Tài liệu Nhận xét đặc điểm lâm sàng, x-quang và kết quả điều trị gãy xương gò má cung tiếp bằng nẹp vít

1 2 M©t liªn tôc x­¬ng Mê xoang hµm M©t liªn tôc x­¬ng - mê xoang hµm 15,78% 5,26% 78,96% 3 Tai n¹n giao th«ng Do b¹o lùc 5,27% 94,73% N«ng th«n Thµnh thÞ 36,85% 63,15% 31,57 35 30 25 21,05 21,05 20 15,07 15 10,52 10 5 0 0 Häc sinh, sinh viªn C«ng nh©n Viªn chøc Lµm ruéng NghÒ tù do Lùc l­îng vò trang 4 Tû lÖ % 80 70 60 50 40 30 20 10 0 78,94 15,78 0 Nhi ®ång 5,26 0 Thanh Tr­ëng thiÕu niªn thµnh Trung niªn Ng­êi giµ Nhãm tuæi Nam N÷ 5,26% 94,74% 5 6 7 8 9 10 11 Nhận xét đặc 12 điểm lâm sàng, X-quang và kết quả điều trị gãy xương gò má cung tiếp bằng nẹp vít tự tiêu §ÆT VÊN §Ò ®Êt níc ViÖt Nam trong thêi kú ®æi míi cïng víi sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kinh tÕ lµ viÖc gia t¨ng m¹nh mÏ cña c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng kÐo theo nã lµ viÖc gia t¨ng sè vô tai n¹n giao th«ng vµ do tÝnh chÊt giao th«ng cña níc ta chñ yÕu lµ xe m¸y (hiÖn c¶ níc cã trªn 18 triÖu xe m¸y ®· ®¨ng ký) cho nªn sè bÖnh nh©n chÊn th¬ng vïng hµm mÆt ngµy cµng nhiÒu vµ cã xu híng nÆng vµ phøc t¹p h¬n X¬ng GMCT lµ x¬ng chÝnh cÊu tróc nªn tÇng gi÷a mÆt cïng víi mét sè x¬ng kh¸c h×nh thµnh æ m¾t vµ ®ãng vai trß chñ yÕu trong viÖc h×nh thµnh nªn khu«n mÆt cña mçi ngêi vµ lµ ®êng ®i cho hai nh¸nh thÇn kinh c¶m gi¸c vïng gß m¸ ®ång thêi lµ chç b¸m cña mét sè c¬ vïng mÆt . H×nh th¸i l©m sµng g·y x¬ng GMCT lµ rÊt ®a d¹ng phô thuéc vµo cêng ®é, vµ híng lùc t¸c ®éng vµo cÊu tróc gi¶i phÉu cña x¬ng gß m¸ cung tiÕp, tuú vµo møc ®é nÆng nhÑ di lÖch kh¸c nhau mµ biÓu hiÖn tõ phï nÒ bÇm tÝm vïng mi díi gß m¸ ®Õn lâm bÑt biÕn d¹ng mÆt hoÆc khã h¸ miÖng, song thÞ ...Ngoµi ra cßn cã thÓ tæn th¬ng phèi hîp cïng c¸c x¬ng vïng mÆt kh¸c còng nh tæn th¬ng toµn th©n ,g©y ¶nh hëng lín ®Õn chøc n¨ng vµ thÈm mü cña ngêi bÖnh. ViÖc phôc håi chøc n¨ng thÈm mü, kh¾c phôc di chøng sau chÊn th¬ng rÊt phøc t¹p g©y tèn kÐm nhiÒu thêi gian vµ kinh phÝ cho bÖnh nh©n, gia ®×nh còng nh x· héi. Do vËy Ngêi B¸c sÜ cÇn ph¶i th¨m kh¸m tû mû vµ toµn diÖn ph¸t hiÖn c¸c ®Æc ®iÓm l©m sµng vµ cËn l©m sµng, tõ ®ã lùa chän ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ thÝch hîp ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. 13 Ngµy nay, cïng víi sù tiÕn bé kh«ng ngõng cña khoa häc kü thuËt ®· ®a ra nhiÒu ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ g·y x¬ng GMCT ngµy cµng tèt h¬n trong ®ã ph¬ng ph¸p kÕt hîp x¬ng b»ng nÑp vÝt ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tèt h¬n c¶. Tuy nhiªn cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh nh viÖc ph¶i th¸o bá nÑp vÝt sau phÉu thuËt. NÑp vÝt tù tiªu mét gi¶i ph¸p tèt võa kÕ thõa ®îc u ®iÓm cña nÑp vÝt th«ng thêng võa kh¾p phôc ®îc nhîc ®iÓm ph¶i th¸o bá nÑp vÝt tr¸nh cho bÖnh nh©n ph¶i tiÕn hµnh mét phÉu thuËt lÇn 2 võa tèn kÐm tiÒn b¹c ,thêi gian còng nh søc khoÎ vµ còng gãp phÇn chèng qu¸ t¶i cña c¸c bÖnh viÖn cña chóng ta hiÖn nay.ChÝnh v× vËy chóng t«i thÊy viÖc nghiªn cøu vµ ®a vµo ¸p dông ®iÒu trÞ g·y x¬ng GMCT b»ng nÑp vÝt tù tiªu lµ hÕt søc quan träng vµ cÇn thiÕt.Trong ®Ò tµi nµy chóng t«i nghiªn cøu ®Æc ®iÓm l©m sµng, X-quang vµ kÕt qu¶ ®iªu trÞ kÕt hîp x¬ng GMCT b»ng nÑp vÝt tù tiªu víi hai môc tiªu: 1. NhËn xÐt ®Æc ®iÓm l©m sµng, X- quang trªn bÖnh nh©n g·y x¬ng GMCT. 2. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®iÒu trÞ g·y x¬ng GMCT b»ng nÑp vÝt tù tiªu. 14 Ch¬ng 1 tæng quan tµi liÖu 1.1. Gi¶i phÉu x¬ng gß m¸ cung tiÕp 1.1.1. Gi¶i phÉu m« t¶ X¬ng gß m¸ cung tiÕp (GMCT) bao gåm x¬ng gß m¸ vµ mám gß m¸ cña x¬ng th¸i d¬ng a) X¬ng gß m¸ mét x¬ng chÝnh cña khèi x¬ng mÆt, lµ thµnh phÇn chñ yÕu t¹o nªn thµnh ngoµi cña tÇng gi÷a mÆt nã lµ mét x¬ng dµy gåm 3 mÆt vµ 2 mám khíp cã tiÕp khíp víi c¸c x¬ng hµm trªn, x¬ng tr¸n x¬ng bím, vµ x¬ng th¸i d¬ng bëi 4 ®êng khíp: - §êng khíp hµm trªn -gß m¸ - §êng khíp tr¸n-gß m¸ - §êng khíp bím - gß m¸ - §êng khíp th¸i d¬ng - gß m¸ Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn x¬ng gß m¸ kh«ng qua giai ®o¹n ph¸t triÓn sôn mµ do c¸c tæ chøc liªn kÕt cèt ho¸. Sù ph¸t triÓn vµ lín lªn cña x¬ng gß m¸ vµ khèi x¬ng mÆt diÔn ra chñ yÕu ë vïng tiÕp khíp, h×nh thµnh tõ sau ra tríc vµ xuèng díi. H×nh 1.1. Gi¶i phÉu x¬ng gß m¸ [30] * Mám x¬ng gß m¸ lµ mám tr¸n vµ mám th¸i d¬ng - Mám tr¸n: Ch¹y lªn trªn däc bê ngoµi æ m¾t vµ tiÕp khíp víi mám gß m¸ cña x¬ng tr¸n ë s¸t trÇn æ m¾t vµ bê trong mám tr¸n cã mét gê låi gäi lµ gê låi æ m¾t - Mám th¸i d¬ng: Lµ mám dÑt ch¹y ngang ra sau tiÕp khíp víi mám gß m¸ cña x¬ng th¸i d¬ng ë mÆt bªn sä vµ t¹o nªn cung tiÕp 15 * MÆt cña x¬ng gß m¸ gåm: - MÆt ngoµi (mÆt m¸) lµ mÆt låi vµ trßn t¹o nªn ô gß m¸ ë ®ã cã nh¸nh gß m¸ - mÆt thuéc thÇn kinh gß m¸ tho¸t ra ë lç gß m¸ mÆt - MÆt trong (mÆt th¸i d¬ng) lµ mÆt dÑt híng vµo trong vµ ra sau vÒ phÝa hè th¸i d¬ng ë ®©y cã nh¸nh gß m¸ th¸i d¬ng cña thÇn kinh gß m¸ tho¸t ra ë lç th¸i d¬ng - gß m¸. - MÆt æ m¾t lµ mÆt t¹o nªn mét phÇn thµnh ngoµi æ m¾t ë ®©y cã 1-2 lç gß m¸ æ m¾t lç nµy th«ng víi c¸c lç gß m¸ mÆt vµ gß m¸ th¸i d¬ng, thÇn kinh gß m¸ ®i vµo lç gß m¸ æ m¾t vµ chia 2 nh¸nh ë trong x¬ng lµ nh¸nh gß m¸ th¸i d¬ng vµ nh¸nh gß m¸ mÆt * C¸c diÖn tiÕp khíp - DiÖn tiÕp khíp víi x¬ng hµm trªn lµ mÆt ®¸y cña th©n x¬ng gß m¸ vµ nã tiÕp khíp víi x¬ng hµm trªn b»ng mét khíp ph¼ng - DiÖn tiÕp khíp víi x¬ng bím lµ ®Ó t¹o nªn bê sau cña æ m¾t b) Mám gß m¸ th¸i d¬ng Mám nµy n»m gi÷a hai phÇn trªn vµ díi cña mÆt ngoµi phÇn trai th¸i d¬ng vµ mám nµy dÑt theo híng trong ngoµi nªn cã hai mÆt trong vµ ngoµi vµ hai bê trªn vµ díi vµ cã ®Çu tríc tiÕp khíp víi mám th¸i d¬ng cña x¬ng gß m¸ b»ng mét ®êng r¨ng ca 1.1.2. Gi¶i phÉu chøc n¨ng: * X¬ng gß m¸ - Gãp phÇn h×nh thµnh æ m¾t qua ®ã x¬ng gß m¸ b¶o vÖ cho nh·n cÇu - §ãng vai trß chñ yÕu h×nh thµnh h×nh d¹ng khu«n mÆt cña mçi c¸ thÓ - DÉn truyÒn lùc nhai lªn sä, hÊp thu mét phÇn lùc nÐn tríc khi lªn sä 16 - Lµ n¬i b¸m cña c¸c c¬ nh c¬ c¾n, c¬ gß m¸ lín, c¬ gß m¸ bÐ, c¬ vßng m¾t vµ c¬ n©ng m«i trªn, t¹o ®êng ®i cho 2 nh¸nh thÇn kinh c¶m gi¸c vïng gß m¸ [3] H×nh 1.2. Sä th¼ng [54] 1.1.3. Liªn quan: * Víi x¬ng víi hµm trªn MÆt ®¸y th©n x¬ng gß m¸ tiÕp khíp víi mám gß m¸ cña x¬ng hµm trªn b»ng mét diÖn khíp réng h×nh tam gi¸c mµ ba c¹nh n»m trªn ®êng biªn cña mÆt ngoµi, mÆt æ m¾t vµ mÆt th¸i d¬ng cña x¬ng gß m¸. Nh vËy x¬ng hµm trªn cã vai trß nh mét gi¸ ®ì ch¾c ch¾n cho x¬ng m¸, cïng víi x¬ng gß m¸ t¹o nªn bê díi vµ sµn æ m¾t. Hai x¬ng nµy cã liªn quan mËt thiÕt víi nhau vÒ c¬ chÕ g·y x¬ng vµ ®Òu ¶nh hëng ®Õn m¾t khi bÞ g·y * Víi æ m¾t - X¬ng gß m¸ x¬ng hµm trªn cã liªn quan mËt thiÕt víi æ m¾t. Ta coi æ m¾t lµ h×nh th¸p cã ®Ønh ë phÝa sau vµ nÒn ë phÝa tríc vµ 4 thµnh lµ: + Thµnh trªn do phÇn æ m¾t cña x¬ng tr¸n vµ c¸nh nhá x¬ng bím t¹o nªn, ng¨n c¸ch æ m¾t víi hè sä tríc (ë thµnh nµy cã hè dßng däc lµ n¬i b¸m cña c¬ chÐo lín). + Thµnh trong do mám tr¸n x¬ng hµm trªn, x¬ng lÖ vµ x¬ng sµng t¹o nªn. + Thµnh ngoµi gåm c¸nh lín x¬ng bím, mám tr¸n x¬ng gß m¸ vµ x¬ng tr¸n. + Thµnh díi cßn gäi lµ nÒn æ m¾t do mÆt æ m¾t cña x¬ng hµm trªn, x¬ng gß m¸ vµ diÖn æ m¾t cña x¬ng khÈu c¸i t¹o nªn, cã r·nh díi æ m¾t nèi víi khe díi æ m¾t vµ th«ng víi èng díi æ m¾t. Thµnh díi ng¨n c¸ch víi xoang 17 hµm trªn bëi v¸ch x¬ng máng, trong v¸ch nµy cã ®éng m¹ch, thÇn kinh díi æ m¾t ®i qua, khi chÊn th¬ng vïng nµy dÔ vì sµn æ m¾t lµm tôt nh·n cÇu, lµm sËp xoang hµm, ®øt ®éng m¹ch vµ thÇn kinh díi æ m¾t ... - §Ønh æ m¾t ë phÝa sau cã khe æ m¾t, trªn vµ ngay sau khe nµy lµ èng thÞ gi¸c. Khe vµ èng th«ng víi hè sä vµ lµ n¬i c¸c d©y thÇn kinh sè II, III, IV, VI cïng nh¸nh m¾t cña thÇn kinh V chui qua ®Ó vµo æ m¾t. H×nh 1.3. æ m¾t [54] * Víi x¬ng hµm díi X¬ng GMCT, nhÊt lµ cung tiÕp cã liªn quan ®Õn låi cÇu vµ mám vÑt cña x¬ng hµm díi. Khi g·y cung tiÕp thêng g©y c¶n trë sù di chuyÓn cña mám vÑt lµm h¸ ngËm miÖng h¹n chÕ hoÆc khi g·y mám vÑt còng lµm kÑt vµo cung tiÕp H×nh1.4. Sä nghiªng [54] 1.1.4. C¸c c¬ b¸m vµo x¬ng gß m¸ cung tiÕp * C¬ c¾n: Lµ c¬ khoÎ h×nh ch÷ nhËt nã che phñ mÆt ngoµi cña gãc hµm vµ mám vÑt x¬ng hµm díi. Nã tõ bê díi vµ mÆt s©u cña cung tiÕp ch¹y xuèng b¸m vµo mÆt ngoµi gãc hµm vµ mám vÑt x¬ng hµm díi. C¬ c¾n cã t¸c dông n©ng x¬ng hµm díi vµ ®îc chi phèi bëi thÇn kinh sè V * C¬ gß m¸ lín: C¬ nµy ®i tõ x¬ng gß m¸ phÝa tríc ®êng khíp gß m¸ hµm trªn xuèng b¸m vµo gãc miÖng. Khi co c¬ gß m¸ lín kÐo gãc miÖng lªn trªn vµ ra ngoµi biÓu lé sù vui t¬i phÊn khëi c¬ nµy còng do thÇn kinh V chi phèi 18 * C¬ gß m¸ nhá: Tõ mÆt ngoµi x¬ng gß m¸ ngay sau ®êng khíp gß m¸ - hµm trªn ch¹y xuèng díi vµo trong b¸m vµo m«i trªn H×nh 1.5. C¸c c¬ vïng GMCT [54] 1.1.5. M¹ch vïng gß m¸ cung tiÕp -Vïng gß m¸ cung tiÕp vµ phô cËn ®îc cÊp m¸u bëi ®éng m¹ch mÆt vµ ®éng m¹ch díi æ m¾t ë phÝa tríc, ®éng m¹ch th¸i d¬ng n«ng ë phÝa sau * §éng m¹ch th¸i d¬ng n«ng: Lµ nh¸nh tËn cña ®éng m¹ch c¶nh ngoµi t¸ch ra trong tuyÕn mang tai sau låi cÇu tõ ®ã ch¹y b¾t chÐo mÆt ngoµi cung tiÕp vµo vïng th¸i d¬ng kho¶ng 5 cm th× tËn cïng b»ng 2 nh¸nh tríc vµ sau. Ch¹y kÌm phÝa sau ®éng m¹ch lµ tÜnh m¹ch th¸i d¬ng n«ng vµ thÇn kinh tai th¸t d¬ng. Ngay tríc vµ sau khi b¾t chÐo cung tiÕp ®éng m¹ch th¸i d¬ng n«ng t¸ch ra 2 nh¸nh ch¹y ra tríc däc theo cung tiÕp. Nh¸nh ë díi cung tiÕp chÝnh lµ ®éng m¹ch ngang mÆt ®i kÌm víi c¸c nh¸nh thÇn kinh mÆt trªn mÆt n«ng cña c¬ c¾n. Nã nèi tiÕp víi c¸c nh¸nh cña ®éng m¹ch mÆt, c¾n, m¸, lÖ vµ díi æ m¾t. Nh¸nh trªn cung tiÕp lµ ®éng m¹ch gß m¸ æ m¾t. §éng m¹ch nµy ch¹y däc ngay trªn bê trªn cung tiÕp gi÷a hai l¸ cña m¹c th¸i d¬ng tíi gãc m¾t ngoµi. * §éng m¹ch mÆt: T¸ch ra tõ ®éng m¹ch c¶nh ngoµi cïng víi ®éng m¹ch gi¸p, lìi trong tam gi¸c c¶nh, ch¹y theo mét h×nh cung trªn tuyÕn díi hµm, uèn quanh bê díi x¬ng hµm díi tíi bê tríc cña c¬ c¾n ®Ó vµo mÆt. ë mÆt lóc ®Çu ®éng m¹ch ch¹y ra tríc vµ lªn trªn qua phÝa ngoµi gãc miÖng råi ch¹y lªn däc theo c¹nh bªn cña mòi theo r·nh mòi m¸ tíi gãc trong cña m¾t vµ tËn cïng t¹i ®©y vµ nèi víi nh¸nh lng mòi cña ®éng m¹ch m¾t vµ ®©y còng lµ vßng nèi gi÷a ®éng 19 m¹ch c¶nh trong vµ ®éng m¹ch c¶nh ngoµi.Trªn ®o¹n ®êng ®i ë mÆt déng m¹ch bÞ che phñ lÇn lît bëi c¸c c¬ b¸m da cæ, c¬ cêi c¸c c¬ gß m¸ vµ c¬ n©ng m«i trªn. Trªn ®êng ®i ®éng m¹ch mÆt ph©n nh¸nh cho m«i díi, m«i trªn, mòi ngoµi vµ tiÕp nèi víi ®éng m¹ch ngang mÆt vµ ®éng m¹ch díi æ m¾t. * §éng m¹ch díi æ m¾t: Lµ mét nh¸nh cña ®éng m¹ch hµm trong, sau khi ch¹y trong r·nh vµ èng díi æ m¾t vµ ph©n c¸c nh¸nh cho c¸c cÊu tróc ë sµn æ m¾t, nã tËn cïng ë tai ®Ó cÊp m¸u cho c¸c phÇn mÒm n»m ë kho¶ng gi÷a vïng cÊp m¸u cña ®éng m¹ch ngang mÆt, ®éng m¹ch gß m¸ æ m¾t vµ ®éng m¹ch mÆt. H×nh1.6. M¹ch m¸u vïng GMCT [54] 1.1.6. ThÇn kinh: * ThÇn kinh c¶m gi¸c: Vïng gß m¸ cung tiÕp ®îc c¶m gi¸c bëi 3 thÇn kinh chñ yÕu lµ: - ThÇn kinh gß m¸ (nh¸nh cña thÇn kinh hµm trªn) §i däc thµnh ngoµi æ m¾t vµ chia thµnh 2 nh¸nh lµ nh¸nh gß m¸ - mÆt vµ gß m¸ - th¸i d¬ng. Hai nh¸nh nµy ch¹y qua nh÷ng èng x¬ng trong x¬ng gß m¸ ®Ó ®i vµo mÆt. Nh¸nh gß m¸ -mÆt c¶m gi¸c cho da vïng gß m¸, nh¸nh gß m¸ th¸i d¬ng c¶m gi¸c cho da vïng phÇn tríc vïng th¸i d¬ng. - ThÇn kinh díi æ m¾t: Lµ nh¸nh tËn cña thÇn kinh hµm trªn, sau khi lÇn lît ®i qua r·nh vµ èng còng nh lç díi æ m¾t th× thÇn kinh nµy tËn cïng b»ng c¸c nh¸nh c¶m gi¸c cho mi díi, mòi ngoµi vµ m«i trªn - ThÇn kinh tai th¸i d¬ng: 20 Lµ mét nh¸nh cña thÇn kinh hµm díi ch¹y däc theo phÝa sau c¸c m¹ch th¸i d¬ng n«ng vµ ph©n nh¸nh c¶m gi¸c cho da vïng th¸i d¬ng H×nh1.7. ThÇn kinh VII [54] s * ThÇn kinh vËn ®éng: C¸c c¬ b¸m da cña vïng gß m¸ cung tiÕp ®îc chi phèi bëi c¸c nh¸nh th¸i d¬ng gß m¸ vµ m¸ cña thÇn kinh VII - Mét sè ®iÓm cÇn lu ý + C¸c nh¸nh th¸i d¬ng b¾t chÐo cung tiÕp ngay díi da vµo vïng th¸i d¬ng vËn ®éng cho c¸c c¬ tai, c¬ chÈm tr¸n, c¬ vßng m¾t vµ c¬ cau mµy. + C¸c nh¸nh gß m¸ b¾t chÐo x¬ng gß m¸ tíi gãc ngoµi m¾t vËn ®éng cho c¬ vßng m¾t nh¸nh nµy cã liªn quan nhiÒu trong trêng hîp g·y x¬ng gß m¸ cung tiÕp. + C¸c nh¸nh m¸ trong ®ã cã c¸c nh¸nh liªn quan lµ m¸ trªn vËn ®éng cho nhãm c¬ m«i trªn, c¬ vßng quanh miÖng. 1.2 Vai trß chèng ®ì vµ tÝnh chÊt dÔ tæn th¬ng cña x¬ng gß m¸: X¬ng gß m¸ lµ mét trong c¸c x¬ng chÝnh cña tÇng gi÷a khèi x¬ng mÆt. TÇng gi÷a mÆt ®îc t¨ng cêng bëi 6 cét th¼ng ®øng ë hai bªn lµ: Cét ô nanh, cét x¬ng gß m¸ lµ cét x¬ng ch©n bím. C¸c cét nµy cã t¸c dông truyÒn c¸c lùc th¼ng ®øng, tiÕp nhËn lùc nÐn tõ r¨ng råi ph©n phèi c¸c lùc ®ã ®Õn nÒn sä [56] * Cét ô nanh (cét r¨ng nanh):