Tài liệu Bước đầu nghiên cứu đặc điểm khối tế bào gốc máu ngoại vi dùng điều trị một số bệnh máu tại viện huyết học- truyền máu trung ương

1 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI HOÀNG THỊ HUẾ BƯỚC ĐẦU NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM KHỐI TẾ BÀO GỐC MÁU NGOẠI VI DÙNG ĐIỀU TRỊ MỘT SỐ BỆNH MÁU TẠI VIỆN HUYẾT HỌC TRUYỀN MÁU TRUNG ƯƠNG LUẬN VĂN BÁC SỸ NỘI TRÚ BỆNH VIỆN HÀ NỘI - 2013 2 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI HOÀNG THỊ HUẾ BƯỚC ĐẦU NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM KHỐI TẾ BÀO GỐC MÁU NGOẠI VI DÙNG ĐIỀU TRỊ MỘT SỐ BỆNH MÁU TẠI VIỆN HUYẾT HỌC TRUYỀN MÁU TRUNG ƯƠNG Chuyên ngành: HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU Mã số: 06.72.25 LUẬN VĂN BÁC SỸ NỘI TRÚ BỆNH VIỆN Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. NGUYỄN ANH TRÍ HÀ NỘI - 2013 3 ACD-A BC BN CFC CXCL12 C-X-C motif chemokine 12 CXCR4 DMSO E- LTC- ICs FISH G-CSF GVHD HC HH-TM HLA HPPCFC HSCT Hematopoietic stem cell transplantation. LTC- ICs LVL NC S1P SDF- 1 STR TBCN TBĐN TBG TC Anticoagulant-citrate-dextrose formula A formula A Bạch cầu Bệnh nhân Colony forming cells (kỹ thuật tạo cụm tế bào) C-X-C chemokine receptor 4 Dimethyl sulfoxid Extended long term culture initiating cell Fluorescent In Situ Hybridization Granulocyte colony-stimulating factor Graft-versus-host disease-Bệnh ghép chống chủ Hồng cầu Huyết học- Truyền máu Human leucocyte antigen- Kháng nguyên bạch cầu người High proliferation potential colony forming unit- Kỹ thuật tạo cụm tế bào có khả năng tăng sinh cao. Extended long term culture initiating cell- Kỹ thuật nuôi cấy tế bào dài hạn large volume leukapheresis Người cho Sphingosine 1 Photphat Stroma derived factor- 1 Short tandem repeat Tế bào có nhân Tế bào đơn nhân Tế bào gốc Tiểu cầu 4 TPTTBM VCAM-1 Tổng phân tích tế bào máu Vascular cell adhesion molecular 5 LỜI CÁM ƠN Trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn, em đã nhận được nhiều sự chỉ bảo tận tình, sự giúp đỡ to lớn đầy trách nhiệm và tình cảm từ các Thày, Cô, các anh chị bác sĩ, kỹ thuật viên, điều dưỡng viên, bạn bè và gia đình, đặc biệt những bệnh nhân, những người cho tế bào gốc tạo máu đã cho em những số liệu quý giá. Với tình cảm và sự biết ơn sâu sắc, em xin kính gửi lời cảm ơn chân thành đến: PGS.TS. Phạm Quang Vinh, Chủ nhiệm bộ môn Huyết học - Truyền máu Trường Đại học Y Hà Nội cùng toàn thể các Thày, Cô trong bộ môn, những người Thày nhiệt huyết đã dành cho em những tình cảm tốt đẹp, những kiến thức và kình nghiệm quý báu trong suốt quá trình học tập và làm luận văn. GS. TS. AHLĐ. Nguyễn Anh Trí, Viện trưởng Viện Huyết học- Truyền máu TW, phó chủ nhiệm bộ môn Huyết học- Truyền máu Trường Đại học Y Hà Nội, Thày đã dạy bảo, động viên, tạo những điều kiện thuận lợi nhất cho em trong suốt quá trình học tập tại Viện. Thày đã tận tình hướng dẫn, sửa chữa những thiếu sót để hoàn thiện bản luận văn cho em. Th. S. Bạch Quốc Khánh Viện phó Viện Huyết học- Truyền máu TW, TS. Trần Ngọc Quế phó giám đốc Trung tâm tế bào gốc, Th.S Võ Thị Thanh Bình Trưởng khoa Ghép tế bào gốc, đã có những đóng góp quý báu cho bản luận văn của em. Tập thể Viện Huyết học Truyền máu Trung ương, các Thày, Cô, các anh chị trong Trung tâm Tế bào gốc, khoa Ghép tế bào gốc tạo máu, khoa Tế bào tổ chức học, khoa Miễn dịch di truyền, và nhiều khoa phòng khác đã luôn tạo điều kiện cho em trong quá trình học tập cũng như quá trình thu thập số liệu cho nghiên cứu. Phòng Quản lý đào tạo sau đại học Trường Đại học Y Hà Nội đã dành sự quan tâm đặc biệt, tạo điều kiện thuận lợi, hướng dẫn cụ thể giúp em hoàn thành khóa học nội trú. Em xin cám ơn các Thày, Cô đã dành cho em những góp ý chân thành cho bản luận văn của em. 6 Cán ơn gia đình, bố mẹ, anh chị em thân yêu đã luôn động viên, hỗ trợ em để em có thể tập trung học tập và hoàn thành tốt luận văn. Cám ơn những người bạn yêu quý, đã giúp đỡ, động viên, chia sẻ kiến thức cho em trong suốt thời gian học. Lời cuối cùng, em xin cám ơn những bệnh nhân, những người cho tế bào gốc đã cho em những số liệu quý giá, nhờ đó mà bản luận văn của em được hoàn thành. Em xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày 11 tháng 11 năm 2013 Học viên Hoàng Thị Huế 7 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng nghiên cứu này là của riêng tôi. Những số liệu trong nghiên cứu là có thật, do tôi thu thập một cách tỷ mỉ và chính xác tại Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương. Kết quả nghiên cứu nhằm phục vụ mục đích khoa học, không nhằm mục đích riêng nào khác. Các tài liệu trích dẫn đều đã được công nhận. Hà Nội, tháng 11 năm 2013 Học viên Hoàng Thị Huế 8 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc LÝ LỊCH KHOA HỌC (Dùng cho bác sĩ nội trú) I. LÝ LỊCH SƠ LƯỢC : Họ và tên : Hoàng Thị Huế Giới tính : Nữ Ngày, tháng, năm sinh : 14/4/1986 Nơi sinh : Hưng Yên Quê quán : Đa Lộc – Ân Thi – Hưng Yên Dân tộc : Kinh Chức vụ, đơn vị công tác trước khi đi học tập, nghiên cứu : Bác sĩ nội trú khóa 35, chuyên ngành Huyết học Truyền máu- Bộ môn Huyết học Truyền máu, Trường Đại Học Y Hà Nội Chỗ ở riêng hoặc địa chỉ liên lạc : Thôn Đa Lộc Xã Đa Lộc Ân Thi Hưng Yên Điện thoại cơ quan/ Nhà riêng / Di động : 0919739860 Email : [email protected] II. QUÁ TRÌNH ĐÀO TẠO : 1. Đại học : Hệ đào tạo : Chính quy Thời gian đào tạo từ 9 / 2004 đến Nơi học (trường, thành phố): Đại học Y Hải Phòng Ngành học : Bác sĩ đa khoa Tên đồ án, luận án hoặc môn thi tốt nghiệp : Nội khoa, Sản khoa Ngày và nơi bảo vệ đồ án, luận án hoặc thi tốt nghiệp : ....................................................... 7 / 2010 9 Người hướng dẫn : ................................................................................................................ 2. Bác sĩ nội trú : Hình thức đào tạo : Chính quy .Thời gian đào tạo từ 12 / 2010 đến 11 /2013 Nơi học (trường, thành phố): Đại học Y Hà Nội Ngành học: Huyết học- Truyền máu Tên luận văn : Bước đầu nghiên cứu đặc điểm khối tế bào gốc máu ngọa vi dùng điều trị một số bệnh máu tại Viện Huyết học- Truyền máu Trung ương Ngày và nơi bảo vệ luận văn :15 / 11 / 2013, Trường Đại học Y Hà Nội Người hướng dẫn :GS.TS. Nguyễn Anh Trí 3. Trình độ Ngoại ngữ : (Biết ngoại ngữ gì, mức độ) : Anh Văn trình độ C 4. Học vị, học hàm, chức vụ kỹ thuật được chính thức cấp: Số bằng, ngày và nơi cấp ............................................................................................................................................ ... ............................................................................................................................................ ... ............................................................................................................................................ ... III. QUÁ TRÌNH CÔNG TÁC CHUYÊN MÔN KỂ TỪ KHI TÔỐT NGHIỆP ĐẠI H ỌC : Thời gian Nơi công tác Công việc đảm nhiệm 12/2010-11/2013 Bộ môn Huyết học- Truyền máu Trường Đại học Y Hà Nội Bác sĩ nội trú 10 IV. CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ : “Nghiên cứu kết quả thu thập khối tế bào gốc máu ngoại vi dùng điều trị một số bệnh máu tại Viện Huyết học- Truyền máu Trung ương”. Tạp chi Y học Việt Nam 2013, tập 405, số đặc biệt, trang 138- 145 Ngày 1 tháng 11 năm 2013 XÁC NHẬN CỦA CƠ QUAN ĐÀO TẠO NGƯỜI KHAI (Ký tên, đóng dấu) (Ký và ghi rõ họ tên) Hoàng Thị Huế 11 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độclập – Tự do – Hạnhphúc ------------------------ BẢN TỰ NHẬN XÉT CÁ NHÂN Kínhgửi: - Ban giám hiệu Trường Đại học Y Hà Nội Phòng Đào tạo Sau Đại học Bộ môn Huyết học – Truyền máu Họvàtên: Hoàng Thị Huế Đơn vị công tác: Bộ môn Huyết học – Truyền máu, Trường Đại học Y Hà Nội Học viên lớp: Bác sĩ nội trú khóa XXXV, chuyên nghành Huyết học – Truyền máu. Sau ba năm học tập tại trường Đại học Y Hà nội, tôi tự nhận xét bản thân như sau: - Đạo đức, tư cách tốt - Thực hiện đúng mọi nội quy của nhà trường, bộ môn và viện đề ra. - Tham gia học tập và thi cử đầy đủ - Có ý thức học tập, nghiêm túc trong nghiên cứu khoa học để hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Vậy tôi làm bản nhận xét này kính mong Ban giám hiệu, Phòng đào tạo sau đại học, Bộ môn Huyết học – Truyền máu Trường Đại học Y Hà Nội, xét cho tôi được tham gia bảo vệ luận văn tốt nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn! HàNội, ngày 7 tháng 11 năm 2013 Họcviên 12 Hoàng Thị Huế Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Độc lập – Tự do – Hạnh phúc BẢN NHẬN XÉT QUÁ TRÌNH HỌC TẬP CỦA HỌC VIÊN BÁC SỸ NỘI TRÚ Học viên: Hoàng Thị Huế Lớp Bác sĩ nội trú khóa 35 Chuyên ngành Huyết học – Truyền máu Tên đề tài: “Bước đầu nghiên cứu đặc điểm khối tế bào gốc máu ngoại vi dùng điều trị một số bệnh máu tại Viện Huyết học- Truyền máu Trung ương” Người nhận xét: GS.TS. Nguyễn Anh Trí Giáo viên hướng dẫn luận văn tốt nghiệp. Trong quá trình học tập, học viên Hoàng Thị Huế đã tích cực thu thập số liệu, tham khảo tài liệu liên quan đến đề tài nghiên cứu, thực hiện tốt các chỉ tiêu nghiên cứu của đề tài. Học viên đã tiến hành đề tài một cách khoa học, trung thực, nghiêm túc theo đúng đề cương được Hội đồng thông qua. Trong thời gian thực hiện đề tài tại Viện Huyết học – Truyền máu Trung Ương, học viên Hoàng Thị Huế luôn nhận được sự quan tâm của Lãnh đạo Viện, sự quý mến, giúp đỡ của các đồng nghiệp. Đề tài nghiên cứu của học viên Hoàng Thị Huế đã hoàn thành được các mục tiêu đặt ra, đó là: Khảo sát được kết quả thu nhận khối tế bào gốc máu ngoại vi và mô tả được một số đặc điểm của khối tế bào gốc sau bảo quản đông lạnh. 13 Kính mong Hội đồồng xem xét cho học viên Hoàng Th ị Huêế đ ược b ảo v ệ lu ận văn tồết nghi ệp. Hà Nội, ngày 5 tháng 11 năm 2013 Giáo viên hướng dẫn GS. TS. Nguyễn Anh Trí 14 15 ĐẶT VẤN ĐỀ Những phát hiện về tế bào gốc là thành tựu nổi bật của y học nhân loại thế kỷ 21, trong đó có tế bào gốc tạo máu - nó đã và đang được ứng dụng rộng rãi trong ghép tế bào gốc tạo máu điều trị một số bệnh máu ác tính và bệnh di truyền trong những thập kỷ gần đây. Theo báo cáo của J. Douglas Rizzo, Trung tâm nghiên cứu ghép máu và tủy xương (CIBMTR) năm 2010, số ca ghép tế bào gốc tạo máu tăng lên theo thời gian. Cụ thể: Năm 1999, có khoảng 5 000 ca ghép đồng loại, 6 000 ca ghép tự thân. Đến năm 2009, tăng lên 27 000 ca ghép đồng loại và 33 000 ca ghép tự thân. Nhận thức được tiềm năng ứng dụng to lớn của tế bào gốc tạo máu trong điều trị ghép cho các bệnh nhân, các bệnh viện lớn về Huyết học như: Viện HHTM Trung ương, Bệnh viện TM-HH thành phố Hồ Chí Minh, Khoa HH-TM bệnh viện Quân đội 108, Trung tâm HH-TM bệnh viện Trung ương Huế đã và đang dành sự quan tâm đặc biệt với tăng cường đầu tư trang thiết bị cơ sở vật chất cũng như đào tạo nguồn nhân lực, hy vọng có thể phát huy tối đa ứng dụng của tế bào gốc trong y học nói chung và chuyên ngành Huyết học nói riêng. Viện HH-TM Trung ương là viện đầu nghành về HH-TM đã triển khai ghép tế bào gốc tạo máu từ năm 2006, thành lập Trung tâm tế bào gốc năm 2010 và Viện đã có được những thành công ban đầu trong nghiên cứu, ứng dụng tế bào gốc tạo máu. Hiện nay, có 3 nguồn tế bào gốc được sử dụng chủ yếu trên lâm sàng. Tuy nhiên với nhiều ưu điểm như: không cần gây mê, ít thô bạo, nguồn tế bào gốc máu ngoại vi hiện chiếm phần lớn các ca ghép tế bào gốc tạo máu: 80% các ca ghép đồng loại, 95% các ca ghép tự thân (CIBMTR-2010). Tại Viện HH-TM Trung ương, tế bào gốc máu ngoại vi được sử dụng cho tất cả các ca ghép đồng loại và tự thân. 16 Việc thu nhận tế bào gốc máu ngoại vi sau huy động không phải luôn dễ dàng đặc biệt với đối tượng là bệnh nhân. Có khoảng 5-30% ca thất bại huy động, khi đó bệnh nhân sẽ mất lựa chọn ghép như một điều trị , . Vì vậy các trung tâm ghép đã quan tâm nghiên cứu vấn đề này nhằm giảm thiểu các ca thất bại thu nhận tế bào gốc , ,, , , . Khối tế bào gốc sau thu nhận có thể được truyền tươi hay bảo quản đông lạnh nếu thời gian bảo quản khối tế bào gốc > 72h. Việc bảo quản đông lạnh có nguy cơ cao làm mất tế bào, chết tế bào và ảnh hưởng đến hiệu lực của các tế bào, từ đó sẽ ảnh hưởng đến kết quả ghép. Do đó việc tuân thủ chặt chẽ các quy trình chuẩn sẽ giảm tối thiểu các tác hại trên. Trên thế giới đã có nhiều nghiên cứu khảo sát đánh giá khối tế bào gốc sau bảo quản đông lạnh, , , và nhiều nghiên cứu chỉ ra không có sự khác biệt về thời gian mọc mảnh ghép khi dùng khối tế bào gốc đông lạnh hay dùng khối tế bào gốc tươi . Tại Viện HH-TM Trung ương, quá trình thu nhận tế bào gốc đã được tiến hành từ năm 2006, và quá trình bảo quản đông lạnh từ 9/ 2012. Việc nghiên cứu kết quả khối tế bào gốc có được là thực sự có ý nghĩa nhằm đạt được hiệu quả ngày càng cao về các mặt hiệu quả điều trị, giá thành điều trị ghép. Xuất phát từ nhu cầu thực tiễn đó chúng tôi tiến hành nghiên cứu: “Bước đầu nghiên cứu đặc điểm khối tế bào gốc máu ngoại vi dùng điều trị một số bệnh máu tại Viện HH- TM Trung ương” với mục tiêu: 1. Khảo sát kết quả thu nhận khối tế bào gốc và xác định một số yếu tố liên quan đến kết quả thu được. 2. Mô tả một số chỉ số liên quan đến khối tế bào gốc máu vi sau xử lý và bảo quản. Chương 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 17 1.1 TẾ BÀO GỐC TRONG QUÁ TRÌNH TẠO MÁU 1.1.1 Đặc điểm tế bào gốc tạo máu Các tế bào gốc được định nghĩa dựa trên 3 đặc trưng cơ bản, đó là khả năng tự tái tạo, khả năng biệt hóa đa dòng và khả năng phục hồi mô tạo máu. Ngoài ra còn một số đặc điểm khác như khả năng di chuyển từ tủy ra máu, tính mềm dẻo trong biệt hóa và chết theo chương trình, , .  Khả năng tự tái tạo Bằng chứng rõ ràng về khả năng tự tái tạo của các tế bào gốc là việc cung cấp liên tục các tế bào máu trong suốt cuộc đời của một cá thể. Khả năng này liên quan chặt chẽ với hoạt tính của enzyme tổng hợp chuỗi có khả năng tổng hợp chuỗi DNA mới. Ở người, thời gian tổng hợp chuỗi DNA rất ngắn trong quá trình phân bào của tế bào gốc, đặc biệt khi tác động mạnh (stress) như trong quá trình ghép.  Khả năng biệt hóa đa dòng Tế bào gốc tạo máu có khả năng biệt hóa thành tất cả các tế bào máu, ban đầu tạo các tế bào định hướng dòng tủy và dòng lympho. Các tế bào định hướng dòng lympho sẽ phân chia và biệt hóa thành các dòng lympho T, B và NK. Các tế bào gốc định hướng dòng tủy sẽ phân chia và biệt hóa thành các tế bào đầu dòng bạch cầu hạt, dòng mono, dòng mẫu tiểu cầu, dòng hồng cầu.  Khả năng hồi phục mô tạo máu Các y văn sớm nhất đã công bố về khả năng phục hồi mô tạo máu của tế bào gốc dựa trên thực nghiệm ghép trên chuột sau khi chiếu xạ liều chí tử. Tương tụ như vậy, các tế bào gốc ở người cũng đặc trưng bởi đặc tính quay trở lại tủy xương và tái tạo mô tạo máu. Sau khi trở lại, nó cư trú tại tủy xương, các tế bào gốc tạo máu tăng sinh và biệt hóa, đáp ứng những tín hiệu kích thích từ môi trường đệm gian bào. 18 Hình 1.1. Sơ đồ biệt hóa tạo máu 1.1.2 Cơ quan tạo máu a. Giai đoạn phát triển phôi - Túi noãn hoàng: Các tế bào đầu tiên được xuất hiện từ đây khoảng 3-12 ngày sau khi có thai, kết thúc sinh máu cuối tháng thứ 2. - Gan phôi: Là cơ quan tạo máu đầu tiên, khoảng từ tuần lễ thứ 5 của phôi thai, đỉnh cao từ tuần lễ thứ 10- 25. Tạo máu của gan kéo dài 1- 2 tuần sau đẻ. - Lách tạo máu rất ngắn: Từ tháng thứ 3 kết thúc tháng thứ 7. - Tủy xương: Tủy xương hoạt động tạo máu từ tháng thứ 4 của tuổi thai, trở thành vị trí hàng đầu tạo máu ở thai từ tháng thứ 7, kéo dài tới sau đẻ và trưởng thành. b. Giai đoạn sau đẻ Tủy xương là cơ quan tạo máu lớn nhất của cơ thể người. Nó chịu trách nhiệm sản xuất tất cả các tế bào đầu dòng của tất cả các dòng tế bào máu. Tủy 19 xương còn là nơi biệt hóa của tất cả tế bào máu non thành các tế bào trưởng thành . 1.1.3 Các phương pháp xác định tế bào gốc tạo máu Các nghiên cứu về tế bào gốc tạo máu gặp nhiều khó khăn vì chúng phân bố rải rác trong các mô tạo máu và không có các dấu ấn đặc trưng hay các kỹ thuật đặc hiệu hoàn toàn để xác định chính xác tế bào gốc tạo máu. Hầu hết các nghiên cứu đều sử dụng một tập hợp nhiều phương pháp để xác định và phân lập tế bào gốc: Xác định dấu ấn màng tế bào, nuôi cấy in vitro, đếm tế bào gốc trong ghép, …  Phương pháp xác định dấu ấn màng tế bào, Cho đến nay, chưa có một dấu ấn nào là đặc trưng để xác định chính xác tế bào gốc tạo máu ở người, các tế bào gốc tạo máu có phải là những tế bào mang CD34 hay không? Thực nghiệm cho thấy nếu truyền chế phẩm tế bào gốc loại bỏ tế bào mang dấu ấn CD34+ sẽ không có hiện tượng mọc mảnh ghép. Bằng chứng lâm sàng cũng cho thấy, bệnh nhân nhận ghép với các tế bào CD34+ có thể thể mọc mảnh ghép ổn định và lâu dài. Vì thế trên lâm sàng số lượng tế bào CD34+ vẫn được dùng như là tiêu chuẩn của liều tế bào gốc yêu cầu đảm bảo cho quá trình mọc mảnh ghép khi tiến hành ghép tế bào gốc tạo máu cho bệnh nhân.  Phương pháp nuôi cấy in vitro Một số hệ thống nuôi cấy đã được phát triển và áp dụng để đếm các tế bào gốc ở chuột và người, bao gồm kỹ thuật tạo cụm tế bào (CFC ), kỹ thuật tạo cụm tế bào có khả năng tăng sinh cao (HPPCFC ), kỹ thuật nuôi cấy tế bào dài hạn (LTC- ICs) và cải tiến (E- LTC- ICs). 20 Ứng dụng kỹ thuật nuôi cấy có thể giúp đếm các tế bào gốc tạo máu đa tiềm năng ở người. Nguyên lý của kỹ thuật này là lựa chọn quần thể tế bào gốc nguyên phát, nuôi cấy trong điều kiện có đầy đủ các yếu tố kích thích tăng sinh dòng, tạo điều kiện cho quá trình biệt hóa theo hướng dòng tủy và dòng lympho. Tuy nhiên kỹ thuật này không đánh giá được khả năng tái cư trú của các tế bào gốc trở lại tủy xương mà khả năng này chỉ đánh giá được trong quá trình ghép.  Phương pháp xác định tế bào gốc trong quá trình ghép Kỹ thuật xác định tế bào gốc dựa vào khả năng hồi phục hoàn toàn hệ tạo máu của cá thể nhận sau khi đã bị diệt tủy. Các tế bào gốc của người cho được đếm gián tiếp qua ghép dị loài vào chuột được chiếu xạ liều chí tử . Sự có mặt tế bào gốc người trong tủy xương của động vật nhận ghép được đánh giá bằng CD45+ hay sự có mặt DNA đặc trưng của người. Đây là điểm quan trọng để đánh giá ghép thành công, xác định sự có mặt của tế bào gốc được tiêm vào và khả năng hồi phục mô tạo máu cho động vật thực nghiệm. Trong lâm sàng để đánh giá mọc mảnh ghép người ta có thể dùng xét nghiệm TPTTBM ngoại vi để đánh giá trong trường hợp sử dụng phác đồ điều kiện hóa diệt tủy. Trường hợp điều kiện hóa với phác đồ không diệt tủy thì khó phân biệt được là sự hồi phục của mảnh ghép hay của chính bệnh nhân khi đó cần các xét nghiệm khác để xác định đó là tế bào của người cho hay của bệnh nhân như: Xét nghiệm FISH trường hợp ghép bất đồng giới; Xét nghiệm Chimerism dựa trên kỹ thuật STR xác định các đoạn ADN thông tin giữa người cho và người nhận . 1.1.4 Ứng dụng lâm sàng Các nghiên cứu về đặc điểm sinh học của tế bào gốc đã góp phần làm sáng tỏ về quá trình tự tái tạo, biệt hóa và chết theo chương trình. Những kiến thức về chu trình tế bào giúp hoàn thiện ứng dụng ghép tế bào gốc tạo máu trên lâm sàng -