Tài liệu Quản lý ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ở các trường THCS huyện Bình Chánh,Tp. Hồ Chí Minh (Luận văn thạc sĩ)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Nguyễn Huy Hải QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY HỌC Ở CÁC TRƢỜNG THCS HUYỆN BÌNH CHÁNH, TP. HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Thành phố Hồ Chí Minh – 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Nguyễn Huy Hải QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY HỌC Ở CÁC TRƢỜNG THCS HUYỆN BÌNH CHÁNH, TP. HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành : Mã số : Quản lí giáo dục 60 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. VÕ VĂN NAM Thành phố Hồ Chí Minh – 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Những số liệu điều tra, kết quả nghiên cứu không trùng lắp với các công trình nghiên cứu đã công bố của tác giả khác. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Huy Hải LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành Luận văn, tôi đã nhận được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ và những tình cảm thân thương của quý Thầy/Cô, bạn bè, gia đình, đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng Sau đại học, Khoa Khoa học giáo dục trường Đại học Sự phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã giúp đỡ tôi tận tình, tạo mọi điều kiện trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Xin tri ân quý thầy cô giảng dạy, truyền đạt và chỉ dẫn cho tôi nhiều tri thức, kinh nghiệm quý giá. Xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến Tiến sĩ Võ Văn Nam, người thầy đã dẫn dắt, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện Luận văn. Xin cảm ơn những kiến thức, những tài liệu và thời gian thầy đã dành cho tôi. Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, quý Thầy/Cô và các em học sinh của một số trường THCS trong huyện Bình Chánh, Tp.HCM đã tạo điều kiện thuận lợi và cộng tác để thực hiện Luận văn nghiên cứu này. Xin cảm ơn anh/chị học viên lớp cao học Quản lý giáo dục K26 đã quan tâm, động viên và giúp đỡ tôi trong suốt khoá học. Tp. Hồ Chí Minh, tháng 09 năm 2017 Tác giả Nguyễn Huy Hải MỤC LỤC Trang phụ bìa Trang Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các từ viết tắc Danh mục các bảng MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY HỌC ................................................................................... 6 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................................................................... 6 1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài ........................................................................... 6 1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước................................................................................ 7 1.2. Những khái niệm cơ bản ..................................................................................................... 10 1.2.1. Quản lý nhà trường ....................................................................................................... 10 1.2.2. Hoạt động dạy học ........................................................................................................ 12 1.2.3. Ứng dụng CNTT trong dạy học và bài giảng điện tử .......................................... 21 1.3. Ứng dụng CNTT trong dạy học ........................................................................................ 23 1.4. Quản lý UDCNTT trong dạy học ..................................................................................... 38 1.4.1. Chức năng của quản lý................................................................................................. 38 1.4.2. Quản lý UDCNTT trong giảng dạy của GV .......................................................... 40 1.4.3. Quản lý UDCNTT trong học tập của HS ................................................................ 46 1.4.4. Đảm bảo các điều kiện hỗ trợ UDCNTT trong dạy học ..................................... 49 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý UDCNTT trong dạy học ở trường THCS ....................................................................................................................................... 51 1.5.1. Các yếu tố chủ quan...................................................................................................... 51 1.5.2. Các yếu tố khách quan ................................................................................................. 52 Kết luận chương 1 ......................................................................................................................... 53 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY HỌC Ở CÁC TRƢỜNG THCS HUYỆN BÌNH CHÁNH, TP.HỒ CHÍ MINH ........................................................................ 54 2.1. Khái quát về địa bàn nghiên cứu ...................................................................................... 54 2.1.1. Khái quát về vị trí địa lý hành chánh, tình hình dân số huyện Bình Chánh, Tp.HCM ........................................................................................................... 54 2.1.2. Khái quát về đội ngũ CBQL, GV huyện Bình Chánh, Tp.HCM...................... 54 2.2. Khái quát về quá trình khảo sát thực trạng .................................................................... 56 2.2.1. Mục đích khảo sát thực trạng ..................................................................................... 56 2.2.2. Nội dung khảo sát thực trạng ..................................................................................... 56 2.2.3. Phương pháp khảo sát .................................................................................................. 57 2.2.4. Cơ sở dùng để khảo sát thực trạng............................................................................ 58 2.2.5. Chọn mẫu và đối tượng khảo sát thực trạng .......................................................... 59 2.3. Thực trạng hoạt động UDCNTT trong dạy học ở các trường THCS huyện Bình Chánh, Tp.HCM ......................................................................................................... 59 2.3.1. Thực trạng UDCNTT trong giảng dạy của GV .................................................... 59 2.3.2. Thực trạng UDCNTT trong học tập của HS .......................................................... 67 2.4. Thực trạng quản lý UDCNTT trong dạy học ở trường THCS huyện Bình Chánh, Tp. HCM .................................................................................................................. 72 2.4.1. Thực trạng quản lý UDCNTT trong giảng dạy của GV ..................................... 72 2.4.2. Thực trạng quản lý UDCNTT trong học tập của HS ........................................... 81 2.4.3. Thực trạng QL đảm bảo các điều kiện hỗ trợ UDCNTT trong dạy học ......... 89 2.5. Đánh giá chung về thực trạng QL UDCNTT trong dạy học ở trường THCS ...... 90 2.5.1. Những ưu điểm .............................................................................................................. 90 2.5.2. Những hạn chế ............................................................................................................... 91 Kết luận chương 2 ......................................................................................................................... 91 CHƢƠNG 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY HỌC Ở CÁC TRƢỜNG THCS HUYỆN BÌNH CHÁNH, TP.HỒ CHÍ MINH ........................................................................ 93 3.1. Cơ sở xác lập biện pháp ...................................................................................................... 93 3.1.1. Cơ sở pháp lý .................................................................................................................. 93 3.1.2. Cơ sở lý luận ................................................................................................................... 93 3.1.3. Cơ sở thực tiễn ............................................................................................................... 93 3.2. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp .................................................................................... 94 3.2.1. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học .......................................................................... 94 3.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và bổ sung ........................................................ 94 3.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ........................................................................... 94 3.2.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả, khả thi ............................................................ 95 3.3. Một số biện pháp................................................................................................................... 95 3.3.1. Bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng về UDCNTT cho đội ngũ CBQL và GV ....... 95 3.3.2. Tăng cường tổ chức các hoạt động UDCNTT trong giảng dạy của GV ........ 98 3.3.3. Tăng cường tổ chức các hoạt động UDCNTT trong học tập của HS.............. 99 3.3.4. Tăng cường các hoạt động thi đua khen thưởng kích thích việc UDCNTT vào giảng dạy .......................................................................................... 100 3.3.5. Xây dựng và sử dụng có hiệu quả mạng xã hội, diễn đàn, các phần mềm UDCNTT trong dạy học ................................................................................ 102 3.3.6. Tăng cường công tác xã hội hoá giáo dục đảm bảo cho hoạt động UDCNTT ở trường THCS ....................................................................................... 103 3.4. Mối quan hệ các biện pháp............................................................................................... 104 3.5. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ........................................ 105 Kết luận chương 3 ....................................................................................................................... 108 KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮC STT CHỮ VIẾT ĐẦY ĐỦ CHỮ VIẾT TẮT 1 BGĐT Bài giảng điện tử 2 BGH Ban giám hiệu 3 CBQL Cán bộ quản lý 4 CNTT Công nghệ thông tin 5 CSVC Cơ sở vật chất 6 GV Giáo viên 7 GD & ĐT Giáo dục và đào tạo 8 HT Hiệu trưởng 9 PHT Phó hiệu trưởng 10 PMDH Phần mềm dạy học 11 PPDH Phương pháp dạy học 12 PPGD Phương pháp giảng dạy 13 PPUD Phần mềm ứng dụng 14 QL Quản lý 15 QLGD Quản lý giáo dục 16 THCS Trung học cơ sở 17 TPCM Tổ phó chuyên môn 18 TTCM Tổ trưởng chuyên môn 19 UDCNTT Ứng dụng công nghệ thông tin DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Trình độ chính trị, chuyên môn, quản lý, Tin học của CBQL các trường THCS huyện Bình Chánh, Tp.HCM ................................................ 54 Bảng 2.2. Trình độ chính trị, chuyên môn, Tin học của GV trường THCS huyện Bình Chánh, Tp.HCM ....................................................................... 56 Bảng 2.3. Quy ước xử lý thông tin thực trạng UDCNTT trong dạy học .................... 58 Bảng 2.4. Thống kê số lượng, thành phần CBQL, GV và HS khảo sát ...................... 59 Bảng 2.5. Tình hình UDCNTT trong thiết kế bài học của GV .................................. 60 Bảng 2.6. Tình hình UDCNTT trong đổi mới PPGD của GV ................................... 60 Bảng 2.7. Các hình thức UDCNTT trong giảng dạy của GV ..................................... 62 Bảng 2.8. Các phương pháp UDCNTT trong giảng dạy của GV................................ 63 Bảng 2.9. Các điều kiện phương tiện UDCNTT trong giảng dạy của GV.................. 64 Bảng 2.10. Trình độ UDCNTT trong giảng dạy của GV .............................................. 65 Bảng 2.11. Các yếu tố ảnh hưởng UDCNTT trong giảng dạy của GV ......................... 66 Bảng 2.12. Các nội dung UDCNTT trong học tập của HS ........................................... 67 Bảng 2.13. Các hình thức UDCNTT trong học tập của HS .......................................... 78 Bảng 2.14. Các phương pháp UDCNTT trong học tập của HS .................................... 69 Bảng 2.15. Các điều kiện phương tiện UDCNTT trong học tập của HS ...................... 70 Bảng 2.16. Trình độ UDCNTT trong học tập của HS ................................................... 70 Bảng 2.17. Các yếu tố ảnh hưởng UDCNTT trong học tập của HS ............................. 71 Bảng 2.18. Thực trạng lập kế hoạch UDCNTT trong thiết kế bài học của GV ............ 72 Bảng 2.19. Thực trạng tổ chức UDCNTT trong thiết kế bài học của GV .................... 73 Bảng 2.20. Thực trạng chỉ đạo UDCNTT trong thiết kế bài học của GV ..................... 74 Bảng 2.21. Thực trạng kiểm tra đánh giá UDCNTT trong thiết kế bài học của GV ................................................................................................................ 75 Bảng 2.22. Thực trạng lập kế hoạch UDCNTT trong đổi mới PPGD của GV ............. 76 Bảng 2.23. Thực trạng tổ chức UDCNTT trong đổi mới PPGD của GV ..................... 77 Bảng 2.24. Thực trạng chỉ đạo UDCNTT trong đổi mới PPGD của GV...................... 79 Bảng 2.25. Thực trạng kiểm tra đánh giá UDCNTT trong đổi mới PPGD của GV ................................................................................................................ 80 Bảng 2.26. Thực trạng lập kế hoạch UDCNTT trong học tập trên lớp của HS ............ 81 Bảng 2.27. Thực trạng tổ chức UDCNTT trong học tập trên lớp của HS..................... 82 Bảng 2.28. Thực trạng chỉ đạo UDCNTT trong học tập trên lớp của HS ..................... 83 Bảng 2.29. Thực trạng kiểm tra đánh giá UDCNTT trong học tập trên lớp của HS ................................................................................................................. 84 Bảng 2.30. Thực trạng lập kế hoạch UDCNTT trong học tập ngoài lớp của HS.......... 85 Bảng 2.31. Thực trạng tổ chức UDCNTT trong học tập ngoài lớp của HS .................. 86 Bảng 2.32. Thực trạng chỉ đạo UDCNTT trong học tập ngoài lớp của HS .................. 87 Bảng 2.33.Thực trạng kiểm tra đánh giá UDCNTT trong học tập ngoài lớp của HS .......................................................................................................... 88 Bảng 2.34. Thực trạng đảm bảo các điều kiện hỗ trợ UDCNTT trong dạy học .......... 89 Bảng 3.1. Tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ....................................... 105 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Công nghệ thông tin (CNTT) là động lực giải phóng mạnh mẽ sức mạnh vật chất và tinh thần của toàn dân tộc; thúc đẩy công cuộc đổi mới, phát triển nhanh và hiện đại hoá các ngành kinh tế, tăng cường năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, hỗ trợ có hiệu quả quá trình chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân, đồng thời đảm bảo anh ninh quốc phòng và tạo khả năng đi tắt đón đầu trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước [39, tr.3]. Hiện nay CNTT đang được ứng dụng rộng rãi trong mọi lĩnh vực, thúc đẩy nhanh quá trình tăng trưởng kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thay đổi cơ cấu xã hội, phong cách sống, học tập và làm việc của con người. CNTT góp phần tạo ra nhiều ngành kinh tế mới, làm thay đổi sâu sắc các ngành công nghiệp hiện đại, tăng khả năng cạnh tranh của các ngành công nghiệp truyền thống thông qua một hệ thống hỗ trợ như viễn thông, thương mại điện tử, dịch vụ truyền thông đa phương tiện [39, tr.3]. Nhận thức rõ tầm quan trọng của CNTT, những năm qua, ngành Giáo dục và Đào tạo đã luôn nỗ lực ứng dụng và phát huy có hiệu quả tác dụng của CNTT [39, tr.3], các cơ sở giáo dục đã kết nối Internet, sử dụng CNTT trong dạy học. Việc UDCNTT trong dạy học và công tác quản lý đang là một xu thế tất yếu của nhiều quốc gia trong thế kỷ 21- kỷ nguyên của thông tin và tri thức [14]. Việc UDCNTT trong dạy học đã được ngành giáo dục đặc biệt quan tâm, đơn cử như: Chỉ thị số 55/2008/CT-BGDĐT ngày 30/9/2008 của Bộ trưởng Bộ GDĐT về tăng cường giảng dạy, đào tạo và UDCNTT trong ngành giáo dục giai đoạn 20082012: “Triển khai áp dụng CNTT trong dạy và học, hỗ trợ đổi mới phương pháp giảng dạy, tích hợp ứng dụng CNTT ngay trong mỗi môn học một cách hiệu quả và sáng tạo ở những nơi có điều kiện thiết bị tin học; xây dựng nội dung thông tin số phục vụ giáo dục; phát huy tính tích cực tự học, tự tìm tòi thông tin qua mạng Internet của người học; tạo điều kiện để người học có thể học ở mọi nơi, mọi lúc, tìm được nội dung học 2 phù hợp; xoá bỏ sự lạc hậu về công nghệ và thông tin do khoảng cách địa lý đem lại” [6]. Kế hoạch số 3640/GDĐT-TTTT về việc hướng dẫn nhiệm vụ CNTT năm học 2016-2017 của Sở giáo dục và đào tạo Tp.HCM: “UDCNTT trong giáo dục nhằm góp phần đổi mới phương pháp dạy - học, đổi mới phương thức quản lý nhà trường cùng thành phố thực hiện các nội dung của Nghị quyết 29/NQ-TW của Hội nghị lần 8 - Ban Chấp Hành TW Khóa XI về đổi mới căn bản giáo dục và đào tạo; nhằm đưa giáo dục và đào tạo thành phố nhanh chóng hội nhập khu vực và quốc tế, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của thành phố” [37]. Điều đó chứng tỏ việc UDCNTT vào giáo dục nói chung và dạy học nói riêng hiện là vấn đề cấp bách, cần được ứng dụng kịp thời. Tuy nhiên, thực tiễn tại các cơ sở giáo dục tại huyện Bình Chánh thì: “Việc sử dụng CNTT để đổi mới PPDH chưa được nghiên cứu kỹ, dẫn đến việc UDCNTT không đúng chỗ, không đúng lúc, nhiều khi lạm dụng nó; công tác đào tạo bồi dưỡng, tự bồi dưỡng của đội ngũ GV chỉ mới dừng lại ở việc xoá mù chữ tin học nên GV chưa đủ kiến thức, mất nhiều thời gian và công sức để sử dụng CNTT trong soạn giảng một cách có hiệu quả.” [34, tr.39]. Như vậy, việc UDCNTT vào dạy học ở trường Trung học cơ sở (THCS) có tác dụng nâng cao chất lượng giảng dạy, góp phần cải tiến phương pháp dạy học theo kịp xu thế của thời đại. Hiểu được vấn đề này, một số trường THCS tại huyện Bình Chánh đã mạnh dạn UDCNTT vào dạy học trong những năm qua. Tuy nhiên, đến nay công tác quản lý việc UDCNTT vào dạy học vẫn chưa đạt được hiệu quả cao ở hầu hết các trường THCS tại huyện Bình Chánh, Tp.HCM. Chính vì thế, tác giả lựa chọn đề tài “Quản lý ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ở các trƣờng THCS huyện Bình Chánh,Tp. Hồ Chí Minh” làm đề tài Luận văn Thạc sĩ của bản thân. 2. Mục đích nghiên cứu Hệ thống hoá lý luận về UDCNTT trong dạy học và khảo sát thực trạng quản lý việc UDCNTT trong dạy học ở các trường THCS huyện Bình Chánh, từ đó đề xuất một số biện pháp nhằm cải thiện chất lượng của công tác này. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3 3.1. Khách thể nghiên cứu: Quản lý hoạt động dạy học ở các trường THCS. 3.2. Đối tƣợng nghiên cứu: Quản lý UDCNTT trong dạy học ở các trường THCS huyện Bình Chánh, Tp.HCM hiện nay. 4. Giả thuyết khoa học Công tác quản lý UDCNTT trong dạy học ở các trường THCS huyện Bình Chánh, Tp.HCM của các chủ thể quản lý có thể có nhiều ưu điểm như: các chủ thể quản lý đã nhận thức được tầm quan trọng của việc ứng dụng CNTT, đã xây dựng kế hoạch UDCNTT trong dạy học, đã tổ chức chỉ đạo và kiểm tra việc ứng dụng CNTT trong các hoạt động dạy học. Nhờ vậy, chất lượng dạy học ngày càng nâng cao. Tuy nhiên, công tác quản lý UDCNTT trong dạy học ở một số trường vẫn còn một số hạn chế như: việc tổ chức thực hiện bồi dưỡng kỹ năng UDCNTT cho GV, việc tổ chức các hoạt động chuyên đề, thảo luận trao đổi kinh nghiệm UDCNTT, công tác quản lý phương tiện, thiết bị… Những tồn tại hạn chế trên có thể do: - Nhận thức về những nội dung quản lý việc UDCNTT trong dạy học và sự tác động qua lại của những nội dung đó ở CBQL của một số trường còn hạn chế. - Biện pháp quản lý việc UDCNTT ở một số trường còn thiếu tính khoa học. Khi có những giải pháp phù hợp cho công tác QL UDCNTT trong dạy học ở các trường THCS thì chất lượng công tác QL trường học nói chung và chất lượng dạy học của GV và HS nói riêng sẽ được cải thiện. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận của hoạt động QL, QL UDCNTT trong dạy học. - Khảo sát thực trạng QL UDCNTT trong dạy học ở các trường THCS huyện Bình Chánh, Tp.HCM. - Đề xuất một số biện pháp QL UDCNTT trong dạy học ở các trường THCS huyện Bình Chánh, Tp.HCM hiện nay. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn nội dung: thực trạng QL UDCNTT trong dạy học ở các trường THCS. 4 6.2. Giới hạn địa bàn: khảo sát 5 trường THCS trên địa bàn huyện Bình Chánh, Tp.HCM. 6.3. Đối tƣợng khảo sát: BGH (HT, PHT), Tổ trưởng chuyên môn (TTCM), Tổ phó chuyên môn (TPCM), giáo viên (GV) và học sinh (HS). 6.4. Thời gian thực hiện: từ tháng 11/2016 đến tháng 9/2017. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phƣơng pháp luận 7.1.1. Quan điểm hệ thống- cấu trúc: Luận văn tiếp cận theo quan điểm hệ thống-cấu trúc để nghiên cứu về QL UDCNTT trong họat động dạy học ở các trường THCS huyện Bình Chánh, Tp.HCM. Hoạt động QL UDCNTT trong họat động dạy học là một thành phần của hoạt động QLGD. Hoạt động UDCNTT trong họat động dạy học có mối quan hệ chặt chẽ với hoạt động dạy học và các hoạt động giáo dục khác. 7.1.2. Quan điểm lịch sử-logic: Luận văn tiếp cận theo quan điểm lịch sửlogic. Sự hình thành và phát triển của UDCNTT trong họat động dạy học phù hợp với nhu cầu biến đổi của xã hội. Do vậy khi QL UDCNTT trong họat động dạy học phải đặt trong định hướng nhu cầu phát triển chung của lịch sử xã hội và bảo đảm logic phát triển của nó trong tính lịch sử cụ thể của địa phương. 7.1.3. Quan điểm thực tiễn: Quan điểm này đòi hỏi người nghiên cứu xác định rõ một cách khách quan, trung thực thực trạng công tác QL việc UDCNTT vào dạy học ở một số trường THCS tại huyện Bình Chánh, Tp.HCM, nhằm tìm kiếm những biện pháp hiệu quả góp phần nâng cao chất lượng công tác QL dạy học. 7.2. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận: phân tích, so sánh, tổng hợp, trừu tượng hóa, hệ thống hóa, khái quát hóa các tài liệu liên quan đến đề tài. 7.2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Mục đích điều tra: Thu thập tư liệu, số liệu về thực trạng QL việc UD CNTT trong dạy học và các biện pháp QL ở trường THCS nhằm chứng minh cho giả thuyết khoa học của đề tài hoặc bát bỏ giả thuyết đó. 5 Nội dung điều tra: - Thực trạng QL việc UDCNTT trong dạy học ở các trường THCS huyện Bình Chánh, Tp. HCM. - Nguyên nhân của thực trạng. Mẫu nghiên cứu: Trong tổng số 17 trường THCS tại huyện Bình Chánh (trong đó có 16 trường công lập, 1 trường dân lập), tác giả chọn ngẫu nhiên 5 trường. Ở mỗi trường, tác giả chọn tất cả CBQL, GV và 30 HS. Sử dụng hệ thống các câu hỏi điều tra phục vụ cho đề tài (có bảng hỏi đính kèm trong phụ lục). 7.2.2.2. Phương pháp quan sát: Tác giả tiến hành dự giờ có ghi biên bản để quan sát việc UDCNTT trong dạy học của GV. 7.2.2.3. Phương pháp chuyên gia: Trao đổi lấy ý kiến chuyên gia là những nhà khoa học có nghiên cứu chuyên sâu về CNTT và các nhà quản lý giáo dục. 7.2.2.4. Phương pháp thống kê toán học: Sử dụng phần mềm SPSS (Statistical Package for Social Sciences) trong môi trường Window, phiên bản 22.0 để xử lý số liệu nhằm định lượng kết quả nghiên cứu. 8. Cấu trúc của luận văn Chương 1: Cơ sở lí luận QL UDCNTT trong dạy học ở các trường THCS Chương 2: Thực trạng QL UDCNTT trong dạy học ở các trường THCS huyện Bình Chánh, Tp.Hồ Chí Minh Chương 3: Biện pháp QL UDCNTT trong dạy học ở các trường THCS huyện Bình Chánh, Tp.Hồ Chí Minh 6 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY HỌC 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở nƣớc ngoài Theo báo cáo của UNESCO, hầu hết các nước đều đưa các kiến thức Tin học, kỹ năng cơ bản của CNTT vào giảng dạy ở trường phổ thông [18]. - Ở Đức, Trung Quốc, Ấn Độ, Hàn Quốc và một số địa phương của Pháp: Tin học là môn học riêng biệt, nhưng thực hiện theo hình thức tự chọn; - Ở nhiều bang của Hoa Kỳ và Úc: Tin học là một môn học riêng biệt và là môn học bắt buộc, tương tự như những môn học khác; - Một số nước khác: Tin học được đưa vào hoạt động ngoại khoá. Kinh nghiệm nhiều nước trong khối EOCD, Autralia, Hoa Kỳ, các nước Đông Nam Á, Hàn Quốc về UDCNTT trong dạy học ở các nước này như sau: [34]. - Đảm bảo CSVC và các điều kiện tài chính cho việc triển khai UDCNTT trong dạy học, tỷ lệ số HS/máy tính giao động từ 7-15 HS/máy. Đây là tỷ lệ tốt. - Đảm bảo thời lượng UDCNTT trong dạy học chiếm tỷ lệ khoảng trên dưới 10% tổng thời lượng học. - Việc triển khai CNTT được triển khai theo hướng tích hợp CNTT vào bài học, tích hợp CNTT vào chương trình. Một số nước như Mỹ, Singapore, Malayxia chú trọng UDCNTT ở mức độ cao với hình thức trường học thông minh. - Vấn đề tăng cường năng lực UDCNTT trong dạy học cho GV được quan tâm lớn; các học phần về CNTT và UDCNTT được đưa vào chương trình đào tạo GV ở các trường sư phạm và các khoa sư phạm. - Các nước có một thư viện các PMDH đầy đủ các môn, các lớp học khác nhau, các PMDH khi sử dụng ở nhà trường đều có qua tuyển chọn của nhà giáo dục. - Chú trọng biên soạn các tài liệu hướng dẫn, tham khảo về phương pháp UDCNTT trong dạy học các môn. Các nhà hoạch định chính sách giáo dục Malayxia cho rằng việc CNTT phát triển nhanh là một cách thức phát triển nguồn nhân lực của đất nước. Đồng thời, việc UDCNTT cũng là một xu hướng quan trọng trong sự nghiệp cải cách hệ thống giáo 7 dục. Giáo dục Malayxia hiểu rõ những tác động tích cực của việc UDCNTT trong giáo dục quốc dân. Trong chính sách về CNTT trong giáo dục có điểm lưu ý sau: - Trang bị kiến thức và kĩ năng CNTT cho tất cả HS. - Coi CNTT vừa là môn học trong chương trình vừa là công cụ quan trọng trong giáo dục HS. Sử dụng CNTT để tăng cường chất lượng và hiệu quả QLGD. Còn tại Hàn Quốc: Với mọi GV, CBQL của từng trường cứ 3 năm có một lần huấn luyện về CNTT; kỹ năng về việc sử dụng CNTT trong dạy học được coi là một trong những điều kiện xét nâng bậc GV. Tuy nhiên, Hàn Quốc chưa phát triển mạnh mô hình trường học thông minh. Về sử dụng PMDH, hàng trăm phần mềm được sản xuất hàng năm nhưng chất lượng rất chênh lệch. Ở Hàn Quốc đã thành lập ban kiểm định phần mềm dạy học. Ban này đã loại bỏ các phần mềm bất hợp pháp trong nhà trường, lựa chọn các PMDH tốt nhằm tăng cường sử dụng CNTT trong trường tiểu học và trung học. 1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nƣớc Việc UDCNTT trong ngành giáo dục đã được Đảng, Nhà nước và Bộ Giáo dục và Đào tạo đặc biệt quan tâm, đơn cử: Chỉ thị số 29 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ký ngày 30/7/2001 về việc tăng cường giảng dạy, đào tạo và UDCNTT trong ngành giáo dục giai đoạn 2001-2005 nêu rõ: "Đối với giáo dục và đào tạo, CNTT có tác động mạnh mẽ, làm thay đổi nội dung, phương pháp, phương thức dạy và học. CNTT là phương tiện để tiến tới một “xã hội học tập”. Mặt khác giáo dục và đào tạo đóng vai trò quan trọng bậc nhất thúc đẩy sự phát triển của CNTT thông qua việc cung cấp nguồn nhân lực cho CNTT” [4]. Chỉ thị số 55/2008/CT-BGDĐT ngày 30/9/2008 của Bộ trưởng Bộ GDĐT về tăng cường giảng dạy, đào tạo và UDCNTT trong ngành giáo dục giai đoạn 20082012: “Triển khai áp dụng CNTT trong dạy và học, hỗ trợ đổi mới phương pháp giảng dạy, tích hợp UDCNTT ngay trong mỗi môn học một cách hiệu quả và sáng tạo ở những nơi có điều kiện thiết bị tin học; xây dựng nội dung thông tin số phục vụ giáo dục; phát huy tính tích cực tự học, tự tìm tòi thông tin qua mạng Internet của người học; tạo điều kiện để người học có thể học ở mọi nơi, mọi lúc, tìm được nội dung học 8 phù hợp; xoá bỏ sự lạc hậu về công nghệ và thông tin do khoảng cách địa lý đem lại” [6]. Kế hoạch số 7547/ KH-UBND ngày 8/12/2015 của UBND Thành phố Hồ Chí Minh về UDCNTT trong cơ quan nhà nước tại Thành phố Hồ Chí Minh: “UDCNTT rộng rãi và hiệu quả trong mọi hoạt động của các cơ quan nhà nước Thành phố làm cơ sở để phục vụ công tác cải cách hành chánh, nâng cao năng suất lao động, góp phần hiện đại hoá nền hành chính, nâng cao năng lực cạnh tranh của thành phố, đảm bảo an ninh mạng, an toàn thông tin. Xây dựng đô thị thông minh lấy chính quyền điện tử làm trung tâm để cung cấp các dịch vụ công tốt hơn, đặc biệt là dịch vụ hành chính công cho nhân dân, doanh nghiệp và tổ chức. Các cơ quan QL nhà nước hoạt động hiệu lực và hiệu quả hơn” [4]. Kế hoạch số 3328/GDĐT-CNTT về việc hướng dẫn nhiệm vụ CNTT năm học 2015-2016 của Sở giáo dục và đào tạo Tp.HCM: “Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học, sử dụng CNTT TT để nâng cao hiệu quả công tác dạy và học. Xây dựng những mô hình trường học tiên tiến trong đó việc ứng dụng CNTT&TT giữ vai trò động lực; khai thác có hiệu quả các phần mềm QL, dạy học, tự học, tạo bài giảng điện tử, ” [38]. Kế hoạch số 3640/GDĐT-TTTT về việc hướng dẫn nhiệm vụ CNTT năm học 2016-2017 của Sở giáo dục và đào tạo Tp.HCM: “UDCNTT trong giáo dục nhằm góp phần đổi mới phương pháp dạy - học, đổi mới phương thức QL nhà trường cùng thành phố thực hiện các nội dung của Nghị quyết 29/NQ-TW của Hội nghị lần 8 - Ban Chấp Hành TW Khóa XI về đổi mới căn bản giáo dục và đào tạo; nhằm đưa giáo dục và đào tạo thành phố nhanh chóng hội nhập khu vực và quốc tế, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của thành phố” [37]. Vấn đề nghiên cứu UDCNTT trong dạy học trong nước gần đây có nhiều cơ quan, tác giả đã có bài viết và công trình nghiên cứu như: - Công trình nghiên cứu Đổi mới phương pháp giảng dạy (PPGD) bằng CNTT – Xu thế của thời đại của TS. Quách Tuấn Ngọc báo cáo tại Hội thảo “Tin học trong quản lý nhà trường” đã nêu quan niệm dạy và học theo hướng sử dụng CNTT và trình 9 bày một số thử nghiệm bước đầu trong việc sử dụng CNTT trong dạy và học thực hiện tại trung tâm CNTT Bộ GD-ĐT [32]. - Đề tài Sử dụng CNTT-viễn thông để nâng cao hiệu quả dạy học và đổi mới phương thức đào tạo của Thạc sĩ Nguyễn Mạnh Cường, Viện nghiên cứu giáo dục, đã đưa ra được những biện pháp hữu hiệu để nâng cao hiệu quả dạy học và giới thiệu những hình thức dạy học ứng dụng công nghệ có thể vận dụng vào thực tiễn giáo dục Việt Nam [13]. - Luận văn Thạc sĩ đề tài Thực trạng quản lý việc UDCNTT vào giảng dạy của HT trường THPT tại Cần Thơ, của tác giả Trần Lê Duy Khiêm đã đề xuất nhiều biện pháp mang tính đột phá trong quản lý UDCNTT vào giảng dạy [23]. - Luận văn Thạc sĩ đề tài Thực trạng quản lý việc UDCNTT của HT vào dạy học bậc TH tại Q11, Tp.HCM, của tác giả Nguyễn Thái Vĩnh Nghiêm đã nêu lên tình hình UDCNTT qua đó cũng đã xác định được một số biện pháp quản lý cần thiết để việc UDCNTT vào dạy học ở bậc TH của địa phương từng bước đạt hiệu quả cao hơn [40]. - Báo cáo tổng kết đề tài UDCNTT trong dạy học ở trường phổ thông Việt Nam”của tác giả Đào Thái Lai. Đề tài đã đưa ra được những nguyên tắc chung và phương pháp UDCNTT trong dạy học một số môn học [26]. - Ứng dụng CNTT trong trường THCS của tác giả Đặng Thị Thu Thuỷ chủ biên, Nxb Giáo dục Việt Nam, giới thiệu vai trò của CNTT trong dạy học và đổi mới phương pháp dạy học [41]. - Kỷ yếu Giải pháp nâng cao chất lượng giảng dạy bằng CNTT của Phòng Giáo dục huyện Bình Chánh ngày 22/10/2014 đã nêu khái quát thực trạng UDCNTT trong dạy học ở huyện Bình Chánh, Tp. HCM [34]. Kể từ khi CNTT được ứng dụng vào giảng dạy cho đến nay, theo các tài liệu mà tác giả có được, thì tại huyện Bình Chánh, Tp. HCM chưa có tác giả nào nghiên cứu vấn đề này. Vì vậy trong khuôn khổ luận văn này tác giả muốn dựa trên cơ sở lý luận để tìm hiểu thực trạng quản lý UDCNTT trong dạy học ở các trường THCS huyện Bình Chánh, Tp. HCM hiện nay, từ đó đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động này, nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học trong trường THCS, đáp ứng yêu cầu đổi mới của giáo dục hiện nay. 10 1.2. Những khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý nhà trƣờng 1.2.1.1. Quản lý Khái niệm quản lý là khái niệm rộng, được định nghiã theo nhiều cách khác nhau trên cơ sở cách tiếp cận khác nhau. Theo Mary Parker Follett: “Quản lý như là nghệ thuật hoàn thành công việc thông qua con người” [27, tr.16]. Theo Stoner,1995 thì: “Quản lý là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo kiểm tra công việc của các thành viên trong tổ chức và sử dụng mọi nguồn lực sẵn có của tổ chức để đạt những mục tiêu của tổ chức” [27, tr.16]. Theo Giffin, 1998 thì: “Quản lý là tập hợp các hoạt động (bao gồm cả lên kế hoạch, ra quyết định, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra) để sử dụng tất cả các nguồn lực của tổ chức (con người, tài chính, vật chất và thông tin) nhằm đạt được những mục tiêu đề ra của tổ chức một cách có hiệu quả” [27, tr.16]. Tác giả Trần Kiểm định nghĩa: “Quản lý là tác động có mục đích đến tập thể người để tổ chức và phối hợp hoạt động của họ trong suốt quá trình lao động” [29]. Theo hai tác giả Hà Sĩ Hồ và Lê Tuấn thì “Quản lý là quá trình tác động có định hướng, có tổ chức, lựa chọn trong số các tác động có thể có, dựa trên các thông tin về tình trạng của đối tượng và môi trường, nhằm giữ cho sự vận hành của đối tượng được ổn định và làm cho nó phát triển tới mục đích đã định” [23]. Tác giả Đặng Quốc Bảo cho rằng: Quản lý là tác động có định hướng, có mục đích của chủ thể quản lý (người quản lý) đến khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức- nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức [2, tr.17]. Những khái niệm trên tuy có khác nhau về cách diễn đạt, về góc độ tiếp cận, nhưng đều thống nhất ở điểm chung: Quản lý là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý (nhà quản lý, tổ chức quản lý) lên đối tượng quản lý nhằm thực hiện những mục tiêu đã đề ra. 1.2.1.2. Quản lý giáo dục