàn diện.... Nhà nƣớc ƣu tiên bố trí giáo viên, cơ 2 sở vật chất, thiết bị và ngân sách cho các trƣờng chuyên, trƣờng năng khiếu do Nhà nƣớc thành lập. Thực tiễn cho thấy, bên cạnh những kết quả đạt đƣợc, quản lý hoạt động dạy học ở các trƣờng trung học phổ thông chuyên nói chung tại thành phố Hồ Chí Minh còn có những bất cập, hạn chế. Trong quá trình chuyển đổi từ trƣờng trung học phổ thông sang trƣờng trung học phổ thông chuyên, các trƣờng cũng có những bất cập trong quản lý giáo dục đào tạo nhƣ: trình độ, năng lực chuyên môn nghiệp vụ của cán bộ quản lý, nhất là đội ngũ giáo viên chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu đổi mới nâng cao chất lƣợng giáo dục - đào tạo toàn diện học sinh trƣờng chuyên của Thành phố. Cơ sở vật chất xuống cấp và trong tình trạng chắp vá, sửa chữa, sử dụng tạm thời; các trang thiết bị, phƣơng tiện dạy học hiện đại còn hạn chế, chƣa thực sự phát huy tối đa sự năng động, sáng tạo trong giảng dạy của giáo viên và học tập của học sinh chuyên. Tình trạng học lệch, học thực dụng của học sinh khiến sự đầu tƣ theo lối thực dụng của cha mẹ học sinh còn quá sâu sắc. Chính vì vậy, việc nghiên cứu một cách cơ bản, hệ thống cơ sở lý luận, thực tiễn và đề ra những biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở các trƣờng trung học phổ thông chuyên có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc và đó là lý do tôi chọn đề tài: “ Quản lý hoạt động giảng dạy ở các trường trung học phổ thông chuyên tại thành phố Hồ Chí Minh ” làm đề tài nghiên cứu của luận văn. 2. Mục đích nghiên cứu Dựa trên cơ sở lý luận ngƣời nghiên cứu xác định thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý hoạt động giảng dạy ở các trƣờng trung học phổ thông chuyên tại thành phố Hồ Chí Minh, nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục - đào tạo của nhà trƣờng và Thành phố. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý trƣờng trung học phổ thông chuyên tại thành phố Hồ Chí Minh. 3 3.2. Đối tƣợng nghiên cứu Quản lý hoạt động giảng dạy ở các trƣờng trung học phổ thông chuyên tại thành phố Hồ Chí Minh. 4. Giả thuyết nghiên cứu Quản lý hoạt động giảng dạy tại các trƣờng trung học phổ thông chuyên ở thành phố Hồ Chí Minh đã đạt thành tích ở công tác lập kế hoạch và tổ chức bồi dƣỡng, nâng cao năng lực và trình độ chuyên môn cho đội ngũ giáo viên cũng nhƣ phát huy trách nhiệm quản lý hoạt động giảng dạy của tổ trƣởng chuyên môn và Ban Giám hiệu; đồng thời cũng đạt đƣợc một số kết quả trong công tác chỉ đạo đổi mới phƣơng pháp dạy học gắn với tổ chức hoạt động giáo dục toàn diện cho học sinh chuyên. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế ở mặt đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá kết quả giảng dạy của giáo viên. Khảo sát đúng thực trạng sẽ có cơ sở đề ra những biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giảng dạy của trƣờng THPT chuyên. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giảng dạy. - Nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy ở các trƣờng trung học phổ thông chuyên tại thành phố Hồ Chí Minh. - Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động giảng dạy ở các trƣờng trung học phổ thông chuyên tại thành phố Hồ Chí Minh nhằm nâng cao chất lƣợng hoạt động giảng dạy, giáo dục học sinh toàn diện của các trƣờng. 6. Phạm vi nghiên cứu + Tiến hành điều tra, khảo sát trên 3 trƣờng THPT Chuyên tại TP.HCM: Trƣờng THPT Chuyên Lê Hồng Phong, Trƣờng THPT Chuyên Trần Đại Nghĩa và Trƣờng Phổ thông Năng khiếu ĐHQG TP.HCM. Hiện nay, 3 trƣờng THPT Chuyên này bao gồm học sinh hệ chuyên, hệ phổ thông phân ban. Tuy nhiên đề tài chỉ đi vào nghiên cứu quản lý hoạt động giảng dạy hệ chuyên của các trƣờng. 4 + Việc điều tra, khảo sát đƣợc thực hiện đối với các giáo viên, cán bộ quản lý có liên quan đến hoạt động giảng dạy và quản lý hoạt động giảng dạy hệ chuyên của các trƣờng. + Các số liệu, tài liệu thực tế đƣợc thu thập trong khoảng thời gian từ khi bắt đầu thực hiện đề tài đến khi hoàn tất luận văn. 7. Phƣơng pháp luận nghiên cứu 7.1. Cơ sở phƣơng pháp luận Để nghiên cứu đề tài, chúng tôi dựa trên nền tảng các quan điểm, tƣ tƣởng về giáo dục và quản lý giáo dục của chủ nghĩa Mác Lê - nin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, đƣờng lối, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, đồng thời quán triệt, vận dụng sâu sắc quan điểm hệ thống-cấu trúc, logic-lịch sử và quan điểm thực tiễn trong nghiên cứu khoa học giáo dục, từ đó định hƣớng cho việc tiếp cận đối tƣợng và luận giải các nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài. 7.1.1. Quan điểm hệ thống - cấu trúc Vận dụng quan điểm hệ thống - cấu trúc vào việc nghiên cứu đề tài, chúng tôi xem công tác quản lý hoạt động giảng dạy ở các trƣờng THPT chuyên tại TP.HCM là một hệ thống với các các bộ phận hợp thành: chủ thể quản lý, đối tƣợng bị quản lý, mục tiêu, chức năng, nội dung, phƣơng pháp, kết quả quản lý hoạt động giảng dạycó liên hệ với nhau. Chủ thể quản lý với mục tiêu quản lý hoạt động giảng dạy thực hiện các chức năng và nội dung quản lý hoạt động giảng dạy bằng các phƣơng pháp quản lý cụ thể tác động vào đối tƣợng bị quản lý để đạt đƣợc kết quả. 7.1.2. Quan điểm thực tiễn Dựa theo quan điểm này, chúng tôi tiến hành khảo sát, phỏng vấn tại các trƣờng THPT chuyên để biết đƣợc những khó khăn, hạn chế trong quản lý hoạt động giảng dạy mà các trƣờng đã gặp phải trong quá trình quản lý và nguyên nhân dẫn đến những khó khăn, hạn chế đó là gì, từ đó đề ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giảng dạy tại các trƣờng. 5 7.1.3. Quan điểm lịch sử - logic Quan điểm logic đƣợc chúng tôi vận dụng vào việc sắp xếp cấu trúc của đề tài theo logic nghiên cứu: lý luận đƣợc lấy làm nền tảng và soi đƣờng cho việc nghiên cứu thực tiễn; đề tài chứa đựng câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết là câu trả lời có tính chất phỏng đoán cho câu hỏi đó; việc nghiên cứu thực trạng nhằm tìm kiếm bằng chứng để chứng minh cho giả thuyết; nếu giả thuyết đƣợc chứng minh, giả thuyết sẽ trở thành kết luận của đề tài. Quan điểm lịch sử đƣợc chúng tôi vận dụng để đánh giá thực trạng trong hoàn cảnh hiện tại. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học đƣợc nghiên cứu trong quá trình phát triển của nó, từ lúc triển khai đến nay trên địa bàn TP.HCM dƣới sự chỉ đạo và hƣớng dẫn của Sở GD&ĐT TP.HCM. 7.2. Phƣơng pháp nghiên cứu Chúng tôi sẽ sử dụng phối hợp các phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn, cụ thể là: 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết 7.2.1.1. Phân tích và tổng hợp lý thuyết Phƣơng pháp này đƣợc sử dụng để phân tích tài liệu lý thuyết về quản lý cũng nhƣ quản lý hoạt động giảng dạy thành các đơn vị kiến thức, cho phép ngƣời nghiên cứu tìm ra những dấu hiệu đặc trƣng, cấu trúc bên trong của lý thuyết này, từ đó, ngƣời nghiên cứu có thể nắm đƣợc bản chất của từng đơn vị kiến thức và toàn bộ lý thuyết để có thể đƣa ra những phát biểu cô đọng và đại diện. 7.2.1.2. Phân loại và hệ thống hóa lý thuyết Chúng tôi sử dụng phƣơng pháp này nhằm sắp xếp các tài liệu khoa học liên quan đến quản lý hoạt động giảng dạy theo không gian, thời gian để viết phần Lịch sử nghiên cứu vấn đề. 6 7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn Chúng tôi xác định thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy ở các trƣờng THPT chuyên tại TP.HCM thông qua việc sử dụng phối hợp các phƣơng pháp nghiên cứu khác nhau. Trong đó, phƣơng pháp điều tra viết là phƣơng pháp chính, các phƣơng pháp còn lại nhƣ: phỏng vấn, quan sát và phƣơng pháp thu thập và phân tích minh chứng là các phƣơng pháp hỗ trợ. 7.2.2.1. Phương pháp điều tra viết - Mục đích điều tra: Phƣơng pháp này đƣợc sử dụng để thu thập chứng cứ để chứng minh giả thuyết nghiên cứu của đề tài. - Nội dung điều tra: Thực trạng hoạt động giảng dạy ở các trƣờng THPT chuyên tại TP.HCM; thực trạng sử dụng các biện pháp quản lý hoạt động giảng dạy ở các trƣờng THPT chuyên tại TP.HCM hiện có, phân tích các ƣu điểm và hạn chế của thực trạng này. - Đối tƣợng điều tra: 20 cán bộ quản lý và 100 giáo viên ở 3 trƣờng THPT chuyên tại TP.HCM. - Công cụ điều tra: mẫu phiếu hỏi gồm (1) CBQL và (2) GV. 7.2.2.2. Phương pháp phỏng vấn - Mục đích phỏng vấn: Tìm hiểu sâu các dữ kiện chƣa rõ nhằm hỗ trợ phƣơng pháp điều tra bằng bảng hỏi, đi đến việc lý giải cho những nguyên nhân của vấn đề. - Nội dung phỏng vấn: Sử dụng hình thức phỏng vấn với 5 - 7 câu hỏi soạn sẵn xoay quanh vấn đề liên quan đến thực trạng hoạt động giảng dạy và quản lý hoạt động giảng dạy tại nhà trƣờng. - Đối tƣợng phỏng vấn: 3 cán bộ quản lý và 9 giáo viên ở 3 trƣờng THPT chuyên tại TP.HCM. 7.2.2.3. Phương pháp quan sát - Mục đích quan sát: Phƣơng pháp này đƣợc sử dụng để thu thập chứng cứ để chứng minh giả thuyết nghiên cứu của đề tài. 7 - Nội dung quan sát: Thu thập thông tin qua việc quan sát các hoạt động giảng dạy của đội ngũ giáo viên bằng việc: Dự giờ sau đó cùng Hiệu trƣởng, tổ trƣởng chuyên môn và giáo viên có kinh nghiệm giảng dạy để phân tích giờ dạy, dựa trên quy chế về chuyên môn, chƣơng trình dạy học của bộ môn v.v.... quan sát hoạt động quản lý, đặc biệt công tác quản lý hoạt động giảng dạy của cán bộ quản lý ở từng tổ bộ môn. - Đối tƣợng quan sát: Hiệu trƣởng, tổ trƣởng chuyên môn và giáo viên ở 3 trƣờng THPT chuyên tại TP.HCM. 7.2.2.4. Phương pháp thu thập và phân tích minh chứng Các minh chứng đƣợc chúng tôi dự kiến thu thập gồm: kế hoạch giáo dục năm học của Hiệu trƣởng, Phó hiệu trƣởng, các văn bản chỉ đạo của Sở Giáo dục, Ban Giám hiệu về hoạt động giảng dạy, các biên bản của các phiên họp giữa ban Giám hiệu với giáo viên về việc giảng dạy. 7.2.3. Phương pháp thống kê toán học Bằng một số thuật toán của thống kê toán học áp dụng trong nghiên cứu giáo dục, chúng tôi xử lý các kết quả điều tra, phân tích kết quả nghiên cứu, đồng thời đánh giá mức độ tin cậy của phƣơng pháp điều tra. 8. Kết cấu luận văn Luận văn có kết cấu bao gồm: phần mở đầu; 3 chƣơng; phần kết luận và kiến nghị; danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục. 8 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIẢNG DẠY Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài Trên thế giới, việc nghiên cứu và phát triển các loại hình nhà trƣờng bồi dƣỡng học sinh giỏi, đào tạo học sinh tài năng (tƣơng đƣơng với các trƣờng chuyên, trƣờng năng khiếu ở Việt Nam), đã có những nghiên cứu và tổ chức thực hiện ở các trình độ đào tạo khác nhau. Các nhà nghiên cứu giáo dục Xô Viết thì khẳng định rằng: Kết quả của hoạt động quản lý phụ thuộc vào việc tổ chức đúng đắn và phù hợp các hoạt động giàng dạy của đội ngũ giáo viên. Tác giả P.V.Zimin, M.I.Kondakop, N.I.Saxerdolop nhận định: “Công tác quản lý hoạt động giảng dạy, giáo dục trong nhà trƣờng là khâu then chốt trong hoạt động quản lý trƣờng học.” [40, tr.28]. Trong nghiên cứu của mình, các tác giả cho rằng: quản lý hoạt động giảng dạy trong nhà trƣờng không chỉ chú trọng đến việc quản lý phƣơng pháp giảng dạy, quản lý nội dung chƣơng trình mà còn phải chú trọng đến nhiều yếu tố khác, vì chúng có mối liên hệ tƣơng hỗ. Vào những năm đầu thập niên 80 của thế kỷ XX, ở Vƣơng quốc Anh đã có những nghiên cứu và triển khai thực hiện mô hình “Trường học hiệu quả” (Effective School). Trong đó có các điều kiện cần thiết của loại hình trƣờng này nhƣ: Tính chuyên nghiệp trong lãnh đạo; môi trƣờng biết học hỏi; sự tập trung vào giảng dạy và giảng dạy có mục đích rõ ràng; sự tác động tăng cƣờng có tính tích cực;…. Vào năm 2000 ở Singapore đã triển khai mô hình “Nhà trường ưu việt” (School Excellence Model - SEM). Trong đó đặc biệt quan tâm đến yếu tố quy trình lấy học sinh làm trung tâm; phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý 9 tốt; quản lý hoạt động giảng dạy và kết quả của ngƣời học;… Nhờ sự tập trung vào các yếu tố cơ bản của quản lý hoạt động giảng dạy đã tạo nên những giá trị đặc trƣng của một trƣờng chất lƣợng cao. Ở Malaysia, tập trung xây dựng “Nhà trường thông tuệ” (SMART School) với việc hƣớng hoạt động quản lý vào phát huy sức mạnh học tập “POWER”. Quản lý hoạt động giảng dạy ở đây hƣớng trọng tâm vào việc giúp HS tự vạch kế hoạch học tập theo tƣ vấn của ngƣời thầy; học sinh tự tổ chức thực hiện kế hoạch học tập của bản thân; tự đánh giá kết quả học tập của mình có sự giám sát của giáo viên. 1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý hoạt động giảng dạy ở trong nước Trong những năm gần đây, các nhà nghiên cứu về giáo dục, quản lý giáo dục nhƣ Trần Kiểm, Thái Duy Tuyên, Trần Văn Kim, Vũ Nhƣ Thành, Lê Minh Đức, Bùi Minh Hiền, Vũ Ngọc Hải, Đặng Quốc Bảo… đã có những nghiên cứu làm sáng tỏ quan niệm khác nhau về quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trƣờng và quản lý các hoạt động có liên quan. Tác giả Trần Kiểm trong giáo trình “Những vấn đề cơ bản của khoa học quản lý giáo dục” đã nêu rõ: Hoạt động quản lý nhà trƣờng bao gồm nhiều mặt quản lý, trong đó có quản lý các hoạt động giáo dục (hoạt động giảng dạy, hoạt động giáo dục, hoạt động xã hội, hoạt động văn thể, hoạt động lao động, hoạt động ngoại khoá, hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp…); quản lý các đối tƣợng khác nhau: quản lý giáo viên, học sinh, tài chính, cơ sở vật chất…; quản lý nhiều khách thể khác nhau: quản lý thực hiện xã hội hoá giáo dục, điều tiết và điều chỉnh ảnh hƣởng từ bên ngoài nhà trƣờng, tham mƣu với Ban đại diện cha mẹ học sinh…[25]. Trên cơ sở phƣơng pháp luận của chủ nghĩa Mác Lê - nin và tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, tác giả Nguyễn Ngọc Quang đã nghiên cứu “Những khái niệm cơ bản về quản lý giáo dục”; tác giả Đặng Quốc Bảo đi sâu nghiên cứu “Quản lý, quản lý giáo dục tiếp cận từ những mô hình”; tác giả Nguyễn Đức Trí nghiên cứu về