Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan phần địa lí kinh tế địa lí 12...

Tài liệu Xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan phần địa lí kinh tế địa lí 12 trung học phổ thông.

.PDF
193
40
127

Mô tả:

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KHOA ĐỊA LÍ LÊ THỊ BÍCH NGỌC XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN PHẦN ĐỊA LÍ KINH TẾ - ĐỊA LÍ 12 THPT CHUYÊN NGÀNH: SƯ PHẠM ĐỊA LÍ KHÓA 13 (2013-2017) KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG, NĂM 2017 ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KHOA ĐỊA LÍ LÊ THỊ BÍCH NGỌC XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN PHẦN ĐỊA LÍ KINH TẾ - ĐỊA LÍ 12 THPT CHUYÊN NGÀNH: SƯ PHẠM ĐỊA LÍ KHÓA 13 (2013-2017) KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC CÁN BỘ HƯỚNG DẪN: TS. TRƯƠNG PHƯỚC MINH ĐÀ NẴNG, NĂM 2017 LỜI CẢM ƠN Hoàn thành luận văn này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo hướng dân khoa học TS. Trương Phước Minh đã hướng dẫn và giúp đỡ tôi tận tình trong suốt quá trình thực hiện luận văn! Xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong Khoa Địa lí, Trường Đại học Sư phạm - Đại học Đà Nẵng đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu! Cảm ơn Ban giám hiệu, thầy cô giáo trường THPT Nguyễn Trãi Hội An đã giúp đỡ tôi hoàn thành khóa luận! Xin cảm ơn gia đình và bạn bè đã ủng hộ và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu! Đà Nẵng, tháng 5 năm 2017 Sinh viên thực hiện Lê Thị Bích Ngọc MỤC LỤC MỞ ĐẦU.................................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài.................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................ 3 3. Giả thuyết khoa học.............................................................................................. 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu............................................................................................ 3 6. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 4 7. Bố cục của đề tài ................................................................................................... 4 NỘI DUNG ................................................................................................................ 5 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG................................................................................ 5 1.1. Cơ sở lí luận về kiểm tra đánh giá trong quá trình dạy học.......................... 5 1.1.1. Khái niệm về kiểm tra đánh giá................................................................... 5 1.1.2. Mục đích của kiểm tra đánh giá .................................................................. 6 1.1.3. Chức năng của kiểm tra đánh giá ............................................................... 7 1.1.4. Các yêu cầu sư phạm đối với kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh .......................................................................................................................... 8 1.1.4.1. Đảm bảo tính khách quan trong quá trình đánh giá .............................. 8 1.1.4.2. Đảm bảo tính toàn diện........................................................................... 9 1.1.4.3. Đảm bảo tính thường xuyên và hệ thống ................................................ 9 1.1.4.4. Đảm bảo tính phát triển.......................................................................... 9 1.1.5. Nguyên tắc chung cần quán triệt trong kiểm tra đánh giá ........................ 9 1.1.6. Các hình thức kiểm tra đánh giá cơ bản ....................................................... 10 1.2. Mục tiêu dạy học .............................................................................................. 12 1.2.1. Vấn đề mục tiêu .......................................................................................... 12 1.2.2. Tầm quan trọng của các mục tiêu dạy học ............................................... 12 1.2.3. Cách phát biểu mục tiêu ............................................................................ 12 1.2.4. Phân biệt các mục tiêu nhận thức ............................................................. 13 1.2.4.1. Trình độ nhận biết, tái hiện, tái tạo ...................................................... 13 1.2.4.2. Trình độ hiểu, áp dụng (giải quyết được tình huống tương tự như tình huống đã biết) .................................................................................................... 13 1.2.4.3. Trình độ vận dụng linh hoạt (giải quyết được tình huống có biến đổi so với tình huống đã biết) ....................................................................................... 13 1.3. Phương pháp và kĩ thuật trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn ........... 14 1.3.1. Các hình thức trắc nghiệm khách quan.................................................... 14 1.3.1.1. Trắc nghiệm đúng - sai ......................................................................... 14 1.3.1.2. Trắc nghiệm ghép đôi ........................................................................... 14 1.3.1.3. Trắc nghiệm điền khuyết....................................................................... 15 1.3.1.4. Phương pháp trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn........................ 15 1.3.2. Cấu trúc và kĩ thuật soạn thảo câu trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn....................................................................................................................... 16 1.3.2.1. Cấu trúc câu trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn......................... 16 1.3.2.2. Một số nguyên tắc nên theo khi soạn thảo những câu TNKQ NLC...... 16 1.3.2.3. Kĩ thuật soạn thảo các phương án nhiễu .............................................. 18 1.3.2. Tiến trình soạn thảo một bài trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn.. 19 1.3.2.1. Xác định mục tiêu của bài trắc nghiệm ................................................ 19 1.3.2.2. Phân tích nội dung môn học ................................................................. 20 1.3.2.3. Thiết lập dàn bài trắc nghiệm............................................................... 20 1.3.2.4. Lựa chọn số câu hỏi và soạn thảo các câu hỏi cụ thể .......................... 21 1.3.2.5. Hoàn thiện câu hỏi................................................................................ 21 1.4. Cách trình bày và cách chấm điểm một bài trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn.................................................................................................................... 22 1.4.1. Cách trình bày trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn ........................ 22 1.4.2. Chuẩn bị cho học sinh ............................................................................... 23 1.4.3. Công việc của giám thị............................................................................... 24 1.4.4. Chấm bài..................................................................................................... 24 1.4.5. Các loại điểm của bài trắc nghiệm ............................................................ 24 1.5. Phân tích câu hỏi.............................................................................................. 26 1.5.1. Mục đích của phân tích câu hỏi ................................................................ 26 1.5.2. Phương pháp phân tích câu hỏi ................................................................ 26 1.5.3. Giải thích kết quả ....................................................................................... 27 1.5.4. Tiêu chuẩn để chọn câu hỏi hay................................................................ 29 1.6. Phân tích đánh giá bài trắc nghiệm thông qua chỉ số thống kê .................. 29 1.6.1. Độ khó của bài trắc nghiệm....................................................................... 29 1.6.2. Độ lệch tiêu chuẩn ..................................................................................... 29 1.6.3. Độ tin cậy .................................................................................................... 30 1.6.4. Độ giá trị ..................................................................................................... 31 1.6.5. Sai số tiêu chuẩn đo lường ........................................................................ 31 1.6.6. Đánh giá một bài trắc nghiệm ................................................................... 32 1.7. Thực trạng của hoạt động kiểm tra đánh giá chất lượng kiến thức của học sinh trong hoạt động dạy học địa lí ở một trường THPT Nguyễn Trãi - Hội An .................................................................................................................................. 32 1.7.1. Mục đích điều tra ....................................................................................... 32 1.7.2. Phương pháp điều tra ................................................................................ 32 1.7.3. Thực trạng của hoạt động kiểm tra đánh giá ........................................... 33 Kết luận chương 1................................................................................................... 34 CHƯƠNG 2: SOẠN THẢO HỆ THỐNG CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN NHIỀU LỰA CHỌN PHẦN “ĐỊA LÍ KINH TẾ”.................................. 35 2.1. Đặc điểm chương trình, nội dung SGK Địa lí 12 THPT .............................. 35 2.1.1. Mục tiêu chương trình ............................................................................... 35 2.1.2 Cấu trúc sách giáo khoa Địa lí lớp 12 THPT ............................................ 36 2.1.3 Nội dung sách giáo khoa Địa lí lớp 12 THPT............................................ 36 2.2. Đặc điểm nội dung phần “Địa lí Kinh tế” ..................................................... 37 2.3. Nội dung về kiến thức, kĩ năng học sinh cần có sau khi học........................ 37 2.3.1. Nội dung kiến thức khoa học..................................................................... 37 2.4. Soạn thảo hệ thống câu hỏi theo phương pháp trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn phần “Địa lí Kinh tế” Địa lí lớp 12 -THPT ................................ 90 2.4.1. Bảng ma trận 2 chiều liên hệ giữa nội dung kiến thức và cấp độ nhận thức........................................................................................................................ 90 2.4.2. Hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn phần “Địa lí Kinh tế” ................................................................................................................. 95 CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ....................................................... 165 3.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm (TNSP) .............................................. 165 3.2. Đối tượng thực nghiệm.................................................................................. 165 3.3. Phương pháp thực nghiệm............................................................................ 165 3.4 Các bước tiến hành thực nghiệm .................................................................. 166 3.4.1.Nội dung các bài kiểm tra ......................................................................... 166 3.4.2. Trình bày bài trắc nghiệm........................................................................ 166 3.4.3. Tổ chức kiểm tra....................................................................................... 168 3.5. Kết quả thực nghiệm và nhận xét ................................................................ 169 3.5.1 Kết quả thực nghiệm ................................................................................. 169 3.5.2. Đánh giá theo mục tiêu bài trắc nghiệm................................................. 174 3.5.3. Đánh giá câu hỏi trắc nghiệm qua chỉ số độ khó và độ phân biệt......... 176 3.5.4. Đánh giá tổng quát vè bài trắc nghiệm ................................................... 179 Kết luận chương 3................................................................................................. 181 PHẦN KẾT LUẬN ............................................................................................... 183 TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................... 185 DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu Tên bảng Trang 3.1 Điểm thô và điểm chuẩn (qui tròn - qt) 11 bậc của học sinh 169 3.2 Tần số, tần suất điểm chuẩn bài làm của học sinh 173 3.3 Phân bố các loại điểm 173 3.4 3.5 Đánh giá mức độ đạt được kiến thức và kĩ năng của HS theo mục tiêu Đánh giá câu trắc nghiệm qua chỉ số độ khó, độ phân biệt của 50 câu trắc nghiệm 174 176 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Đại hội Đảng lần thứ X chủ trương: “Tiếp tục nâng cao chất lượng toàn diện, đổi mới nội dung và phương pháp dạy và học, hệ thống hóa trường lớp, chuẩn hóa, hiện đại hóa giáo dục…” Trong đó đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên là một trong những giải pháp quan trọng. Nghị quyết Trung ương 2 khóa VII khẳng định: “Giáo viên là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục - đào tạo và được xã hội tôn vinh”. Định hướng đổi mới phương pháp giáo dục (PPGD) đã được xác định trong Nghị quyết Trung ương 4 khóa VII (1 - 1993), Nghị quyết Trung ương 2 khóa VII (12 - 1996), được thể chế hóa trong Luật giáo dục (2005), được cụ thể hóa trong các chỉ thị của Bộ giáo dục và đào tạo, đặc biệt là chỉ thị số 14 (4 - 2009). Việc đổi mới PPDH được đặt ra rất cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, thực hiện mục tiêu giáo dục phổ thông là “Giúp HS phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân”; Luật Giáo dục, điều 28.2 có ghi “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của HS; phù hợp với đặc điểm từng lớp học, môn học, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho HS”. Để hình thành con người năng động, sáng tạo, thích ứng và tự chủ, biết giải quyết những vấn đề nảy sinh, đáp ứng mục tiêu xã hội đặt ra cho dạy học thì dạy học ngày nay không đơn thuần là việc truyền thụ những kiến thức có sẵn, rập khuôn, máy móc mà phải biết tổ chức cho người học tự khám phá, tìm tòi, phát hiện kiến thức. Trong những năm gần đây đã có sự đổi mới về mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện hình thức tổ chức dạy học, kiểm tra đánh giá (KTĐG). Song mức độ đổi mới và hoàn thiện chưa đáp ứng được mục tiêu đề ra, đặc biệt là ở khâu KTĐG. 1 Kiểm tra đánh giá là một khâu quan trọng của quá trình dạy học không những cung cấp thông tin phản hồi ngược mà điều quan trọng là thông qua KTĐG nhằm phát hiện ra những lệch lạc, khiếm khuyết từ quá trình dạy và học trên cơ sở đó có kế hoạch điều chỉnh uốn nắn kịp thời. Có rất nhiều hình thức KTĐG khác nhau: quan sát, vấn đáp, trắc nghiệm tự luận, trắc nghiệm khách quan… Mỗi phương pháp có ưu nhược điểm riêng. Để nâng cao chất lượng KTĐG cũng như chất lượng dạy - học trên thế giới người ta đã kết hợp tất cả các phương pháp KTĐG này. Ở Việt Nam, việc KTĐG kết quả học tập của HS chủ yếu bằng trắc nghiệm tự luận, rất ít bằng trắc nghiệm khách quan. Trong mỗi hình thức trắc nghiệm đều có ưu nhược điểm riêng. Trắc nghiệm tự luận có ưu điểm là đo được khả năng diễn đạt câu từ, hành văn, lập luận… Song nó bộc lộ nhiều nhược điểm đó là làm bài mất nhiều thời gian dẫn đến không KTĐG được nhiều nội dung và mục tiêu dạy học, đánh giá còn lệ thuộc vào quan điểm cá nhân nên không đảm bảo tính khách quan công bằng. Trắc nghiệm khách quan có nhược điểm là khó đo được khả năng suy luận, diễn đạt của học sinh. Song nó có nhiều ưu điểm đó là kiểm tra được nhiều nội dung và mục tiêu dạy học, tránh học tủ, học lệch; có thể áp dụng phương pháp chấm điểm nhanh chóng, tiện lợi (đục lỗ đáp án, sử dụng vi tính) đảm bảo tính khách quan độ chính xác cao. Mặt khác, ngày 28 - 09 - 2016 vừa qua, Bộ GD&ĐT đã chính thức chốt phương án thi THPT Quốc gia năm 2017, trong đó môn Địa lí được quy định hình thức thi là Trắc nghiệm với 120 câu trong thời gian 150 phút. Trong thời gian gần đây, ngày càng có nhiều người, đặc biệt là các nhà giáo quan tâm đến phương pháp này. Các sách cung cấp câu hỏi trắc nghiệm về các môn học (trong đó có môn địa lí) đã và đang xuất hiện nhiều trên thị trường, nhưng phần lớn không đảm bảo chất lượng. Từ thực tế trên và những nhận thức thu được, tôi lựa chọn đề tài theo hướng xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn với mong muốn 2 góp phần nghiên cứu nâng cao chất lượng và hiệu quả của hoạt động kiểm tra đánh giá trong dạy học địa lí ở trường phổ thông. “Xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan phần địa lí Kinh tế Địa lí 12 THPT” là nội dung đề tài nghiên cứu, được trình bày trong khuôn khổ khóa luận này. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn cho phần "Địa lí Kinh tế" ở lớp 12 THPT nhằm đáp ứng được yêu cầu của việc kiểm tra đánh giá kết học tập của học sinh THPT. 3. Giả thuyết khoa học Nếu có một hệ thống câu hỏi được soạn thảo một cách khoa học theo phương pháp trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn, phù hợp với mục tiêu dạy học và nội dung kiến thức Địa lí phần "Địa lí Kinh tế" của lớp 12 THPT thì có thể đánh giá khách quan mức độ chất lượng kiến thức phần "Địa lí Kinh tế" của học sinh góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Địa lí ở trường THPT. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh trong dạy học địa lí 4.2. Phạm vi nghiên cứu Đề tài nghiên cứu phương pháp trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn để soạn thảo hệ thống câu hỏi nhằm kiểm tra đánh giá chất lượng kiến thức phần "Địa lí Kinh tế" của lớp 12 THPT và thực nghiệm trên một số lớp 12 ở trường THPT Nguyễn Trãi - Hội An. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh - ở trường THPT. - Nghiên cứu cơ sở lý luận và kĩ thuật xây dựng câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa trọn 3 - Nghiên cứu nội dung phần trình địa lí 12 nói chung và phần "Dao động và sóng điện từ" nói riêng. Trên cơ sở đó xác định được mức độ của mục tiêu - nhận thức ứng với từng đơn vị kiến thức mà học sinh cần đạt được. - Vận dụng cơ sở lý luận xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn phần "Địa lí Kinh tế" lớp 12 THPT. - Thực nghiệm sư phạm để đánh giá hệ thống câu hỏi đã soạn thảo và đánh giá việc học tập của học sinh nhằm nâng cao chất lượng dạy học. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận 6.1.1 Phương pháp chọn lọc, phân tích, tổng hợp tài liệu 6.1.2 Phương pháp phân loại, hệ thống hóa lí thuyết 6.2 Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 6.2.1 Phương pháp điều tra, quan sát sư phạm 6.2.2 Phương pháp thực nghiệm 6.2.3 Phương pháp xử lí số liệu 7. Bố cục của đề tài Mở đầu Nội dung Chương 1: Cơ sở lí luận về kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh trong dạy học ở trường phổ thông . Chương 2: Soạn thảo hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn phần "Địa lý kinh tế" Chương 3: Thực nghiệm sư phạm. Kết luận Tài liệu tham khảo 4 NỘI DUNG CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG 1.1. Cơ sở lí luận về kiểm tra đánh giá trong quá trình dạy học 1.1.1. Khái niệm về kiểm tra đánh giá Đánh giá trong giáo dục là quá trình thu thập và lí giải kịp thời, có hệ thống thông tin về hiện trạng, nguyên nhân và hiệu quả giáo dục căn cứ vào mục tiêu dạy học làm cơ sở cho những chủ trương, biện pháp và hành động tiếp theo. Đánh giá kết quả học tập là quá trình thu thập và sử lí thông tin về trình độ, khả năng thực hiện mục tiêu học tập của HS, về tác động và nguyên nhân của tình hình đó nhằm tạo cơ sở cho những quyết định sư phạm của GV và nhà trường, cho bản thân HS để họ học tập ngày một tiến bộ. Quá trình kiểm tra đánh giá trong dạy học nói chung gồm các khâu : - Đo: Trong đánh giá giáo dục, đo được hiểu là so sánh hệ thống các kiến thức, kĩ năng và thái độ của một cá nhân hoặc tập thể người học đã đạt được với một hệ thống các kiến thức, kĩ năng và thái độ dùng làm chuẩn, tiêu chí. Việc đo liên quan đến dụng cụ đo, có ba tính chất cơ bản, đó là: + Độ giá trị: đó là khả năng của dụng cụ đo cho giá trị thực của đại lượng cần đo + Độ trung thực: đó là khả năng luôn cung cấp cùng một giá của cùng một đại lượng đo với dụng cụ đo. + Độ nhạy: đó là khả năng của dụng cụ đo có thể phân biệt được hai đại lượng chỉ khác nhau rất ít. - Lượng giá: Là việc giải thích các thông tin thu được về kiến thức, kĩ năng của HS, làm sáng tỏ trình độ tương đối của một HS so với thành tích chung của một tập thể hoặc trình độ của một HS so với yêu cầu của chương trình học tập. 5 + Lượng giá theo chuẩn: Là so sánh kết quả học tập của một HS với các HS khác được học cùng một chương trình giáo dục. Nó cho phép sắp xếp kết quả học tập của HS theo thứ tự và phân loại HS theo thứ tự. + Lượng giá theo tiêu chí: Là xác định mức độ kết quả học tập của mỗi HS theo mục tiêu giáo dục. Trong đánh giá theo tiêu chí, kết quả học tập của mỗi HS được so sánh với các mục tiêu học tập được xác định trong các chương trình giáo dục của các môn học, trong đó nêu rõ những kiến thức, kĩ năng và thái độ nào HS phải đạt được sau khi học tập. - Đánh giá: Là việc đưa ra những kết luận nhận định, phán xét về trình độ của HS, xét trong mối quan hệ với quyết định cần đưa ra. Các bài kiểm tra, bài trắc nghiệm được xem như phương tiện để kiểm tra kiến thức, kĩ năng trong dạy học. Vì vậy việc soạn thảo nội dung cụ thể của các bài kiểm tra có tầm quan trọng đặc biệt trong việc kiểm tra đánh giá kiến thức kĩ năng. 1.1.2. Mục đích của kiểm tra đánh giá Tùy từng trường hợp việc kiểm tra đánh giá có thể có các mục đích khác nhau. Cụ thể trong dạy học kiểm tra đánh giá gồm 3 mục đích chính: + Kiểm tra kiến thức, kĩ năng để đánh giá trình độ xuất phát của người học có liên quan đến việc xác định nội dung, phương pháp dạy học một môn học, một học phần sắp bắt đầu . + Kiểm tra đánh giá nhằm mục đích dạy học: Bản chất việc kiểm tra dánh giá nhằm định hướng hoạt động chiếm lĩnh kiến thức cần dạy. + Kiểm tra nhằm mục đích đánh giá thành tích, kết quả học tập hoặc nhằm nghiên cứu đánh giá mục tiêu, phương pháp dạy học. Mục đích đánh giá trong đề tài này là: - Cung cấp những thông tin tương đối chính xác về: nội dung học tập và mức độ nhận biết, hiểu vận dụng của HS theo yêu cầu của mục tiêu đề ra, nguyên nhân ở đâu, từ đó đề xuất các biện pháp kịp thời điều chỉnh hoạt động dạy học . - Góp phần điều chỉnh phương pháp dạy và phương pháp học . 6 - Đánh giá đo lường kết quả thực hiện của chính bản thân học sinh so với mục tiêu đã định trong chương trình bộ môn. - Đánh giá đo lường kết quả thực hiện của chính bản thân học sinh so với mặt bằng chất lượng chung của học sinh cùng lớp trong học tập môn địa lí, cung cấp thông tin ngược cho HS về quá trình học để tự điều chỉnh, kích thích hoạt động học, khuyến khích tự đánh giá . 1.1.3. Chức năng của kiểm tra đánh giá GS. Trần Bá Hoành đề cập đến ba chức năng của kiểm tra đánh giá trong dạy học: - Chức năng sư phạm: Kiểm tra đánh giá thể hiện ở tác dụng có ích cho bản thân HS được kiểm tra cũng như chất lượng dạy của GV trong việc thực hiện nhiệm vụ giảng dạy. - Chức năng xã hội: Công khai hóa kết quả học tập của mỗi HS trong tập thể lớp, trường, thông báo nội dung kết quả học tập cho HS, gia đình và xã hội. - Chức năng khoa học: Nhận định chính xác về một mặt nào đó trong thực tế dạy và học, về hiệu quả dạy học một sáng kiến, cải tiến nào đó trong dạy học. Tùy theo mục đích đánh giá mà một hoặc vài chức năng nào đó sẽ được đưa lên hàng đầu. Theo GS .TS Phạm Hữu Tòng trong thực tiễn dạy học ở trường phổ thông chúng ta chủ yếu quan tâm đến các chức năng sư phạm của kiểm tra đánh giá bao gồm 3 chức năng chính : - Chức năng chuẩn đoán. - Chức năng chỉ đạo định hướng hoạt động. - Chức năng xác nhận thành tích học tập, hiệu quả dạy học. + Chức năng chuẩn đoán. Các bài kiểm tra trắc nghiệm có thể sử dụng như phương tiện thu lượm thông tin cần thiết cho việc xác định hoặc việc cải tiến nội dung, mục tiêu và phương pháp dạy học. Dựa trên kết quả kiểm tra đánh giá kiến thức ta biết rõ trình độ xuất phát của người học để điều chỉnh nội dung, phương pháp dạy học cho phù hợp, cho phép đề 7 xuất định hướng bổ sung những sai sót, phát huy những kết quả trong cải tiến hoạt động dạy học đối với những phần kiến thức đã giảng dạy. Dùng các bài kiểm tra đánh giá khi bắt đầu dạy học một phần để thực hiện chức năng chuẩn đoán . + Chức năng định hướng hoạt động học. Các bài kiểm tra trắc nghiệm, kiểm tra trong quá trình dạy học có thể được sử dụng như phương tiện, phương pháp dạy học; đó là các câu hỏi kiểm tra từng phần, kiểm tra thường xuyên được sử dụng để chỉ đạo hoạt động học. Các bài kiểm tra trắc nghiệm được soạn thảo công phu, nó là cách diến đạt mục tiêu dạy học cụ thể đối với các kiến thức kĩ năng nhất định, nó có tác dụng định hướng hoạt động hoạt động tích cực của học sinh, sinh viên. Việc xem xét thảo luận các câu hỏi trắc nghiệm nếu được tổ chức một cách khoa học, đúng lúc có thể xem như một phương pháp dạy học tích cực giúp cho người học chiếm lĩnh được kiến thức một cách tích cực, sâu sắc và vững chắc, đồng thời có thể giúp cho người dạy kịp thời bổ sung, điều chỉnh hoạt động dạy cho có hiệu quả. + Chức năng xác nhận thành tích học tập, xác nhận trình độ kiến thức, kĩ năng của người học. Với chức năng này đòi hỏi nội dung các bài kiểm tra trắc nghiệm và các tiêu chí đánh giá, căn cứ theo các mục tiêu dạy học cụ thể đã xác định cụ thể cho từng kiến thức kĩ năng. Các bài kiểm tra trắc nghiệm như vậy có thể được sử dụng để nghiên cứu đánh giá mục tiêu dạy học và hiệu quả phương pháp dạy học. 1.1.4. Các yêu cầu sư phạm đối với kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh Kiểm tra đánh giá kiến thức, kĩ năng của HS chỉ có tác dụng khi thực hiện tốt các yêu cầu sau: 1.1.4.1. Đảm bảo tính khách quan trong quá trình đánh giá - Phản ánh tính trung thực kết qua lĩnh hội nội dung tài liệu học tập của HS so với yêu cầu qui định. - Nội dung kiểm tra phải phù hợp với các yêu cầu của chương trình qui định. 8 - Tổ chức thi phải nghiêm minh. Để đảm bảo tính khách quan trong kiểm tra , đánh giá từ khâu ra đề, tổ chức thi, tới khâu cho điểm. Xu hướng chung là tùy theo đặc trưng môn học mà lựa chọn hình thức thích hợp. 1.1.4.2. Đảm bảo tính toàn diện Muốn kiểm tra đánh giá được kết quả học tập của HS về khối lượng và chất lượng chiếm lĩnh kiến thức, kĩ năng vận dụng thuộc về các môn học; về kết quả phát triển năng lực hoạt động trí tuệ, tư duy sáng tạo, ý thức thái độ... Trong đó, chú ý đánh giá cả về số lượng, cả về nội dung và hình thức. 1.1.4.3. Đảm bảo tính thường xuyên và hệ thống - Cần kiểm tra, đánh giá HS thường xuyên trong mỗi tiết học, sau mỗi phần kiến thức. - Các câu hỏi kiểm tra cần có tính hệ thống. 1.1.4.4. Đảm bảo tính phát triển - Hệ thống câu hỏi từ dễ đến khó. - Trân trọng sự cố gắng của HS, đánh giá cao những tiến bộ trong học tập của HS. - Đảm bảo tính công khai trong đánh giá. 1.1.5. Nguyên tắc chung cần quán triệt trong kiểm tra đánh giá Để đảm bảo tính khoa học của việc kiểm tra đánh giá, kiến thức, kĩ năng thì việc đó phải được tiến hành theo một quy trình hoạt động chặt chẽ như sau: - Xác định rõ mục đích kiểm tra đánh giá. - Xác định rõ nội dung cụ thể của các kiến thức kĩ năng cần kiểm tra đánh giá, các tiêu chí cụ thể của mục tiêu dạy học từng kiến thức kĩ năng đó, để làm căn cứ đối chiếu các thông tin cần thu. Việc xác định nội dung kiến thức chính xác, cô đọng. Việc xác định các mục tiêu, yêu cầu đánh giá cần dựa trên quan niệm rõ ràng và sâu sắc về các nội dung dạy học. - Xác định rõ biện pháp thu lượm thông tin (hình thức kiểm tra) phù hợp với đặc điểm của nội dung kiến thức, kĩ năng cần kiểm tra, phù hợp với mục đích cần 9 kiểm tra. Cần nhận rõ ưu, nhược điểm của mỗi hình thức kiểm tra để có thể sử dụng phối hợp và tìm biện pháp phát huy ưu điểm và khắc phục tối đa các nhược điểm của mỗi hình thức đó. - Xây dựng các câu hỏi, các đề bài kiểm tra, các bài trắc nghiệm cho phép thu lượm các thông tin tương ứng với các tiêu chí đã xác định. - Tiến hành kiểm tra, thu lượm thông tin (chấm), xem xét kết quả và kết luận đánh giá. 1.1.6. Các hình thức kiểm tra đánh giá cơ bản Kiểm tra Quan sát sư phạm Viết Tự luận Tiểu luận Kiểm tra các hoạt động thực hành Các phương pháp trắc nghiệm Vấn đáp Trắc nghiệm khách quan Ghép đôi Điền khuyết Đúng sai Trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn Ở đây ta chỉ đi sâu vào nghiên cứu loại trắc nghiệm và được chia thành 2 loại: * Trắc nghiệm tự luận là loại hình câu hỏi hoặc bài tập mà HS phải tự viết đầy đủ các câu trả lời hoặc bài giải theo cách riêng của mình. Đây chính là loại hình câu hỏi và bài tập lâu nay chúng ta vẫn quen dùng để ra các đề kiểm tra viết. Loại trắc nghiệm này có những ưu điểm và nhược điểm sau đây. 10 - Ưu điểm: + Tạo điều kiện để HS bộc lộ khả năng diễn đạt những suy luận của mình. + Có thể thấy được quá trình tư duy của HS để đi đến đáp án. + Soạn dễ hơn và mất ít thời gian hơn so với soạn đề bằng các hình thức khác. - Nhược điểm: + Thiếu tính toàn diện và hệ thống. +Thiếu tính khách quan. +Việc chấm bài khó khăn, mất nhiều thời gian. Điểm số có độ tin cậy thấp. + Không thể sử dụng các phương tiện kĩ thuật hiện đại để chấm bài cũng như phân tích kết quả kiểm tra. * Trắc nghiệm khách quan là loại hình câu hỏi, bài tập mà các phương án trả lời đã có sẵn, hoặc nếu HS phải tự viết câu trả lời thì câu trả lời phải là câu ngắn và chỉ duy nhất có một cách viết đúng. Trắc nghiệm này được gọi là "khách quan" vì tiêu chí đánh giá là đơn nhất, hoàn toàn không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của người chấm. So với TNTL thì TNKQ có một số ưu điểm và nhược điểm sau. - Ưu điểm: + Bài kiểm tra bằng TNKQ bao gồm rất nhiều CH nên có thể bao quát một phạm vi rất rộng của nội dung chương trình. + Có tiêu chí đánh giá đơn nhất, không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của người chấm. + Sự phân bố điểm của các bài kiểm tra bằng TNKQ được trải trên một phổ rộng hơn nhiều. + Có thể sử dụng các phương tiện kĩ thuật hiện đại trong việc chấm điểm và phân tích kết quả kiểm tra. - Nhược điểm: + Không cho phép đánh giá năng lực diễn đạt của HS cũng như không cho thấy quá trình suy nghĩ của HS để trả lời một CH hoặc giải đáp một bài tập. + Việc biên soạn đề kiểm tra rất khó và mất nhiều thời gian. 11 1.2. Mục tiêu dạy học 1.2.1. Vấn đề mục tiêu Vấn đề đầu tiên trong việc đánh giá kết quả học tập của HS là câu hỏi: đánh giá cái gì? Điều này liên quan đến hai khái niệm: mục đích và mục tiêu. Theo Phan Trọng Ngọ, mục đích dạy học: Là những khẳng định chính xác, rõ ràng về những gì mà hoạt động của cá nhân (nhóm) muốn đạt được.Mục đích cho biết hướng đi nhưng mục đích không cụ thể tới mức chỉ rõ việc lựa chọn những hành động và cách tiến hành như thế nào, tiến độ và thời hạn hoàn thành... Mục tiêu dạy học: Là sự lượng giá của mục đích tại những thời điểm nhất định, cho phép có thể kiểm soát được các bước đi và kết quả thực tế của nó trong lộ trình đi đến mục đích. Mục tiêu có tính lượng giá cao. Mục tiêu dạy học phải chỉ rõ cái mà HS phải đạt được. 1.2.2. Tầm quan trọng của các mục tiêu dạy học - Có được phương hướng, tiêu chí để quyết định về nội dung, phương pháp, phương tiện dạy học. - Có được lí tưởng rõ ràng về cái cần kiểm tra đánh giá khi kết thúc mỗi môn học, học phần hay trong quá trình giảng dạy từng kiến thức cụ thể. - Thông báo cho người học biết những cái mong đợi ở đầu ra của sự học là gì? Điều này giúp họ tự tổ chức công việc học tập của mình. - Có được ý tưởng rõ ràng về các kiến thức, kĩ năng, thái độ cần có của GV. 1.2.3. Cách phát biểu mục tiêu Các câu phát biểu mục tiêu cần: - Phải rõ ràng, cụ thể. - Phải đạt tới được trong khóa học hay đơn vị học tập. - Phải bao gồm nội dung học tập thiết yếu của môn học. - Phải quy định rõ kết quả của việc học tập, nghĩa là các khả năng mà người học sẽ có được khi họ đã đạt đến mục tiêu. - Phải đo lường được. - Phải chỉ rõ những gì người học có thể làm được vào cuối giai đoạn học tập. 12
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng