Tài liệu Công tác quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện nam đàn tỉnh nghệ an

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI --------------------- LÊ THỊ THẢO CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NAM ĐÀN TỈNH NGHỆ AN CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. LÊ HÙNG SƠN Hà Nội, năm 2013 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn là công trình nghiên cứu khoa học, độc lập của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Tác giả luận văn Lê Thị Thảo MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU PHẦN MỞ ĐẦU.......................................................................................................... Chương 1: NGÂN SÁCH XÃ VÀ MỘT SỐ NỘI DUNG CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ...................................................................................... 1.1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NGÂN SÁCH XÃ....................................... 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm ngân sách xã..................................................................... 1.1.2. Nội dung nguồn thu, nhiệm vụ chi của Ngân sách xã........................................ 1.2. VAI TRÒ CỦA NGÂN SÁCH XÃ................................................................ 1.2.1. Đối với sự phát triển kinh tế............................................................................. 1.2.2. Đối với sự phát triển xã hội.............................................................................. 1.3. QUY TRÌNH QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ................................................ 1.3.1. Lập dự toán Ngân sách xã................................................................................ 1.3.2. Chấp hành dự toán Ngân sách xã..................................................................... 1.3.3. Quyết toán Ngân sách xã.................................................................................. Chương 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NAM ĐÀN - TỈNH NGHỆ AN TRONG GIAI ĐOẠN 2008 - 2011......................................................................................... 2.1. ĐẶC ĐIỂM, TÌNH HÌNH KINH TẾ - XÃ HỘI Ở HUYỆN NAM ĐÀN ........................................................................................................................ 2.1.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội................................................................................. 2.1.2. Tổ chức bộ máy quản lý NSX trên địa bàn huyện Nam Đàn............................ 2.2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NAM ĐÀN - TỈNH NGHỆ AN GIAI ĐOẠN 2010 - 2012 ........................................................................................................................ 2.2.1. Phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi cho NSX trong thời kỳ ổn định 2009 - 2012 ........................................................................................................................ 2.2.2. Thực trạng công tác lập dự toán thu, chi NSX thuộc huyện............................. 2.2.3. Thực trạng chấp hành dự toán thu, chi ngân sách xã........................................ 2.2.4. Thực trạng công tác quyết toán Ngân sách xã.................................................. 2.2.5. Thực trạng công tác kế toán Ngân sách xã....................................................... 2.2.6. Thực trạng công tác thanh tra, kiểm tra Ngân sách xã...................................... 2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NSX TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NAM ĐÀN - NGHỆ AN....................................................... 2.3.1. Ưu điểm........................................................................................................... 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân.................................................................................. Chương 3: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NAM ĐÀN TRONG THỜI GIAN TỚI...................................................................................................... 3.1. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ PHƯƠNG HƯỚNG TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NAM ĐÀN TRONG THỜI GIAN TỚI.......... 3.1.1. Định hướng phát triển kinh tế - xã hội của huyện Nam Đàn đến 2015............. 3.1.2. Yêu cầu về công tác quản lý NSX trong thời gian tới...................................... 3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NAM ĐÀN TRONG THỜI GIAN TỚI...................................................................................................... 3.3. KIẾN NGHỊ.................................................................................................... KẾT LUẬN................................................................................................................ DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DT GTGT HĐND Dự toán Giá trị gia tăng Hội đồng nhân dân KBNN Kho bạc nhà nước KH NSĐP Kế hoạch Ngân sách địa phương NSNN Ngân sách nhà nước NSTW Ngân sách trung ương TH TNDN Thực hiện Thu nhập doanh nghiệp TTĐB Tiêu thụ đặc biệt TW UBND Trung ương Uỷ ban nhân dân XDCB Xây dựng cơ bản XHCN Xã hội chủ nghĩa XNK Xuất nhập khẩu DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1. Tổ chức bộ máy của phòng Tài chính – Kế hoạch huyện.................. 33 Sơ đồ 2.2. Trình tự ghi sổ kế toán theo hình thức kế toán trên máy vi tính........ 55 BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Trình độ chuyên môn các ban tài chính xã............................................ 35 Bảng 2.2. Tình hình thu ngân sách xã qua các năm............................................ 44 Bảng 2.3. Tình hình thu ngân sách xã qua các năm............................................ 48 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài Ở Việt Nam chúng ta, chính quyền cấp xã là chính quyền cơ sở nơi trực tiếp nắm bắt, giải quyết các nguyện vọng của nhân dân, trực tiếp tổ chức và lãnh đạo nhân dân triển khai thực hiện các chủ trương, chính sách và pháp luật của Nhà nước vào thực tiễn. Các nội dung công việc của chính quyền cấp xã đòi hỏi một nguồn lực tiết kiệm, hiệu quả, công khai, minh bạch và khoa học ngày càng cần thiết hơn bao giờ hết. Luật Ngân sách nhà nước đáp ứng rất lớn và có ý nghĩa tiên quyết mà chủ yếu do ngân sách nhà nước đảm bảo. Chính vì thế việc quản lý ngân sách và tài chính xã một cách nhà nước ở Việt Nam lần đầu tiên được ban hành vào năm 1996 có hiệu lực năm 1997 và đã được sửa đổi bổ sung vào tháng 5 năm 1998 cho phù hợp với tình hình thực tế. Tuy nhiên, trước sự phát triển nhanh về kinh tế, văn hóa trong xu hướng hội nhập khu vực và thế giới, tại kỳ họp thứ hai của Quốc hội khóa XI ngày 16/12/2002 Luật NSNN Việt Nam đã được thay đổi và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2004. Từ khi thực hiện Luật NSNN năm 2002 đến nay đã chứng tỏ được tính khoa học, hiệu quả và phù hợp với thực tiễn với vai trò thúc đẩy vi mô nền kinh tế. Chính phủ và chính quyền địa phương đã nỗ lực để nâng cao hiệu quả phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính công từ khi thực hiện Luật Ngân sách đến nay, nhưng kết quả đạt được chưa cao. Nhiều địa phương đã chưa thực hiện tốt những nội dung mà Luật Ngân sách quy định, đặc biệt là việc thời gian lập dự toán, quyết toán và thực hiện công khai minh bạch, chính xác khách quan trong công tác quản lý điều hành ngân sách. Một trong những hạn chế chủ yếu là ngân sách xã. Là ngân sách xã ngoài việc chấp hành theo luật Ngân sách Nhà nước, ngân sách xã còn được hướng dẫn riêng và chịu sự chi phối bởi các Nghị quyết và chính sách của chính quyền cấp Tỉnh. Do vậy, 1 hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã là góp phần thực hiện thành công công tác điều hành ngân sách địa phương nói riêng và quản lý nhà nước địa phương nói chung. Đối với Nghệ An, một tỉnh còn đang bị động về nguồn lực tài chính thì vấn đề giải quyết nguồn lực tài chính cho ngân sách xã còn nhiều khó khăn. Chính vì vậy với bản thân phát triển nội lực cần phải có những giải pháp để tăng cường chủ động cho ngân sách xã, khai thác tốt nguồn thu, tiết kiệm chi đảm bảo thực hiện tốt công tác quản lý nhà nước trên địa bàn, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu về dịch vụ, hàng hóa công cho người dân. Trong định hướng phát triển kinh tế xã hội đến năm 2015 của Tỉnh cũng nêu lên những vấn đề cần tập trung giải quyết: - Thực hiện tốt chương trình cải cách hành chính cả về thể chế, tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ công chức và tài chính công. Trước hết là cải cáh thủ tục hành chính phù hợp với mục tiêu, yêu cầu về tính đồng bộ, thống nhất, khả thi, công khai minh bạch trong quản lý, điều hành. - Đẩy mạnh phân cấp ngân sách giữa các cấp chính quyền địa phương để phát huy tính chủ động, năng động sang tạo và chịu trách nhiệm của từng ngành, các cấp chính quyền địa phương trong quản lý và điều hành ngân sách, tài chính. Đổi mới cơ chế phân bổ ngân sách cho các cơ quan hành chính, tổ chức sự nghiệp và khu vực dịch vụ công cộng đồng thời công khai, dân chủ minh bạch về tài chính ngân sách. Từ những lý do nêu trên tôi đã mạnh dạn lựa chọn đề tài “Công tác quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Nam Đàn tỉnh Nghệ An”. 2. Tình hình nghiên cứu Trong thời gian qua, ở nước ta đã có một số đề tài khoa học, luận văn và các công trình nghiên cứu của các một số tác giả đã đề cập đến vấn đề này ở nhiều khía cạnh và phạm vi khác nhau. Mỗi công trình đều có mục đích, 2 phương pháp tiếp cận riêng về ngân sách nhà nước và quản lý thu ngân sách nhà nước như: - Luận án tiến sĩ “Về việc quản lý thu thuế trên địa bàn các tỉnh Duyên hải miền Trung” của tác giả Nguyễn Thế Tràm, Học viện Chính trị quốc gia Hồ chí Minh, năm 1996. - Luận án thạc sĩ “Quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh” của tác giả Trịnh Văn Ngọc, năm 2008 - Luận án thạc sĩ “Các biện pháp tăng cường quản lý thu, chi ngân sách các tỉnh duyên hải miền Trung” của tác giả Phan Văn Dũng, năm 2001… Tuy nhiên, hiện nay chưa có đề tài khoa học, luận văn nào đề cập đến vấn đề quản lý thu, chi ngân sách xã trên địa bàn huyện Nam Đàn tỉnh Nghệ An. Chính vì vậy, trong luận văn Thạc sỹ của mình, tác giả sẽ đi sâu vào nghiên cứu các vấn đề: lý luận cơ bản về ngân sách xã, quản lý thu, chi ngân sách xã trên địa bàn huyện Nam Đàn tỉnh Nghệ An; Phân tích thực trạng về công tác quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Nam Đàn tỉnh Nghệ An; Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý NSX trên địa bàn huyện Nam Đàn tỉnh Nghệ An. Với đặc thù về kinh tế, chính trị, xã hội khác những luận văn trước, luận văn thạc sĩ “Công tác quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Nam Đàn tỉnh Nghệ An” sẽ đưa ra cái nhìn bao quát về thực trạng quản lí ngân sách xã trên địa bàn huyện Nam Đàn và sẽ đưa ra giải pháp để nâng cao chất lượng quản lí ngân sách xã tại Huyện Nam Đàn. 3. Mục đích của nghiên cứu Bất kỳ một chính quyền nào, đặc biệt là chính quyền cấp xã thì việc xác định mục tiêu ưu tiên hàng đầu là hoàn thiện quản lý ngân sách xã. Điều đó tạo cho chính quyền địa phương cơ bản hoàn toàn chủ động, nâng cao trách nhiệm trong quản lý thu – chi ngân sách; lập ngân sách sát với người dân và nhu cầu phát triển của địa phương; tăng cường tính công khai, minh bạch trong công tác quản lý ngân sách. Có thể nói ngân sách xã là một mắt xích 3 quan trọng trong hệ thống các cấp ngân sách của địa phương, vì thế công tác điều hành ngân sách xã tốt giúp cho công tác điều hành ngân sách địa phương đó tốt hơn. Như vậy, mục đích của nghiên cứu là nhằm xây dựng mô hình quản lý ngân sách xã mà trong đó chính quyền cấp xã thực sự chủ động về nguồn lực tài chính, tăng cường sự phối hợp chia sẻ thông tin kinh tế - xã hội giữa chính quyền cấp xã và người dân. Để dịch vụ, hàng hóa công cung cấp cho xã hội đạt hiệu quả cao nhất. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Ngân sách xã là một khái niệm khá rộng trong đó chủ yếu tập trung vào hai nội dung chính là thu và chi ngân sách xã. Trong phạm vi bài luận văn của mình tác giả xin phép đi sâu vào nghiên cứu một cách khái quát hai nội dung trên để có thể đưa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã. Phạm vi nghiên cứu của đề tài: Tình hình quản lý và thu chi ngân sách xã trên địa bàn huyện Nam Đàn tỉnh Nghệ An giai đoạn 2010 – 2012. 5. Phương pháp nghiên cứu Đề tài áp dụng các phương pháp nghiên cứu thích ứng với tính chất quản lý ngân sách xã. Trong đó chú trọng phương pháp duy vật biện chứng và lịch sử, diễn dịch, phân tích thống kê, phân tích, so sánh, tổng hợp. 6. Những đóng góp mới của luận văn Hệ thống hóa cơ sở lý luận về NSX và công tác quản lý NSX. Áp dụng khung lý thuyết vào công tác quản lý NSX và chỉ ra các điểm hạn chế cũng như nêu được những nguyên nhân hạn chế trên địa bàn huyện Nam Đàn tỉnh Nghệ An. Đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác quản lý NSX trên địa bàn huyện Nam Đàn tỉnh Nghệ An. 4 7. Bố cục của đề tài Bố cục của đề tài gồm 5 phần: - Phần mở đầu - Chương 1: Ngân sách xã và một số nội dung cơ bản về quản lý ngân sách xã - Chương 2: Thực trạng công tác quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Nam Đàn tỉnh Nghệ An - Chương 3: Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Nam Đàn tỉnh Nghệ An - Phần kết luận Trước đòi hỏi bức xúc của công tác quản lý tài chính nói chung và quản lý ngân sách xã ở huyện Nam Đàn nói riêng. Tôi rất mong được sự quan tâm, hướng dẫn giúp đỡ của Thầy giáo và nhà trường để đề tài được hoàn thiện, có được những giải pháp hữu hiệu, đưa công tác quản lý ngân sách xã vào nề nếp, xây dựng ngân sách xã ở huyện Nam Đàn đủ mạnh để góp phần củng cố chính quyền cơ sở, thực hiện mục tiêu công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn. 5 Chương 1 NGÂN SÁCH XÃ VÀ MỘT SỐ NỘI DUNG CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ 1.1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NGÂN SÁCH XÃ 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm ngân sách xã 1.1.1.1. Khái niệm, quá trình hình thành và phát triển ngân sách xã a. Khái niệm về ngân sách xã: Ngân sách Nhà nước là một phạm trù kinh tế và là phạm trù lịch sử, bao gồm toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của nhà nước. Ngân sách nhà nước được phân định thành ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương. Ngân sách Trung ương là ngân sách của các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và các cơ quan khác ở Trung ương. Ngân sách địa phương bao gồm ngân sách của đơn vị hành chính các cấp có Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân (Tỉnh, huyện, xã). Ngân sách xã là cấp ngân sách cơ sở trong hệ thống NSNN, là quỹ tiền tệ tập trung phản ánh mối quan hệ kinh tế giữa một bên là chính quyền xã với một bên là các chủ thể khác thông qua sự vận động của các nguồn tài chính nhằm đảm bảo thực hiện chức năng nhiệm vụ của chính quyền xã trên mọi lĩnh vực kinh tế, chính trị, an ninh trật tự và văn hoá, xã hội trên địa bàn theo phân cấp. Nói một cách cụ thể: NSX là toàn bộ các khoản thu, chi được quy định trong dự toán hàng năm do HĐND cấp xã quyết định và giao cho UBND cấp xã thực hiện nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của chính quyền cấp xã. 1.1.1.2. Đặc điểm của Ngân sách xã NSX là một cấp ngân sách trong hệ thống NSNN, vì vậy nó có đầy đủ những đặc điểm chung của ngân sách các cấp chính quyền địa phương, cụ thể: 6 + Được phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi theo quy định của pháp luật; + NSX được quản lý và điều hành theo dự toán và theo chế độ, tiêu chuẩn, định mức do cơ quan có thẩm quyền quy định; + Hoạt động thu chi của Ngân sách xã luôn gắn liền với chức năng, nhiệm vụ của chính quyền xã đã được phân cấp, đồng thời luôn chịu sự kiểm tra, giám sát của cơ quan quyền lực Nhà nước cấp xã - đó là HĐND cấp xã; + Ngân sách xã là cấp Ngân sách cuối cùng gắn chặt với việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của chính quyền cấp xã, là nơi trực tiếp giải quyết mối quan hệ lợi ích giữa Nhà nước và nhân dân. Mối quan hệ về lợi ích đó được thực hiện thông qua hoạt động thu, chi Ngân sách xã. Trên cơ sở đó, chính quyền cấp xã cũng đảm bảo thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình. Bên cạnh những đặc điểm chung của cấp ngân sách. Ngân sách xã cũng có những đặc điểm riêng: Là cấp ngân sách nhưng không có đơn vị dự toán trực thuộc nào, trực tiếp thực hiện đồng thời duyệt cấp và chi ngân sách. 1.1.2. Nội dung nguồn thu, nhiệm vụ chi của Ngân sách xã 1.1.2.1. Nguồn thu của ngân sách xã Thu NSX được hình thành từ 3 nguồn lớn đó là: Các khoản thu phát sinh trên địa bàn, NSX hưởng 100% số thu; Các khoản thu phát sinh trên địa bàn, NSX hưởng theo tỷ lệ phần trăm và thu bổ sung từ ngân sách cấp trên. Trong điều kiện triển khai thực thi Luật NSNN đã được Quốc hội khoá XI thông qua tại kỳ họp thứ hai ngày 16/12/2002, cơ cấu nguồn thu cho cấp xã ở các địa phương khác nhau sẽ do HĐND cấp tỉnh quyết định. Việc phân cấp nguồn thu cho NSX phải đảm bảo nguyên tắc: - Phù hợp với phân cấp quản lý kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh của Nhà nước và chức năng, nhiệm vụ quản lý Nhà nước của cấp xã; - Phù hợp với việc phân định nguồn thu giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương; 7 - Tỷ lệ phần trăm (%) phân chia một số khoản thu giao cho ngân sách xã không vượt tỷ lệ phân chia giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương do Uỷ ban Thường vụ Quốc hội quyết định giao cho từng tỉnh đối với các khoản thu đó, riêng đối với 5 loại thuế, lệ phí theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 34 Luật Ngân sách nhà nước, tỷ lệ phân chia cho ngân sách xã, thị trấn tối thiểu là 70%; Kết thúc mỗi kỳ ổn định, căn cứ vào khả năng nguồn thu và nhiệm vụ chi của ngân sách địa phương, HĐND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thực hiện việc điều chỉnh tỷ lệ phần trăm (%) phân chia các khoản thu giữa ngân sách các cấp ở địa phương. Khi phân cấp nguồn thu cho xã phải căn cứ vào nhiệm vụ chi đối với cấp xã, khả năng thu từ các nguồn ngân sách nhà nước trên địa bàn; phân cấp tối đa nguồn thu tại chỗ, đảm bảo các xã chủ động cân đối được các nhiệm vụ chi thường xuyên, các xã có nguồn thu khá có phần dành để đầu tư phát triển, hạn chế việc bổ sung từ ngân sách cấp trên, tăng số xã tự cân đối được ngân sách, giảm dần số xã phải nhận bổ sung cân đối ngân sách từ cấp trên. Các địa phương cũng có thể tham khảo những chỉ dẫn mà Bộ Tài chính đã đưa ra trong Thông tư số 60/2003/TT-BTC ngày 23/6/2003 về phân định nguồn thu cho NSX như sau: *Các khoản thu ngân sách xã hưởng 100%: Là các khoản thu dành cho xã sử dụng toàn bộ để chủ động về nguồn tài chính bảo đảm các nhiệm vụ chi thường xuyên, đầu tư. Căn cứ quy mô nguồn thu, chế độ phân cấp quản lý kinh tế - xã hội và nguyên tắc đảm bảo tối đa nguồn tại chỗ cho cấp xã, khi phân cấp nguồn thu, HĐND cấp tỉnh xem xét dành cho NSX hưởng 100% các khoản thu dưới đây: a) Các khoản phí, lệ phí thu vào ngân sách xã theo quy định. b) Thu từ các hoạt động sự nghiệp của xã, phần nộp vào ngân sách nhà nước theo chế độ quy định; c) Thu đấu thầu, thu khoán theo mùa vụ từ quỹ đất công ích và hoa lợi công sản khác do xã quản lý; 8 d) Các khoản huy động đóng góp của tổ chức, cá nhân gồm: Các khoản huy động đóng góp theo pháp luật quy định, các khoản đóng góp tự nguyện để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng do HĐND xã quyết định đưa vào ngân sách xã quản lý và các khoản đóng góp tự nguyện khác; đ) Viện trợ không hoàn lại của các tổ chức và cá nhân ở ngoài nước trực tiếp cho ngân sách xã theo chế độ quy định; e) Thu kết dư ngân sách xã năm trước; g) Các khoản thu khác của ngân sách xã theo quy định của pháp luật. * Các khoản thu phân chia theo tỷ lệ % giữa ngân sách xã với ngân sách cấp trên: a) Theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước gồm: - Thuế chuyển quyền sử dụng đất; - Thuế nhà, đất; - Thuế môn bài thu từ cá nhân, hộ kinh doanh; - Thuế sử dụng đất nông nghiệp thu từ hộ gia đình; - Lệ phí trước bạ nhà, đất. Các khoản thu trên, tỷ lệ ngân sách xã, thị trấn được hưởng tối thiểu 70%. Căn cứ vào nguồn thu và nhiệm vụ chi của xã, thị trấn, HĐND cấp tỉnh có thể quyết định tỷ lệ % thu ngân sách xã, thị trấn được hưởng cao hơn, đến tối đa là 100%. b) Ngoài các khoản thu phân chia theo quy định tại điểm a nêu trên, NSX còn có thể được HĐND cấp tỉnh bổ sung thêm các nguồn thu phân chia khác sau khi các khoản thuế, lệ phí phân chia theo Luật NSNN đã dành 100% cho xã, thị trấn và các khoản thu NSX được hưởng 100% nhưng vẫn chưa cân đối được nhiệm vụ chi. *Thu bổ sung từ ngân sách cấp trên cho ngân sách xã. Trong tổ chức hệ thống NSNN, các cấp ngân sách có quan hệ hữu cơ với nhau và mỗi cấp phải tự cân đối thu - chi ngân sách. Tuy nhiên, trong những hoàn cảnh cụ thể nếu cấp ngân sách (hay một bộ phận của cấp ngân sách) nào 9 không tự cân đối được thì ngân sách cấp trên có trách nhiệm cấp bổ sung kinh phí cho cấp ngân sách (hay bộ phận cấp ngân sách) đó để đảm bảo cân đối thu - chi ngay từ khâu xây dựng dự toán. Trong điều kiện hiện nay ở nước ta, phần lớn ngân sách cấp xã chưa tự cân đối được thu - chi ngân sách nên ngân sách cấp trên phải cấp bổ sung và hình thành nên nguồn thu thứ 3 cho NSX. Cơ chế xác lập số thu bổ sung từ ngân sách cấp trên được quy định như sau: - Thu bổ sung để cân đối ngân sách được xác định trên cơ sở chênh lệch giữa dự toán chi theo các nhiệm vụ được giao và dự toán thu từ các nguồn thu được phân cấp (các khoản thu 100% và các khoản thu phân chia theo tỷ lệ %). Số bổ sung cân đối này được xác định từ năm đầu của thời kỳ ổn định ngân sách và được giao ổn định từ 3 đến 5 năm theo Luật NSNN. - Thu bổ sung có mục tiêu là các khoản bổ sung để hỗ trợ xã thực hiện một số nhiệm vụ cụ thể phát sinh ngoài dự toán giao đầu năm. 1.1.2.2. Nhiệm vụ chi của ngân sách xã Chính quyền nhà nước cấp xã sử dụng ngân sách xã để đảm bảo thực hiện các chức năng quản lý kinh tế - xã hội trên địa bàn tiến tới đạt được các mục tiêu chiến lược về kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn. Chi ngân sách xã gồm chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên. HĐND cấp tỉnh quyết định phân cấp nhiệm vụ chi, định mức phân bổ chi thường xuyên cho ngân sách xã, cụ thể các nhiệm vụ chi như sau: * Chi đầu tư phát triển: Gồm chi cải tạo, nâng cấp hoặc xây mới các công trình thuộc hệ thống hạ tầng kỹ thuật của xã như: Đường giao thông, kênh mương tưới tiêu nước, trường học, trạm y tế, hệ thống truyền thanh, nhà văn hoá xã ... Các khoản chi đầu tư phát triển thể hiện rõ mục đích tích luỹ, thường chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi NSX nên trước khi quyết định đầu tư, UBND cấp xã cần xác định rõ sự cần thiết phải đầu tư, nguồn vốn đảm bảo cho công trình, tránh tình trạng quyết định đầu tư dàn trải khi chưa có nguồn đảm bảo làm tăng nợ XDCB, mất khả năng cân đối ngân sách. 10 * Chi thường xuyên: Bao gồm các khoản chi chủ yếu sau: a). Chi cho hoạt động của các cơ quan nhà nước ở xã: + Tiền lương, tiền công cho cán bộ, công chức cấp xã. + Phụ cấp đại biểu Hội đồng nhân dân, phụ cấp cấp uỷ + Các khoản phụ cấp khác theo quy định của Nhà nước. + Công tác phí. + Chi về hoạt động văn phòng như: chi phí điện, nước, văn phòng phẩm, phí bưu điện, điện thoại, hội nghị, chi phí tiếp tân, tiếp khách. + Chi mua sắm, sửa chữa thường xuyên trụ sở, phương tiện làm việc. + Chi khác theo chế độ quy định. b). Kinh phí hoạt động của cơ quan Đảng cộng sản Việt Nam ở xã. c). Kinh phí hoạt động của các tổ chức chính trị - xã hội ở xã (Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Cựu chiến binh Việt Nam, Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam). d). Đóng BHXH, BHYT, KPCĐ cho cán bộ xã và các đối tượng khác theo chế độ quy định. e). Chi cho công tác an ninh, quốc phòng: + Chi huấn luyện dân quân tự vệ, các khoản phụ cấp huy động dân quân tự vệ và các khoản cho khác về dân quân tự vệ thuộc nhiệm vụ chi của ngân sách xã. Chi thực hiện việc đăng ký nghĩa vụ quân sự, công tác nghĩa vụ quân sự khác thuộc nhiệm vụ chi của ngân sách xã theo quy định của pháp luật. + Chi công tác an ninh, tuyên truyền, vận động và tổ chức phong trào bảo vệ an ninh, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn xã. + Các khoản chi an ninh, quốc phòng khác theo chế độ quy định. g). Chi cho công tác xã hội và hoạt động văn hóa, thông tin, thể dục thể thao do xã quản lý. + Trợ cấp hàng tháng cho cán bộ xã nghỉ việc theo chế độ quy định (không kể trợ cấp hàng tháng cho cán bộ xã nghỉ việc và trợ cấp thôi việc một 11 lần cho cán bộ xã nghỉ việc từ ngày 01/01/1998 trở về sau do tổ chức bảo hiểm xã hội chi); chi thăm hỏi các gia đình chính sách; cứu tế xã hội và công tác xã hội khác. + Chi hoạt động văn hóa, thông tin, thể dục thể thao do xã quản lý. h). Chi sự nghiệp giáo dục: Hỗ trợ các lớp bổ túc văn hóa, trợ cấp nhà trẻ, lớp mẫu giáo, kể cả trợ cấp cho giáo viên mẫu giáo và cô nuôi dạy trẻ do xã, thị trấn quản lý (đối với phường do ngân sách cấp trên chi). i). Chi sự nghiệp y tế: Hỗ trợ chi thường xuyên và mua sắm các khoản trang thiết bị phục vụ cho khám chữa bệnh của trạm y tế xã. k). Chi sửa chữa, cải tạo các công trình phúc lợi, các công trình kết cấu hạ tầng do xã quản lý như: trường học, trạm y tế, nhà trẻ, lớp mẫu giáo, nhà văn hóa, thư viện, đài tưởng niệm, cơ sở thể dục thể thao, cầu, đường giao thông, công trình cấp và thoát nước công cộng... l). Chi sự nghiệp kinh tế: khuyến nông, khuyến công, khuyến ngư, khuyến lâm, kiến thiết thị chính, SN giao thông theo chế độ quy định. m). Các khoản chi thường xuyên khác ở xã theo quy định của pháp luật. 1.2. VAI TRÒ CỦA NGÂN SÁCH XÃ 1.2.1. Đối với sự phát triển kinh tế NSX là quỹ tiền tệ tập trung của chính quyền cấp xã, cung cấp nguồn kinh phí cần thiết đảm bảo cho sự tồn tại và hoạt động của bộ máy Nhà nước ở cơ sở, giúp chính quyền cấp xã thực hiện các chức năng, nhiệm vụ theo luật định. NSX là công cụ cần thiết giúp UBND cấp xã thực hiện quản lý hiệu quả các hoạt động kinh tế - xã hội trên địa bàn, điều chỉnh các hoạt động đó đi đúng định hướng, là nguồn kinh phí quan trọng giúp UBND cấp xã thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội mà các cấp uỷ đảng đã đề ra. Thông qua thu NSX, bằng việc đề ra hệ thống luật pháp, hệ thống thuế, công tác kiểm tra, kiểm soát các hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ trên 12 địa bàn xã được tăng cường, đảm bảo môi trường kinh doanh lành mạnh theo đúng định hướng phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, của huyện đồng thời phát hiện và ngăn chặn kịp thời các hoạt động kinh tế phi pháp, kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng, trốn lậu thuế... NSX cung cấp nguồn kinh phí đầu tư cho xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội ở địa phương, tạo môi trường và điều kiện thuận lợi cho sự ra đời và phát triển của các cơ sở kinh tế thuộc các thành phần kinh tế khác nhau trên địa bàn xã, đảm bảo cho sản xuất và lưu thông hàng hóa phát triển theo đúng định hướng XHCN, qua đó tạo nguồn thu ổn định với quy mô ngày càng tăng cho ngân sách cấp xã, đáp ứng kịp thời nhu cầu về vốn đầu tư cũng như chi tiêu thường xuyên ngày càng tăng của chính quyền cơ sở. 1.2.2. Đối với sự phát triển xã hội Thông qua các hoạt động thu chi của NSX tạo điều kiện cho kinh tế phát triển, từ đó nâng cao đời sống nhân dân, nâng cao dân trí, đẩy lùi các tệ nạn xã hội, giữ vững trật tự, bảo vệ tài sản công cộng, đảm bảo lợi ích hợp pháp của công dân, thực hiện các chính sách xã hội,…làm cho phúc lợi công cộng của người dân tăng lên, công bằng xã hội trên địa bàn được đảm bảo. NSX góp phần thực hiện tốt công tác xã hội ở nông thôn thông qua việc chi trợ cấp cho những gia đình khó khăn; thực hiện các chính sách xã hội đối với các gia đình có công với cách mạng, người già cô đơn, trẻ em mồ côi; hỗ trợ khám chữa bệnh cho người nghèo, xây dựng nhà tình nghĩa... Thông qua hoạt động chi NSX cho công tác xã hội đã tạo thêm lòng tin của nhân dân với Đảng, Nhà nước và chính quyền cấp xã. 1.3. QUY TRÌNH QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ Cũng như các cấp NS khác, NSX được tổ chức quản lý theo một chu trình khoa học gồm 3 khâu: Lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách xã. Nội dung cơ bản về Chu trình quản lý ngân sách xã như sau: 13 1.3.1. Lập dự toán Ngân sách xã Đây là khâu đâu tiên trong chu trình quản lý ngân sách xã, nó đặt cơ sở nền tảng cho những khâu tiếp theo. Nếu khâu lập dự toán được thực hiện chính xác, có cơ sở khoa học, hợp thời gian sẽ tạo điều kiện cho công tác điều hành ngân sách được tốt hơn. Hàng năm, trên cơ sở hướng dẫn của UBND cấp trên, UBND cấp xã lập dự toán ngân sách năm sau trình HĐND xã quyết định. 1.3.1.1. Yêu cầu của lập dự toán Ngân sách xã - Dự toán NSX phải phản ánh một cách đầy đủ, chính xác các khoản thu, chi dự kiến có thể phát sinh trong năm kế hoạch theo đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức của nhà nước. Điều này có nghĩa khi lập dự toán NSX đòi hỏi người lập phải tính toán đầy đủ các khả năng thu NSX, có tính đến khả năng khai thác nguồn thu tiềm năng của xã, đồng thời tính toán phân bổ chi NSX đảm bảo bao quát hết nhiệm vụ chi, tiết kiệm, thiết thực và hiệu quả. - Dự toán chi đầu tư phát triển phải căn cứ vào các dự án đầu tư có đủ điều kiện và nguồn vốn được đảm bảo, ưu tiên bố trí cho các công trình đang thực hiện dở dang. - Dự toán chi thường xuyên phải được tuân theo các chính sách, chế độ, tiêu chuẩn, định mức của các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền ban hành. - Lập dự toán NSX phải đảm bảo nguyên tắc cân đối, chi không được vượt quá nguồn thu được hưởng theo phân cấp. Nghiêm cấm vay dưới mọi hình thức, chiếm dụng vốn hoặc để cân đối NSX. - Dự toán phải được lập theo đúng biểu mẫu quy định, đúng thời gian, đúng mục lục NSNN, gửi kịp thời cho các cơ quan chức năng của Nhà nước xét duyệt, đồng thời phải có thuyết minh làm rõ cơ sở, căn cứ tính toán. 1.3.1.2. Căn cứ lập dự toán Ngân sách xã Dự toán ngân sách xã được lập dựa trên những căn cứ cụ thể, đảm bảo xác lập các chỉ tiêu thu, chi NSX một cách tương đối chính xác, khoa học. Các căn cứ lập dự toán ngân sách xã bao gồm: 14